________________
મૃત્યુને પ્રાપ્ત થનાર છે. તેના માટે અવ્યુત્કાન્તિક Aવમાન' શબ્દ પ્રયોગ છે.
મૃત્યુ સમય નજીક જાણી મહદ્ધિક દેવોનું મન પોતાના ભાવિને જોઈને ગ્લાન થઈ જાય છે. આત્મગ્લાનિથી પીડિત થઈને તે કેટલોક સમય આહાર પણ છોડી દે છે. તેની ગ્લાનિના ત્રણ કારણો છે. ભવિષ્યમાં મનુષ્ય કે તિર્યંચ યોનિમાં, માતાના ગર્ભમાં જન્મ ધારણ કરવો પડશે. (૧) તે સ્ત્રીના ગર્ભાશયને જોઈને લજ્જિત થાય છે (ર) દેવસ્થાનની અપેક્ષાએ તે હીન, અશુચિમય અને અપવિત્ર હોવાથી તેને ધૃણા થાય છે (૩) અરતિરૂપ પરીષહથી બેચેની થાય છે. આ ત્રણ કારણે તે કેટલોક સમય આહાર છોડી દે છે ત્યાર પછી આહાર ગ્રહણ કરે છે, તે પરિણત થાય છે. તેની ચ્યવમાન અવસ્થા પૂર્ણ થયા પછી, દેવાયુ ક્ષીણ થયા પછી તે દેવ, મનુષ્ય કે તિર્યંચનું આયુષ્ય ભોગવે છે.
જૈન દર્શન કર્મ અને પુનર્જન્મના સિદ્ધાંતનો સ્વીકાર કરે છે. કર્મ અનુસાર પુનર્જન્મ થાય છે. જીવ જ્યારે એક જન્મ (આયુષ્ય પૂર્ણ કરીને પુનર્જન્મ ધારણ કરે છે, ત્યારે જીવ શું આ જન્મની સ્ક્રિને સાથે લઈને જાય છે? તેના નવા શરીરનું નિર્માણ કેવી રીતે થાય છે? તેની પુષ્ટિ કેવી રીતે થાય છે?
પુનર્જન્મમાં શું સાથે લઈને જાય છે? : મૃત્યુ સમયે જીવ સ્કૂલ શરીર અને સ્થલ ઈન્દ્રિયો વગેરેને છોડી દે છે પરંતુ તેના આત્મા સાથે એકમેક થયેલા કર્મો, તેના સંસ્કારો તેમજ સૂક્ષ્મ શરીરને કર્મોના ક્ષયોપશમ રૂપ ભાવેન્દ્રિયને સાથે લઈ જાય છે.
ગૌતમસ્વામીનો પ્રશ્ન છે કે ગર્ભગત જીવ ઈન્દ્રિય સહિત ઉત્પન્ન થાય છે કે ઈન્દ્રિય રહિત? પ્રભુએ તેનો પ્રત્યુત્તર સાપેક્ષવાદથી આપ્યો છે. દ્રવ્યેન્દ્રિય પૌગલિક રચના વિશેષ) ની અપેક્ષાએ ઈન્દ્રિય રહિત જાય છે પરંતુ ભાવેન્દ્રિય આત્માની લબ્ધિ-શક્તિ વિશેષ અથવા કર્મોના ક્ષયોપશમ રૂપ ની અપેક્ષાએ ઈન્દ્રિય સહિત જાય છે.
સ્કૂલ શરીર ઔદારિક, વૈક્રિય કે આહારક ની અપેક્ષાએ શરીર રહિત જાય
પ૩
