________________
(૧૨) ઉપયોગ દ્વાર : સાકારોપયોગ અને અનાકારોપયોગ ૧ થી ૧૪ ગુણસ્થાન પર્યત હોય છે અને સિદ્ધમાં પણ હોય છે. આ બંને ઉપયોગવાળા સયોગી અવસ્થામાં આઠ કર્મ બાંધે છે અને અયોગી અવસ્થામાં કોઈ કર્મ બાંધતા નથી.
(૧૩) આહારક દ્વાર : આહારકમાં તેર ગુણસ્થાન હોય છે. તેથી તેઓ સાત કર્મ વિકલ્પથી બાંધે અને વેદનીય કર્મ નિયમા બાંધે.
અનાહારકમાં વાટે વહેતા સર્વ દંડના જીવો, ચૌદમાં ગુણસ્થાનવાળા અયોગી મનુષ્યો તથા સિદ્ધ જીવો હોય છે. તે જીવો આયુષ્ય કર્મ બાંધતા જ નથી અને સાત કર્મ વિકલ્પથી બાંધે છે. કારણ કે વાટે વહેતા અનાહારક જીવ નિયમા સાત કર્મ બાંધે છે અને અયોગી તથા સિદ્ધ અનાહારક જીવો કોઈ કર્મ બાંધતા નથી.
(૧૪) સૂક્ષ્મ દ્વાર : સૂક્ષ્મ જીવો એકેન્દ્રિય હોય છે. તેઓ સાત કર્મ નિયમાં બાંધે, આયુષ્ય કર્મ ક્યારેક બાંધે, ક્યારેક બાંધતા નથી.
બાદર જીવો : સૂક્ષ્મ સિવાયના બધા જીવો બાદર છે; તે જીવોમાં ચૌદ ગુણસ્થાન હોય છે. તેથી તેઓ આઠેય કર્મ ભજનાથી બાંધે. નોસૂક્ષ્મ નોધાદર : સિદ્ધના જીવ કોઈ કર્મ બાંધતા નથી. (૧૫) ચરમ દ્વાર : ચરમ- જે જીવનો અંતિમ ભવ હોય અથવા જે જીવના ભવનો અંત થવાનો હોય તે ચરમ કહેવાય છે. અચરમ- (૧) જે જીવના ઘણા ભવ શેષ હોય તે અચરમ કહેવાય છે (ર) જે જીવનો અંતિમ ભવ કદાપિ થવાનો નથી તેવા અભવ્ય જીવ અચરમ છે (3) સિદ્ધના જીવ પણ અચરમ કહેવાય છે કારણ કે તેઓનો અંત કદાપિ થવાનો નથી.
ચરમમાં ચૌદ ગુણસ્થાન હોય છે તેથી તેમાં આઠેય કર્મબંધની ભજના છે. અચરમમાં સિદ્ધોની અપેક્ષાએ આઠેય કર્મનો અબંધ છે અને અભવીની અપેક્ષાએ આઠેય કર્મનો બંધ છે. તેથી તેમાં પણ આઠેય કર્મબંધની ભજના છે.
૧પ૯
