Book Title: Abhinav Hem Laghu Prakriya Part 01
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Abhinav Shrut Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005135/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ESSENCE Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlabrahmacArI zrI neminAthAya nama: zrI AnaMda - kSamA - lalita - suzIla - sudharmasAga2 gurUbhyo namaH abhinava bahema" laghuprakriyA che BIOCIDOIDOSICION bhAga = pahelo mUla ko pU. mahopAdhyAya vinaya vijyajI gaNivarya anya racanA preraNA dAtA , vidyAvyAsaMgI pU. munirAja zrI sudharmasAgarajI mahArAja sAheba ). (F paka saMpAdana - anuvAda - sasaMdarbha vivaraNa ja pU. grejyueTa pravacanakAra munirAja zrI suvarmasAgarajI ma.sA.nA ziSya pU. munirAjazrI dIparatnasAgarajI (M. com, M. Ed). kiMmata :- pAna pAThana che saMvata 204ra vIra saMvata 2512 sane 1986 vijyA dazamI Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. Agama ddhAraka A. deva zrI AnaMdasAgarasUrijI ma. sA. T ET II vijJapti pUjya AcAryAdi munivaro temaja anya vidvAno vagere ke caturvidha zrI saMghane namra vinaMtI A pustaka saMbaMdhi sUcane, maMtavya, sudhAraNA vagere jarUrI lAge te nIcenA saranAme satvare lakhI mokalaze. 5. munirAja zrI sudhama sAgarajI ma. sA. _co. pravINacaMdra je. mahetA heDa posTa ophisa pAchaLa, jAmanagara 77 7 7 77 77777777 | mudraka prakAzaka zirISabhAI koThArI abhinava mRta prakAzana zrI mahAvIra prinTIMga presa Co, praviNacaMdra je. mahetA ( 8 jesaMga nivAsa " nAnI bajAra, | heDa posTa ophisa pAchaLa, goMDala. jAmanagara II Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI naminAtha bhagavAna O kRSNa-balabhadrajI pUjita kase TInA pratimAjI bAtaja sthAna rahIne paNa je tIrthana cAna karatA ghaNI A garamI ca bhavatA kava che. evo 38 ( ka jAmanagaranA zeThajInA daherAsarajInA jUnA mULanAyakajI (hAla ari ta rUpe upa birAjamAna karI puna: pratiSThA thayela che) (500 varSa karatAM jUnA A pratimAjI che) bAla brahmacArI prabhunA darzana pUrNAMka abhyAsa karatAM abhyAsI abhyAsaka nirmala brahmacarya pAmI paraparAe zAata sukhane pAmo e zubhecchA (je daherAsarajInuM bAraNuM meATu thatu nathI ane zikhara thatuM nathI.) gItemInAtha bhagavaMta mahAbalA zrI neminAtha bhagavAna Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anu maNikA pRSThaka 0 prastAvanA 0 RNa svIkAra 0 niSNAMta abhiprAya * laghuprakriyA eTale mAtra be buka nahIM 0 prakAzakanuM nivedana mULa sUtro aMtargata satro 0 viSaya sUci * saMjJA 0 paribhASA * svara bdhi 0 asabdhi 0 vyaMjana saMdhi 0 repha sandhi 0 svarAnta puhiMlaga 0 svarAnta strIliMga * svarAH napusakaliMga 0 vyaMjanAnta puliga 0 vyaMjanAnta strIliMga * vyaMjanAnta napuMsakaliMga 0 yuSpad ammadU 0 avyaya 0 zudhdhipatraka 101 148 154 157 170 194 0 pariziSTa 21 220 0 zabda rUpAvala 0 sidhdhahema sUtra krama 0 akArAdi sUtra krama 1 saMdarbha sUci 226 232 0 dravya sahAyaka 233 (11) Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anu maNikA pRSThoka 0 prastAvanA 0 RNa svIkAra 0 niSNAMta abhiprAya laghuprakriyA eTale mAtra be buka nahIM 0 prakAzakanuM nivedana mULa sUtro aMtargata sutro 0 viSaya sUci * saMjJA 0 paribhASA * svara abdhi 0 asabdhi 0 vyaMjana saMdhi 0 repha sabdhi 0 svarAna puliga 0 svarAna strIliMga 0 svarAH napusakaliMga 0 vyaMjanAnta puliMga 0 vyaMjanAnta strIliMga * vyaMjanAnta napuMsakaliMga 0 yuSpad ammadU * avyaya 0 zudhipatraka 101 109 14 154 157 170 194 - - 0 pariziSTa 201 220 0 zabda rUpAvali 0 sidhdhahema sUtra krama * akArAdi sUtra krama 0 saMdarbha sUci 226 232 0 dravya sahAyake 233 (16) Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka -: prastAvanA :7i77778 nAmAbhidhAna :- A graMthanuM nAma abhinava pahema ladhu prakrIyA kema ? kharekhara to A graMthanuM apara nAma "gurUkRpATa rAkhavuM joIe. kAraNa ke sau prathama varSe be buka, pachI siddhahema vyAkaraNa mATe eka varSa ane pachI be varSa A graMthanuM lekhana kArya ema cAra varSa paryanta mArA pU. gurudeva munirAja zrI sudharma sAgarajI mahArAja sAhebe mArA para koI ja kAma ke javAbadArI mukyA nahIM, mAtra huM bhaNyA karUM-lakhyA karUM badho ja kArya beja-gocarI pANI paNa pU. guru mahArAje ja saMbhALyA. pUrato samaya adhyayana mATe maLe, comAsAnI pasaMdagI paNa mArA abhyAsane AzrIne ja karatA hatA. pustaka-prata ke tevI je anya sAmagrInI jarUra paDe te paNa teTalI ja jhaDapathI meLavI ApatA hatA. ane je "siddhahema" mATe bhaNavAnI mArI AnAkAnI hatI te paNa teoe pUrA utsAhathI, protsAhana ApavA purvaka, Agraha pUrvaka badhIja anukuLatA ubhI karIne paNa mane bhaNavA ane pachI A graMtha lakhavA mATe viziSTa preraNA ApI. ekaja dazeya- ke bhaNIne bhaviSyamAM be-pAMca ne paNa paNa bhaNAvI zakuM-athavA- A graMthathI ghaNA pU. sAdhu sAdhvIjI mahArAjene svaadhyayananI taka maLe.--ema karatA grantha lakhAyo, prakAzana kharcane aMdAja meLavyuM te rU. 80000 thI 1-lAkha-mane thayuM have A prastha abherAI ne ja zobhAvI zake, prakAzita na thaI zake. cha mAsa paDI rahyA bAda pharI mArA mATe ja pU. gurudeva zrI sadharma sAgarajIne mahenatuM banavuM paDayuM-temaNe kahayuM ke "tuM presa kopI te kara" prakAzana thaze ane temanI ja saMpUrNa preraNA ane mAMDalI kAmakAja uparAMta 5. vaDIlo sAthenA patra vyavahAra dvArA teoe svAbhAvika ane daDha vizvAsa pUrvaka makama gatie AgaLa vadhIne prakAzana mATenI kharcanI javAbadArI pUrNa karAvI. mAre te mAtra thoDA mahInAonI mahenata ane saMkalana budhdhithI jasa levAne ja rahyo TuMkamAM kahuM te mAtra cAra varSanA TuMkA dIkSA paryAyamAM ATaluM meTuM-bhagIratha kArya pUrNa thavAnI saphaLatAnuM eka mAtra rahasya e ke bAkInA tamAma kSetre mArA pU gurUdeva saphaLa ane samartha hatA Ama chatAM A pranyanuM nAma "gurUkRpA" na rAkhatAM abhinava dehema ladhu prakrIyA kema ? pU. gurumahArAje ja "abhinava laghu prakriyA' evuM nAma sucaveluM, eTale A nAmAbhidhAna paNa temanI ja sahaja skUraNAnI prasAdI gaNAya -ane hema' zabda vacce goThavavAnuM sUcana pU A. deva mitrAnaMda sUrIzvarajInuM hatuM-amane paNa thayuM ke kalikAla sarvajJa bhagavaMta pUjya hemacaMdrAcAryanuM praNidhAna karyA sivAya AgaLa vadhavuM ThIka nathI mATe abhinava "hema ladhu prakrIyA nAmAbhidhAna thayuM. [17] Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u 6 bha va 1193-95nA samaya gALAmAM pU. kalikAla sarvajJa bhagavaMta zrImadda hemacaMdrAcArye siddhahema zabdAnuzAzananI racanA karI pachI tatsambandhi anya saMskRta sAhityanI racanAo thaI, judA judA vidhavAe aSTAdhyAyI kramamAM rahelAM zabdAnuzAzanane prakriyA kramamAM pheravyuM paNa te badhAmAM mahepAdhyAya vinaya vijayajI dvArA 1010 mAM racAyela hama laghuprakriyA pUstaka vadhu pracalita banyuM Aja paryaMta te granthano abhyAsa pU sAdhu sA vIja karI rahyA che. samayanA vaheNa sAthe palaTAtI paristhitImAM pU. sAdhu sAdhvIjI mahArAjAne 0 paMDite prApta thavA muzkela banatA jAya che, 0 pratyeka sthAnamAM zrI saMgha dvArA paMDitanI sagavaDa maLavI paNa sulabha nathI 0 mahine 400-500 rU. jevI rakama paMDito mATe ApavAnI thAya te pU. sAghu mahArAje karatAM paNa - sAdhvIjIone keTalI durlabha che te anubhavI ja samajI zake-mArA ja pujaya gurUdevane atyaMta jJAna pipAsA chatAM rUA. 15 nA najIvA taphAvata mATe eka cAturmAsamAM abhyAsa thaI zake na hete AvI muzkelIo to keTalAMye vaDIle nA mukhethI sAMbhaLI-AvA kAraNosara ja kayAreka gAmaDAmAM cAturmAsa mATe paNa saMmati apAtI nathI. A ane AvA keTalAMka kAraNonI mAnasa vicAraNA cAlatI hatI jatyAM pU. A vijaya suzIla sUrIzvarajI kRta hemazabdAnuzAzana sudhA bhAga -1 pustaka hAthamAM AvyuM ane eka vicAra , mArA p. marudevazrI ne vAta karI saMdarbhagrantha ekaThA karyA ane vadhu prakrIyA granyanuM gujarAtI bhASAntara zarU karavA nakakI karyuM " haima laghu prakriyA grantha ghaNAM bhaNI rahyA che. 1710 thI Aja sudhI enuM bhASAntara thayu nathI. abhyAsakanI suvIdhA ane paMDita tathA kharcanI durlabhatA nivAravA tenuM bhASAntara karavuM yaMgya lAgyuM 5. jitaratna sAgarajI tathA pU. mukitaratna sAgarajI pAsethI temanA prakiyA abhyAsanI ne meLavI. zrI zaMkhezravara AgamamaMdiramAM upAzrayamAM A kAryano AraMbha karyo mArA pU guru mahArAjanI IcchA evI hatI ke pustaka mAtra anuvAda svarUpe na rAkhavuM paNa vividha granthone e nicoDa mukavo ke je granthone abhyAsa laghuvRtti bhaNanArA paNa bhAgye ja karatAM heya. tethI lagabhaga cha mAsa sudhI vividha ' grantha ekaThA karyA ane mULa grantha karatAM lagabhaga traNa gaNA meTAM evA A abhinava "hema" laghu prakriyA nAmaka anuvAda ane vivecana graMthane udbhava thayo jemAM abhyAsaka pU. sAdhu-sAdhvIjI ma. gujarAtI mAdhyama dvArA prakriyA kramamAM tatsambandhi sUtromAM laghutti karatAM paNa vadhAre mAhitI pUrNa ane saraLa rIte siddhahema zabdAnuM zAzananuM jJAna prApta karI zakaze tevI atuTa zraddhA che. [v] Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkaraNa abhyAsa zA mATe ? vighA vyAsaMgI pU. gurudeva zrI sudharmasAgarajI ma.sA. nI ananya preraNAthI udabhavela A graMtha taiyAra thayo paNa vyAkaraNa abhyAsanI AvazyaktA samajayA vinA mAtra gatAnagatika rIte be bukathI laghutti parvatanAM abhyAsane ApaNA nispRhI paMDItavarya zrI vajubhAI kALI majurI samAna gaNe che. tethI vyAkaraNa abhyAsanuM mahatva mAnasamAM pratipAdita karIne beya siddhinI dizAmAM kadama maDivA ucita gaNAya. koIpaNa bhASAnAM pramANika ane sarvAMgasaMpUrNa abhyAsa mATe tenA vyAkaraNanuM jJAna nitAnta Avazyaka che. vANI dvArA mAnava pitAnA vicArone AkAra Ape che - vANInuM niyamana vyAkaraNa thakI thAya che. tethI vyAkaraNa abhyAsa vinA ziSTa vANI vyavahAra muzkela bane. zAstragraMthanA adhyayana ane parizIlana mATe paNa vyAkaraNa jJAna Avazyaka che. tethI ja kahevAya che ke : "vyAkaraNa e bhASAnuM vyutpAdaka zAstra che. prayAganuM zuddha-sAcuM jJAna karAvanAra che. bhAvamAM mUrta jota pragaTAvanAra che. sakala zAstramAM dIpaka samAna che .... zabda dhAturUpa dariye che. saMjJA paribhASA nyAye-gaNe-dhAtuo-kArake avya pratye Adine pratipAdana karanAra anupama khajAne che.-grantha racanAmAM sahAyaka che - grantha mArgamAM musApharI karanArane bhomiyA tatya che." 0 lekamAM ane zAstramAM AvatA zabdo jenA vaDe sadhAya evuM je zabda zAstra tenuM nAma vyAkaraNa." Avazyaka vRtti pU. haribhadrasUrijI 0 vyAkaraNa bhaNavAthI padanI sidhdhi thAya che. padanI sidhdhi thavAthI arthane nirNaya thAya che. ane nirNaya thavAthI tattvanuM jJAna thAya che. tattvajJAna thavAthI mokSanI prApti thAya che zrI prazna vyAkaraNa sUtra meM pote saMsArI paNAmAM yunivarsiTI mAnya cAra DIgrI-B. Com, M. Com, B. Ed. M. Ed. prApta karI ane Ph.d. mATe. vAMcana-abhyAsa karyo tenA nicoDa rUpe eka vAta te spaSTa samajAI ke koIpaNa viSayanA talasparzI abhyAsamAM tenA pAyAnA cakakasa sidhdhAMto saMkalpanAo ke mULabhUta tane saceTa khyAla jarUrI che, te pachI mAtRbhASA sivAyanI ane vANI vyavahAramAM parokSa banelI evI saMskRta bhASAnA patha para vyAkaraNa sivAya kai rIte kadama mAMDI zakAya ? ( ) Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 A abhinava "hemalaghuprakriyAnA abhyAsanuM mahatva - - je rIte aSTAdhyAyI (sidhahemamAM sAta adhyAya) kramamAM racAyela vyAkaraNane kAlakrame prakriyA kramamAM parivartita karavAnI AvazyakatA ubhavI ane judA judA prakriyA pustakonI racanA thaI, hema laghuprakriyAne paNa mudrita karAvatI vakhate pU. A. deva priyaMkarasUrae "TIppaNo" ne mukIne abhyAsakane saraLa abhyAsa kAryamAM madadarUpa thavA prayAsa karyo, te rIte A anuvAda savaadhyayanaadhyApana kAryamAM to upayogI thaze-tauparAMta temAM nimnalikhita vizeSatAo samAviSTa che, te abhyAsane saghana banAvaze. 0 mAtra be buka karatA vizeSa jANakArI maLe 0 ladhuvRttinA abhyAsamAM paNa udbhavatI keTalIka samasyAonuM ahIM bRhadavRtti-nyAsa jevA saMdarbhaprantha dvArA thayela gujarAtI avataraNa saMdigdhatAne nivAravA madada rUpa bane :-) 0 sUtra sambandhI Ama kema ? evA keTalAMka prazno upasthita thaze dA ta. svara sadhi sUtra : 14 prAtaH vAte Daca -e sUtranI vRttimAM vAste kema ? evo prazna prakriyAkore lakhe che. paNa AvuM nidarzana koIkaja sUtramAM thayuM che- jyAre bRhadavRttimAM AvA prazno pUratAM pramANamAM che- temAMnA moTA bhAganA praznane anuvAda A graMthamAM ApIne sUtrane asaMdigdha banAvavA prayAsa thaye che. 10 keTalAMka sUtronI vRtti prakriyAkAre apUrNa rAkhI che. jemake daLe jaTAva7I ziTi navA - vyaMjana sabdhi sUtraH 9 ahIM temAM "vAte" ja mAtra lakhyuM che. bAkIne artha sUtra parathI samajavAne che.tevA saMjogomAM A granthamAM Apela tyartha vizeSa mahatvanuM banI rahe che-kemake AvI apUrNa vRttimAM siddhahema zabdAnuzAzananI vRttine AdhAre karelo anuvAda paNa sAthe mukela che. 0 17, gvAjo jevA zabdo prakriyAnI vRttimAM choDI devAyA che paNa arthanI dRSTie jarUrI jaNAtA tene anuvAda karatI vakhate yogya sthAna Apela che. jemake resibdhi sUtraH 11 zIrSAri tutaH mAM nuM lakhyuM nathI to A granthanA kRtyarthamAM anu zabda ane tenuM kArya spaSTa karAyela che. 10 divasa : sau vyaMjanAnta strIlIMga sUtra nI jema keTalAMka sUtromAM vRttijaApI nathI te sthitimAM abhyAsaka ke nUtana adhyApakane A graMtha vRtyartha pUro pADaze. 0 tri catura tirU-catasRzya-vyaMjanAnta strIlIMga satra-4 (prakriyA ane hemaprakAza bannemA) vRttimAM svarAtri zabda lakhe che-paNa siddhahema zabdAnuzAzana tathA anya prakriyA prantha jotAM spaSTa thAya che ke prakriyAkAra athavA mudraNakAre A zabda skUlanAthI noMdhela che-abhyAsaka tene kaMThastha na karI bese te mATe A maMtha te zabdanI aprastutatA pragaTa kare che. (13) Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 prakriyAmAM keTalAka so evA che ke jemAM eka karatA vadhAre sUtranI vRti athavA sUtra sAthe pratyakSa saMbaMdhana dharAvatI vigate AvelI che. te tyAM abhyAsakane guMcavALo na thAya te rIte zeSavRtinA alaga vibhAgamAM AvA satronuM pRthakaraNa karela che. jemake zartha sUtra. ghare ghA ane deza bannenI vRtti bhegI karI dIdhI. 0 kvere ghA Da na jevA satromAM kevaLa (vAkSa) udAharaNa ApIne bIjA satrane joDI devAyuM che. tyAM anuvAda karatI vakhate te udAharaNanuM mULa sUtra tathA vRtti alaga pADI udAharaNa paSTa karela che. 0 keTalAka sUtromAM aMtargata evA bIjA sUtro " ke jenuM sUtra ke vRtti" kaMija lakhyA vinA goThavAyA che. jemake vezta samAje - "vita kahIne choDI dIdhu che. tyA mULa satro ane vRti siddhahema vyAkaraNAdhAre zodhI ane anuvAdamAM spaSTa samaja ApelI che. saMkSepamAM kahIe te vRtine abhAva, apUrNa vRti, vRtimAM alanA, eka karatA vadhu satronI sAtheja goThavaNI, mULa satra sivAyanA anya sutro heya paNa vRti nahIM, vRti hoya te sUtro nahIM, kayAMka mAtra udAharaNa hevA-AvA prakAranI prakriyAnI racanAne kAraNe abhyAsamAM pravatati aneka saMdigdhatAnA nivAraNa mATe pUratA prayAsa karyo che. 0 saMdarbha sAhitya parathI nyAyanI liMgAnuzAsana parathI liMga nirNayanI, kayAMka uNAdinI ema prasaMge cita jyAM je je saMdarbha Avazyaka lAgyA tenI mULa saMdarbha sahita nedha karAyelI che. 0 ladhu prakriyAnI mULavRtti paNa jemanI tema dhI che. jethI mULa pranyane zodhavA javAnI ke be pustako rAkhavAnI AvazyakatA na rahe. 0 kyAMka kayAMka nAmanA penI sAdhanikAo paNa ApI che. jethI AgaLa-pAchaLanA sUtra saMbaMdho spaSTa banI rahe. 0 vizeSa saMdarbha sAhityanI viziSTatAne paNa anuvAda karI sthAna ApeluM che. 0 pariziSTonI racanA karI zabdarUpAvalI jevA vibhAgane paNa samAveza thayo che. Ama A anuvAda graMtha mAtra ladhuprakriyAne ja bedha na karAvatA bRhad vRti, nyAya saMgraha, uMNAdi, viMgAnuzAzana, gaNapATha vagerenI madadathI paMcAMgI vyAkaraNane bodha karAve che - je prakriyA uparAMta "mAtra laghuvatinA" abhyAsakane paNa upayogI thAya tema che. ( 13) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 A graMthano upayoga kaI rIte karazo :- (mArA 5. gurudeva thI sudharmasAgarajI ma.sA. nI preraNAthI keTalAMka dizAsUcano - 1 anukramaNikAmAM pratyeka viSayAMgane alaga prakaraNa rUpe ulalekha karI temA prakriyA kare darzAvelA mULasUtro tathI vaNanoMdhAyelA aMrtagata satronI saMkhyAnI neMdha ane pRSThaka darzAvelA che jenA AghAre alaga alaga prakaraNe zIkhavAnuM Ayojana thaI zakaze temaja te-te prakaraNonI AdimAM viSayAMganI bhUmikA spaSTa karela che. jenA vaDe abhyAsa muddo spaSTa thaze. jemake sandhi viSayamAM - svara sandhi vagerene artha spaSTa karI prakaraNa AraMbhela che. mULa sUtranA traNa kramAMkano darzAvela che. 1) sUrya pUrve prakaraNAnusAra kamAMka 1, 2, 3..... (2) sUtranI pachI sidhdhahemane kama (3) sata purU thayA bAda saLaMga krama dA. ta(21) dha va 1/4/11 ahIM [1] svaraH pUviMgane krama che 1/4/11 sidhdhahemane krama che ane sUtrAte [118] saLaMga sUtra kramAMka che. DhuvA sUtra che sura pachI sUtrapRthakakaraNa vibhAga che. jemAM prAraMbhamAM te sUganA padonI vibhakita ane vacane ullekha che. pachI sabdhi rahita sUtronI noMdha che. A rIte pRthakakaraNa dvArA vRtinI madada vinA paNa sUtra mahada aMze spaSTa thaI jaze. jemake zrAvikarthajhana nuM : rAti: [] ejhana [.e.] be pada evuM pRthakakaraNa karyuM. ja trIjI vRtti e vibhAga prakriyAkAre lakhelI vRti ja darzAve che. je malaghuprakriyA pustakanI jarUriyAta pUrNa karaze, [1] je sUva heya tenI vRti [2] te sUtra sivAyanA anya sUvAnI vRti nAmamAM vadhArAnA rUpe vagerene "zeSavRti " evuM nAma Apela che. 5 vRrtha e thA vibhAga " haima laghuprakriyA" nI vRti ziSavRti sivAyanI ne anuvAda darzAve che chatA jayAM mULa pUstakamAM vRtine abhAva, apUrNatA ke tevI anya saMdigdhatA hoya tyAM A vibhAga dvArA siddhahema zabdAnuzAzananI madadathI te vRttine saraLa spaSTa puro artha ApIne sUtrane avadha karAvela che. jemake mAmAnAmyA svarAnta puliMga pa1mAM suranI vRttimAM mAtra udAharaNa che. yujhiyAma tyAM anuvAdamAM puro nRtyartha noMdhyuM che. 6 anuvRti vibhAga kevaLa jijJAsuo mATe noMdhela che. siddhahema vyAkaraNa parathI prakriyAkramamAM banelA pustaka mAM anuvRtti krama jaLavAta nathI, pariNAme keTalAka sUtro mAM na jaNAtI bAbata vRttimAM jovA maLe tyAre abhyAsakane saMzaya thAya ke sUtramAM ullekha na hovA chatAM A hakIkata vRttimAM kema ? jemake gavati repha sabdhi sUtraH 10 mAM gADati roDa sUtranI anuvRtti che. tevA saMjogomAM anuvRtti vibhAgamAM noMdhela sutro jijJAsA saMtoSavA dizA sUcaka banaze. [is] Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 vizeSa vibhAga - vizeSa hakIkatA mATeja che, [tenu mULanAma 'vizeSA' ane udAharaNa vicAreluM paNa pU gurudeva mudha sAgarajI jyAre sAmya zataka ne anuvAda vyavasthita karatAM hatAM tyAre te kA bhaLAvanAra jaina sAhitya vikAsa maMDaLa muMbainA pa`DitajI girIzabhAi sAthe vicAra viJaza thatAM avacUrI ke vizeSa zabda lakhavA teNe sUcavyu hatu..] sa' sUci mujabanA sAhitya parathI sUtro sAthe saMbaMdhita prazno, khulAsAo, vizeSatA, nyAye, sAdhunikAo vagerenI taiAMdha che. jenA abhyAsathI sUtro vadhu spaSTa thaze. sAro avaSedha thaze, sazayA nivAravA zakaya banaze - chatAM nRtya barAbara samajAya pachI A vibhAga vAMcavA, kemake je rIte madhyamavRtti ke AnaMda edhinI TIkAmAM avadhUrI che, ane bRhanyAsamAM nyA sa. vibhAga che. te rIte ahIM vizeSa vibhAga che. A uparAnta vizeSa udAharaNA temaja sUtramAM Avazyaka hovA chatAM prakriyA krama sAthe saMbaMdha na hAvAthI choDI devAyelA udAharaNone bRhadvRttimAMthI laIne ahIM sthAna apAyela che. jenA vaDe sutranA khAkI rahelA kAryakSetranA edha zakaya banaze. 9 pAdanoMdhamAM saMdarbha sAhityanI pRSThAMka sahita nedha che. je vizeSa mAhitI prApti mATe abhyAsakane mULasrAta pUro pADaze. pAOoMdha sUcaka nizAnI -0-0-0-0-0 A rIte che. 9oSavRtti nAmaka chehalA vibhAgamAM sUtra sAthe sabaMdhita vizeSa hakIkata, nAmanA anyarUpe ke mULasUtra uparAMtanA anya sUtro hoya te tene lagatI vAta karela che. je aMtaryaMta sUtro che tene AvA [ ] cerasamA kauMsamAM saLa`ga kramAMka ApI nAMkhyA che. jo ke zeSavRttinA sUtromAM lAMbA bhaye mAtra nRtya sivAya koi vivecana karela nathI. 10 pariziSTamAM kArAdI sUtrakramamAM sUtra sidhdhahemakrama, saLaMga kramAMka sUtrakramamAM adhyAyAnusAra vizleSaNa karI sUtro gAThavyA che. jethI bhaNanArane A graMtha upayogI thai zakaze. ATalIsUcanAthI svaadhyayana zakaya bane tevI zubhecchA saha muni dIparatna sAgara pahelA puruSa 0 pa.pu. 0 khI pu khIjo puruSa 0 trI.pu. trIjo puruSa - 0 e./e.va. - ekavacana 0 ki./dvi.va. - dvivacana 0 ba/kha.va. bahuvacana - A graMthamAM upayogamAM levAyelA keTalAMka sakSepo. vikRita vibhakita vibhakita 1/pra prathamA 2)dri. - dvitiyA 3 ta. tRtIyA 4/ca. -- caturthI pa/pa. - pacamI $/4. pI 7/sa. sa. - vibhakti vikRta vibhakRita saptamI vibhakita sa medhana vibhakRita ApyA che. temaja sidhdhahema laghuprakriyA ke laghuvRtti banne sva. - svarAnta vyuM. - P-1,ho pu - puliMga strI. strIliMga napu. - napuMsakaliMga kyA. - vyAkaraNa tapu tatpuruSa Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RNa svIkAra pUjaya munirAja zrI sudharmasAgarajI ma. sA. jemanI ananya preraNA, parizrama utkaTa lAgaNI, kAryaboja vahana zakita, kRpA AdithI A grantha lekhana ane prakAzana zakya banyA, pU. A. deva, sUryodayasAgara sUrIzvarajIma, jemaNe saMskRta mArgopadezikAno abhyAsa karAvI vyAkaraNane majabuta pAyo nAkhyo, jarUrI pustaka AyA, samAdhAna ApyA 5. A deva vijaya sUryodaya sUrIzvarajI ma. jeoe pitAnA vinita ziSya pU munirAjazrI naMdIdheSa vijayajIne AjJA karatA " nyAyasaMgraha" graMthane suMdara abhyAsa thaI za. _ 5 - = - = pU. A. vijaya thazedeva sUrIzvarajI ma. jemanI viziSTa preraNA ane AzirvAdathI siddhahema vyA bhaNAyuM. pU. munirAjazrI jitaratasAgarajI, pU. munirAjazrI muphitaratna sAgarajI. pU. sAdhvIjIramyajJA zrIjI jeoe pitAnI noMdhapothIo ekAda varSa jevA lAMbA samaya mATe pUrNa vizvAsathI vAMcavA ApI. pU. munirAjazrI naMdIdheSa vijayajI - purato samaya ApI, suMdara chaNAvaTa pUrvaka, TUMkA samayamAM nyAyasaMgraha grantha bhaNAvyo. nispRhI vidvaya paMDitajI vRjalAlajI vAlajIbhAI upAdhyAya A granthanuM akSarasa: vAMcana lai, temanA vizALa jJAna anubhavothI granthane kSati rahita karyo. saMzaya nivAravA patronAM tAtkAlika uttara ApyA, graMtha racanA pUrve aha5 mulAkAta chatAM paMcAMgI vyAkaraNane abhyAsa temaNeja karAvyo gaNAya. ananya dRDha vizvAsa prerI sAhitya praveza karAvyuM, potAne mukata abhiprAya ApI niSNAMta chApa mArI. [ 2] Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMhitavarya chabIladAsajI jemaNe siddhahemanA sUtronI vizeSatA darzAvI-samAsa prakaraNa mATe abhinava prakAza pADaze. paMDitazrI dhIrUbhAI (meTA) zrI dhIrUbha I (nAnA) mahAdevabhAI Arya jemanAthI sidhdhahemanuM jJAna maLyuM zrI khuzAlabhavana jainasaMgha-amadAvAda zrAvaka paMDitanI 8 mAsa mATe sagavaDa ApI jarUrI tamAma pustakone kharIdI ApyA, eka na maLatA pustakanI ApameLe jherokSa karAvI, temanA udAra dila TrasTIoe atyaMta lAgaNI pUrvaka A graMthanI ImAratanA staMbhe mUkyA. sAdhu upara bahumAna, viveka pUrvaka vAta karavAnI padhdhati, sAdhunI anukULatAM,-pratikuLatA, jarUriyAta mujaba sagavaDa karavAnI vRtti ane pravRtti-khuzAlabhuvana jaina upAzrayanA TrasTIo jeTalI bahuja ochA saMghanA TrasTIomAM haze. ? zrI lAvaNya sUrijI jenazAna maMdira, tathA aMdherI gujarAtI saMdhanA jJAnabhaMDAre abhyAsa mATe pustako ApyA. 0 suzrAvaka praviNabhAi, kAntibhAI, harSadabhAI, dinezabhAI, rajanIbhAI tathA pratyakSa ke pakSa rIte sahAyaka evA tamAma pU. zramaNa bhagavaMto temaja vyakitao ane saMche. = == khAsa karIne tamAma vahIvaTI javAbadArI niSThApUrvaka, kAryakSamatA ane kAryadakSatAthI bajAvanAra praviNabhAI A abhinava "hema" laghuprakriyAmAM AzirvAda - preraNA dizAsUcana ApanAra tathA zubhecchA pAThavanAra pUjyazrI o. 0 pU A. deva devendrasAgara sUrijI masA. 0 pU. A. deva vijaya rAmacaMdrasUrijI masA. 0 , , kaMcanasAgara sUrijI 0 , , , bhuvanarana sUrijI , 0 , , vijaya rAmasUrijI , (DahelAvALA) 0 , , , RcakacaMdra sUrijI , , , , jyadeva sUrijI , 0 , , , sUryodaya surijI , , mitrAnaMda surijI ,, >> , , jitendra sUrijI [xs8]. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita vRjalAla vAlajI upAdhyAya prAdhyApaka zAMtibhuvana, jAmanagara, (vedAntAcArya) niSNuta abhiprAya zarIramAM jema mukhya pradhAna aMga che tema samasta vADumayamAM vyAkaraNa pradhAna aMga che. vyAkaraNanuM prayojana jaNAvatAM maharSi pataMjalie lakhyuM che "dAnamathaIedA: kAnana" saMskRtinI rakSA, budhane saMskAra-uha, Agamane bedha, atisaMkSepa evaM saMdeharahita thavA mATe vyAkaraNa bhaNavuM joIe. Ane amaravAraso Aja di' sudhI je bhASAmAM sacavAya che. e bhASAnuM maulika jJAna bhAratIya mATe savizeSa Avazyaka che. cittastha bhAvone abhivyakata karavA mATe bhASA agatyanuM mAdhyama che. suSTAna zAna mA prayukjhADha suNAdhya mA muma vyArAt '', ApaNe duSTa zabdano prayoga na karIe ane svayaM paNa duSTa banIe nahiM mATe vyAkaraNanuM jJAna jarUrI che. prAcIna bhASAmAM suvyavasthita bhASA tarIke saMskRta bhASAnuM sthAna mUrdhanya che. samayAnusAra vyAkaraNanI philaSTatA, dIrdhatA ane artharahita pAMDityapadhdhatino anAdara karIne sarva zAstra rahasyavettA, vyAkaraNa prajApati kaLikALa sarvajJa zrImad hemacaMdrAcArya (xiii) Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavaMtanuM saMskRta vyAkaraNa vartamAna kALamAM gujarAtamAM eva` pUjya zramaNa varga'mAM ThIka ThIka paThana-pAThanane viSaya khatI rahyu` che. A ati AnA viSaya che. prAcina praNAlikA mujaba adhyAya-pAda-sUtra svarUpa vyAkaraNanuM paThana-pAThena hatuM. kintu mahAna vaiyAkaraNI bhaTTo dIkSite aSTAdhyAyI kramanI kaThinatA jANI tena sthAne prakriyA kramane upayoga karI jema sidhdhAMtakaumudI granthanI racanA karI tadnat prakriyA kramAnusAra sidhdhahema zabdAnuzAzanamAM paNa alpamadhyama mudhdhivALA jijJAsu mATe laghu-madhyama-bRhat prakriyApranthAnuM yathAsamaya prAkaTya thayuM. A badhA graMthI kevaLa saskRta bhASAmAM hovAthI navA bhatArane yogya adhyApaka na maLe teA ci hAvA chatAMya kaSTa sAdhya batI rahyA che. e sava` viddita hakIkata che. vyAkaraNanuM jJAna mAtRbhASAmAM apAya te dhaNuM sAruM' A vatamAnakALanI mAgaNIne sa'tASava mAMTe yadyapi paM. zrI zivalAlabhAinI traNeya buko saphaLatA pAmI rahI che. kintu vyAkaraNanAM granthAnuM eTale laghuprakriyAnuM mArI jAN mujabanu A prathama gujarAtI prakAzana che. enA raciyatA jAmanagaranuM... satAna jAmanagaranI dhama*prANa bhUminA sa'tAna jemaNe sayamapUrve ja laukaka dRSTinu kaoNlejanI DIgrI paryantanuM jJAna meLavI lIdhu hatuM yuvAna, brahmacArI janmAntaranA suSupta saskArAne taka maLatAja alaukika dRSTinA prAdurbhAva thayA. bhakitapUrNa zrAvaka kuLanA gAtmika sAMskAro, sAdhusamAgamanA yAga maLe jee bhAgavatI dIkSA -4yama svIkArI munirAja banyA e svatAma dhanya pUjya munirAja zrI zudha'siMgara, niDara-spaSTa vakatRtva, potAnA sayama jIvanamAM bhaNavAnI tIvra icchA hovA chatAM paNa samucita na bhaNAyAnu aheniza duHkha hatuM ja tathApi muni jIvanane vAdAra jIvana caryAmAM sampUrNAM tanmayatA sAdhI samaya jatAM potAnA ja saMsArI laghubandhu medhAvI khUba khUba bhaNelA hAiskUla-kolejamAM prAdhyApaka pade pahecelA suvinita A bhAI zrI peAtAnAja vaDilabandhunA pagale pagale 'nisarnAr adhigamArlR vA' munijIvanamAM praveza pAmyA. e che navAnagaranI dhanyadharA vasudharAnA dvitiya ratna, dIpakatulya prakAza pAtharatu kuza prabhudhdhi ratna munizrI dIparatnasAgara bALabrahmacArI A che guruziSyanI bandhubelaDI-- ghaNuM ghaNuM bhaNelA hovA chatAMya saMskRta bhASAnA anabhijJa suyeAgya nijaziSyane saMskRta bhASAnuM paryApta jJAna maLI rahe evI svagurUnI mahecchA, sAdhujIvananI maryAdA tajajJonA abhAva, khUba khUba karDinAine sAmaneA karIne utsAhane alaga rAkhIne munirAjazrI dIparatna sAgarajIe TuMkA gALAmAM stutya pragati sAdhI che. jene pratyakSa anubhava thayA vyAkaraNazAstranA graMthanu gujarAtI thAya e saidhAntika rIte bahupriya na hovA chatAMya jijJAsu bhaNanArAonI kathanI-avadazA sAMbhaLI-jANIne anukUla sAmarmI sAthenuM yathA vivecana kharekhara Avaka' che. AjanAM zaikSaNikayugane anurUpa vividha rasapracUra vAnagI sAthenuM prastuta abhinava prakAzana jijJAsu-adhyeyatRgaNane ni:zaMka upakAraka banI raheze. A laghuprakriyA (vyAkaraNa)nuM kevaLa bhASAntara mAtra nathI tenAthI ThIka ThIka vizeSa che. [=ivr] saDDI 5. vrajalAla vAlajI upAdhyAya Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ eka bhrAmaka mAnyatA nuM nirasana ] laghuprakriyA eTale mAtra be buka nahIM keTalAMka vidvAna padastha, zrAvaka paMDita vagere evo mata dharAve che ke laghuprakriyAne abhyAsa have nirarthaka che. kemake laghuprakriyA mAtra be bukathI vizeSa kaMI nathI paNa haima saMskRta prazikA prathama ane madhyamAM ke mArgo padezikA ane madirAH pravezikA karatAM hama ladhuprakriyAmAM nIcenI vizeSatAo che. 1 vaDanta prakriyA, yalubatta prakiyA tathA nAmadhAtu prakriyAne baMdha thAya che 2 tadhita pratyenI mukhya tathA aMtargata kula 390 jeTalA sUtro dvArA) vyavasthita vibhAgIkaraNa sahita carcA 3 base jeTalA sUtro dvArA kRdanta prakriyAnI jhINavaTa bharI chaNAvaTa. 4 sUtronA aMtargata rahasyone pragaTa karatI paribhASAonuM spaSTIkaraNa 5 dhAtuonI anubaMdha sAthe rajUAta - dA ta rathan mAM gUM anubaMdha (10) gurADhi gaNa cUcave che, kuvar mAM 9 anubaMdha (4) DhivADhi gaNa sUcave che. 6 dhAtu pArAyaNanA kamAnusAra dhAtuonuM jJAna - je dhAturatnAkara Adi jovAmAM tathA " dhAtupATha " taiyAra karavAmAM madadarUpa bane che. 7 siddhahema zabdAnuzAzananA abhyAsa mATe sUtronuM yogya tAdAmya. 8 be bukamAM mAtra 800 jeTalA sUtrono samAveza thAya che, ladhuprakriyAmAM lagabhaga 1700 thI 1800 jeTalA sUtre samAyA che. jethI buka karatAM bamaNAM sUtronuM jJAna thAya che. 9 lagabhaga poNAtraNaso jeTalA dhAtuonuM dhAturanAkaranA bhAgomAM thayela vibhAjana mujabanI prakriyAo anusAra jJAna - samaja. 10 saMskRta mAdhyamanA prayoga dvArA saMskRta vAMcana kSamatAnI khIlavaNI. be buka e "prAmara - TrAnsalezana methaDa" anusAra taiyAra thayela pustaka che. je saMskRta bhASAne vyavahAramAM prayojavAnI prAthamika bhUmikA rUpa che. tenI ane prakriyA vyAkaraNanI tulanAja asthAne gaNAya. vaLI keTalAMka mAne che ke laghuvRtti ) [siddhahema zabdAnuzAzana eTale ladhuvRtti-mAtra e bhrama pravarte che. ] ja bhaNavI joIe prakriya nahI - murdhanya vidvAnane jJAta haze ja ke ladhuvRtti e pUrNaprantha nathI paNa parNatA tarapha gati karAvate grantha che laghuprakriyAnI jema laghuvRtti e paNa mAtra nidazana grantha che.eTale ja A anuvAda prasthamAM brahavRtti, nyAyasaMgraha,liMgAnuMzAzana jevA granthonA avataraNo lIdhAM che. laghuprakriyA eTale mAtra be buka mAnIne ladhuvRtti tarapha aMgulI nirdeza karatAM vidvAnane eTalI ja vijJapti ke je siddhahemanuM suvyavasthita jJAna prApta karavuM e ja eka mAtra lakSya hoya to brahavRti nA spaSTa jJAna ane samAja vinA mAtra ladhuvRttinuM adhyApana athavA to mAtra laghuvRttinA abhyAsathI vyAkaraNano pUrNa baMdha thayAnI mAnyatA e paNa laghuprakriyA eTale mAtra be buka jevAja bhrama che. e vAta nirvivAda savIkAravI rahI. khaMbhAtamAM paMDiMtavarya chabIladAsajI e sAdhunA dRSTAMta thakI kaheluM ke "ladhuvRtti bhaNyA bAda ema thAya ke (sarva maNe kucha nI mAtA) have mane vyAkaraNamAM kaMI khabara nathI paDatI te mAnavuM teo siddhahema zabdAnuM zAzana vize kaMIka jaNAtA thayA che. muni dIparatana sAgara Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzanuM nivedana lagabhaga tujAra varSa pUrve kavikAla sarvajJa bhagava Mte racela siddhahemavyAkaraNane, lagabhaga savA traNaseA varSa pUrve prakriyA rUpe pheravyA pachInuM saMdabha - vivaraNa sahitanuM A prathama gujarAtI prakAzana che je philAseAphI sAthe grejyueTa thayelA amArA pUjya munirAjazrI mudha sAgarajI ma.sA. nI ananya preraNA 'ta karaNa pUrvakanI bhAvanA/lAgaNI tathA temanA ziSya pUjya muni dIparatnasAgarajInI mahenatane paripAka che, ApanA karakamalamAM A abhinava laghuprakriyA mukatA ame atyaMta AnaMda anubhavIechIe. A vyAkaraNanA abhyAsathI padasiddhinuM zuddha jJAna pAmI zAstranA arthanI vicAraNA-ciMtana, manana dvArA paraparAe zAzvata sukhane pAme eja zubhecchA. - pustaka prakAzanamAM atyaMta upayogI banelA ene tana mana dhanathI sahakAra ApanArA sarvazrI kAntibhAi, dinezabhAi, rajanIbhAi, hasubhAi, vibhAi ...vahIvaTI kAryavAhImAM madadarUpa banela mahendrabhAi amarISabhAI udAra hAthe phALe ApanAra jAmanagara jaina sa'dha samasta ...... mudraNa krAyamAM prathama vakhata Ava u` kAma upADanAra ane mudraka karatAM zrAvaka tarIke vizeSa sevA ApanAra zirISabhAi, samayanI paravA vinA mudraNamAM atyaMta niyamitatA ane kALajI dAkhavatA chaganabhAi, lagabhaga ekale hAtheja kampojhanI javAbadArI - lAgaNI pUrNAMka bajAvanAra caMdubhAi paTela - jetapuranI javAbadArI mAMthI keTaluka kAma purU karI denAra kAdarabhAi ...... tathA kA apUrNa na rahe te mATe rAjIne nAnI vaye traNacAra phrmAMnI javAbadArI seApI gAviMda presanA pratApabhAie mudraNa uparAnta (vaiSNava dharmI hovA chatAM) sAdharmika jevI darzAvela bhakita bAinDiMga prInTIMga aMge ApelA viziSTa sUcana tathA mArgadarzana ane chelle khAinDiMga mATe zivajI uparanI tIvra zradhdhA dharAvatA dilipabhAi darabAra tathA chaganabhAie je parizrama kraryAM che. te avismaraNIya banI raheze. A pustakanuM sarvAMgI nirIkSaNa karI vidbhAgya banAvanAra nispRhI pU. paMDitajI vrajalAlajI upAdhyAya --saunA AbhAra saha, tA. ke. mudraka, prakAzaka tathA sa`pAdakane prathama ja AvA bhagI tha kA kSatie rahI hovA sabhava che nI kSamAyAcanA sahu zuddhipatraka tA banAvela [vi] abhinava zrutaprakazana vatI, pravINacaMdra je. mahetA jAmanagara. nA anubhava heAvAthI che. chatAM sujJa vAcake abhinavazruta prakAzana Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalikAla sarvajJa pU. hemacandrasUribhyo namaH pU. mahopAdhyAya vinayavijayajI gaNivarebhyo namaH () gardanuM () sauMnA adhikAra che samagra viSayanA abhyAsamAM je cAkkasa padmAnA upayoga karavAmAM Ave tene sujJA kahevAmAM Ave che. vidyArthI jema jema grantha abhyAsamAM AgaLa vadhe tematema abhyAsamAM AvatI kitAne samajI zake te mATe AvI sa`jJA sUcinA upayoga thAya che. tethI manthakAre ahIM paNa vyAkaraNanA Ara Mbhe svara saMjJA, hrasva-dIdha' saMjJA, vyaMjana-visaga dhASa-adhAya saMjJA, pada-vAkaya-nAma-avyaya sajJA vagere spaSTa karela che. saMjJA, prathama traNe sUtreA bAda sauntA: svA: 2/6/4 sUtrathI sajJA adhikAra zarU thAya che, paramAtmAne namaskAra karIne khalajIvAnA meSanI siddhi mATe zrI siddhahema vyAkaraNane anusaratA prakriyA vyAkaraNanI huM racanA karU chuM. (1). zabdarUpa samudramAM caMdrasamAna, jagatamAM prasiddha kIrtivALA zrI hemacandrasUri ane hema-vyAkaraNane namaskAra thAo. zAstrakAra (hemacaMdrAcAryuM) prAra`bhamAM vighnanA nAzane mATe ane ziSTAcAra rUpe parameSThine namaskAra karavA pUrvaka bhAva mAMgala kare che. mU (ra). Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjJA adhikAra che ? sUtra : (1) sa n 1/1/1 * vRtti :-rAmiyakSa caM', varamezvara vAcajan zAsrAdau paThatAM kSema vyutpatyabhyudayapradam . ka vRtyatha :- bhaNanArane 'kahANane mATe, vyutpattijJAna tathA aspRdayane ApanAra paramezvara-parameSThinA vAcaka nU akSaranuM zAstranI AdimAM dhyAna dharavuM joie. * anuvRtti - 1 vizeSa : adRm e pramANe avyaya akSara che. akSara eTale kadI nAza nahIM pAmanAra tevuM. arham e paramocca sthAne rahele mukta dazAne varele evA "paramezvara" arthane vAcaka che. 1. kSema :- kalyANa tathA vinanA abhAva mATe 2. vyutpatti :- zabda-arcanuM parijJAna 3. abhyadaya :- pAhitya ane Icchita pratiSThA rUpa ezvaryanI prApti arhama e maMgala sUtra" che. jenA darzanamAM A zabda pUjanIya arthamAM suvikhyAta che buddha darzanamAM buddha mATe sarahad zabda che. bIjA arthamAM e kAra e viSNune, 2 kAra e brahmAne,zuM kAra. e zaMkarane vAcaka che. Ama sarva dharmanA anuyAyIne iSTa evA maMgalArUpa zabdane sUtramAM ahIM jela che. anitya ja gaNIe zabdanI 'rApti ke niSpatti" kayAMthI thAya (eTale ke na thAya) paNa syAdvAdu darzanathI zabdonI karApti ane niSpatti thAya che. * anuvRtta : vizeSa : A adhikAra mAtra che. samagra vyAkaraNanA koipaNa prayogamAM A pAyAnuM sUtra che. A sUtra vyApakapaNe potAnA adhikAranuM bhAna karAve che. vaNake zabdanI aneka saMjJA, hasva dIrdhAdi vidhi, vizeSaNa-vizeSa bhAva, zabdArtha sambandha, vAgyavAcakatA siMgavyavasthA Adi samagra padArthonI siddhi A siddhAnta paraja nirbhara che. syAdvAda eTale anekAntavAda pratyeka vastu vividha pAsAMthI sabhara che. tatsaMbaMdhi vicAraNuM paNa aneka rIte thaI zake. paraMtu temAM vyavahAropaye gI koI cakkasa pAsAMne tatsaMbaMdhi kaI cokkasa vicAra sAthe tulanAtmaka rIte prAthamikatA ApI. prastuta vyavahAranI siddhi je niyama vaDe thAya tenuM nAma syAdvAda ke anekAntavAda. vastunA vividha pAsAM eTale dA.ta. vaNa, A varNane vicAra aSa svarUpe, mAtra vyaMjana rUpe, kaMThaya varNa tarIke vagere thaI zake chatAM re sabdhi prakaraNa sUtra : 4: 24 pAse virasaddhAH lAge tyAre ve nI vivakSA aSa rUpe thAya sUtra : 15 ita grujhane...lAge tyAre janI vivakSA mAtra vyaMjana rUpe thAya 1 zabdanI nityAnityatA vicArIe te zabda pitAnI rIte nitya che. paNa zabda tattanuM rUpAMtara thatA te anitya bane che. dA.ta vAda 3danI sadhi niyamAnusAra phaLio zabda bane che. vyAkaraNa niyamAnusAra A zabda niSpanna thaye kahevAya. a+3 nuM rUpAMtarita svarUpa che che Ama zabda niSpanna thAya tyAre nitya che ane rUpAMtara pAme tyAre anitya che. svAdvAda jaNAve che ke, zabda nitya paNa che, anitya paNa che. (2) siddhi: cArAt 1/1/2 * vRtti :- zayadAnAM jJatibira yAta syAdvAda darzane zabde hyakAntatAnitye'nityevA tadadvayakutaH tatrAdauvyavahArAtha, saMjJA dizatizAsrakRt ka vRtha:- (svAdrAthI siddhi thAya che.) ane zabdane ekAnta nitya ke ekAte 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 *mutranI pachIna aMka 1/1/1 sidhdha haima vyAkaraNa krama darzAve che. 1 pahele adhyAya, 1 prathama pAda, 1 paheluM satra pahelA adhyAyanA prathama pAkanuM paheluM sutra ema samajavuM Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjJA prakaraNa 2 pti niSpatti - zabdanA mAtra nitya pAsAMne vicAra te jJapti ane anitya pAsAne vicAra te niSpatti, jJapti-nAna, niSpatti siddhi. reSatti :- tA... (ahIM saMjJA sUtranI prastAvanA che.) prAraMjamAM vyavahAra mATe zAsakAre (hemacaMdrAcAryo) saMjJA prakaraNa batAvela che. te A pramANe [2] : saMjJA-sUtro : (3) zaunta: cr: 1/1/4 ka sUtrapRtha :- 6 anta: (1-ba) ca: (-bI) be pada * vRtti - zaujArAntA mAyA: hA varNAzcaturdaza a A i I u U R RlUTa e ai o au * * * 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 * * * * * (1-ba) ahIM prathamanA 1, 2 vagere aMka prathamA-dvitayAdi vibhakita sUcave che pachInA e-di-ba vagere vacana sUcave che. jema ke ba-bahuvacana *saMjJA sUtra : 1 vRnyatha' - A kArathI mAMDIne kAra sudhInA 14 varNa svara kahevAya che. (tenI "svara saMjJA" thAya). sava :- A 6 3 4 ra zuM lUlU e ai o au 1 vizeSa :-svara :-svayamase phati svaraH potAnI meLe ja zobhe che. prakAze che ane pUrNa che te 0 ba.va. kema? sauDhantA, ahIM bahuvacananuM grahaNa huta saMjJAne AvarI levA mATe che. (svaranA traNa bheda che. hasva-dIrgha-stuta tadda uparAMta eka varNanA ghaNA bhede che. tene saMgraha ba va thI thaI jaze.) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 (4) vidhi sUtra : sAkSAta lakSyanuM saMskAraka chatAM sAdhatva prakAraka bodhanuM je janaka hoya te satra (atyaMta aprAptimAM je AraMbha karAya te vidhi) dA ta va ra svarathI ne ya vagere thAya te vidhi (5) pratiSedha satra :- prAptine parihAra (niSedha) karanAru je sUtra dA.ta. na matra (6) niyama sUtra : bIjAnI nivRttinuM kalapaNuM chatAM siddha arthanuM pratipAdana karanAra sUtra che ta. nAma sidayavyajane / (sidhdhe sati ArambhA niyamArtham) 7) vikalpa sUtra :- (5kSAntara svIkAra) bhAva athavA abhAvanuM vidhAyaka sUtra jemake sau na tau 1/2/- trasRti ho vA 1/2/2 (8) samuccaya sUtra :- paraspara apekSA rahita je aneka tenuM ekamAM je anvayete samuccaya athavA te pUrvApara saMgraha dAta. makara 1/4/9 (9) atideza sUtra :- Aropane jaNAvanAra sUtra vizeSa spaSTatA mATe kahI zakAya ke, saMjJA sUtra (1)nA chellA cAra sUtro atideza sUtra che. dA. ta. tyatu saMcAvata (sAmya vidhAna te atideza) 10) anuvAda satra - vidhAna karAelAnuM je phera vidhAna karavuM te athavA zabdazaH punarUccAraNa jema ke, A 23 varNavyAse gunAAiDanAH 1/2/ 41 ahIM te vinam 1/2/34ne anuvAda che. ne dha :- abhyAsa daramyAna sutra bhaNatAM te kayA prakAranu sutra che. tenI vicAraNA karavI. satra eTale a85 akSaro vaDe bahu athane muMchete, satranA dasa prakAro che - (hemazabdAnuM zAsana sudhA -pR.45) (1) saMjJA sUtra - amuka sa ta amuka cokkasa bAbatene mAha che evuM jJAna athavA A zakhanI amuka arthamAM zakita che te niyama karAvatuM sUtra dA.ta. rastAH gharaH (2) paribhASA sUtra :- zAstrakAra verachAe je saMketa virodha kare te paribhASA (ahIM prakriyAmAM prakaraNa : 2 paribhASA aMge ja che, dA.ta. 7/4/108 vakhyA nivA2 vizvamIthI nirdeza hoya te parane lAge (3) adhikAra satra :- potAnA dezamAM vAkayanuM rahita paNuM chatAM uttara satramAM eka vAkayatAthI vAkayArthInA bedhanuM je janaka sUtra (have pachInA amuka sUtra ke vibhAga sudhI A adhikAra samajavA te darzAvatuM sUtro dA.ta ItiH cAdrArAt Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava ladhu prakriyA mauta mAM tuM uccAraNa mATe ja che - kAra saunI kathanIyatA suSpaSTa kare che, te na hoya to sadhine bhaya rahe kSetra - 1/2/21 6 varmA svare thavastram vagere sUtromAM prApti thaze, [3] . (4) ika dvitri mAtrA dUca varSa sutA: 1/15 * sUtrapRtha :- gutra mAga (1-bI) sva tIrthasutA: (1-ba) be pada * vatti:- mAtrA vArA virodhaH ekamAtro bhaved hasvo, dvi mAtro dIdha ucyate plutaH svarastrimAtraH syAdU vyaJjana cArtha mAtrakam a i u Rla iti hasvAH / AI U Rlae ai o au iti dIrdhAH / A3 I3 ityAdi plutAH / / "durAdAmantraNe prazne praznAkhyAnecabhane saMmAsUyA , yathA varAH hutA" | sa caikaikanidhodAtto'nudAtaH svarito'pi ca SoDhA ca sAnunAsika niranunAsikA iti uccanIcce samavRttyA, zcAryamANAH svarAHkramAta udAttAzcAnudAttAzca, svaritAzca bhavantyamI mukhanAsAzcAryamANo, varNa:syAtsAnunAsikaH mukhenaivAzcAryamANo, ravyAtA niranunAsikaH pratyekabhittya varNAdyAH paJcASTAdazadhA smRtAH / / sakSara DrAzaya, hRvaSayavanitam : diidhssddmedvrjitlkaare|pi dvAdazadheti pANinIyAH / ka vRjyatha" :- mAtrA (zabdanA uccA. raNa mATe) samaya vizeSanuM mApaka che. bolatAM eka mAtrA jeTalo samaya lAge to hasva. be mAtrA jeTalo samaya lAge to dI ane traNa mAtrA jeTalo samaya lAge te lata svara kahevAya che, ane je aDadhI mAtrA jeTalo samaya lAge te vyaMjana kahevAya hasva svara (5) pha3 jUna dIghA svara (9) sAruM 3, I che lata svara sArU rU vagere badhAM bhujana - ardhAmAtrA vALA hoya che, (ahIM prAsaMgika nirNaya mATe jANuM vela che.) ! "svara stuta thavAnA kAraNe :dUrathI bolavavAmAM (dA.ta. A devadatta ahIM Ava) prazna karavAmAM-prazno uttara ApavAmAM kopa vaDe daMDa karavAmAM vasaMmati ApavI, IrSA, kopa karavAmAM svara buta thAya che. hRsva, dIdha, luta darekanA udAtta, anudAtta, svarita ema traNa-traNa prakAre che. te traNenA sAnunAsika ane niranunAsika ema be-be prakAro che. [34342=18 prakAra] vyAkhyA :udAtta :- ucethI belAto svara udAtta kahevAya anudAtta - nIcethI belAto svara anudAtta kahevAya. svarita - samAna vRtithI belAto svarasvaritakahevAya sAnunAsika :- mukha ane nAsikAthI bolAte varNa sAnunAsika kahevAya. '0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 *siddha hema vyA.mAM sUtra 74/8thI 7/4/102 kula 14 (tre suta saMjJAnuM vidhAna kare che. Thii dUrathI lAvavuM :- 7/4/99 surA Amantryasya gurUH vA ekaH . anantyaH adhi lanRta dUrathI belavavA sAmAnya karatA vizeSa prayatna karAya tyAre belanArane saMzaya rahe ke mAruM belela sAMbhaLaze ke kema? ahIM anya svara vikalpa jIta thAya che[1] !rA prazna praznottara :- sUtra 7/4/98 g"ne 2 prativana prazna pUchAyela ane uttara apAyela vAkyane anya svare vikalpa pastuta thAya che [2] 3 kepavaDe daMDa :- satra 7/4/ matsane payA ke 5 vaDe daMDa vALA vAkayamAM AvyuM pada be vAra bolAya che. be vAra bolatA AgalA ke, pAchalA padane aMtya svara vikalpa patRta thAya che[3] Iii saMmati-I-kepa 7 489 samati samUthI keopa kRtsaneSu AdyAmantryamAdoM svareSu antyazca plutaH saMmatiH kArya mAM abhimati ke Adara, ISya/asUyA bIjAnA guNa sahana na karavA, kopaH gusso, nidAe cAre artho mAM Adi pada bevaDAya che. padanA anya svaranuM jIta uccAraNa vikalpa thAya che [4] Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svaranA bheda dA ta ma varNa sattA prakaraNa hara dIdha' glata udAtta anudAtta svaritta udAra anudAtta svarita sAnunAsika niranunAsika niranunAsika sAnunAsika 15 sAnunAsika niranu nAsika sAnu nAsika niranu nAsika | sonunAsIka niranu nAsika 13 14 sAnunAsika 17 niranunAsika 18 udAtta svatti anudAtta niranunAsika sAnunAsika 10 11 niranunAsika sAnunAsika niranunAsika sAnunAsika A rIte phuvarNa 3 vaNaka vaNa varNanA 18-18 bheda thAya 12 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava odhu prakriyA niranunAsika :- mAtra mukhethI ja bolAte varNa | mati/mavati kriyAH samajavuM niranunAsika kahevAya. 0 sauDhantAH svaH anuvRtti kema lIdhI - kiMga A rIte pratyeka pAMce vaNanA ( mAnanI vAta svarane lAgu paDe che vyaMjanane nahI. varNa, 3 vaNa, varNa, traka vaNa, 2 varNanA). jemake kSamAM n rahelA che. banne vyaMjananI aDhAra aDhAra bhedo thAya che. jema ke (juo pR. 5) aDadhI-aDadhI mAtrAthI lU eka mAtrA vALA thaye sArthakSare hava na hovAthI huMsavanA cha te tene sva na kahevAya eja rIte varNane bheda vajIne bAra-bAra bhedA thAya che. hasvAdi saMjJA thAya varNa samadAyane nahIM jema ke matAMtare pANInI vyAkaraNanA mate dIdhana tita (cAraNI) ahIM ma pachI 3 rahelo che. he vAthI sra vaNanA paNa hrasva ane dastuta te di mAtrA paNathI dIrdha saMjJA na thAya. maLIne 12-12 bhedo thAya che. kSetra - hRsva : hRAvavA * anuvRtti - satra caudastAH varAH 1/1/4 dIdha : samAnAnAM sena harSada ka vizeSa :- 2 varNAditA 18-18 bheda vRttimAM jaNAvyA te mujaba lutanA cha bhedanuM ja (5) navA nAmI 1/1/6 vidhAna che. jemake (1). sAnunAsika udAtta luta * sUtrapRtha : navaLa: (1-bI) (2). niranunAsika udAtta luta vagere te ja rIte nathI (1-e) be pada daDuta nA be bheda aprasiddha che ja vRtti - va vavaMtAte havA dvArA nAmanaH *(1). hisvIkAra luta (2) dIrdhAkAra Tyuta - ka vRtyartha :- ka vaNa (- ) 0 hastAkRtya 6 2 { rU ba re jI re sivAyanA bAkInA 12 svaronI nAmI hItya A 3 I 3 U 3 3 3 Tu 3 e 3 ai3 o3 o 3 saMjJA thAya che. A hastAkRtya tathA dIrdhAkRtya svaranA paNa udattAdi * anuvRtti :- gauttA. svara: 1/1/4 cha-cha bheda thAya (jemake hasvAtti sAnunAsika ka vizeSa - nAmIsvara 12) : 2 3 4 udAtta tA -sUtra vidhimAM yutanA hadIdha vi6 rU chuM o bI 0 A satramAM anavarSA bhedane upayoga za? dIrdhAkAra lutane lAgeluM satra ba vache ane nAma7 (Amina+sinAmI thayuM che) phUvAkAra sutane na lAge "jue be jana sabdhi sutra e va che vacana bheda kema? (anukta saMjJA) jayAM dasutAdrA 1/3/28" tArtha thI vArtha svapUna hoya tyAMja nAmI 0 g fTra tri mAtrAH e pada udeza rU5 vacana che. hR4 saMjJa thAya anyatra nahIM da ta nI no guNa thavAmAM DhI hutAH e vidheya rU5 vacana che. jayAM jayAM udeza nAmI sa jJA thAya che kema ke tyAM huM paf-%AryathI rUpa vacana ane vidheya rU5 vacana mAM vibhakti vacana nyUta che. paNa paumpamAM jAya thAya eTale ke guNa saMkhyA samAna hoya tyAM tyAM temanuM vidhAna anukrame thatuM nathI (nAmanA muLa gati sUtra lAgatuM nathI) *samajavuM. eTale ke, 4-IMa Tri-kIrNa tri-stuta 0 manavA :- va. 'lutanA e praha mATe che. 0 dvadvAnte zrayaHmANa pada pratyekamabhisamban-yate -66 0 vyAkhyA :- 1 vidyate e varga te anavaH samAsa pAchaLa Avela pada pratyekanI sAthe joDAya che. 10 A satramAM kriyApada nathI to paNa kriyApada sAbita *nyAya :- catrAta kriyApadyama na zrayase tatrAtimAM thayuM te kaI rIte? -kriyApada adhyAhAra hoya tyAre paraH prayujyate *e * 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 *zrI siddha hema zabdAnuM zAzana rada yavRtti pR 9 #lifrtha : jenuM kArya karavuM che te * 2 nyAya : yathAsada manuzaH samAnA dA. ta. nI dhAtumAM DuM che te vArSi kahevAya. -nyAya 10 pR 10 *TA :- je bane te da ta na guNa thAya. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjJA prakaraNa kSetra - 2/3/8 naminAsto :: vagere sUtramAM prApti che. (6) vRttA: samAtA: 1/1/7 * sUtrapRtha :- hRtta tA: (1-bI) samAnA: (1-bI) be pada * vRtti :- jhUvAratA mAravAH samAnAcAra svarA daza - ka vRtvatha :- thI mAMDIne 6 sudhInA 10 varanI samAna saMjJA thAya che. * anuvRtti :- sauntA H - para vizeSa :- TU mAM uccAraNa mATe che. samAna svare : ya mA 6 3 4 5 6 ThTha (daza) ja thI sudhInA pAMca varSe aDhAra bheda samajavA 0 (ba.va thI ghaNuta saMgraha) vyAkhyA : samAna tulyamAna pariNAma jenA che te samAna svara kahevAya. kSetra - 1//1 samAnAnAM saina hI: vagere sUtramAM prApti (8) 4 : anusva-vika 1/1/9 * sUtrapRtha - 8 : (1-dri) anuvAda ( vitta (1-di.) be pada * vRtti - sannArAvetArma, puruSArahetu 1tyatha - anusvAra ane visaga mAM 3 kAra sukhapUrvaka uracAraNa karavA mATe mUkAyelA che. [anusvAra cihna (1) visarga cihna (9)] kA vizeSa - vyAkhyA :- anusvArthase ti anusvAra varNaakSara para mukAtuM eka biMdute anusvAra dA.ta. virugese ti visa varNa akSaranI bAjumAM mukAtAM be biMdu te visarga dA.ta. : 4 - [ { { e vyaMjanane badale anusvAra bindu vaparAya che mATe te vyaMjana rUpa che. ane visaga paNa sa athavA rU ne badale vaparAya che. mATe te paNa vyaMjana rUpa ja che. eja rIte anusvAra, anunAsika varNane sthAne mUkAya che, svarane sthAne nahIM. tethI anusvAra visarga bannenAM saMbaMdha vyaMjana sAthe che svara sAthe nahIM mATe bane vyaMjana rU5 che. 0 sUtraH vArcinanam 1/1/1nI eka vyAkhyA paNa kahyuM bhAviH (SaSThI tapuruSa) e rIte thaI zake tyAre svara pachI vyaMjana pUrve anusvAra-visarga hovAthI te vyaMjana rUpa ja che. tenuM pramANa pus+bhyAm pumbhyAm sahI nAmasidayavyajanethA pada saMjJA, paDhahyathI sU lepa. kema ke, anusvArane vyaMjana rUpe gaNela che. 0 3 (anusvAra) nAsikaya varNa che. 0 : visarga) Draya varNa che. kSetra - ne SUzAnusvAra 1/1/3 : ane : vAvita: vagere sutrAmAM che. [6] (7) 33 sakSam 1/1/8 * sutra pRtha - i che jo o ( e ) sa kSam (1 e.) * vRtti - yakSarA cAcaravAra, e ai o au ime svarAH ka vRjyartha - zu che te ja A cAra svaranI "sadhyakSara" saMjJA che. kara vizeSa :- sandhi thavAthI utpanna thate je akSara te sadhyakSara. jemake aphai=g, 4g=che vagere A sUtrathI svara saMjJA pUrNa thavAno bhAva rahelo che. * * *va zaurva evo kanka samAsa thaI i che thaI sUtrane lIdhe pratyayano lepa thaye che. kSetra - hetU sAkSa vagere stramAM prApti || [7]. vaNuM vizeSa saMjJA vyaMjana saM sabaMdhi sUtro (9) rArinanam 1/1/10 naM : (1-kri) di vacana che chatAM sUtrakArane maLatI sattAno upayoga karI di vacana jaNAvela nathI. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -pravi: (1.e.) yajJanam (1.e ) e pada vyaMjanAkhyAstrayadvirNA hAntAzvakAdayaH * vRtti kakhagaghaGa 1 cachajajhaJa 2 TaThaDaDhaNa 3 tathadadhana 4 paphababhama 5 yaralava 'zaSasa ha " vRttatha :- 4 thI zarU karIne da sudhInA 33 vyaMjanA che, (1) ka kha ga gha Ga (6) 3 3 3 3 (5) pa pha ba bha ma * pRtha ' (2) ca cha ja jha Ja (4) ta tha da dha na (3) ya ra la va zaSasa ha dha vizeSa :-- 'vAhi:'' na Avo hAr ema bahuvrIhi samAsa karatAM jetI AdimAM che te evA atha thaze. Ama Ahie vyavasthAvAci zabda che. hya Ari atha letA anusvAra ane visaga anne vyaMjana sauMjJaka dhaTe che. kemake anusvAra visaga* vyaMjananI pUrve che. te ja rIte ArAvitrayanaH yasya sAhi: atha letA haiM panta 'vyaMjana sattaka' thAya che. kSetra 0:0 ADhi zabdanA cAra artha che * sAmIpya, vyavasthA, prakAra, avayava temAM A sUtra mATe 'avayava'' artha 'dha esatA Ave che. (jo kesUtra 8 ama; visau mATe vyavasthA atha baMdhabese che.) ahIM thI 6 sudhInA vyaMjane evA atha satra : 18 haidyAt 1/1/3ne AdhAre samajavuM vyAkhyA :- vyayaMte trAyate'thAneneti vyaktanam ;-- " . kula varNo : 33+14=47 000dGdd GOOG :- 2 nAsinthayanane vageremAM * vRtta paJcaH paJca prakIrtitAH [9] (10) pa2AvaLa': 1/1/12 chuM pRtha :- 524: (1 e)vaLa: (1 e ) (e pada) 3 : mAnteSu kAdivarNeSu kacaTatapa saMjJakAH vRnyAsa prathamodhyAya rR. 19 *hemazabdAnuzAzana sudhA pR. 412 ra O . 0 abhinava laghu prakriyA vRttva :- thIma sudhInA varNamAM , ve, z, ta, 5 sajJaka pAMca pAMca varSAM vALA pAMca va prasiddha che. ( va, 2 varga, 3 va, te vaga, va va). Ahitmya nanam 1/1/1deg * anuvRtti vizeSa :- 4 * varga : * la 1 1 3, Ta varga : 2 3 3 3 aa, dha vaga : 5 6 1 5 ma. A 25 varSAM sparze vyaMjana tarIke paNa oLakhAya che. 3 0 sutra : - sahacADadhA'rAta ti->=-: 6 / 4/130 mujaba 12:mAM va7+: viztA artha mAM lAge che jeteA atha (12 14) pAMca pAMca thAya che. va` pAMca ja che, ya thI haiM vaN vamAM samAviSTa thatA nathI -: 0 varga zabda sva'' sa'jJAne mAzrIne lIdhe che. dA.ta. jevu // dha = pAMce kaya sthAnI hovAthI "sva" che, mATe te pAMcane eka va va thayA. vyAkhyA : varga : samAtIya samuhAya va : va :- rRyate rRthayite vijJAtIyamya kRti :'' 0 ahIM siddha haima yA.nA sUtra krama ulla dhyA che kAraNake va` sa MjJAnuM jJAna dhuDAdi (patra mAntasthA pluTa) sattA mATe jarUrI che. vagere vargo : cava 0 : 2 cha jJAna, ta vaga H ta tha haiM dhana, * kSetra :-- varSe ja pati 2/3/76 vagere sutrAmAM prApta g [10] (11) AhavA (jaththA: 1/1/15 * traprutha : havA (1-1) 71 tathA: (1-ba ) e pada *spa vyaMjana : - havAne pUrepUrI rekIne chUTI karavAthI je vatI thAya te sparzI nyU jana (jetA uccAraNamAM havA mukha ane nAkamAMthI pasAra thAya tene anunAsika spa vyaMjana kahevAya), guja rAtI vyAkaraNa dheAraNa 9 pAThaya pustaka maMDaLa, amadAvAda. pR 112, (1981) Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjJA prakaraNa * vRtti -TUrIsthatispaSTatvArakA tArA nAsti _ka vRtyartha :- (0, 1, 2, 3 cAre vyaMjanonI -pratyekanI "antasthA" saMjJA thAya che) sUtra ati spaSTa hovAthI ahIM vara ApI nathI. vizeSa - satra pRthakkaraNamAM darzAvyA mujaba ahIM bahuvacanane upayoga karela che. te ba va sAnunAsika-niranunAsika bannenA prahaNa mATe che. ja-zai, 4-, -vaeN, (2ne anunAsika nathI). 0 , 2, 3, 3 e cAra "adha-svara" tarIke paNa oLakhAya che vyA. svasya (ra) sthAnasthAnte tiSThanti iti antasthA:* kSetra :- 3 = vacAttarazataH 1/3/33 (12) 3vzvamAnattara pura 1/1/11 * sUtrapRtha :- -qkrama attaratha: (1-e.) dhu (1-e.) be pada * vRtti -ma vavakhyAtasyAste caturvizati dhuMTa ka kha ga gha / ca cha ja jha / Ta Tha Da Dha / ta tha da dha / pa pha ba bha / za Sa sa ha // | | kRtyatha :- dareka vargano pAMcamo akSara ane aMtasthA sivAyanA bAkInA 24 vyaMjanonI pur saMjJA che. sa aa aa aa - ca cha ja jhu - Ta sa 3 4 - thI - T F = ma - za Sa sa huM * anuvRtti - RArthijhanama 1/1/1* ka vizeSa - vyAkhyA : na vidyate gnimAMtasthA te paMcamAntasthA *vyAkhyAne bhAva evo che ke, paMcama eTale ke, 3 - jU - 6 te pAMca ane antasthA eTale ke, zuM ? huM - cAra jayAM vidyamAna nathI te putra kahevAya. 10 vArliMgana nI anuvRtti che mATe te sivAyanA 24 vyaMjana dhuH gaNavA.. 0 ahIM na vidyatte thI pathudAsa jaina samajavAne che. tethI niSedha ane vidhi bane thatAM 24 vyaMjano dhu tharo pazvamAtA e 9 temaja 14 svare kula "23" varNa madhura samajavA sat : 4, 5, 6, 6 6 2 2 2 1 a A i I u U R R la la e ai oM au kSetra :- pure pura vA 134 vagere (12) (13) vAgha dritIya rASaNa vA: 1/1/13 * sUtratha :- Adya britiya vansa: (1-bI) : (-ba e be 5da * vRtti:- gAya dvitIyA vaLAmaNAH rAvasA pi 1 vRnyatha :- pratyeka vargano pahelo bIjo akSara ane rA pa ra adheSa che. * anuvRtti :- paMkhyA va: 1-1-12 1 vizeSa :- aSa 13 che. pratyeka vargane ( 2 Tata varga)ne pahele bIjo akSara :, R; ; ; , 8; , ; , , ane za, Sa, (13) 0 vyAkhyA : 15vidyamAna cheSaH zeSa sevAH 2je bolatA sAmAnya svani nIkaLe te aghoSa. 0 bova kema? badhAM ja vargane prathama dvitIyanA prahaNa mATe ba.va. mukeluM che. 0 mAya dvitIca za Sa sa :- kaI rIte thayuM? mAizva tiratha -mArI kitIyA: (1-bI) rAhya pazva sa% -zapasAH (1-bI). yAya dvitIyA rAsA-mAgha dritIya zavasaH (1-ba) thaI dri pada sUtra banyuM kSetra :- 3 prathameri: 13/50 (14) anya vAn 1/1/14 * sUtrapRtha :-2: (1-e) vavAr (1-e) ja vRtti - kAje cuDhA vaLa zeSa vastabdha viMzati: ga gha Ga ja jha Ja Da Dha Na da dha na ba bha ma ya ra la va h| vRjyatha - anya (aSasivAyanA) na vagere vIsa ghoSavAna gaghaGaja jhADa Dha Na dadhana ba bha ma ya ra la vaha 1 antasthA :- mayamati avacUrI prathama vibhAga pR.4 * zAzvamAntasthA :- zrI hema prakAza mahA vyAkaraNa pUrvArdhama pR 14. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 abhinava laghu prakriyA * anuvRtti - lAva dvitIca zagharanA ghAvADa che tene upamAnIya varNa kahevAya che. 1/1/13 ciMkzanam 1/1/10 0 vandrakRti ane gajakummAkRti banne varSo 2 ne badale vaparAya che, tethI te vyaMjana rUpa ja che. para vipa:vyAkhyA : jemAM uccAraNa karatAM jo ke bannene pravega bahu ja a85 thAya che. vizeSa vani karAya te gheSa-daana rvidyate caya sa ghAva: * kSetra - phiTa: prathamathI 1/1/35 0 sUtranI jarUra zuM ? hu pachI badhu mATe sutra na banAvyuM to ahIM gheSa mATe kema? ghuTuM pachI vadhu mAM (16) tuyasthAnA sthAna: sva: 1/1/17 svaranuM grahaNa karavAnuM hatuM jyAre ahIM anyaH zabdathI digganan nI ja anuvRttine svIkArIne dhANa mAM * sUtra pRtha :- tuca sthAna jAtha prayatna svaranuM grahaNa karela nathI mATe sUtra alaga banAvela che. (1-e.) sva: (1-e) be pada - 6 ghoMSa ne badale poSavAna kema ? ghAi e * vRtti :- AcAyanasthAnAkhyAM uccAra che jyAre varSo thAka uccAravALA-che mATe tunyA vagaH sva saMvAH | ghaSavAna lakhyuM. 0 anya e.va kema? ( 5:) caturdazAnAM svarANAM svasvamedA yathA mithaH / aghoSa sivAyanA anya jaNAvavA ane jAtinI paJcapaJcaka vargasthA varNAH svAH syuH parasparam / anuvRttine lakSamAM laIne anyaH ekavacana mUkela che. yalavAH sAnunAsika niranunAsikA api / kSetra - zeSAMti 1/3/21 vagere sUtramAM aSTauM sthAnAni varNanAmuraH kaNThaH zirastathA / prApti che. jihavAmUlacadantAzca nAsikauSThau ca tAluca / [14] visagethA'kuhAH kaNThayAstAlavyA icuyA cazaH / (15) :- )(12ASA: ri1/1/16 upUpadhmAnIyA oSThayA, mUrdhanyA RTuSA caraH / * sUtrakRca - 4 : - 4)( rANA; dantyA lUtulasA e ai kaNThatAlusamuddabhavo / (1-bI) riza ( ba) be pada o au kaNThoSThajauzeyauM, vo dantauSThayaH prakIrtitaH / * vRtti -zi saMjJA samI sapta jihatya ca jihvAmUlIyA'nusvArA nAsikAdbhavaH / tatra : kuzAgrutiH jagaphurabhAtaH ) svasthAnanAsikAsthAnAH syuGabaNanamA iti / pazcakapAvuccAraNArtha ko syAdurasyA hakArastu sahAntasthaH sapacamaH / ka vRtyatha - A sAra ( anusvAra, AsyaprayatnAH sa vAra, vivAra spRSTatAdayaH / : visaga vajakRti , gajakuMbhAkRti uktevari vaso'pi, grAhyaH kAre ca kevalaH / pU ane rApara)nI ziTa saMjJA che. ahIM sayogaH syAda vyajanAni, sa vyavahitAnyaho / 1 nI vabrakRti che ane )( rUnI gaja vRtyatha - ahIM mAtra atha che. kakSAkRti che temAM 3 thI 5 traNe vaNe vizeSa spaSTatA mATe "vizeSArtha khAsa uccAraNe mATe che. juo. 1 x vizeSa :- sUtramAM ba. va je mUkela 0 tulya che (sarakhA che) sthAna ane Arya che. te - 2 ( 3) ane )( 1 (1 ) varNane (mukha) prayana jenA tenI "sva" (sajAtIya) jaNAvavA mATe che. paNa banne varNa (AkRti)ne saMjJA thAya che. jemake cauda svaranA pita alpa upaga hovAthI zi e va. mUkela che pitAnA bhedo sva saMjJaka che. 0 % () vajakRtine chahavAmUlIya varNa 0 vargamAMnA pAMca-pAMca vaNe paraspara sva kahevAya che ane )( () je gajakumbhAkRti saMraka che. -sAnunAsika niranunAsika 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 4 va nI paNa "sva" saMro thaze, Sa :- madhyavRtti avacUri prathama vibhAga 5.5. | dA.ta, ca-2, 4-4, 6-. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjJA prakaraNa 0 varNAnA ATha sthAnA che. (1) ur-chAtI (ra) kaM4 (3) zira-mudhanya (4) jihnAmUla (5) kranta (6) nAsikA (7) ATha (8) tAlu sthAna vyaMjana kaya a A vaga' ( lU 5 tha haiM)haiM visaga' tAlavya che 7 va(ca che jJa jJa na) carA Aya ujjJoau 5 varga (vavamana) upamAnIya sudhanya Ta varga (TaTaDaTana) 2 tha RRRR ta vaga+ (ta ca r dha na) hasa nya | tyAya va jihavya nAsikaya urasya svara jihavAmUlIya )( anusvAra = Ja La na ma (A pAcesvasthAnIya che) ha ya ra la va Ga Namana (ahIM vRttimAM 6 pekayatAlu ane so naivaiSTha kahyA che te anya mate samajavA, svamate 5tte tAlavya ane sro Aya ja samajavA). 0 Asya prayatna H- saMvAra, vivAra, sRSTatA vagere Asya prayatna che. 0 sa'yoga:-svaranA vyavadhAna sivAya ekaThA thayelA vyaMjatA te saMyoga che. dAta sa=pu+sa 0 vaNa :----yAre vaNa kahevAya dA.ta. vaNa tyAre sva saMjJA levI eTale ke ma nA nA pratyeka 18 bheda levA paNa mAtra Ara kAya (dA.ta. gAra) nA prasagemAtra haiM ja levAya. F vizeSa :- vRttinI spaSTatA mATe khAsaH-- 0 sthAnaH- je jagyAethI vaNa uccArAya te 0 Asyaprayatna H- AThathI ka DamaNI (kAkaDA) sudhIne je bhAga te Asya ane temAM thatA je yavizeSa te bAhyaprayatna" bIjA zabdomAM kahIete jenA vaDe spaSTa ke aspaSTa avAja bahAra pheMkI zakAya te Asya 0 (sthAna) raLa jijJAA mULa bhAga(jimnAlIya), jidvAnA madhyabhAga- (tAla), jiAnA agrabhAga (dattva), jidvAnA upAgrabhAga (mukhya) te karaNa kahevAya che. * AThe sthAnAnu varNana nRtyanA koSTakamAM che. 0 Asyaprayatna :-* 0 sRSTa:- thI meM - sparza vyaMjana-je vaNa' dhvanInI utpatimAM sthAna-karaNa-Asya prayatna paraspara spazete 0 ''iSatkRSTa' :- ca, 2, 4, 1, (antasthA) je vaNu dhvanInI utpati mAM sthAna ane Asa prayatna alpa spo' te. 0 isavistRta :- rAsa haiM (uSmAkSara) je varNa dhvanInI utpatimAM sthAna, karaNa ane Asya prayatna samIpathI sparze 0 vidyuta :- tamAma svI-jevaNu dhvanInI utpatimAM sthAna-Asyaprayatna dUrathI spazete. "gRhavruttimAM A cAra bheda ja che'-keTalAMkanA mate anya traNa bheda vizeSa vibhAjana karatAM jaNAve che (1) 5 ko vivRtatara (ra) huM * ati vivRtatara (3) tra A ati vivRtatama 0 Adyaprayata' :- dehanA kAThAmAM je prayatna thAya te bAhya prayatna H- [(1) vivAra -(2) savAra]. [(3) zvAsa-(4) nA] [(5) dveSa (6) azveSa] [(7) alpaprANa-(8)mahAprANa] [(9) uddAtta -(10) anudAtta-(11) svarita] *A 11 bAhya prayatnAnI vizeSa carcA anAvazyaka samajI cheDI dIdhela che. vaNuM vibhAjana mATe nIcenuM koSTaka jovu" sva saMjJA (vA) sthAna vaNuM a-18 bheda i. 3-- au -- - 6 12 bheda 93 33 .. "" "" "" .. "" kaNDeya tAlavya Aya sudhanya nya tAlavya 93 Aya 11 35 Aryaprayatna parasparava vivRttakaraNa .. .. . vivratatara , ati vivratatara ati jha .. 33 33 dr 19 93 "" 22 * trAsyaprayatna - bRhadavruti- prathamA vibhAga 1-1-10 *bAhya prayatnA :- vizeSa jANakArI mATe juo- ladhuvRtti bhASAntara khaDa-1 pR. 18-bRhajyAsaprathameADadhyAva pR. 23 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghu prakriyA - saMjJA (vyaMjana) - varNa sthAna Asvaprayatna paraspara sva vA varga kaThaya spaSTa tAlavya mudhanya datya eSThaya ca tAlavya iSata pRSTa Dha danya , if datyeSThaya , ,, * za, Sa, 3, , 2. nI svasaMjJA nathI. vivRta-zvAsa aSa- | saMvRta nAda zeSa - bAhya prayana - apaprANa- mahAprANa | alpaprANa mahAprANa na, , , na, 2, na, ve, ma, 2,5,1 | 22,8,8, visaga aredAto guNasa jJA*iusthAnabhAvina / vRddhisajJA smRtA A Ara edaucca svarasa bhavAH syaujasaH syu ghuTasa jJAH pustriyAH zinapusake vinA saMbodhanArtha sizeSa ghuTa saMjJakA amI ka vRtyartha: (sUtra ke dhAtu) pAkamAM dekhAte paNa prayogamAM na Avato (jaNAto) kaI paNa vaNuM ke varNa samuha Ita saMjJA () rUpa gaNAya che. vizeSa :- baprathApita satranI racanA dhAtunAma-pratyaya vikAra ane AgamonA arthamAM che. jemake :- dhAtuH Si-pate "" (a) che. zIra te "phara, " (phata) che. 0 nAma: mAru mAru mavAn "mA" (ta) che. 0 pratyayaH tir mavati "" ta che, 0 vikAra : kyA gAMThyAtA-"cAMna' rUta 0 Agama : -()- pafpatha - "ra" Duta che. A pratyeka "ta" anubaMdhe mahada aMze koIne ke *phaLanA sUcana mATe che. 0 anubandha : sivAyanA 13 svaro, anusvAra 2, varga, 4,1,2,3,1,104,1,1,,,,va,,Sa,sa, kula 35 vargone anubaMdha tarIke upayoga thAya che bIjA zabadomAM kahIe ke prayoga karatI vakhate A anubaMgha ne upayoga thAya che je tu saMjJaka che bIjA zabdomAM kahIe ke pravega karatI vakhate A anubaMdhane upamoga thatuM hovAthI gALI kahevAya che kSetra - hita vartana 3/3/22 vagere sUtromAM zekhavRti - prasa gepAta apAyelI anya saMjJA 1 vibhakita-stAvivarmatiH 1/1/19 svAdi, tyAdi (fsa, , Sa[,) (tir, tam, anti) vagerenI vibhakita saMjJA che. --- vimacatte vimAnavAH pravAte - kartA vagere arthane vibhakata kare judA kare te vibhakita ri padasara tarantapama 1/1/2* svAdi-tyAdi vibhakita jene anta hoya tene "pada'' kahevAya che anusAra * pAThayapustaka che. 8 5. 16 saMskRta pAThaya pustaka maMDaLa amadAvAda, kSetra :-va cce vanama 1-2-1 (17) prAnta 1/1/37 * sUtrapRthaH nAnA (e.) (1 e.) pada * vRtti :- vaLe vasAvA vATe samuparase na dazyate prayoge yaH sa itsaMjJaka iSyate. * zeSavRtti :syAdiztyAdivibhaktiH syA dvimaktyanta bhavetpadam mATe: zatratA masitra vAnamaH avasAna virAmaH sthA, dvarNAnuccAraNa pura: trayolakUlupacalopaca varNAdarzana vAcakAH dIrghA visargAnusvArayuka sayogaparo guruH asayogaparAhasvA visrgaadhujjhite| laghu : * anubandha phaLa jJApaka ke Tho- siddha hema ladhutti (saMpA) pu A dakSa surijI-pR. 33 *anuvavuM Dhama ladhuprakriyA pariziSTa pR. 41 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjJA prakaraNa thavAthI rasa sAthe guNa thaze.* de vAre 0 suH :- varNane abhAva thavo lupamAM sthAnita bhAva thatuM nathI *jema ke sanAte 1/4, 59 dA. ta. madhuM ahIM sthAniyata bhAva na thatA madhu ne guNuM thatuM nathI.-sthAnivat bhAva mATe "paribhASA -prakaraNa"mAM supitRnTenan paribhASA darzAvela che. 0 :- varNane abhAva thavo. lepa e hu ane suq mATe sAmAnyavAcI zabda che. 0 guru :- dIrdhasvara, visarga yukata anusvArayukata, saMyoga (joDAkSara) pachI rahele hasvasvara badhAM guda kahevAya che. jemake vaga ahIM va guru thaze. 0 :-jenA pachI saMga (jeDAkSara) na Avato hoya, te hasvasvara, visarga ane anusvAra rahita hasva svara laghu gaNAya che.-prApti kapAWW 4/3/4 sUtramAM dA.ta. rAma+si pratyaya-rAma nI pada saMjJA thAya [6] 3 guNasaMjJA muLas al3/2 , zeta, yota, je , 3, ane 3, nA sthAne thAya che, tenI guNa saMjJA samajavI. [7] jA vRddhisaMjJA : vRddhirASStata 33 13, mArU, che, , je anukrame ma, , , ana 3 nA sthAne thAya che tenI vRddhi saMjJA samajavI. [] pA ghuTu saMjJA : puliH camaunam 1/1/29 puhiMlaga-strIliMga nA , enuM , (prathamA dvitiyA) ane , A pAMcapratyenI "ghasaMjJA che. [9]. * 0 zik 1/1/28 napuMsaka liMgamAM basa, 23, (prathama, dvitIyA ba.va.) nA sthAne thayela "zi" pratyenI zudra saMjJA samajavI. [10] 0 zeSapura "vA ze* 1/4/28 saMbodhana vibhakitanA tti' pratyayane choDIne bAkInA je ghuTu pratyayo che tene "vadhu pratya kahevAya che. pAribhASika zabdo 0 mA :- zatru jevA che. jema zatru bIjAne uThADIne te sthAne bese tema Adeza paNa jeno kare che, tene badalAmAM thAya che.-amuka Apela vastune badale te ja sthAne anya vastunuM A paNa-jemake nasa 6:, gar ne badale zuM thAya che. 0 nama :- mitra jevo che mitranI jema Agama pAse mUkAya che. koI svara ke vya janane umero mULa zabdAdimAM thavo. dA. ta., vArIfNa ahIM nAma svare noH thI vAri zabda pachI - ne Agama thaye che (puvarNAtroLa sUtrathI - ne jU thayo) 0 virAma :- avasAna eTale chelle jenI AgaLa koipaNa varNanuM uccAraNa na Ave te virAma. AgaLanA varNanA uccAraNa mATe athavA vilambathI uccAraNa karavA mATe mULa uccAraNa bhAvonuM aTakavuM te virAma kahevAya dA. ta. ninaH nayata ahIM ninaH pachI virAma che.-prathamaM mavati majabUA vAkathane ane virAma che 0 % :-vaNane abhAva thavo. luzamAM sthAnIvata bhAva thAya che. dAta. Tre vAri ! ahIM nAbhine suvA 1/4/61 sUtrathI si pratyayana lupha thAya che lune sthAnita bhAva thatAM pratyaya nimittanuM kArya (18) jUi 1/1/3 * sUtrapRtha : vat (pa.e.) eka pada * vRtti : caDhatra saMjJAcAyAdri . varNAmnAyAdi noditam tava yAkaraNAdimyo ___lokebhyo budhyatAM budhaiH ka kRtyatha:- A vyAkaraNa zAstramAM saMjJA nyAya varNa paripATI vagere je kaMi kahevAmAM na AvyuM hoya te badhuM ja loka vyavahArathI-vyAkaraNathI ke tajajJo pAsethIjijJAsu puruSoe jANuM levuM. kra vizeSa :0 saMjJA -svara-vyaMjana vagere uparAMta kriyA, guNa, dravya, jAti, liMga, svAMga, saMkhyA, vipsA vagere 0 nyAya-nyAya saMgraha pustakamAM 140 jeTalA nyAya che. "nyAyone bIjA zabdomAM "paribhASA" kahe che. je atre eka prakaraNamAM prastuta karela che. 0 varNa paripATI :- ma mA vagere 14 svara , rA...huM e 33 vyaMjano 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 * pratyaya lope'pi pratyaya lakSaNa kArya vijJAyate nyAya 9, nyAya saMpraha pR. 11. hemahaMsagaNi Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 abhinava ladhu prakriyA saMjJA :-* 0 kriyA :-sAdhya che 25 te jenuM evI pUrvAparIbhUta avayavavALI je hoya te kiyA 0 guNa :-dravyamAM je rahe ane dUvyathI je dUra thato heya-vagere lakSaNavALo je hoya te guNa kahevAya. 0 dravya :- ram, ta6 vagere zabdathI vyapadeza karAtuM je vizeSya te dravya kahevAya che. 0 jAti - AkRtithI grahaNa karAtI, sarva liMgane nahIM bhajanArI, ekavAra kathana karIye chate prahaNa karavAne lAyaka hoya te jAti che. je gotra lakSaNa ane caraNa lakSaNa evA bhedavALI che. 0 kAla :- truTi vagere lakSaNavALo kAla che. 0 liMga :- puDiMlaga, napuMsakaliMga, strIliMga, 0 svAga -je vikArarUpa na hoya, pravAhi na hoya, mUrta svarUpa haya, prANimAM raheluM hoya, prANithI judu paDeluM hoya ane tenA sarakhuM pratimA vagere hoya te svA-ga kahevAya. 0 saMkhyA :-eka vagerenuM je kathana athavA je jJAna tene je hetu te saMkhyA. 0 saMtAna :- prasiddha saMjJA che. putra-putrI vagere. 0 vIsA - anekane kahenAra zabdonuM kriyA ane dravya vaDe karIne ekI sAthe prayoga karanArane vyApta karavAnI je IcchA te "vIsa" kahevAya che. 0 varNa :-aDhAra bhedavA je samudAya te kArAdithI 6 o 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 * bRhanyAsaH prathamedhyAya pR. 11 -varNa Tu-varNa samaja. 0 nyAye -hemahaMsagaNi saMgRhita nyAya saMgrahamAM 5 5+18=140 nyAye che. - je haMmaprakAza pUrvAdhamAM pR. 2thI saMkSepamAM Apela che. vizeSa abhyAsa mATe tyAMthI vAMca) jema ke yathAsaMcamasurezaH samAna saMkhyA vaDe ane vacana vaDe ema banne prakAre paraspara samAna evA pUrvapadane utarapada sAthe anukrame kathana karavuM. dA. ta. . - tahe. du:, -mAta saMkhyA vacana samAna che tethI . no 1 ane Tufsa no bAta thAya. (sanI vyavasthita samAja mATe A nyAyanuM jJAna ati upayogI che-vistAra bhaye 140 nyAye atre varNavela nathI chatAM prakriyAmAM jayAM Avazyaka lAge tyAM pAda noMdhamAM samaja Apela che.) ; saMjJAdhikAramAM svara, hasya, dIrgha luta, nAmI, samAna, sayakSara, vyaMjana, varga, antasthA, ghuTa, dha, aSa, zi, sva vagere saMjJAno samAveza karyo che. samagra prakriyA abhyAsamAM A zabdonA upaga vakhate spaSTIkaraNa rahe te mATe saMjJA vizeSagI che. zAstranI AdimAM saMjJAnI samaja nitAntAvazyaka che te hetuthI A prakaraNa racAyuM che-siddha haima zabdAnuzAzanamAM adhyAya : 1 pada : 1 saMjJA prakaraNa darzAve che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 paribhASA - prakaraNa 3 zAstrakAre chAe saMketa vizeSane jaNAve ke je saMketa samagra zAsane spaze tevA niyamoe karIne yukata hoya ane vizeSa karIne upayogI hoya te "paribhASA kahevAya, bIjA zabdomAM kahIe to niyama na hoya tyAM niyamana karanArI paribhASA che. paribhASAe ladhuprakriyAnuM navuM prakaraNa nathI paNa saMsAprakaraNanA 18 mAM yAt sUtra aMtagata vRttinA vizeSArtha rUpe jaNAvAyela che. temaja siddhahema vyAkaraNanA adhyAya: 7nA pAda: 4mAM A sUtro prastuta thayela che. sutranI spaSTa samaja ane saMkSepita rahasyane jaNAvanArI A paribhASAnuM yathAcita jJAna samagra prakriyAmAM vizeSa upayogI banaze. jeozrI e bAlyavayathI saMskAra reDI dIkSAne mArge vALyA te upakArI pitA tArAbahena kAMtilAla Thakkara kAMtilAla lakSmicaMda Thakkara mAtA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 pa ri bhA SA - pra ka ra Nu * sa`jJAdhikAra sUtra : 18 haiddAnI vRttinA nyAyAdi" zabdanA vizeSAtha na (1) pampA niti>=sya 7/4/104 * vRtti paJcamyA nirdiSTe yatkArya mucyate tattvaramya sthAne satra misa hesa-TvaTara: mAM nRtyatha - satramAM je kAya paMcamI vibhaktithI nirdeza karela hAya te kAca sa sthAne paratu ja thAya che. (aMtara vinA) 5 udAharaNa ane spaSTIkaraNa --- vRkSa+miya=ghRo: thayuM akAra ane nirdenI vacce aMtara na hAvu joie ane nir akArathI paraja hovA joie sUtra: 98 sa s 1/4/2 misaH paMcamIthI nirdeza thayA che mATe te kAryaM parane ja thAya.. 0 vara ne kema ? mAhA+misU+tratra ahIM gra pUrva niya che. mATe pesa Adeza na thAya. [19] (2) sakhyA pUrvasva 7/4/105 * vRti :- saptamyA nirdiSTe yatkAryamucyate tatpUrvasyAnantarasya sthAne bhavatI ivarNAdirasve. - dadhyatra 45 nRtyatha sUtramAM je kAya saptamI (vibhakti) thI nirdeza karela hoya te pUrvane ja (pUrvanA akSarane ja) arthAta paNe thAya che. unnAharaNa ane spaSTIkaraNa :- gheraghe svare cavaram 1/1/21 A sUtramAM ave tyare ema 'tamIthI darzAvela hovAthI pUrvanA starane pheraphAra thAya che. tethI Sitra=dhyuM+tra=dhyatra ahIM dahIM 0 pUrve nekema? samir_ +JA ahIM aTAnI pUrve T che. TU nI purve haiM che tethI rU nA ya thaze nahIM [20] (3) vayAsyasya 7/4/106 * vRtti :- SaSThayA nirdiSTe yatkArya muccate tad antyasya SaSThI nirdiSTasyaiva yeoDantyA varNastasya sthAne bhavati na tu samastasya vASTana A: sthAdau. aSTAbhiH aSTAsu puribhASA kA kAM nRtyatha SaSThI vibhakita dvArA je nirdeza karela heAya te kAya zabdane cheDe ja thAya paNa AkhA zabdane na thAya. maiM udAharaNa ane spaSTIkaraNa :~ vASpana: bA: tyAa 1-4-52 A sUtramAM lakhTanaH evAM SaSThI vibhakatyanta prayoga dvArA evA nirdeza karela che, ke ( zabdar zabdaneA eTale ke) cheDAnA akSarane (TA) A thAya che. jemake zraSTAmi : AThavaDe [21] (4) anevaLa sava 6 :-7/4/107 - * vRtti H---- anevaLa Aveza: varSothA nitRiSNAva satya sthAne mati / citurastima... nRtya :- je kAca SaSThI vibhakitanA nirdeza karI batAvela hoya. paNa jo khatAvela kA aneka vaNa vALu hAya teA te nAmane IMDa na karatA AkhA nAmane ja thAya che. 5 udAharaNa ane spaSTIkaraNa :~ tri catura: tirlR vatajI cAvaI ahIM aneka va te lIdhe tiru pakSasa Adeza mAtra anya vaNu te na thatA tri ane catur AkhA nAmane thaze tethI tri+misU=tini catura+nisU=SajJamiH A sUtra pUrvAM sUtra: 3 ane pachInA sUtra : 5 ne apavAda che. [22] (5) pratyacarca 7/4/108 * vRtti :- pratyayasya sthAne vidhiyamAna Adeza: sarvasyaiva bhavati / jasa i: sarve aSTau 5 nRtyatha :- pratyayanA sthAne je ArdezanuM vidhAna karela hAya te Adeza AkhA pratyayanA sthAnamAM ja thAya che. udAharaNa ane spaSTIkaraNa :~ namra 6 : 1/4/9 ahIM namU pratyayane pratyayanA Adeza che tethI sa + namU= sa 1 sthAne rU = save Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paribhASA 17 e ja rIte mave gau -za cheH 1/4/53 va ( kimI) thayuM chatAM rasa no lepa kara. ahIM gaN -AnA sthAne che Adeza che tethI (virdhAthAt karmaMganAnta : 1-4-45thI) prasaMge aSTa+jha=maSTha+ = maSTI thaze "tU" eTale ke vikasi thatAM vyaMjanane mAnIne [23] . fsa ne lepa na thAya paNa ghafsa=UM thaI jAya (6) thAnA vavidha 704/109, kemake 3 eka vaNane nimitte kArya thayuM hovAthI sthAnIvALavidha sUtra na lAge. * vRtti - maheza: thAnavat mavati, rAjA eja rIte pathin nuM prasthApti thatAM pUrathAH zritakArya prApnAtItyarthaH tatkAya "yadi sthAni varNA thAya paNa rasa ne lepa na thAya. zita na bhavet / asti bruvo, mavitA vaktA, atra ri4]. sthAnivadbhAvena ghAtutvAtRjAda yaH pratyayA utpadyante / panthAH ityAdau AtvekRte sthAnivad bhAvena vyaJjanatayA (7) rahya vere pravidha 7/4/110 si lApaH prApto vaNa zrayatayA na bhavati / * vRtti : paranimitta: svarasthAni% mAre vRjya : Adeza sthAnIvat vyavahite avyavahite vA pUrva vidhau sthAnivad bhavati / (Adeza jevo) thAya che. eTale ke sthAnane mRgayati / atra Ni pare jAtasya allosya sthAnivatvena A zone kIrya prApta thAya che. paNa RkAra ya upAntyatvA'bhAvAt laghUpAntyaguNo na / (kavi) jo te kArya sthAnI vaNane F vRjyatha' - pUrvavidhi karavAmAM AzrIne thatuM na hoya. vyavahata ke avyavahitapaNe kazuM vidhAna - udAharaNa-spaSTIkaraNa vizeSArtha - karavAnuM hoya tyAre para nimittaka svarane jyAM jyAM AdezanuM vidhAna che, te Adezo Adeza sthAnIvat thAya che. jenA sthAnamAM batAvelA hoya te te mULa sthAna 1 EdAharaNa-spaSTIkaraNa-viSArtha :jevA samajavA eTale ke dhAtune Adeza dhAtu je, pUrve je varNavidhine niSedha karAyo tenA mULa nAmane Adeza mULa nAma jeva, vibhaktino apavAdarUpe A sUtra che. ahIM varNavidhinI chUTa Adeza vibhakita jevo kRdantane Adeza kRdanta je apAI che da ta. kRti -te zodhe che. mRrLa samaja. aSane (1930.-gaNa 10 Atmane.) mRma dhAtunA 10 dhAtu :- "kavitA" ahIM man dhAtune sthAne akArane ataH (4 - 3-82) thI azita pratyaya lAgatAM - Adeza thayo che tethI meM paNa dhAtu ja samaja lopa (su) A sUtrathI pUrvavidhi karavAmAM sthAnita tethI meM dhAtunA ka ne guNa vagere thaye. e ja rIte thAya che. tethI mR+fNa mAM upanya na thatAM jha ne vastA" tru ne vadhU Adeza thatAM vajU 5NuM dhAtu guNa thaze nahIM-kemake mRma mAM e sthAnIvata thaze. gaNIne ja 79 prazya lAge che. eja 2 te vathati ahIM vatha dhAtu anta che. 0 vibhakita - rAgana+fsa (si ne lepa thatAM) paNa e (4) lepa thayA bAda sthAnivat thatAM roganuM pada thAya (satra: nAma fsacavyaMkare 1/1 21) nA to mA thaze nahIM- (feta 4-3-50 thI ahIM nAgnAnadda (2-1-91) sUtrathI na na le 5 3. ne A nI prApti che.) thatA 2Atra ane ni hI: (1-4-85) thI 2nA [25] thaze. ahIM mULa nAmano Adeza che mATe mULa nAma (8) SIcarItAra jeja gaNIne bIjA kAryo thAya 0 apavAda - gavarnavigha- mAtra eka varNanA sudi 7/4/111 nimitte na hoya te - dA ta. vivu+fsa, vivaH H * sUtrapRtha :- na saghi la ya viva di sarva sa (2-1-117) sUtrathI lU ne gau thAya che. thatAM | basavi-saddhi Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 * vRtti :- sandhi vidhau GI vidhau ya vidhau kvi vidhau dvitvavidha, dIrgha vidhau, saMyogasyAdau skAlu kU 2-1-88 iti skU lugUvarjite asadvidhau ca pUrvasUtreNa prAptaH sthAnivadbhAvo na bhavati / apacanti - ityAdau avarNasye - ityetvarUpe sandhividhau kartavye iNAdezasya prakAra sya prApta sthAnivatatvaM na bhavati / evamanyatrApi / nRtyatha; dha vidhi, ii vidhi, yavidhi, kvi vidhi, dvitva vidhi, dIrgha vidhi ane (sacevasthAno ghelu 2/1/88) thI thatAM jUnA lepane vajIne laTTu vidhimAM parimittaka kAya karavAmAM sthAnIvatsAva thatA nathI. 5 udAharaNa-paSTIkaraNa-viroSAtha:dA.ta. canti-Ava+3+ti (ap+La)=zq+nyU+ anti - (vaLa pherave 1/2/21) dhI svarA Adeza ya thaze) e rIte banatA pati mAM jo svara (6) te sthAnivat mAnIe to va+rUnu pe (avaLa cavA 1/2/6) thAya. eTale A sUtra mujabha sandhividhimAM Adezanu pU krAryAM karatAM sthAnivat bhAva thayA nahI, eja rIte OM| vagere vidhimAM paNa sthAnivat bhAva na thAya -jema ke TalI vidhi :-- vizvam HvizrcA:mUrati vizva ahI vizrvanI (2/4/19 gauraviAA...TI) vimmI+ga (demAdrimcA Dana 6/2/45thI pratyaya) vizrI (he 6/1/58 thI zra nA lApa) vimmU (kathAne coMLa... sapTe: 2/4/95 * lApa) vizrva (temAdriAADana 6/245 thI lApanI prApti raheze nahIM-tethI ya pratyaya thaze) ahIM | te sthAnivat bhAva mAnIe te vimya+1+si thaze. ane tra te lepa thai jaze, (asya kathAjI 2-4-86) 0 dvirbhAvavidhi :- Si+atra=catra ahI vyU+ atra e sthitimAM (aviAMta...1/3/32thI) v tA dvirbhAva thatA ha+tha+Jatra=dhyatra rUpa sadhAze. ahIM driya karatA rUthya nuM ddhi ema nivat rUpa mAnatAM duirbhAva thai zake nahIM tethI A sUtrathI sthAnivat bhAvane niSedha karAyA che. [26] abhinava laghu prakriyA (9) suvyavRnhenata 7/4/112 * sUtrapRtha :- vi jJa--vRt hU~ natU * vRtti : varasya pratyayasya haSi satyAM sthAnicdbhaaven lupyamAna' pratyaya nimittaka pUrva kArya na bhavati, vRta latvam enat iti varjayitvA / tad ityAdau selupi satyAM sthAnivadbhAva niSedhAt tydaayatva-satyAdi | mati. vRrtyatha :- 52 pratyayanA lApa thaye jIte-lApa thayelAM pratyayane sthAnivat mAnIne te pratyaya nimittanu' pUva kAya tharo nahIM, A niyama nRt, javam nam traNane vane lAgaze. maiM udAharaNa-paSTIkaraNa-vizeSAtha :tanyU+li ahIM tapU te lAgela si ne (anatA jIp 1-4-51thI) lepa thaze. A sUtramAM jIrU zabda sthAnIvata bhAvatA niSedha kare che. tethI DhoraH 21/41 sUtra lAgI TU ne tra ane ta:saurA 2/1/42 sUtrathI te nAsa na thatAM 'TU''evuM tapu. e va. rUpa sAdhI zakAyuM 0 a-vRnhenata kema mukayu' ? dA. ta. ninApachIti (sattva kAryoM che) ni+rTe (dhAtu: dhRta nagarane-tuva?i 5) ni+reM+yaGga-'ganAve...mA... ninA+ca-ca nA cakSurum 3-4-14thI lApa thaze ni+zaR+T sanyallRnca thI dvini+nagara+ca-ddA: 4/1/40 thI 5 nAna, ni+gAra+T (A muLAthI nA) ni+gAma+ya -proyaTI 2, 3, 101 ni nAga caturatAthI ninA rIti jo haiM te sthAnIvat mAne te 2 nA ja proyarI thI na thAya. [27] (10) vizeSAmanta: 7/4/113 * sUtragraMtha : vizeSaNam antaH * vRtti :- vizeSaNam antasya bAdhaka bhavati ataHsyamA'm - jJAnam 5 nRtyatha :- vizeSaNa e antanuM (ante thatAM kAya nuM) bAdhaka (jaNAvanAra) thAya che. udAharaNa ane spaSTIkaraNa : vizeSaNa :- nAma ke dhAtuthI abhinna avayava Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paribhASA "nAmanA arthamAM vadhAre kare te vizeSaNa" 0 nAmanuM vizeSaNa - ataH moDa 14/57 A sUtramAM ataH pada nAmanA vizeSaNa svarUpe mukela che. ma thI para eTale ke mArA nAma pachI Avela fsa-3Ima ne m thAya che. tethI jJAna+fsa jJAna+gama jJAna+m (samAnAmataH ma thI 5). ta+ahI ta vyaMjanAnta che mATe si ne am thaze nahIM. 0 dhAtunuM vizeSaNa :- nAmane gaLA jI/1 ahIM nAminaH e pada dhAtunuM vizeSa che. tene "nAvyanta svara yujhata dhAtu" e atha' thaze -tethI ahIM je dhAtune cheDe nAmi svara hoya te dhAtune guNa thAya evo artha abhipreta thaze. dA.ta. citA=+tA, ne guNa). [28] (11) satA : 74/114 vRtti :- saptadhyastha virotha8 caDha vargabodhk vizeSaNa, tat Adibodhaka bhavati / inakIsvare jI-pathara, thIma | ka vRrtha : saptamI antavALA vizeSyanuM je varNa" bodhaka vizeSaNa te (viSa) Adine jaNAvanAra hoya che. ka udAharaNa ane spaSTIkaraNa :- 0 vizeSArtha - vere pare, canna, zuTi vagere sattavRtta rUpe che eTale ke, AdimAM svaravALA, AdimAM vyaMjanavALA ke AdimAM zu vALA evo artha samajavo. dA.ta rUnI svare su 1/4/79 ahIM svare evo saptamyaH nirdeza che vacana+zat ()= va+s (rune lepa AdimAM svaravALA pracayathI thayo) -patha: -( ne 2, 2 ne visarga) paraMtu vacana+mu ahIM Adi stara nathI paNa jU pachI svara che mATe le 5 thaze nahIM. sUtra - dhAri vaLe vaLa cepurvavatya -ahIM svara -saptamyanta vizeSaNa che. - tyAre tenuM vizeSya che. te teno artha svarAti pratye evo kara. [29] (1) : prathA: 7/4/115 * vRtti - pratyayaH pravRAAti samudra yAtrA dhA mati, na tunarca rAdhithavA mitraH nAyaba: 1 - 1 vRAtha - pratyaya prakRtti vagere samudAyane (ja) bodhaka (jaNAvanAra) che. tethI kaMi ochA-vadhatA (pramANamAM) nahIM. ka udAharaNa-spaSTIkaraNa-vizeSAtha:prakRtti :- je jenAM pratyaya te tenI prakRti. -nAma ke dhAtuthI je pratyayanuM vidhAna karela heya te pratyaya mATe "" nAma ke dhAtune prakRtti rU5 samajavA -ochAM vadhatAM nahIM. dA. ta. jAryA : nAryasthA apalya ti nAthA : ( gaH 6/1/5y) thI mArya+mAnajI je mAthuM nA parama zabda sAthe samAsa karIne varamA zabda bane te tyAM caritra sUtrathI gAyanaLa pratyaya lAgaze nahIM, kemake ahIM parama e adhika prakRtti che. mAtRbhAgINaH - bhAtura bhAgaH iti mAtRbhogaH tasmai ditaH mAtRmALa: (7/1/40 merapA mana:) Drana pratyaya lAgyuM. temAM mAtR moma e zabdo be che paNa samAsarUpa thaI eka zabda bane mAtRmAnIna e AkhI nAma 15 prakRtti thaI ahIM prathama eka vacanane si pratyaya lAgyo tyAre ( tanta varmI thI pada saMjJA thatA ne (ravRvane ja 2/3/67) mAtRmaLaH zabda banI zake je mAtra mana zabdane prakRtti mAne te rane jU na thAya. (13) jAne zAyi: 7/4/116 * sUtrapRtha - bhoLa: kavi. ka vRtti - pratyAyAnag sj thAvat thAya pratyayo gauNA yadyasti tadA prakRtyAdi samudAyasthAntabodhakA bhavati, yadi goNA nAsti tadA sAmAnyataH samudAyAnta bodhakAbhavati / bandhau bahuvrIhau-atikArISa gandhyAbandhuH, atragauNaH / paramakArISa gandhIbandhurityatrA gauNatvA'bhAvAdIya bhavatyeva ka vRtya - pratyathI mAMDIne ja sudhInA pratyaye cAri kahevAya. je pratyaya gauNa hoya to prakRti-Adi samudAyane bedhaka bane che. jo pratyaya gauNu na hoya to | (mukhya hoya to) sAmAnya samudAyane bodhaka Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 abhinava ladhu prakriyA bane che. [A paribhASA agauNa prakRtinA | adhikane grahaNa karavA mATe che. -madhyamavRtti bhA. 2; pR. 546. ; udAharaNa-spaSTIkaraNa-vizeSAtha :14ghAti pratyaya :- pratyaya (2/4/1) thI khya pratyaya (2/4/82) sudhI je strIliMgI pratyayo che. tenuM ane vidhAna che. 0 *A pratye jayAre nAmone lAge che. tyAre te pratyaya mULa gauNa nAmanuM vizeSaNa bane che. 0 karmadhAraya ke puruSa samAsamAM nAmo vizeSa lAMbA banI jAya che. tyAre paNa potAne mULa artha sAcavI zake mATe A sUtra banAvela che. kariSagandha - kariSasyeva ga-gho'sya iti kariSagandhiH (1mAnA- 7/3/147) pha6 varISaH (sutye 6/1/28) al (ArivAghera patya paurAri) - (vRddhi revuM. 7/4/1) vRddhi (vaLe... 7/4/68)rUno lepa jArIvA(manA vRddha... 2/4/68)La ahIM pya pratyaya thArIvasAnthInuM vizeSaNa bane che. vArIvALA (mAt 2/4/18) mULa gauNa nAma - udA. parama ArIvAjI vadhu:- jhArIvALA venyuH (ahIM pya pratyaya SaSThI tapuruSavALA lAMbA nAmanuM vizeSaNa che),"e ja rIte" -gharamayA krASiAccA 2varama vIghA-thA | parama kArISaga-dhyA bandhurastha - paramakArIga-dhIbandhuH A prayogamAM karmadhAraya samAsa che paramArISa RSyamAM '" pratyaya mukhya che. kema ke, te varama ArIghANya evA A khA padane lAge che. tethI ja zu" ne "gna'' pratyaya thavAmAM vanyauvatra zaio 2/4/84 sUtra | ahIM lAgu paDela che te siddha thaze. - paraMtu - ati lArI-gna vaghu: "#ArIkRSNa ne TapI gayelo bhAI je che evo koI" -ema artha thatA riNAno je gauNa artha che te sacavAta nathI tethI daya pratyayane (vo vadurgAthI) 6 paNa thaI zakaze nahIM. kArISaga-dhyA matikrAntaH bandhuH asya iti ati rISakA vanyu zvAnta TUH 2/4,96 thI mA ne za thayo) [31] (14) 7 satirAvasthApi 7/4/117 * vRtti :- kRt prAyaH prAH samudAya gati kArakapUrva syA, api zabdAt kevalasyApi bAdhake bhAvati / bhasmani hutam , pravAhe matritam ityAdAviva udake vizINa ma, avatapte nakulasthitam ityAdAvapi "tena" ti samAsa: | ka vRjyatha :- dhAtunI pUrve ke gati saMjJAvALo ke kA2ka saMjJAvALA zabda hoya to te gati ke kA2ka saMjJAvALA zabda sahita evA dhAtune pratyaya lAge che. (kRdanta prakaraNamAM kevaLa dhAtune tU pratyaya lAge teTaluM vidhAna che.) ; udAharaNa-spaSTIkaraNa-vizeSArtha - mahmani +ghutam = mahmaniduta rAkhamAM ghI nAkhavuM. -ahIM (jona 3/1/92 sUvathI) ta pratyayavALA suta zabda sAthe masjani padane samAsa thayela che. -ahIM (taydave kRti 3/2/20 thI) zaru samAsa thayA che. e ja rIte jatinuM udA ka+vizIrSama=vizALa A udA.mAM vi zabda gati saMjJaka che. vi+2 dhAtu (kramAMka 1531) I dhAtune ta lAgI zILuM thayuM 2 dhAtunI jema vi+ paNa ta anta vALuM samajavuM tethI ravizarjana samAsa bane kAraka :- pravatatenagDha sthitama tApamAM neLIyAnuM rahevuM -A prayogamAM sthAne ta pratyaya lAgI fsthAnuM banyu che. nai kAraka che, tethI najhara. paNa tAnta banatAM avataNe sAthe samAsa tha. [32] '(15) : 7/4118 * vRtti :- 3H pratyayaH sa pravRttei para matratA unA, vRkSaH gugupsate ! - ka vRjyartha :- jayAM je pratyayanuM vidhAna che, tyAM te pratyaya prakRtithI mULa zabdathI (pa) pachI ja thAya che, ka udAharuNa-spaSTIkaraNa-vizeSArtha :- "ghara" sutra vinA cADhi, tyA, , pratyaya prakRtinA pUrvamAM ke anya rIte lAgavA saMbhava che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paribhASA tethI ja "ghara" ne prayoga karyo che. * prasaMge, yathAsva sthAnArtha pramANAdibhirAsanna eva dA.ta. maga+mA (mAtR 2/4/18 strIliMge) nA bakarI vidhirbhavati / daNDAgrama-ityAdau kaNThaya yArakArayAH vRkSa+fsa (hyA =vRkSa vRkSa. kaNThaya ecA''kArI dIrghA bhavati / gg+te (tyAti)=T9te - (suparakSaNa karavuM) kavRtyatha:- A zAstramAM sthAna ane [33]. pramANa vaDe je "" hoya tenA najIka (ke (16) parve 7/4/119 sadaza ane dUra (ke asadaza) prasaMge najIkanI vidhija thAya che. * vRtti :- drArvinanya sAvacetu ka udAharaNa-paSTIkaraNa-vizeSArtha - balayArekopanipAtaH sparddhaH, tatra sUtra pAThe yaH paraH 0 sAsana :- pAsenuM ke koIpaNa rIte naLakane sa eva vidhistatra bhavati / vRkSAn ityAdau sAvakAzasya saMbaMdha dharAvatuM'. "navuM saca ziHWW 2 vanAni (vana-za) banAsagna :- dUranuM athavA asadaza ka vRtya :- pota potAnA viSayamAM samagra prakriyAmAM AvatA AdezanA vivAno 1sAvakAza ane nraya baLavALI evI e cekasa sthitimAM cokkasa Adeza sUcavatA nathI. vidhio eka sthAne Ave to te spardhA badhAM sAmAnya Adeza che. A paririthati nivAravA kahevAya, te baMnemAM je vidhi sUtrapAkamAM A paribhASA banAvela che. jemake-svarane Adeza ' (pachI) hoya te vidhija tyAM thAya che. najIkanA svarAjeza rUpe svIkAra. ka udAharaNa-spaSTIkaraNa-vizeSArtha - - zAstrakAra "mAsanna' paribhASAne spaSTa karavA 22varSa ane spardhA baMne samAnArthI zabdo che spardhA traNa mukhya bAbata darzAve che. (1) uccAraNa sthAna jIvaMta vastumAM hoya, paNa ahi sUtronI spardhAnI vaDe (2) athe karIne (3) hasva-dIrdhAdI pramANa vAta hoI "spadha" zabda prayojela che. vaDe nikaTatA sUtromAM jaNAvelA je be vidhAne eka ke vadhu (1) uccAraNa- "a"" w32ma=8+pram sUtra prayogamAM sAthe ja prApta heya. eTale ke paraspara vidhAna samAnAnAM tera varSa /2/1 ahIM kayA spardhaka rUpe A sUtronI prApti hoya tyAre "padha" svara pachI kaye samAna svara Ave te dIrdha thAya zabda sUcave che. te spaSTa nathI-nikaTatAnI daSTIe iramAM ane 1sAvakAza :-- prayogamAM sAvakAza vidhi eTale kaMThaya ma che pachI saMghama mAM kaMThaya e che mATe te vidhAna anya pragamAM caritArtha hovuM te. dA.ta. samAnAnAthI kaMThaya mA samajo, vRkSAr -A pragamAM zaisi.. 1/4/49nI (2) artha :-vAtaya yuvatiH ahIM vatArI ne kuMvat sAvakAza prApti che. tethI vRTTha+zavRkSA+=vRkSAnuM bhAva karavAne che puliMga zabda aneka che. paNa 0 cazaifsa-ahIM navuM sarasyA : 1/4/55nI sAvakAza arthApekSAe "vAtA" zabda nikaTa che tethI prApti che.vanA (vAsu)ahIM zAtA zazca-1/4/4 vatI vAsI yuvati 2 karmadhAraya samAsamAM phuvata nI prAti che. tathA napura : 1/4/55nI paNa vadhAra 3 2/57thI puMvat thatA zAsana evuM vAtaa prApta che. paraMtu 1/4/55e ghara' sUtra che mATe te prAta (3) sva-dIrdhAdipramANa :- samu vAdrazna - thatA vana+fza thaze vaina+na+ThTha ( varAcho 1/4 | + gADha thI lU ne, sucAstrapa thI pUrva 65thIna) vanA+na+ (fna varSA: 1/4/85thI ane sA ya lepa thaye) ma+hma (af4 thI 5, sarvA (17) sanna :- 7/4/120 . . . ' # thI ,mu+me. mAyu vartoDanuM 2/1/47thIne * vRtti :- phUda zAtre vAsanAnA: ahIM 2/1/4thI para varNana 3 varNanuM vidhAna kare che hava dIrdhAnI spaSTatA nathI tethI A paribhASAnusAra sUtra - madhyamavRtti-avagUrI bhA.-2 pR546-cha. 1 hasva sthAne hrasva thayo. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 abhinava laghu prakriyA (18) sarvAdhinAM sa 7/4121 * vRtti :- sAmuddizya cAmuwte tat kArya sambandha vAcakAdeva tacchabdAd bhavati / *vazUra zabdAtU patnIpitrakAle eva zvazUrAdyaH iti iti ya-pratyayaH, svazUrya iti / zvazura iti kasyacit saMjJAyAMtu inava zvAzuriH / F -sarvAdhi zabdane AzrAne je kArya kahevAyuM hoya te kArya sambandha vAcaka zabdathI ja thAya che. 3 udAharaNa-spaSTIkaraNa-vizeSArtha :- je zabda sagapaNa sambandhi hoya (eTale ke mAtA -pitA vagere). tene aMge je koI vidhAna sUtramAM thayuM hoya te teja sambandhane dhyAnamAM rAkhI lagADAya. dA.ta. zvazurtha. dharuca ti zvarya (ajIrA iH 6/1/91 thI ) paraMtu zvazura zabda koinA nAma pe hoya athAMta sagapaNa samaya sucaka na hoya te 6/1/91 na lAgatAM gata 6/1/31 thI 6 lAgI dvArika zabda banaze. * vRjyaW :-- 56 sambadhi vidhi san artha (saMgata atha) vALo samaja. jayAM saMgatatA (mi) hoya tyAM te vidhi thAya e pramANe artha kara. ka udAharaNa spaSTIkaraNa-vizeSArtha :- 0 samartha :- eka prakArane viziSTa sambandha vAkayamAM eka bIjA padone paraspara anvayanI dRSTie saMbadha eTale samartha kahevAya. 0 sAmarthya :- samartha arthamA sambandhi 5NuM te sAmarthya. 0 ghavidhi - eka-be ke vadhAre padanI vidhi. sAmarthya - padanI saMgati be prakAre che. [1]. vAkayamAM paraspara padanI apekSAe [2]. samAsamAM vaparAyelA padene ekAthI bhAva 0 padavidhi thavAnA sthAne - (1) samAsa (2) nAma dhAtu (3) kRta pratyaya (4) taddhita (5) upapada vibhakti (6) yuSyadakSmadA deza (7) butavidhi [1]. samAsa :- tevadrattAvaputra rati revadrattaputra banemAM padanI saMgatatA che mATe samAsa thaye paNa dhanaMdevdttsth, putra maitrasya sevAmA devadatta putra samAsa na thAya kema ke baMne pada saMgata nathI. [2]. nAmadhAtu - putramujIta - putrIti (yana 4/3/11rathI na pratyaya) paNa zyatiputra- ti muvam te temAM pa6 vidhe thaI zake nahIM. [3] kRta pratyaya :- gurma kare fi ti vumavAra :(A-tRva 5/1/48 thI naz) pazyati guma-varAti Tam - ahIM pada vidhi thaze nahIM. [37] (19) samatha: vidhi: 7/4/122 * vRtti :- sasvI vidhiH samutha bri bhavati, yatra sAmathye tatra bhavatItyarthaH / tena devadattasya putroNa saha sambandha devadatta putrayoH sAmathryasadbhAvena samAsAtmakaH padavidhirbhavati, dhana devadattasya putro maitrasyetyatra devastasya dhanena saha, maitrAsya ca putroNa saha sambandhe sati tu devadatta putrayAH sAmA . bhAvena na samAsaH / tapagacchanA AcArya deva AgAme ddhAraka pU. AnaMdasAgara sUrIzvarajInA samudAyane udAra dila upAdhyAya pU. kSamAsAgarajInA praziSya nirAIbara pUyaMnyAsa suzIlasAgarajI gaNivaryanA ziSya grejayueTa pravacanakAra pU. munirAja zrI sudharmasAgarajInA ziSya muni dIparatnasAgarajI M.com: M. Ed) karela saMjJA (paribhASA yukta) prakaraNane gujarAtI anuvAda tathA sasaMdarbha vivaraNa samApta. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabdhi prakaraNa () ) 63 sadhi prakaraNa che sadhi-atha (saMsakRtamAM be zabda (pada) sAthe Ave tyAre pAse pAsenA vara ke vyaMjana ke visarganA joDAvAthI teomAM je parivartana Ave che tene sadhi kahevAya che. "(gujarAtI vyAkaraNa) svara-artha (saMjJAdhikAramAM 1/1/4 sUtrathI sva2 saMjJA darzAvela che) saMskRta - svayaM tatte ti : je varSonA uccAraNa Apa meLe thaI zake eTale ke anya varNonI madada vinA thaI zake te "sva" kahevAya che. gujarAtI vyAkaraNa) svara sadhi:- jayAre be svaro joDAine kaI parivartana dhAraNa kare tyAre te parivartanane svara sadhi" kahevAya che. jema ke, kRpama+nataNUpamAnato vyaMjana atha:- vi+aMjana vizeSa karIne aMjana (meLavaNuM) eTale vyaMjana saMskRta :- te prakAre ni ti veMkanam vyaMjana saMdhi - vyaMjana sAthe vyaMjananA joDAvAthI je parivartana Ave tene vyaMjana saMdhi kahevAya che. ";s: 5:75. kAkA e mane dina 1 hrs : mATe che. dayA kare che 'pI. makA pafix: 'E iAma kAmaka pAM! ma" 01:: :: ko'IA/GH samiti sa Tar ti: . if; the - A che = ' / v ti rHi FE. ke ha.kA.Ama, rAdhana. nI ,yuM che . dine Hpa ke '; . ' ke ' . ER : r e l atively fkA mAmA Hitsidil | Ed. : Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava ladhu prakriyA =ii svara sadhi 1 (((satrakAre ja kArAdi kama lakSamAM rAkhIne sadhi sUtro racela che.))) (1) ramAnAnAM saina dha: 1/2/1 sarve nI jarUra na raheta. -je na mukayuM hota to * sUtrapRtha :-samAnAnA (ba) rena (3-e) DuM ane zuM nA samAna ANya prayatnathI saMdhi+tam tIrtha: (1-e.) trI 9 hatama thaI jAta mATe tene yogya che. * vRtti - samAnAnAM tena samAnena saTTa 0 A sUtrathI vIsa (20) prakAre svara sabdhinI prApti dIdha: syAt / dvayoH sthAne ekA dIrdha: syAditi thaze. dA. ta. ma+ =bA, a+gA=ma, + sahAtha': / lokAtU svarahIna pareNa sayojyam / =sa, sI+gA=mA e cAra eja rIte rU 3 = 4 dareka vRSamAniteM ! tavacAyuH tavAyu: yudhi-DhuM DhIma | varNanA cAra-cAra bhedo gaNatAM vIsa bhede sabdhi thaze. madhura madhUrajU fpatR-trapama: kruiSamA AtR-gAra: samAnAnAM thI thatI caturbhagI :- (1) bane sva jhAraH | svara (2) bane dIrdha svara (3) pUrvamAM hasva pachI kA vRjyatha :- samAnasaMDAka savano dIrdha (4) pUrve dIrdha pachI sva. para(pachI) rahela teja samAna saMjJaka svaranI sAthe dIrdha Adeza thAya che. eTale ke banne (2) avasthavani 1//6 nA sthAne eka dIrdha thAya che. ( ta) - 34 va aa (6-e.) ru vavinA (3 e.) cta leka vyavahAra-svara vinAnuM hoya te vyaMjana, tta 3 3jI (1-e.). para svara sAthe joDAya che. * vRtti :- 3 varNaca, 6 varSa, 3 varNa, trada vartha, - udA, samAna vaNe 63 [ su + lU vaNai: saha eta ot ar ala ityete AdezAH syuH vRSabha+ajita-vRSabhAjito sahI vRSabha nAbha (yathAsakyamanudezaH samasaJjayakAnAm) tava-idatavedama / nA 3 sa the Dita nA nI sabdhi che. gaGagAudaka gaGagodakam / mahA-RSiH maharSiH tava vRSabha-ajita, 0 +-tava+3yutavANu -sUra: tavAra ! tArU AyuSya, skUdha+mUvamu-dahIM ka vRtvatha :- sa haNa no vaNa, 3 ahIM; 033-madhu+9-madhUma (ahIM varNa, zravaNa ane jhuvarNanI sAthe anukrame madhunA ne 3 ane 6 ne 3 bane (ga). 3 (tU) 7 kAr e pramANe maLI 3 thaze.) Adeza thAya che, 0 x + - + =Ama:= g": | 0 udA ja tavamUtra tArU A 0 hR+ 2 - + sUvAra:= QRIT: ahIM tavanA ( sAthe jUnAnI sadhi T F vizeSa :- A sUtramAM bahuvacata (samA. thaI00 gADar[+3mU=Aro mU-gaMgAjaLa nAnAM) mUkayu te vyAti=adhika viSayanI prAptine (ahIM jA sAthe 3 maLIne ja thayo che, mATe che. tethI uttara sUtramAM vijAtiya samAna svaramAM 0 mahAvirama -mahaSi (ahIM mAtra dA. ta. baDhata dRA vA 1/2/2 thI hasva vikalpa no 3 tha.) 0 tava + sUra: savAra: thAya che. nahIM te batA : 1/2/5 thI bara dIdhuM thAta - tArI vakatA 0 mAsanna paribhASA (7/4/120)thI sthAnanI dRSTie vizeSa - *navAsadRzyamanasa: samAnAm samAnatA levI. jema ke e+=Na thayuM. e nyAya mujaba ru vahinA mAM ekavacana che. ane 0 prazna :- sUtramAM tena* mukayuM tene badale Tvene 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 mukayuM hota to? phuvAra svare 1/2/21 mAM *mara+=marSi-jalatumbikA nyAyathI 2nA rephanuM 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 urdhvagamana thatA 5 upara repha thaye che. *senaH - jainaprAza-pUrva pR. 62. vAsadathamanu: samAnAmanyAyasaMgraha nyAya 10 pR.10 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svara sandhi vAyarar mAM paNa e va. che. te banne ekavacana anukrama levA mATe che tethI k tA 6, 6 te lo, 6 ne zra, haiM graha thayA. 0 = vaNa eTale (tra ke zrA) sAme haiM va (6 ke ) Ave te bannene badale 6 khelAya che. (a vageremAM hrasva-dI-dbhuta traNe AvI zake.) 0 sa+,3,6,chuM, 16 bhede sandhinI prApti che, jemake a+5=-veya+(=revendra-devendra +s=-tava+$hA=taveddA-tArI ceSTA mA+=-mA+yamu=mATethama-A mAlA bA+$=--sA+kSate=mekSate-te jue che no-tavana ma=tavAra-tArU pANI +=o -tavanA=tavADhA-tArUM svIkArAyelu A+3=omA+dhama=mATevavama mALA mATe pANI A+-bo-vanitAnaDha:dhvanitAH vanatA vaDe varana karAyela vaNu ane haiM vaNu sAthe cAra Aja rIte cAra-cAra bhede kula sALa bheda thaze 0 sUtrakAre sUtramAM paNa acaLa hda+vaLamAM sandhi prayAjI savaLa hya karela che [39] (3) RNe pradazArNavasana kambala vatsara vasaMtacA-1/2/7 * sUtratha DhaLe (7-e.) (1) pra (2) drA (3) La (4)vasana-(5) dhvaja (6) vatta (7) vaCtarasya (-e ) nnA (7-e.) trIpada * vRtti : prAdinAM saptAnAm varNasya R pare RtA sahAr syAt / pra RNam prANam / RNaRNam RNArNam / nA * nRtya :- pra,DhALa,vasana vaha --vata-valatara A sAte rAkhtA pachI La zabda Ave teA te sAtenA anya # sAthe AvuM thAya che. udA. pra+mULa=prALa ma=vadhArAnuM devu ALa+mULabhU=mULALa ma=kaja mATe ja anne uMdA, mAM anya 376 (p++) nA -: LamU nA (pUrva) RR sAthe AAra thayA. * anuvrutti :- aya racavargAvine phevarajI 1/2/6 25 5 vizeSa :-- sUtra prayaLa gha 1/2/6mAM 6 nA r nI prApti hatI tenA apavAda rUpe A sUtra banyu che 0 samAnAmAM 1/2/1 sUtramAM mukela bahuvacana vyApti mATe che. 1 zrRti 1/2/2 thI vikalpe hastanI prApti che. tethI ahIM pra+E=prALa mU athavA prALanuM paNa thaI zake. 0 anya udA. H- rA+Lama=zALa meM dazanuM RNa vasana+Lama=vasanA ma- kapaDAM mATenu RNa I+ALama= vahAma-ka'bala mATenu RNu vatsara+rAma=vatsarALa ma--vaSa' mATenuM RNa vatsatara+ daLama=vatsattA ma--vacherA mATe kareluM RNa *keTalAMkane mate vattaraLama 0 sUtrakAre sUtramAM paNa sandhi prayAjI vAMLa -vaza+duLama karyu. [40] (4) te tRtIyA samAse 1/2/8 * sUtratha cAri RRte (7-e) tRtIyA samAre (7-e) e pada * vRtti avarNasya Rte pare tRtiyA samAse tA sahAr sthAt / zItaH zItA, nRtyatha:- vaNa pachI Rta zabdanA R Ave ane A varNavALA zabda zrRta zabda ane tRtIyA tapurUSa samAsathI joDAya tyAre A nA RnI sAthe ar thAya udA. zIta+ta: =zItAta ahIM zItena zrRta: ThaMDIthI pIDAyela evA tRtIyA samAsa thatA zItanA anya jJa sAthe RnI sandhi Ara thaze. tathA * anuvrutti :-avaLa ce varSAvI vAyara1/2/6 5 vizeSa :-- A sUtra avaLa lye te apavAda che. 0 nimitta (tra varSoMnta zabda ane nimitta (Rta) ... . * . 7 7 . . va . *vatsaraLam - bRhajyAsa - prathamADadhyAya 1/2/7 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ekaja tRtIyA samAsamAM hovA joIe. 0 ti stheAvA 1/2/2 thI vikalpe harava thatA zIta RtaH paNa thAya. 0 ? ahIM tRtIyA samAsa kema karyuM ? pramathAsau tatha - varama khUba pIDAyelA. ahIM ka dhArayasamAsa che mATe sUtra te tRtIyA na lAgatA avaLace 1/2/6 lAgI a+= thayA. 0 ? samAsa kema karyuM ? duHlena ta:-sulenata : duHkha piDIta ahIM du:lena zabda tRtIyA che paNa tenA Rta zabda sAthe samAsa thayA nathI mATe A sUtra lAgI rlR thaze nahIM. kSudhA :- su+ta=zrutaH ahIM kSudhA+gAta e rIte sAda upasaga pUrva ke ta dhAtu che. samAsa nathI tethI kSudhA+bAta =kSudhAta : thayu. te tyA vasatya 1/2/9 sUtrathI jJa va` (upasaga*-kSA) ane RkAranI sandhithI thayela bAra che. [41] (5) che. tasadhdhAra 1/2/12 * sUtrapuza :-- pat dta (1-kha) sandhyakSa : (3-kha.) e pada * vRtti : avarNasya sandhyakSaraiH paraiH saha ai au syAtAm / tava - aiSA tavaiSA mahA - aizvarya made vatha / tavabaoNddana: tauna: tana-pAyaH tavauvAva:| H nRtya :- A vaNa (6 4) thI para sandhyakSara (. te, jo, nai) Ave te ja vaNa nI sAthe tenA te za thAya che. (eTale ke jJa ke jJAna kepe che ane e ke la+o ke = udA.-mahA+hezrvaya =mahaizcaya meM mATu e zvaya savavA sauSA-tArU-A badhA udAharaNamAM anya avaNa nI sandhyakSara sAthe sandhi che. * anuvRtti :-- avaLa ceyAphinaiyAvara 1/2/6thI avaLaca 5 vizeSa :-- A sUtrathI ATha bhede sandhi nI prApyi che a+, lA+du e rIte... 0 ? sUtra hRtyAtvA 1/2/11 mAM upasaga sahita abhinava laghu prakriyA jJa nI vAta che. ahIM mAtra tra varNanI vAta kema? sUtramAM sandhyakSa: (InA)pra yoga dvArAja ADakatara sUcana che ke vaLa ca 1/2/6 nI ja anuvRtti levAnI che. tethI upasaga' sahita ane rahita banne Ja va levA. C 0 ? ba.va. kema mUkayu ? upasarganI anuvRtti aTakAvavA sandhyakSaH bahuvacana mUkavu. 0 ? sthAni-trAsanna paribhASA thI (e mAtrAmAM) mAM ! ane sau mAM sro samAi jAya che. [42] (6) caurIto samAse 1/2/17 * sUtraputha :-- vA (1-e.) gaSTha gotu (7-e.) samAtte (7-e.) (tri 56) * vRtti :-- oSThautvA: padayoH samAse'varNasya lugvAsthAt / bimboSThI / vimvoSThi sthUlAtuH / sthUlautuH kvacidanyatrApyedetoH parayoravarNasya lugvAcyA adya-om adyam / iha-pavatiSTha ivatiSTha (kvacidavarNasyevaNaviNabhyAM saha vAcye) sva-Ira: svairaH / sva- IriNI svairinI akSa-dinI kSadinI pra-3Dha:pia: # nRtya :- rU vaNathI para jayAre loSTha aneotu zabdanA A AvyA hAya tathA te bacanta zabdanI sAthe phlora ana AMtu zabdanA samAsa thayA hoya tyAre avAsta rAkhtanA anya a vaNa nA vikalpa hu lApa thAya che. udA. vikhvAjArAvAro yasyA sA: visvAii pakSe vizrvaSTi ( leApa thayA tyAre vistRnof 0 la lepana thAya tyAre visvaSTi-peTA-jyA: thI A thaze. 0 UzvAsa zrotu zva skRta-thUTotu A lepa sthULa-svara sandhi * anuvRtti :- 1 avarNa svarNAdinai dAdarala 1/2/6 thI kALa tya aniyAyejIrone 1/2/16 thI - vizeSa :-- viaATi pAkA TIMDorA jevA lAla hArDa vALI srokTa+TI-nAsiau... 2/4/31 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svara sabdhi 27 aa thI emburra-mazra vAtyu 2/4/86 thI 4 lepa 0 ? samAsa kema kahyuM? putra moDha paDyuM putraz' -ahIM putra ane yogjha zabdane samAsa thayo nathI mATe no vikalpa lepa thaze nahIM -tethI ma+= thaze ke zeSavRtti - citra :1 nA su: 1//16 varNathI para marajI paDe tema arthane sUkava zabdane Avela hoya to ja vaNano lopa thAya che. 66 gva tijha= 66 + gva = deva tiSTa marajI paDe to ahIM ubhe rahe [11] riA mAri 1/2/18 5 varNa pachI mU zabda Ava tathA zaru upasarga pravaka koI dhAtu Ave te ja vaNIne lepa thAya che. ghomUtram (Aje) no lepa [12] Tii daigrAm 1/2/15 2 nA 34 vaNa pachI phura ane phula no huM Ave te 3 varNa ane ruM ne badale te thAya che. tathA ekSa nA vaNe sAme 3jI ne 3 Ave te te bane badale 3 bolAya che. svanIndara svachaMdI rUMsvari=vija-svachaMdI strI kSahif= kSahifakSauhiNI senA13] 18aa pra Dha La 1/2/14 4 nA varNa pachI ig kegSya ne i Avela hoya to 4-5 ne je thAya che tathA kaDha, kartA, kada ne 3 Avela hoya te +1 ne ja thAya che. pra-3Dha:=Dha: - prauDha [14] [43] (7) va ire caTam 1/2/21 * sUtrapRtha - va : (5-e) ve (7-e) svare (7-e.) carama (1-e) cAra pada) vRtti :- phurasadazvanAma vare pa caravAH syuH / dadha y atra iti tAvadgavati / F vRjyartha -34 varNane vijAtiya svara paramAM Ave tyAre anukrame 4 6 : 4 thAya che. dAta. dha 34 ahIM pachI A ava svare che tethI vadhU++Atra e rIte 6 no ca thaze, tri dahIM ahIM che. Da * 0 0 0 *hemaprakAza pUrvArdha - 5 65 :- rUvaH paMcamI SaSThI kema? vaLaH paddhI e va ne artha :- ( varNane ja vagere) 6 varNanI sAme, 3 varNa sivAyane varNa, 3 vaNanI sAme 3 varNa sivAyano varNae rIte...samajavuM 0 udA :- nI+gs =nA A nadI madhu+tra=maatra=+q+3+maMtra ahIM 3ne lU thayuM che. pitR+martha=fpatrartha: -pitAnuM baMdhana tra rU thaye. mAliH=AHi -ahIM 2 no Dha thaye vadhu+gAsana=vazvAsana: -vahunuM Asana ahIM*1 DuM ne 6, 3 ne 2, 6 ne 2, 2 ne zna, e rIte "anukrame no artha samajavo, 0 rUvaH (paMcamI e va ne artha) - (6 varNathI para-evo artha thaze) 6 varNa vagere pachI asva svara Ave tyAre ya vagere umerAya che. da te dhi+==fdha+nyU+==Adhicatra madhu+atra-madhu++atra-madhuvatra pitR+martha=+{ + vistRrtha 0 vijhAnA judA judA sUtrathI thatA vaikalpika panI nedha8 - 1) dhya5-phavahelve re... 1/2/21 (2) vayatra-2vaye (1/2/21), mahIda (1/3/32) tRtIyatRtIya .. (13/49) (3) Dhaccatra varmA (1/2/21) tataishyA 1/3/34) (4) Dhaccatra-phavarSA(1/rara1), arthAta,(1/3/32) tRtIyatRtIya (1/49) tADyAH 1/334 (5) dhiyatra - va 1/2/21 vaMcamI kathAsthAne (6) dhimatra sUvADavA (1/2/32) 0 sAcA pUrvIya paribhASAH 2 mujaba karave re -saptamI nirdeza che mATe te kAryapravane thAya. 0 A sUtrathI 96 bhede sadhinI prApita thaze. jemake rU vaNa pachI asva svara Avete thAya kula svara 14 temAM DuM varNanA phu, be bheda 412 svara ma, ga, 3, 3, 2, 4, 8, , , che, e, =24 e rIte 3 varNax asva svara=24 ja varNax asva svara # varNa x asva svara 0 0 0 0 o 1 o o _0 0 0 0 0 0 0 ladhuvRtti bhASAtara bhAga-1. *hemazabdAnuzAzana sudhA -pR. 56, Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 abhinava ladhu prakriyA (8) vIrvAditA ene 13/32 * sUtrapRtha :- 3Is (5-e.) virAma catte (-e.) be pada * vRtti :- vIrvAhyAvaraca rUda dhara vargIca varNasya virAme asayukta vyaJjane ca pare'nu dvitva vA syAt / iti dhasya vA dvitvam / / ka vRyastha :- adIdha svarathI para AvelA evA , kada ane svara sivAyanAM koIpaNa varNa jo te varNa pachI asaMyukta (ekaja) vyaMjana Ave athavA virAma Ave (kazuM na Ave to te varNa bevaDAya che. 1 () bIjA kAryo karIne dhitva kArya karavuM. tethI bevaDAya -jemake dhi+yAtranuMdayatra thayA bAda dhUdhUyara thaze. ja anuvRtti - reH 1/3/a* a- rasthAnu navA 1//1 para vizeSa:- 13 varNane bevaDAvavA bAbata vyAkaraNanuM bIjuM koI paNa kArya karavAnuM hoya, te te kArya karI lIdhA pachI A sUtra lagADavuM. udA. virAma:- sva cAmaDI vakra athavA tva bane rUpe thaI zake. kemake sUtrAnusAra svara pachI 2, zuM svara varjita anya vyaMjana che. zuM che va pachI virAma che mATe # vikalpa bevaDAya. 0 eka vyaMjana - sutra nuM draznanna thaze. daskRta - turAttAtrAta athavA dAta he gAyanI rakSA karanAra 0 (paribhASA) qzvakhyA nirkiMdare varahya /4/14 mujaba paMcamIthI nirdeza (vIrdhAtu) karela che. mATe te kArya karane thAya. 0 alArvA - eTale hasva athavA skuta svara 0 2 Tu, svaranuM vajana kema? [1] +rA nuM vairUra + cA na thAya paNa varyA ja thAya. varavA yogya kanyA. [vo 1 + IMyamU=-gADuM du bevaDAya nahIM. [at] tita +3=titaH cAlI 3 bevaDAya nahIM traNe udAharaNamAM adIrdhasvarano che. paNa pachI 2, 4, svara che mATe A sUtra na lAge cha varSa nuM vajana kema ? vA vAcA aMhI vA (gA dIdhasvara che) mATe zuM na bevaDAyA 0 asaMyuta vaMzana :- dRndra ahIM run mAM nuM pachI r e saMyukata vyaMjana che mATe bevaDAya nahIM 0 - -svara che. vyaMjana nathI mATe bevaDAya nahIM 0 tava ahIM saMcAlyA kANuM 2/1/88thI thI Adi va ne lepa thaze nahIM je te sUtra lAge te A sUtra nakAmu bane. [45]. (9) tIraskRtIya caturtha 1/3/49 * sUtrapRtha : tRtI: (7 e ) nUtIya catu (7 e) be pada * vRtti - tRtIe caturthe ja pare puraskRtIH syAt / ekavaNIMyA mithaH svA iti pUrva dhakArasya sAra: | catra | zca | madhu-a naDhavatra ! fig artha: patrathaH | pitrartha: I hR- rUta hita ivaNa derityatra 14-camI vyAkhyAne dadhiyatra madhuvatra ityAdi / gaurI aotyatra gaura yU aoti jAte adIdha dvirAmeti sUtra prAptena rephastha dvitbam kintu vRtvatha - trIjo ke cotho (vargIya vyaMjana) paramAM Ave tyAre put vyaMjanane trIjo akSara thAya. eka ja varganA vyaMjana paraspara sva che. tethI ja pUrvanA prakArano TU kAra che, tethI racatra ane bevaDAya nahI to tracchanna che ja Aja rIte madhu+tranuM azvatra ane bevaDAya tyAre mahUvatra thaze. pita+l=fpatra: pakSe triI : 0 (sUtra :- 7 phuvacce mujaba) paMcamI cArathAna thI umerAtAM citra vagere thAya. * anuvRtti :- dhu dhuTi ve vA 1/3/48 vizeSa :- satramAM tRtIya caturthe lakhyuM che. mATe vargIya vyaMjana ja samajavAno che. tema ja cArasanna paribhASA mujaba je vargane vyaMjana hoya teno ja tRtIya vyaMjana levAya bIjA vargano nahIM. 0 paMcamI vyAcAne - vaNadithI para cAra stra umerAya che. jemake dvayAzraya mahAkAvyamAM pravega che Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svara sandhi rajata cAru IkSitvA hAri atra ca kAJcanam / dadhiyetanmadhuvetatkumArI evamUhate 0 ? tRtIyacaturtha kema kahyuM? Dhyite ahIM ruila nA rava pachI ya che. mATe ra6 te jU na thAya. 0 ? dhur kema kahyu? zamate -1+ma ahIM meM catu vyaMjana che, paNa pUrve j chu vaNa nathI mATe tRtIya vyaMjana thAya nahIM. 0 ? ghuTatRtIyaH 2/1/76 sUtra vAste vacana che, tethI A sUtra *parAnta mATe samajavu. udA. H- mannati-mastra+7 (za)+ti (gaNa: 6 nI dhAtu+vikaraNa zra+pratyaya tir, ma+gati-sahyazau maiM nA thayo. pluru ne trIjo vaNu thAya tenA sthAne tRtIya-vargIya inheM vyaMjana thayA mati te zuddha kare che. 0andUnA = haiN + dhA vAdeda: 2/1/83 thI tA blyU -ayU+vA A sUtrathI dh =tathA te dehaze/dehanAra. - [46] (10) vida varasyAnu navA 1/3/31 * sUtrapRtha H-- hat aha' svarasya anu navA * vRtti H-svarArtI pAmyA rahyAAM varasya rahezrvara yanAsvrnnsyaanu dvitva vA syAditi yakAMrasya vA dvitvam / gautra zauyaMtra / di-Rtra saccatra nakSetra / 5 vRyastha :-- svathI para 6, 4, hAya ane tenA pachI 6, 4 ane svara sivAyanA kAi paNa vaNa AvItA te vaNa vikalpe evaDAya che. (nu-anya kArya karyAM pachI) jemake nift+tra--nau+T_ +% vati svezvare thI ya) cyatra pakSe gAya (A sUtrathI vikalpe evahAya) ejarIte nahi + atra - nayyatra pakSe nahayatra * anuvRtti -- haeNvAnukaLanA haiM 1/3/27thI dvi kra vizeSa :- nu :- vyAkaraNa sa`badhI anya kAM r ane mATe karyA pachI A sUtrano upayoga karavA udA. :- :- : = : pakSe ae: sUrya A+ma-vrukSma --pakSe trA 0 0 0 0 O *AvavAta--marathamavRtti avasUri prathama vibhAga pu - 35 29 0 ? Ja-havana kema kahyuM? 0 TM pachI r - padmahUraH kamaLathI bharela jaLAzaya padmaTTha+raH ahIM svara pachI che paNa tenA paramAM che mATe 2 bevaDAya nahIM 3 ' 0 r pachI :- aH yogya puruSa ahIM r pachI svara che mATe te haiM na mevaDAya. ra pachI svara;-+ga:=raH ahiM ra pachI svara che mATe te " na bevaDAya. 0 ? Rttu kema kahyuM? preALu nAva teNe DhAMkayu kaLa majU sAnjhAne -aAdi gaNa (2) dhAtu Lu, laghu +navU (a) parAkSA tro.pu. e va. [A sutrAnusAra zu svara pachI r pachI " che mATe dvita thavuM joie paNa anu karavuM] tethI junu+tra - [jI nAdirbhAva varAtre dvitIyaH 4/1/4thI dvitva, sacira: 4/1/6thI rte. niSedha navamavat pare 2/1 60 thI nU asad thatAna] jhaLu nautra nAmine jijjane 4/3 51 thI vRddhi zu - nAvu --mohau|DavAva 1/2/24 thI. +Lu* preoNnAv -pachI treALu nAy paNa pahelAM dvila karatA preALuM zALa thaI jAta. [47] (11) dvaitAvAya 1/2/23 * sUtratha :~ t zveta: -e.) ay AyU (1-e. e pada * vRtti - ekA raikArayoH svare pare athAyauM sthAtAm / ne-ana' nayanam / akaH nAyakaH 5 nRtya :- 6 kAr ane OM kAranA koIpaNa svara paramAM (pachI) AvatA anukrame la gAy tha ya che. ha+vayU+ svara dA.ta. tenaC = nacU+ana=nayanamu= AMkha te+sva=nnAyU+svaranai+:-nAyu+ lA:nAca: kAranAra * anuvrutti :- vaLa pheravelvavecavAnuM 1/2/21 thI svare maiM vizeSa 0 vargAvi sambandhi asva (sUtra 1/2/21) ahIM nivRtta thAya che tethI sva ke asva svara game te Ave te paNa A sUtra lAgu paDaze -jema ke Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 vRkSamAMja 0 A satrathI 28 bhede - sandhi prApta thAya che. +14 svare, 14 svara vRkSe+eva=vRkSay-eva=vRkSayeva -henrI rA+henrI rAaindrI sAnAnI indra pratimA 0 jota: athAt bannemA ekavacana yathA saMyam mATe che [48] (12) joyIne vAva 1/2/24 * sUtrapRtha: t--srota: (6-e.) ava-bAya (1-e.) e 56 * vRtti ;- oddArauDhArathA; svare pare avAau syAtAm / -lana' vanamU ! sautra: hAH / - (pAnteyAcavAvAMaAH svare pare jItrA vAchyA, ha isatyAma sandhiya) 1/3/24 te -gALatA: te zrAvatA / tayAAtA: / takSmI-k tasmApura / tasmAciyara... / paTeAvid / vijJa| vRkSoih vRkSAha / vRkSAviha / nRtyatha H-- o kAka sau kAranA koipaNu svara paramAM Ave tyAre anukrame lava, Ar thAya che. jemake che+na= vulana =jIvanam jenA vaDe dAya te, jau+:=jA+ga:-jAva: chedanAra * anuvRtti 1/1/ra1 thI svare ivarNAderasve svare yavaralam kra vizeSa :~ 0 A sUtrathI 28 bhede sandhiprApta thAya che sro+14 rava, au+14 svara. udA. :- * zo-paTe|+gotu:=vaTa+gotuH=vetu: he paTA bilADA che. aura gau+1=1+1=au--e gAya ke baLada. * zaiSavRtti :- 1straae vA 1/3/24 - sUtra 11-12 (1-2-22 24)thI je yU, gAyU mam, bAL thavAnuM vidhAna che. temAM pAne ante rahelA yU ane yu nA svara paramAM AvatA vikalpe (luph ) lepa thAya che. lApa thayA bAda pAse pAse AvelA svAnI sandhi thatI nathI. jemake :~ 0 te+mAgatAHtaya+patA: tayAgatAH vikalpe ca lApa thatA tamAgatA teo AvyAH abhinava ladhu prakriyA 0 tasmaitasmA=samUca nA vikalpe ca lepa tamA mU lepa na thAya te tasmAcihna--tene mATe A 0 paTe|+=z+TMTM vikalpe yu lApa paTa rU4 pakSe vavidda he catura ahIM. 0 vRkSaI+ =%0kSA+rda vikalpe haiM lepa vRkSAvida pakSe vRkSA rada ahIM e vRkSo. [15] [49] (13) svare vAnakSe 1/2/29 * sUtrapRtha: svare (7-e ) vA (1-e anUkSe 7-e.) tripada. * vRtti go zabda sambandhina okArasyAkSA zabda varja svare pare ava ityakAzanta AdezA vA yAta / |-pherA: verA: vIrA:| (pha re sa`jJAAMca nityama) 1/2/30 vendra | gavAkSaH | : nRtyatha : TM zabda sambandhi (padAnta) lo kAranA kSa zabdanA svarane va ne bAkInA svayaM paramAM AvatA lava ave jJa kArAnta Adeza vikalpe thAya che. dA.ta jJAnakarA: va+murA:verA: (avaLatye 126 thI la+= thayA)-gAyanA mAlika jyAre ava na thAya tyAre ze+rA: vIrA: (ge nuM 1--aAtAvAt 1/2 24 thI) * anuvRtti gavarnansyavekSe 1/2/28thI aAtaH vAteya jInha 1/2 27thI pAnta vizeSa 0 anakSa kema kahyuM ? gA+akSam=LeADakSanuM gAyanI AMkha ahIM akSa zabda che mATe o ne bava na thAya paNa (aAta: vAste 1/ra/rathI) g lepa thAya 0 nA saunuM vidhAna kema karyuM ? *vitrAnu+ga =citra vaSaeN :-kA bhara citarI gAyA jenI pAse che tevA gAvALIyA. ahIM te te o nahIM paNa 3 che. mATe A sUtra na lAge - paNa (varSAverane 1/2/21thI 3+1=~ uDDA : |+matrama=Aya+pramu= tram (+f=T= samAnAnatina 1/2/- ) pakSe go'gram ( edAtaH padAnte 1/2 27thI A lepa) vivAM madhyamavRtti avasUri prathama vibhAga-pR. 19 * Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svara sandhi 31 thaze. zrAte dUrve 2/4/9thI zabdanuM zuM thaze. 0 svare kema kahyuM ? + =Apuram-gokuLa ahIM vyaMjana che mATe A sUtra na lAge. * zeSavRtti :- je 1/2/3 zabdanA mo thI para phUndra Avela hoya tyAre yo no gava nitya thAya che jemake :- + = nava+=AveH gAyane indra-sAMDha. 16] rA naM sNe 1/2/28 ne zabda sambadhi mo thI para bakSa zabdane hoya to ane akSa yukta no zabda vizeSa nAma rUpe hoya to te na sava thAya che. jemake :- ne+ksa:=Ava+gakSa:=IvAla -gokhale-ahIM savAla vizeSa nAma che. je vizeSa nAma na hoya te +akSANi (gAyanI Indri) evuM rUpa thAya (ItaH vAnDeDaca7 1/2/27) [17] [50] (14) ghAta: gvADaca Tu 1/2/27 * sUtrapRtha - ta: (5. e) pAse (7. e) 3ii (6 e) su (1. e) cArapada * vRtti :- vArtAsthAkhyAme thaI rahyAAraNya luk syAt / te'tra paTo'tra / padAnte ityeva / ne-ane nayanamU | _ka vRtya :- pedAnamAM rahela i kAra ane 3 kArathI para 32 kArane (su lepa thAya che. jemake te+Atra te+tra teDuMtra-teo ahIM +3== +== ==he catura ! ahIpadAnta ja kema kahyuM?- neza==ghanaY ahIM-te padAsta nathI tethI ca no lopa na thatA ( polANa 1/ra 23thI) lAgu thaze. ka vizeSa 0? ane lepa kema kahyo ? paTe+=ahIM paramAM e nathI paNa Tu che tethI e ne lepa na thatAM (DhovAvuM 1/2/24thI) che ne e the. 02 DAtaH kema kahyuM ? dhi+mara=dhyatra- kArathI para ma che mATe lepa na thatAM (vaLa pherave 1/2/21thI), 01 tetra-ahIM te pachI (5) avagrahanI je nizAnI che. te karI zakAya paNa karavuM ja joIe tevA niyama nathI* 0 itaH ahIM paMcathI nirdeza che tethI pazvacAnivica paribhASA mujaba pachInA ane lepa thaye. 0 A sUtra 9 no a ane yo ne thar thavAnA apavAda rUpe banela che. [51]. 0 pU. mahopAdhyAya zrI vinayavijayajI gaNivare racela hai malaghuprakriyAnA svarasadhi prakaraNanI tapAgacchIya jainAcArya AgamodvAraka pU A deva AnaMda sAgara sUrIdharajInA samudAyanA jJAnapipAsu pU. munirAja zrI madhamasAgarajI ma. sA. nA ziSya muni dIparatnasAgare(M.Com;M.Ed.)karela gujarAtI anuvAda tathA vivecana samApta, A svara sabdhi prakaraNamAM kArAdi kramamAM svaronI sabdhi darzAvI che. abhyAsake pratyeka varonI sabdhi ane temAM lAgatA sutronA abhyAsa saghana rIte karavA mATe nIce mujaba sAdhanikA karavI svara kama sUtra sabdhi udA. a+a 1 samAnAnAMtena. a+a A daNDAgrama e+a / edeto'thAy e+a=aya+a nayanam 2 edottaHpadAnte e+a=e se'tra ahIM mAtra be udAharaNa darzAvela che. e ja rIte 14 svara pachI kramaza 14 svara upara darzAvyA mujaba laI 196 bhede svarasandhi prakAranuM koSTaka banAvavuM jemAM 1 svara prakAra 2 prakriyA sUtra kama 3 sUtra 4 sandhisvarUpa 5 udAharaNa evA pAMca bhAga karI koSTaka banAvatA svarasadhine koIpaNa bhe ane temAM lAgatAM sUtronI asara spaSTa thaze. *avagraha (6) siddhahaima bRhaddavRttinI junI pratamAM taH pAntarthahu sUtramAM A nizAnI nathI hAlanA pustakamAM che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 che asandhi che () adama () svara sadhi prakaraNamAM e bhinna svara vacce thatI sandhinuM kathana karela che. te sivAya svara sandhinA apavAda rUpe je vidhAneA thayA che tene andha kahe che "asintha eTale sandhinI aprApti. ... 66 na vidyate sandhiH yasya saH asandhi" nathI vidyamAna sandhi jemAM te asandhi kahevAya. (1) jutAnitau 1/2/32 * sUtrapRtha :- jIta: (1-e) kAnU tau (7-e) e pada : * vRtti :-- kRti vane svare vare jIta: sandhiApU na cAt / caitra rU atravRtti|.phato tu muoAAti / H nRtyatha * kRti (nA 6) sivAyanA (bAkInA) svara para chatAM dyuta (svara. nI sandhi na thAya. (zyimAna - sandhikAya te bhajanAra na thAya), jemake caitra rU bannatti caitratra (ahIM samAnAnAM tena TIdha: thI caitratranI prApti che, paNa A sUtra tenuM vana kare che, tethI sandhi na thAya.) nU-tau kema kahyuM ? suoAti - he sArI kIti vALA ahIM muoja rU !+ti! che. temAM anya ati nA 6 thai ha thayA (avaLa cevaLa 1/2/6 thI) * anuvRtti :-- carevAnaze 1/2/29 thI svare vADaNyasandhiH 1/2/31 thI sandhiH - vizeSa :- *bhuta caitra rU atra ahIM caitra pachI 3' nizAnI pyuta sUcave che. junAvAmayahya 7/4/99 thI ahIM caitranA svara a luta thayA che. 0 bRhAsa :- keTalAMka kRti zabda para chatAM asandhi vikalpe icche che temanA mate surezvarU kRti vikalpe be rUpe thAya che. [52] . 0 O . . .. .. bhutanA atha :- sa'nA sUtraH 4 - 1/1/5 jue siddhahaima sUtra 7/4/89 thI 102 ? (2) 6 3 vA 1/2/33 * sUtratha :-- 6 (luta) (1-e.) vA (1-e.) e pa * vRtti : IH plutaH sandhi vA naiti / lunIhi rU kRti, brunIIti / 5 nRtyatha :- rU (pluta) svar pachI bIjo koi svara Ave te te svara, jIta TM sAthe vikahape sandhi thatA nathI. sunIdi rU+ti=jInIddIti -jo sandhi pAme tA -vikalpe sunIdhi rU ti -e pramANe kAya * anuvRtti :-- jItA'nitau 1/2/32 thI jIta varevAnaze 1/2/29 thI svare vAtryasandhi: 1/2/31 thI prasandhiH abhinava laghu prakriyA vizeSa :-- kRti para chatAM sandhinI prApti hatI te A sUtra thI vikalpe prApya banAvI che. udA. (2) vinuddhi rU mU pakSe cinuddInanu [53] (3) tUTe? dvivacanam 1/2/34 56 * sUtraputha :- t hatu t: 1-a.) dvivacanam 1-e ) ete yA dvivacanAntAH sandhi nApnu* vRtti vanti ! munI phada | sAdhU sau / mArA me / zvete kRti / meM nRtya , 3, 5 --A traNe dvi-vacanAnta hoya tyAre tenA pachI svara Ave tA sandhi thatI nathI. -jemake :(4) munI+kUdU -ahIM be muni munI zabda e muni puli~laMga zabdanuM dvivacananuM rUpa che tethI anya sAthe sandhi na thAya. 0 eja rIte -sAdhU A e sAdhu - : Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asadhi 33 (3kArAna) nAmanuM dvivacananuM phasAdhU thayuM | 0 (aa kAna) nAma mAhA nuM dvivacana | rahe A be mAlA 0 kriyApada trIjo puruSa dvivacana ne pratyaya va dhAtu te A be pakAve che. (A rIte traNe dRSTAntamAM sanidha thaze nahIM) * anuvRtti - vADAsaH 1/2/3 thI svarevA'nakSe 1/2/24aa svare ka vizeSa - A sUtra banAvatA samAnAnAM tena zIrSa: 1/2/1, va lve svare cAra 1/2/21, gIte vAyu 1/2/3 A traNe satranA kAryane niSedha thavAthI dIdhuM, ne 3 ne t, ne maLyu vagere thaze nahIM 0 ? hRdu kema ? -vRkSa+gatra vRkSAvatra (yohAvAva thI gar) ahIM vRkSa ki ve che paNa anta chuM, 8, 9 nathI mATe sandhi thaI. 0 2 diva kema? kumArIgnatra=mAtra ahIM anta zuM che paNa kumArI zabdae di-vacana nathI mATe ( virahyo thI) Da ne cU thayo. 0 nyAya - *naranuSatraNe sAmAna nyAyAnusAra sUtramAM paNa kendra nAma ke dhAtu tevI spaSTatA na karI hovAthI nAma ane dhAtu bannenuM grahaNa karela che. tethI ja tene mAM sandhi na thaI eja rIte hutamAM paNa sabdhi na thAya. jemake yamI 3 atra (zani nuM di va rtuta) 1 [54] (4) sorI 1/2/35 * sUtrapRtha:- a mu-jI (1 dri)eka pada * vRtti - zadra saadhinI mu-mI sapaM nAnutaH mumuvI | kamI zvA : para vRjyatha- ar zabda sambandhI mu ane bI nIvara para chatAM sandhi na thAya jemake mumutrA ane kI zyA:bannemAM saddhi na thaI anuvRtti -Aya sarigha 1 2/31 thI 5 svare vAgata 1-2- 9 thI ghare vizeSa - *mumu+phrA. (mULa zabda) mallu mata rUti (anna dhAtu kramAMka 105 gaNa-1 para ! (anva gati karavI-pUjA karavI) ++viva6 -- anyU +pi (sAina 42/46 thI - ne le5) aa+za+3 (sarvAdhivitra 3/1/2 thI 3 iAgama karmAdri+nyU (cintaH ? /1/114 thI ya lepa di+an -> -adra++9 amumu++ Sahya 21/4 5 thI TU ne meM, 0 ams //46 thI 8 no ? 0 mATuM vaDanuM 2/1/47 thI 5 nA ne - mumu++1 (azvagrAmavIryastra 2 1/104 thI majU ne dU, -dIrdha) amumukyA tRtIyA e.va nuM rU5 thayuM. &jhamI+thAH gat - prathamA ba.va. aDha +nas (sAra 2/1/41 thI 4) +ga+nas (sumAre 2/1/113 thI mane lepa) ama+=+ (safi 2/1/45 thI 8 ne ). macchu ( H 1/4/9 thI 2) ame (gavarnaceva 1/2/6 thI g) kamI (vadurI thI ne ) samI-zvAH sabdhi na thAya. 0 ? aDhasA mumI kema? -samukhya mumI kema nahIM ahIM vaparAyela mahat zabda avivakSita artha ane pragamAM vaparAto che. sArthaka ka zabda sambandhI kAryanA abhAve at je thAya che, te prayoga na hovAthI manuSyae vigraha ahIM levA nathI. 0 sUtramAM mu mI pRthaka pRthaka prahaNa che. te samAhAra che. dvandramAM mukhya thAya. 0 A sUtranA udAharaNamAM camakavA nI sAdhanikA ahIM darzAvI che. te dRSTAnta cAra bhede darzAvI zakAya *(judA judA cAra mato) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 bane prayoganI siddhi :- madhyamavRtti avasUri prathama vibhAga pR. 20 cAra mata :- bRhabhyAsa prathasdhyAya sUtra 1/2/35 parataH kecidicchanti kecidicchatti pUrvataH umayoH kecidicchantikecidicchantinAbhayAH *nyAyasaMgraha :- nyAya-5 pR. 53. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 abhinava laghu prakriyA 1 (1) bane 2 ne ma thAya :- mamumuvA sandhi svara 0 mI ane sAruM bane abe jAdA che. jemake - (2) pachInA 3 no ma :- vAravA A ga nuM tatva zuM te ema che ? ahIM mA+gva nI (3) pUrvane 2 no ma :- rAmavI. sabdhi na thaI. (4) bane ne ma na thAya - vIrA | jyAre sAruM nA *bhinna bhinna artho - 0 apa artha :- mA+suv=AmU anya garama (5) ai: IsnA 0 kriyAyoga artha :- A+di=Adi ahIM AvI 1/2/36 0 maryAdA artha :- zA+sAntA-sAntAtu* sUtrapRtha :- 4-35ri: (1-e.) svara: jaLaparyanta. (1-e.) kAnanAra (1-e) traNa pada 0 abhividhiartha - sAH =Arjeya * vRtti :- gADha vargavAhika svaraH vuiM vA Aya purUSa sudhI. naiti3ahi huM phandra va | 3 3f8 A evam / anAGitikim / A-iMhi ehi / A [56] vRvatha :- sAruM vajIne rASTra (6) kanti : 1/ra 37 gaNamAM 2helA svara bhUta avyaya tenA pachI * sUtrapRtha :- 7:(1-e)eka pada svara Ave to sadhi na pAme aAdi== A vRtti :- zroDhanta va magaro di ane khasIjA are indrane mA satra | 3 lasika = are uTha A udAharaNamAM ka vRjyatha :-3 atavALA vAri samAnAnAMtenArSi: sUtra lAgI ka no ja ke gaNunA avyayonI svara para chatAM sadhi 6 no chuM na tha . thAya nahiM jemake :0 anAra kema kahyuM ? de tra-sAnidhana thAya-3-avyaya che. sajA + da = grda - Ava ! (ta: vADaca thI 4ne lopa na thAya) ahIM vAta (1) avayaya che tethI sadhi e anuvRtti :- hAre vADane 1/2/29 thI re thatA (vAri 12/6 thI) 9 thayo. vAcasandhiH 1/2/31thI safdha vAHiatisnAruM * anuvRtti - vAgaro 1/2/29thI svare + 1/2/36 thI vAHi vADatyaniSaH 1/2/31 thI asahya 1 vizeSa :- vADhimAM go kArAnta avya ka vizeSa :*vA iva vagere avyaya mi. -anyAdeza, no-niSedha, sudhI che. ahIM mAtra sArabhUta avyayanI ja vAta go- - -makatA-saMbadhana sUcaka A svarabhUta avyayamAM ( ttA: svazaH e) 14 vagere kArAnta avyaya che, svara 4 thI sau sudhI samAviSTa che. -mAru (8 jemake mAruM-are AvA IMtu vALe mA ) eka alaga avyaya thAya che, 020 vADhaH kema. kahyuM? 0 svararUpa avyayane artha :- pUravuM tiraskAra mithaStra-ahIM miksatra nI sabdhi thai kema ke kare, AmaMtraNa ApavuM, niSedha kare e che. ao kArAnta che paNa vAvika nathI. ' 0 sAru no artha :- maryAdA prApti, lAbhanI - [57] IcchA, kaSTa, AraMbha evo thAya che. (7) to naveto-1/2/38 *vADhi avyaya :- bRhatti -prathama vibhAga sUtra 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1-1-31 mAM khAsa jovA artho :- hemazabdAnuzAzana sudhA-prathama * bRhad hama prakriyA-gaNapATha vibhAga. vibhAga sUtra 1/2/36 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asabdhi 35 * sutrapRtha :- (7-e.) navA (1-e) | 6 (7-e.) tripada * vRtti - sa nimitta goThAra ta vere savuiM vA aiti | pati paviti | ka vRtvatha - zi pratyaya lAgIne A kArAta banela zabdathI para ti Ave to vikahapa asandhi thAya jemake : - +ti=Ati pakSe viti - he DAhyA (sadhi-vAte vAlva thI thaI) * anuvRtti :-vAstvasandhiH 1/2/31 thI niva vizeSa :- sUtramAM navA grahaNa karavAnuM kAraNa anuvRtti mATe che. kemake vA nI anuvRtti nIcenA sUtromAM jatI nathI. 0 ti nimitta 3o kaI rIte ? vasa (saMbodhana e va) vaTe (hRhyasva zuLa : 1/4/41 thI 5) 0 ? kema kahyuM? umAtra=pAtra-ti nathI mATe vika9pe abdhi na thAya. 0 ? va ta svarUpe cAra rUpa prApta thaze.* vaTe ti - sabdhi na thAya tyAre vaTa vili - latADavAn 1/2/24 para ti - svaravA 1/3/24 vaTa viti -aSTAvALa 1/3/25 [58] (8) vAghazvi : 1/2/31 * sUtrapRtha - vA (1-e) kAti (-e.) azvi : (1-e.) tri pada * vRtti : morArahyAti pareDa adhi-vaM sthAta ! -madhyam vAn ! pram | - ghara vRjyartha :- zabada sambandhiA kAranI kAra para chatAM vikahapa asAdha thAya. jemake mad gAyanI AgaLa sadha na thAya :- jemanuM sadhim (uta: pravAse thI) kavArajU | (davAno thI sara samAnAnA sena ) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 = 0 0 0 or *ghaTA+rUti :- hemaprakAza ma. vyA. -pR. 72 * anuvRtti -ArnADa 1/2/ra8thI : ta:vAte cahu 12/17 thI pAnta ka vizeSa - 0? gati kema kahyuM ? +hita=Atim - para mAM nathI mATe A sUtra na lAge. 0 ? mA kema kahyuM ? thoDajhaY - cogapram che mATe asabdhi na thAya. 0 ? ne mo kema kahyuM ? citragraF - citragupram che. 59]. (9) tA // * sUtrapRtha :- trAti (7-e.) [: (1-e.) vA (1-e.) tripada * vRtti :- gati hRti 2 vare samAnAnAM hRA vA syAt / hasvavidhAna sAmarthyAdasandhiH / idameva hasvasyApi svavidhAne phalam / bAlazyaH / baalshy:| - ka vRtyatha:- kAra ane strakAra 5ramAM Ave tyAre samAna (svara)ne hasva vika thAya che --"hattvanuM paNa havae vidhAna sAmarthyathI asadhi thAya tevuM phalita che, vaSyiA zrApatha- vAratha: nAnA mRga vIsTa : vikape vIsTa: - (vAlvei thI ).. * anuvRtti -samAnAnA tena thI 1/2/1 thI samAnAnAM ( 5 vizeSa - ahIM hasva hovA chatAM je hattvanuM vidhAna karyuM che te sadhi aTakAvavA mATenuM che "vastu sidhdha hovA chatAM jayAre koI vastunuM Are paNa thAya tyAre nigama mATe ja hoya che.* 0 0 phUkavavA 1/2/22 thI hasva vikalpa sidhdha ja che chatAM A sUtra kema ? sUtra :- hRADavA thI jayAM vikalpa prApta nathI tevA e varNa ane padAnta bane saMjogomAM A sUtrathI vikalpa hrasva thAya che. jemake :0 4 vaNa vAstha: 0 padAnta-buddhi tu: * siddha sati ArammA niymaarthmnyAya saMgraha-nyAyaH 25, 5 25. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asabdhi 0 2 samAna kema kahyuM ? vRkSau+Rcchati=vRkSAvRcchati mo kAra samAna svara nathI. che ? - 8 paramAM hoya to-kema karyuM ? += 319mU-paramAM ja che. 0 udAharaNa :- tR+sTAra: - hemakaranArane hR kAra zabda asadhi - detRvAraH vikalpa horeMjAra : (grastAH1/2/5) svaraH gataH vAtau2 1/2/4) vilakSaNa sTra (10) [ s pvA 1/2/22 sUtrapRtha :- dUrva: (1-e.) parve (7 -e) vAM (1-e) tripada * vRtti :- 3 = 2 vaLanAma svare ghare hasvo vA syAt, na cetau nimitti nimittinAvekatra pade syaataam| nadi eSA / madhu atrA / ekapade tu-nadyau FT ( r 3 varSAnAM virAmenunAzi vA) 1/2/41 sAma sAma | aff afdha ka vRtyartha :-- 6, 3, zra, ru varNano, je asva svara 5ramAM Aveto hastavika thAya che.-je nimitta ane nimiti eka padamAM na hoya to, jemake :nI+gvA A nadI -A sUtrathI hrasva thAya to nara ghA thaze. vika9pe sabdhi thAya to nA thaze. ( va cce 1/2/21 thI) madhu+tra-putra vika95 mavatra 0 gve to sAnidha thAya ja -jemake nI + ka (ddhi.va.) = naoN -be nadI ahIM nimitta ane nimitta bane eka padamAM che tethI sabdhi thaI. * anuvRtti :- varSAra re varazram 1/2/21 thI maa are ka vizeSa :- A sUtramAM hattvanuM vidhAna che te dIdha ane hrasva bane svara mATe che te kaI rIte ? qivavaRkSaNa pravRtti nyAyAnusAra -jema varasAda paDe tyAre bhareluM ke evuM joyA vagara badhe ja varase che te rIte A sUtra potAnA viSayamAM sarvatra pravarte che. -apravRtti ja tenuM anarthaka paNuM sUcave che - chatAM jema varasAdathI kAlAntare dhAnya vadhu pAke te phaLa che tema ahIM paNa kAlAntara phaLa e che ke hUvanuM sva vidhAna karavAthI pharI sabdhi na thAya. tethI vigaDha mA phaMga ne yu thaze nahIM. * zeSavRtti :- (1) 3vasthA teDanuMnAsiDanIH 1/2/41 -je zabdomAM atte varNa, 6 varNa, 3 varNa rahela hoya. temanI pachI virAma (keI svara ke vyaMjana no hoya te te ga--3 varNa vika9pe anunAsika thAya. jemake sAma, sA-zAMti dhi, dahIM jo ke vivanam vagere prayogamAM anunAsika na thAya jemake -manI, zamI vagere [18] asanidhaprakaraNamAM darzAvelAM apavAdonA abhyAsathI sabdhi kayAM kayAM na pAya tene khyAla Avaze chatAM nIcenuM sUtra siddhahema zabdAnuzAzanamAM khAsa joI javuM, : 1/3 para o o o o o o o 0 o o o o s * pacavatuM nyAya saMgraha-nyAya 12 pR. 115 nimitta :- jene mAnIne kArya karavAnuM hoya te nimittiH jenA upara kArya karavAnuM che, te pU. mahopAdhyAya vinayavijayajI gaNivare racela hama laghuprakriyAnA asadhi prakaraNana, tapAgathi jainAcArya AgoddhAraka pU. AnaMdasAgara surIzvarajInA ziSya udAra dila pU upAdhyAya kSamAsAgarajInA prariNasarala svabhAvI pU. paMnyAsa suzIla sAgarajInA kiyA ivaMta pU. munirAja zrI sudhamasAgarajI ma. sA. nA ziSya muni dIparatanasAgarajIu.com Ed.) karela anuvAda tathA sasaMdarbha vivaraNa samApta. ' Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghuprakriyA 37 () () 3 vyaMjana saMdhi % je rIte svara sadhimAM be bhinna svaronI sabdhi aMgenA vidhAno che te rIte A prakaraNamAM be bhinna vyaMjananI saMdhi sambadhi nirdezana che. siddhahema zabdAnuM zAzanano adhyAya : 1 pAda : 3 vyaMjana sabdhi mATe racela che. tenA AdhAre prakriyAnuM A prakaraNa udadhRta thayela che. vyaMjana saMdhi (1) chuTahUrtA: 2/5/76 (2) triI panna 1/3/1 * sUtrapRtha -: (1-e.) tattara: (1-e), sUtrapRtha:- tIraca (6-e.) Tkhyame 7,e) * vRtti : pAnta purAM svatRtIyaH cAtuM vIr vRtti :- veti pAkata ti anunAsirUti vAnuMmh iti bhavati / vatate / evamanyatrApyapekSita pada sUtrAntarAdanavartanIyama u vRtvatha - padane ane rahelAM puru padAntasthasya vargatRtIyasya paJcame pare svaH paJcamA no (sva) trIjo akSara thAya che. jemake vA syAt / vAGa mahaH / vAgmaha / vA+mavA+mada (ne sva vaganAM trIjo - kRtyartha - (vA, pAtta ane anunAsika akSara ja) : nI anuvRtti cAlu che - e ja rIte je kaMI * avRtti :- paDhAte 2/1/64 padanI jarUrIyAta lAge te paNa bIjA sUtrothI anuvartana karI levuM.) vizeSa :- - ahI vRttimAM stra zabda padAne rahela vagIya trIjA akSara pachI prajayo che te kaI anavRtti svarUpe nathI paNa vargIca pAMcame akSara Ave te te trIjA bArasanna paribhASAthI hya no prayoga karI potAnA ja akSarane (sava vagano) pAMcame akSara vargane trIjo akSara evuM sUcave che. vika9pe thAya che, jemake vALa + marda = vAmada 0 pAnta kema kahyuM ? vikaHpe vAda na vagano anunAsika ra che. vAca - vAra te ahIM padAnta nathI * anuvRtti :-ta nA 1/2/38 thI navA 0 udAharaNa : 33 vaLa sthAnnei gunAsina: 1/2/41 vAve,mi: = vA+ma: (vaga: ma 2/1/86 thI thI 3 gunAsi: 2 naM) =vI+maH (A sUtra thI nA nAmasiTUcavyajJane 1/1/21 thI pada saMjJA) edAtaH padAnte'syalukU 1/2/27 thA padAnte 0 sq + mi:= g+fmaH cha vaDe (ahIM 6 mUrdhanya ka vizeSa :-- hvRttimAM jaNAvela che ke che teno zuM tRtIya 3 thaze. kemake Teva paNa mUrdhanya che.) keIpadanI jarUriyAta lAge te bIjA bIjA sUtrathI che ? vara-varati mAM nA Tu kema na thayuM ? anuvartana karavuM -te nyAya :- *apekSAofdhAraH [+varati- (H :- aMtaraMga che). ne AdhAre samajavuM pelA-ISTatA-ISTa hoya te jara +rata ahIM vara pada che paNa (varase dvitIye te sUtronA adhikAra cAle che tema samajavuM. 1/4/7 sUtranA vidhAna baLathI) 2 ne thaze. 0 anunAsi zabdathI sva sva vargane pAMcame akSara kaza+carati samajavo. (62) * nyAya :- nyAya saMgraha 12, pR. 12. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 vyaMjana sabdhi thI samajavuM. 0 sUtramAM caM kAra mukavAthI navA -vikalpanI anuvRtti A sUtramAM levI nahIM -pachInA sUtramAM levI. 0 ? vAse kema kahyuM ? yajJa - jhUna eka ja pada mATe TU ne thayo nahIM. 0 udA. :- nAm " nA' ahIM SaSThI bava ne Am pratyaya che tene saMphaMDyAnAM darzAn 1/433 sUtrathI nAm thayo che. +nAm (A sUtrathI rU no ) pAm (ta va vava... 1/4/60 thI nI ) 0 ? trIjo akSara kema kahyuM ? varnati ahIM paramAM anunAsika (na) che paNa 2 trIjo akSara nathI mATe sabdhi na thAya. 0 ? 5dAna kema kahyuM? vidra+mar (pa. pu. ba.va.) ahIM 6 trIjo akSara che. ma paramAM che. paNa vAtuM nathI. 0 ? pUvameM kema kahyuM ? vA+maMtra-ma vakhyama varNanathI. mATe A sUtra na lAge 10 ? tau mumarAnane sva 1/3/14 thI 23jhaghaDaram mAM anusvAra kema nahIM ? ghU+vgDham - ahIM padAnta 2 (1 vagano) trIjo akSara che - pachI ma e pAMcamo akSara Ave che tethI no 6 vika9pe thAya kuma+mAtram ahIM kUvallareDa 1/2 40 sUtrathI at adhiMkAra mujaba padAnta + asata thatA pharI 2 thaze tethI ja sau mumI cAne svI lAgI anusvAranI prApti raheze nahIM temaja - *basiddha vadi mansarI nyAya mujaba ma kAranA sthAnamAM anusAranuM kArya variMya hovAthI siddha thaze. [63] (3) prajya 2 1/3/2 * sUtrapRtha - ghara (1-e) 2 (1-e). * vRtti :- pravacce vakhyame para 2 nitya bhavati / vAga maya vAGa mayama / 1 vRyartha :- prajyamAM rahela pAMcamo (vargIya) vyaMjana 5ramAM Ave to (padanA ane hela vargIya trIjA vyaMjanano, pAMcamo vyaMjana) nitya thAya che. jemake vAnamantra vATa macak : zAstra ahIM mathar pratyaya che. (nAmavitra thakane 11/21 thI 5da saMjJA thatA) no sva pAMcamA varNa 3 thayo, * anuvRtti :- tRtIcacavazvame 1/3/ra jItaH pAseDaca 1/2/27 thI vAte ja vizeSa :- Dakhyame - tra 6 - 6 0 vargane pAMcame akSara e mAsana paribhASA e 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 *nyAya saMgraha nyAya 20 pR. 20. (4) tane 1/3/3 * sUtrapRtha - tatta: (pa-e) : (6-e.) caturtha: (1-e) traNa pada * vRtti :- vAsAvRtIyAparahya dUtra pUrva tRtIyasvavartha caturtho vA syAt / vAgghariH / vAghariH / tata-hitam | tadvitam tat hitam | ka vRtyatha':-5dAnamAM rahelA varganA trIjA akSara pachI huM Avela hoya to te huM ne badale pUve rahelA trIjA akSaranA vagano cothA akSara vikahapa thAya che. jemake vAda: vAri: vika9pe vAparaH ahIM - vargane trIje varNa che pachI 4 Avela che. mATe dune cha vikape thayo. eja rIte :- tatRtikU = tenA hita mATe tadita-judaya: ra/1/76 thI du vikaraze eja rIte :- tata6 -A sUtrathI dune dhU * anuvRtti -AtaH vAteDaca 1/2/27 thI vAte tRtIyasya pazcame 1/2/1 thI tRtIyastha vizeSa :- vagane trIjo akSara :- , jU, , , , - vargane cothe akSara , , , dhuM, meM 0 ? tattaH kema kahyuM? tRtIyanI anuvRtti mATe tataH kahyuM che. paNa vibhakitane pheraphAra grahaNa karI tRtIya chaThThI vibhakitane badale tataH paMcamI vibhakita karela che e o o o o o o o o o o o o o o o ta: paMcamI vibhakita vidhAna juA nyAya 13 13 ardhavADhimavita pariNAma: Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjana saMdhi 30 susa. prazAmyati iti-mAnAmvAzca 2/1/17 thI manA na thA prazAn abuTa bha yu ? bhavAn +tsarukaH = bhavAntsaruka: tame ||ch ? mahI te pachI zuM che je dhuTuM che mATe A sUtra na lAge anuvRtti :- edAtaH padAnte'syaluk 1/2/27. thI padAnte, caTate sadvitIye 1/3/7 zaSase zaSasa vA 1/3/1 thI zaSasa Wan vizeSa :- 2 adhur ya, ra, la, va, Ga, Ja, N n , m , svre| 0 2anusvAra - mAgamacha(mitravadAgama.) svaranI 52 mAcha. 0 anunAsika-mAheza 35 cha (zatruvadAdezaH) 252nu / uccAraNa ja badalAya che. 0 424nubhe za, Sa, sa mele ca, cha nI pUrva na ne za.Ta, Tha nI pUrva na nA .ta, tha nI pUrva na nA sU (5) no'prazAno'nusvArAnunAsiko ca pUrva syAghuTpare 13/6 * sUtratha :- naH (1-se.) aprazAnaH (5-me ) anusvAra:-anunAsiko (1-dvi) ca (1-21.) pUrvasya (1-2) a-ghuTapare (7 2) 7 56 *vRtti: / padAntarasthasya prazAnvarja zabda samvandhinA nasya caTateSu sadvitIyeSva dhuTa pareSu zaSasA yathAsadya syuH, anusvArA nunAsikau ca pUrvasya mvaaNcaaru,| mavA~gcAru, mavAMzchekaH / bhavA~zchekaH bhavaSTiIkaH / bhavA~STIka: bhavAMSThakAraH / bhavA~SThakAra: bhavAMstanuH / bhavA~stanuH / bhavAMsthu'ti / bhavA~sthu'ti prazAn vajanAt prazAzcaraH / aghuDiti kim / bhavAnstarukaH Wan tyatha :- prazAnU zahane 10 ne kaI paNa zabda saMbaMdhi padAratamAM rahelA nU nA- 124dhura cha 52mAnatevA-ca-cha, Ta.-Tha, ta-tha, 52mAM mAtA manu za, Sa, sa thAya che. tebhA pUrvana akSa2 52 manusvAra ana anunAsi thAya che. 0Bag2 / :- bhavAnU+...... ca- mavAna+cAru :- bhavA+za+cAru-bhavAMzcAru: vi bhavA~zcAru :- 4152 ch| mahI satya na 5chI cU cha.tenI 52mAsva27. je adhuru che. tethI no thayo-vikalpa anusvAra tathA anunAsika (f) thayAMeja rIte cha-bhavAna+chepha : bhavAka+zU+chekaH bhavAMzchekaH viz65 bhavA~zUchekaH- tame vi05 ch|. Ta-bhavAna+TakaH bhavA++TIkaH bhavAMSTIkaH vibhvaaNssttiikHtbhettii2ch| Tha bhavAna+ ThakAraH bhavA+Sa+ThakAraH bhavASThakAra: vi bhavA~SThakAraH tama 12 cha zUnya che. t bhavAna+tanuH bhavA+sU+tanubhavAMstanuH 165 bhavA~stanuH tame pAtA hai|. bhavAn+thuuti bhavA+sa+thuDati-bhavAMsthuDati 4i8 bhavA~sthuDati ta ch| 0? a prazAn bha yu ? prazAna+ra prazA+cara:-prazAucara: (svargacayavarga 1/3/60 / na nA ) (1) dviH kAnaH kAni saH 1/3/11 sUtratha :-- dviH (1-me.) kAnaH (-se.) kAni (7-me.) saH (1-ye.) yA2 56 * vRtti :- dviruktaraya kAna: kAni pare saHsyAt / anuravArAnunAsikau ca pUrva sy| kAMskAn / kA~skAn / kavRttyatha:- 15tolAyala (vArasA atha bhAM) kAna (kimnudi.5.1. kAn ) za6 52mAM kAna mAtai pUnA 7 ne thAya che. (1) pUrvanA akSara para anusvAra, anunAsika thAya che. kAnkAn = kA+sU + kAna = kAMskAna vi kA~skAna - none anuvRti:- no'prazAneA'nusvArAnunAsi kauca pUrvasyAghuTapare 1/3/8 thI anusvArA nunAsikau ca pUrvasya *bhavatu 3 it che tathA bhavata+si pa.pu. se 4. -Rdudita 1/4/70 yA n mAgama bhavant-amvAderatvasaH 1/4/40 thI hI bhavAnta-dIdha yAva 1/4/45thI sinAsora padasya 2/1/86 ta so5 bhavAna, | Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 vizeSa yArlR - vim + rAjU vimaH stasAvaucara/1/40thI vighna ne meDatAlacana:pusi 1/4/49 thI zarU nA s ane dIrgha thatA jAnu thayuM. 0 vIpsA artho :- vIsAyAma 7/4/80 thI e vakhata vAr vAnuM thayuM 0 ahIM mUkAranuM vidhAna-vaiTM; 2/1/72thI thatAM maiM nA r nA niSedhane mATe che. 0 paribhASA ;- 51ntyaca 7/4/106 mujaba SaSThI vibhakti nirdezita kArya zabdane cheDe lAgu paDe tethI ahIM AnU nA s ne skrU thayA. 0? vruitta kema kahyuM ? vAr hrAn pati-kayA kayA niditAne jue che ahIM jAnU vipsA atha`mAM nathI. eka vAr prazna sUcaka che-"kAne'-bIjo yArnIndA atha'mAM che. mATe sUtra na lAge. [67] (7) naH zi ~ 1/3/19 * sUtrapRtha : 6H (6 e) zi (7 e) jja (1 e) * vRtti : pAntarasyaca nasya ze vaLe. blyU vA cAta ! bhavAJczUraH bhavAy zUraH / azva ityeva / bhavAzcyAtati / mAM nRtya :- padmAntamAM rahelA nanA rA para AvatAM = vikalpa thAya che. jemake mavAnA Apa vIra che. mavAcakUda: vika9pe mavAJaH (vizeSamAMjIe) 0 ~ kema kahyuM ? [anuvRttimAM uparanA sUtra : saH 4:thI laca: lIdhuM che. tenA artha e ke zu-v saMbaMdhi na hovA joie.-jemake] mavAna ceti-tame jharI che-ahIM nU pachI zu che paNa te ca saMbaMdhi che mATe sUtra na lAge * anuvrutti :- azataH pavAADabdha jI 1/2/27thI vAste.,.:TAvatAau riTi navA 1/3/17thI navA na: sa bheADaca: 1/3/18thI arAH 6 vizaSa : 'mavA+zUra: vikalpe 1 mavAraH- naH zikyU thI p . . . . . *sUkAra :- haimaprakAza pUrvAdha- mR. 4-vidhAnAta so na bhavati" . O . . vyaMjana sandhi 2 mA: tA 1/3/60thI nU nA g 3 mAntra: prathamArkeTizarajI: 1/3/4thI zU ne T 4 mAcjjUraH 1/3/60 ane 1/3/4 (mAdhUnannura: calApa) ghuTeAtruTisthevA 1/3/48thI TM lepa. 0 Adeza baLathI pajJaH m 2/1/86 lAgIne nA thaze nahIM. ca 0? za paramAM kema ? mayAna rAti-zra paramAM nathI mATe sUtra lAgaze nahIM [f<] (8) prathamAgti rAjI: 1/3/4 * sUtrapRtha prathamAr (5-e) ladhuTi(e) rA: (6-e) che: (1-e) cArapada * vRtti :- padmAntaAAtrathAvarahyAhyAdhuTi cho vA syAt / bhavAJcchUraH / iti vikalpadvaye jaivyam / zrapuTIti vim ? vAtmyAti / H nRtyatha pate ante rahelA (vaganA) prathama akSara pachI, aTa jenA paramAM che evA rA nA cha vikahape thAya che. jemake mavA+zU: Apa zUravIr = mavAnyU+zUra: (na:zi ~ 1/3/19thInanA ~) mavAdhUnaH-[6 prathama akSara che tenAthI para che 5 pachI svara che te aT che mATe nA thayA. (1) mavAraH vikalpe (2) mavAzU: vikalpe (3) mavAzU: (A sUtra vikalpe hAvAthI tene badale tA. 4 thaLa 1/3/60 thI nA thaze) aSTa kema ? vA+ cetavANI Tapake che. ahIM 25 pachI TM chuTa che mATe sUtra na lAge. * anuvRtti : - vAtaH vAaDasya jIj 1/2/87 thI vA. - - 5 vizeSa :- prathamA-eTale ,ca,Ta,ta,va.0 adyuTa :- svarA, ca,,,,,,,,meM, 0 A sUtra vidhi sUtra che. 0? sAmAnya prazna thAya ke ahIM anuvRtti tRtIyAt nA che. (tatA catu : 1/3/3) to A tranI zI jarUra ? Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjana sabdhi A sUtra vidhi darzAve che jethI sunaH sa: is4: 1/2/18 sUtra s nA nuM vidhAna kare che. jethI +sInti thaze. ahIM mAtra mAiTi: 1/3/50thI ghaTnA TUne thayo nahIM. tethI jUno zuM thaI cha thaze nahIM-Ama prathAta e vidhi che. na thAya 0 ? ziH kema karyuM ? pAGa +karoSik zITa tathA 0 ? pAnta kema ? vaMmafoq-vaM'ma+fsa n pachI TU che paNa jU 5dAna nathI mATe a gama na thAya (9) hu : vatto ziTi javA 1/3/17 * sUtrapRtha - su che: (1-hiM) 4 1 di, atta (1-ddhi) zira (7-eka navA (1-e) pAMcapada * vRtti :- vAste | prAte prA?te | prAkarazete sugaLa to muLa che te mujaba ! vRjyatha:- 5dAtamAM..(padAne rahelA ane no zi paramAM AvatA anukrame # ane TU Agama vikape thAya che.) jemake bAhu te-pUrva dizAmAM sUe che.(1) ghATa, sUra- (A sUtrathI , pachI DU Agama) vika9pe (2) prAraka rIte ( Agama na Ave) vikalape (3) prANa te prathamadhura 1/3/4 thI 4 sAre gaNanAra sUe che, sugaNTrote pakSe sugaNachete pakSe sugaNazete the vikalapa upara mujaba samajavA, * anuvRtti :- uta:vAjo ca7 1/2/27 thI pAnta vizeSa - ne Agama eTale ? # ane 2 no Agama eTale Tu 0 sUtramAM che. ane pArTI ane dvivacana mUkayA te yathAsaram (anukrama) darzAvavA mATe che. 0 ? ? ? kema kahyuM ? mavAna. te ahIM vAtta che tethI jU-TU Agama ( 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 * sanipAtakSA vidhiranimite tadvidhAtaca-nyAya 19 pR.19 A nyAyAnusAra-je nimittane mAnIne je kArya thayuM hoya te kArya tenA nimittane ghAtaka banatuM nathI-tethI ahIM paNa TU nA nimitte thayela che tethI te tta ne mAnIne TU ne TU na thAya te ja rIte ahIM tRtIyAta ne badale pracAt letA gzamAr no ghAta thaI zake nahIM. (10 tAM ane ane stra 1/3 14 * sUtrapRtha:- tA 1.ddhi muna: (da.e.) kathAne (7.e vo (1 di.) cAra 56 * vRtti - mutyAyAmazu pAttasthalya 2 kahyuM vyajane pare tasyauva svAvanusvArAnunAsikau syAtAm / va6 vAda: | vaM vA: vagrAhaH | vaMTara: | tvaNa TakaH yaH / phaiyyH| pure| vyajanAbhAve tu nAnu dvAra: | tvam | samrATe te tu nipAtaH | - ka vRrtha :--ku' e pramANe Agama ne ma ane padA-tamAM 2 helAM jU no vyaMjana 52 AvatA sava (te ja vaganA) ananAsika ane anusvAra vikape thAya che. jema ke :-(padAntay) vAha: = svAda: gze tyavAha: tame suMdara che. (ahIM 5dAnta mu pachI vyaMjana che tethI ma nA eka vakhata (anusvAra ane eka vakhata sva anunAsika jUna jhU thayo. 0 (padAnta+Du) vaFra :- vaMDa: pakSe vaTavA - no svAnunAsika thayo. 0 (5dAnta ) [+: 5: pakSe : AgaLa vyaMjananA abhAve anusvAra thato nathI. jema ke vadhu ahIM virAma che. tethI ta: thAya nahIM. anuvRtti :- prAtaH ghavAratezya hu 1/2 ||27thI vAte nAganuvArAnunAsi 2 pUrvastrApura pare 1/3/8 thI anudvArAnanAsira : - 1 vizeSa :- Agama - gurR-ta prakriyAmAM Agama mu che. surateDanunAsihya 4/1/51 thI mu (6) jema ke0 te pakSe carca te vakragatithI cAle che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** ahIM mukhya vyajJanAverevarA 3/4/9 thI tha +ya sabhyazra4/1/3 thI dUirgAva. caca Uga 4/1/96 thI nAndU. amUmya=muratAnunA sihya 4/1/51thI mu Agama (6) maiM ne anusvAra ke anunAsika thatA caMdramya pakSe yajja kamya thayuM. 0 sva anunAsikanuM vizeSaNa che. anusvAranu` nahIM kema ke anusvAramAM sva saMbhava nathI. paNa anunAsikamAMja che. 0 anunAsika *, t,La n, krU, c,,, che. za, cha, sa, ra, haiM / anunAsika nathI. 0? padAnta ma kema kahyuM ? sthate -- gamya+te--m pAnta nathI mATe ma' na thAya. 0? vyaMjane kema kahyuM ? tvamatra mU+batrAe svara che 0? svau kema kahyuM ? ra ramyate te vAraMvAra rame che ramU+myate mu ( mU ) Agama che tethI anusvAra thayA paNa rU nA anunAsika kAi che ja nahIM tethI anunAsika na thAya. tva zag: vamU+rAja: za nA koi anunAsika nathI. 0? tau nu grahaNa kema karyuM ? tau nuM grahaNa avadhAraNa mATe che. tau grahaNa karavAthI anusvAra, anunAsi nI anuvRtti Ave che. paNa (1/3/13)nI anuvRtti AvatI nathI. jIvjha nI anuvRtti laie te ma te lepa thatAM aniSTa prayoga thaze, 0? ane m kAranuM pRthagU grahaNa kema ? maiM kAra pAte levAnA che, maiM Agama che te pAntamAM nathI levAnA mATe banne meM tu. pRthag grahaNa karelache. * zeSavRtti :- (1) samrAT 1/3/16 samU+ rAdU phakata A prayogamAM tau mumAvyanevA sUtra na lakhatA samrATa--satrAnau e rIte nipAta karAya che samrATu moTA rAjA (pa. pu. e. va ) [19] [71] (11) havAnlR ina 1/3/27 sUtrapRtha :-HsvAr(5-e.) Tuna: (|--e.) Dha (1-dri) tripada * vRtti :-- vAparemAM vAstasthAnAM 3 nAmAM svare varSa dvitya yAt| kuka rAte / suAir / abhinava laghu prakriyA likhannAste / maiM nRtya :- havasvara thI paN ane padAntamAM rahela ., jU, tU, pachI svara Ave tA (traNe vyaMjana) evaDAya che, bevaDAya che. 0 vu+bAte kuTIla gamana karanAra bese che hasya 3 ane ane pachI svara che mATe chu thayuM 0 teja rIte sujUda sArA gaNanAr ahIM = sugaSNUiha 0 jilanU+ste= jivannAhte lakhatA bese che * anuvRtti :-- aAtaH vavAaDacattu 1/2/27 thI vAte svare vA 1/2/24 thI svare vizeSa 0 ? pAnta kema kahyuM ? kijU-+iau-r padAnta nathI tethI kitva na thAya. 0 ? hrasvAt kema kahyuM? mayAnA te-mayAnU+JAste-r padAnta paNa mA dIdha*-- svara thI para che mATe TM evaDAya nahIM. 0 ? OM zTM kema kahyuM ? tvamatra-tvacatra ahIM padAntam che. 0? svare kema kahyuM ? pratyaklR zete-pratyaklR.+zete ahIM pAnta haiM. svarathI para che. paNa tenA pachI vyaMjana che. [72] (12) svaPage #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyajana sandhi vAta: vAte sUtra 1/2/27thI vAste nI anurdAtta cAle che. tene ahIM aTakAvavI che. 0 svaramyaH kahIne svaranA tRtva dI`bhuta badhAM bhede grahaNa karavAnA che. te kAraNe sUtramAM bahuvacana mukela che. 0! svarathI para kema kahyuM ; vAkchatram thI para che che. mATe chU ekaDAyA nahI [73] (13) lagheve prathamezaTa: 1/3/50 * sUtraputha H-- lavAne (7-e prathama (1-e) kaziTa: (6-e) tripada * vRtti :- aghoSe pare zivajasya ghuTaH svaH prathamaH syAdityAdyachasyacatve tavavacchatram / icchati / OM nRtyatha :-- adheASa paramAM AvatA ziTTa sivAyanA TnA (ghudravaNa nA) peAtAnA va'nA prathama akSara thAya che. kruti-te icche che. k+=+ti-kriyA padanuM svarUpa che. 3+ti-svaveyaH 1/3/30 krU chU+ti-A sUtrathI chuM nA cU thayA. kemake paramAM Avela haiM adheSa che. teja rIte tavaRtramu-tAruM chatra sava+%0tram * anuvrutti -- ghuTAyuTi sve vA 1/3/48 ghuTaH maiM vizeSa :-aghASa:'' na ASaH kRti vAvaH "ziya:'' na zaTaH kRti ziyaH--je ziTnathI te (zis sa'jJA nue sUtra 15) 0? aziSTre kema kahyuM ? vacakSu pANImAM cakSu s ziT che mATe pUnA sU kSetraDAze nahIM.--ahIM prazna thAya ke zame rUpasa vA 1/3/36thI vacakSu thavAnuM ja hatu te azir lakhavAnI jarUra zI ? --visagapaNa kaMThaya che tethI visanA pahelA vaNuM thaze. Ama visa'nA sthAne nu grahaNa aTakAvavA zidra prayAga jarUrI che puruSa: "zi''na kahyuM hoya to vRkSa evA aniSTa prayAga thai jAya dA.ta. vRkSa udA -vAghutA-vANI vaDe pavItra vAvAvutAvA+puttA -vA+puttA (caga: --Am 2/1/86thI rRne thaze. vA+putA (ghuTatRtIyaH 2/1/76thI temU ) vA+ putA (A sUtrathI jUtA thayA,) 0? jo nA thAya che te pharI 5 ane zA mATe karavA ? padma sanA thayA bAda pratyeka sUtranA prayoga thatA hoya tyAM sudhI karavA joie. jo bAdhakasUtra Ave tA prayoga na karAya 43 [4] (14) anAmAne phIryAdA che: 1/3/28 * sUtrapRtha :-- anU bApu, mAGa : (5-e) TIyaM (5 - e) vA (1 e) cheH (6-e) cArpada * vRtti dIrghAddIrgha sthAnIyAcca plutaatsvraasphuradvirvAcAt / janmyA chatra, myAtram / munechatra, munetram / ( 1AdU mArAM tu nityam / ) bAcchAyA, mA%0it / : 5 nRtya : -- (TIoscarAt) dIgha'- svarathI para cha vikalpe evaDAya che. jemake nyAyA: chatraNa-kanyAnuM chatra TA+chetram=nyA-chatrama (jo bevaDAya teA chU = (1) nyARtram (vAre prathama 1/3/50thI ch tA ) vikalpe (2) cAitramU * anuvRtti :-- vAyUgLaneka 1/3/27thI aAta: vAntasyaijU 1/2/27thI vAste ..... F vizeSa :- sutra-anAmAko...1/3/28 ane hutA| 1/3/29 ane svaramya 1/3/30nA bAdhaka sUtroM che. kemake svarebhyaH thI nitya kirbhAvanI prAptIne A sUtro vikalpe prApya banAve che. tethI . O . . *cAvatta mayatADhidhiH nyAya 56, pR. 101 A nyAya mujaba jyAM sudhI saMbhava hoya tyAM sudhI vidhi karavI paNa pachI upara mujaba jUner ane te krU ane ema vAra vAra paNa na karavu kemake ghuTanRttIthI 1 ane vAghethI ema thayA ja karaze. . Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 vyaMjana abdhi 6 ja vRttimAM je lakhyuM ke A dIghAM tu nityam | 4 (pha+)=sta+kSara = tAra: tA: te sUtra. 12(7) svarasyaH ne A zAne che. jemake 5 (TU+t =+se +re -te stuti kare che AGa -A+chAyA AcchAthA mATu - mA+chidata mAnchi vizeSa : A satramAM vyaMjana sandhi tUta-teNe chellu nahIM bane mA che ne nitya dirbhAva thaze karatAM bhAratane paribhASAnuM sAra datyane sthAne tAlavya 0 ? rdhAtu kema kahyuM? (2 varga ke murdhanya (Ta varga) thaze. jemake mavAna+ tatramU-ka ta+tram ahIM hrasvasvarathI para tamavAta - e ta vargane chelle vartha che che che. tethI rasyaH sUtrathI che nitya bevaDAze, A mATe 2 vargane chelle varNa - tene sthAne che. sUtra nahIM lAge 0 ? ghaaSyavasthA-sahAtha tRtIyA che chatAM cAne 0 ? padAnta kema kahyuM ? zabda kema mukAya ? jati -te lajajA pAme che. atrIM hUMThu dhAtu (1 sUtra :- avarNacavAri 1/2/26 nI jema lavA arthamAM che paNa temAM huM paDI rahele che bane sthAnI na gaNAya jAya te mATe zAne zabdanuM padAnta nathI, grahaNa karela che. jemake rAmezvara==AmezvaramAM rASTra zeSavRtti -ArA jItAjJA1/3/29 padArate ne zu thaye paNa tat+vAmAM tevA-tane gU thayA. rahelA dIrvAphAra luta pachI tarata ja Ave che (2) vA thI tRtIyAne badale paMcamI grahaNa karIe vikalpa bevaDAya che jemake me mune ! chatram gAna to khyA niTe varasya -e paribhASA mujaba e muni chatra lAva re+: Jtramu=mune chatra vikalpa paranuM grahaNa thAya. ahIM pUrva para bannenuM grahaNa mutram ne mAM rahela i dIdheluta che tethI vikalpa karavAnuM che eTale ke ta+=jU thAya ane +tU= be rUpa thayA [20] paNa jU thAya mATe cAle ema kahyuM. 0 ? tarate mAM vana:vA thI lU ne kema na thAya ? (15) vastra zrAva varagho tavaMte -ahIM va :- 2/1/86 thI jUnA jU nI 1/3/60 prApti che. paNa prasiddha vamittara nyAyAnusAra * sUtrapRthe - - hya (6-e) jU-- t nA 6 nuM aMtaraga kArya karyA bAda jU ne , va-jU-TavakhyA (3-ddhi) deze (7-e.) e bahiraMga kArya hevAthI thaze nahIM. - a (1-ki.) cAra pada e ja rIte tannati (ta+gati) mAM paNa ne * vRtti -- ta ya zuM-- vacane varga, gU thaze nahIM. kemake ta va >> va sUtra aMtaraMga q-Ta vayoge re va: cAtuM ! -zAstra, ta- sutra che. vajhaHjA bahiraMga che. zAstram | tatavAru, tanvAda | ki-saM', fSTam | eja rIte (manna++ti) mannati mAM magnanuM tat TAra, saTTAraH | -hai, ke | sarvA (satra 16/77) thI manna thayuM manna nA - ka vRtvatha :- tava (ta, tha,,,na) zu no tRtIyatRtIya 1, 3/49 thI jhU.mati thayuM no jhU ane vaga (tra, cha,,,ga) nA yogamAM - ahIM TU ne zuM thavAne badale pahelAM tRtIyatRtIya ra vaga thAya che. ane 1 tathA 2 varga lAgIne TU na thAya (,,Dha,I) sAthe vaga thAya che. jemake 0 +te je udAharaNa che te t nuM che paNa 1 (+)=tavA -tavAra -te sAruM ahIM khAsa khyAlamAM rAkhavuM ke apadAnta TU nI 2 ( PS)-tantra -tanyU+zAstram= vAta che. padAnta Tu hoya to sandhi na thAya. juo sUtra 18 taphAstram -te zAstra 3 (6)=jita vi+= +-pisAcelu [36] 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 c 0 0 0 0 o o o o o o o o o o o o o o o *dIrdhAkAra luta juo saMjJA sUtra 4 vizeSa * nyAya : siddha... nyAya 20, pR. 20 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjana saMdhi (16) sthApa; 1/3/61 nA ja che mATe nU ne na thayo. * sUtrapRtha :- sabhya (6-e.) zaif (1-ddhi) ( dhAtu che - ...5/3/85 * vRtti :- sArA haza-vavA , myAM cA :, thI na, prazU+ 34nunA 2chava: tha4/1/108 pa-TavargAbhyAM ca yoge SaH syAt / vRsUcati. vRzcati / thA no jU thaye) -, sekag | pAttApAntara' vidhiH | * anuvRtta te vacacavaTaarkhyAM ka vRjyaW :no jU ane 2 varga caTava 1/3/10 thI tavargasyazcavarga yogamAM rA thAya che. tathA pU ane 4 varganA viziSa - ta vastra varSa yogamAM thAya che. padAna, apadAna 1/3/60 e sUtrane A apavAda che. eTale ke tuM banemAM A vidhi thAya che. (q) pachI zu hoya te tU ne zuM thAya paNa zu pachI tuM udA. :- vRkrUti vR +ti = vRti te varga hoya te tU mAM koI pheraphAra na thAya kApe che, -(kU pachI che mATe ne za. thaye) 0 (jhUma)+g +g=g-doSomAM I78] (18) ghAttAdRvanApU nArI navajo 1/3/60 ja anuvRtti - tavacAdaravamyAM ja sUtrapRtha :-- rAttAra (5-e, vata caTava 1/3/6 0 thI thavaEvamyAMche. (5-e) 3-rAma, nA nava: (1-e) ka vizeSa :- kRti mULadhAtuM rahya che. * vRtti :- vAttAva vavaraTaca ta-aa paNa pravaaizta... 4/1/84 sUtrathI vRnna thayuM che. dava, sahya vAna dhAtu, gha-nayA: ghAya:, paNuM ahI vana- sUjha - mRga... : Sa: 2/1/87 sUtrathI nAma nArI navatInAM tu cAlU pavLA / guLanArtha | 2 ne jU na thAya. kemake te padAnta nathI ane paramAM SaNNavatiH / ghuTADhi pratyaya nathI karavatha:-padAnamAM rahelA vargathI udAharaNa :- +sU=ApaNi tuM vAraMvAra gati kare che. para ta vargane ra vagara ane sane thato mULadhAtuM paDyuM nathI paNa je 4 vaga pachI nAbU nagara-navata va+Ara (vyajJanArezva2At 3/48 thI 4 zabda Ave to ta vargane ra vaga thAya. pavanacaka (nya stra 4/1/3) udA :- 7-danA :=AkhAnacA: cha na vApIH (Agu kanyAH 4/1/48 thI mA) pachI ta vargane che. pApa+sa (vaThu sun 3/144 thI 2 lupa). mATe nU no gha na thAya--ane pUrvanA sUno vAya+-A sUtra mujaba dhuTatRtIya: 2/1 76 thI sUrta 0 apadAnta n mAM thAya. padanta nahIM ume 13/1thI 3 no chu e rIte thayo che) -jue sUtra 18. +-+3 =chamAM (ahIM TU pachI 7i7 zuM che mATe TU no na thayo). sUtra 15-16 nA apavAda sUtra 17/18/19 0 1 nAma nArI navaH kema kahyuM? (17) ne zAt 1/3/6ra 0 nAma gharanAmuchanuM ne vA (rUno * sUtrapRtha :- 1 (1-e) - (5-e) pratye 1/3/2) khajAnU=+LAmu A sUtra * vRtti :- zAvarahya tavaca ja vargo na hyAta thI 7 no praznaH | 0 nama :- vIrtha: cha nagarIo - ka vRtvatha - 4 thI para ta vargano +U. (6no jU 13/1 thI (rA+ta varga) vaga thato nathI. jemake 0 +navatta:=zumti chanuM praznaH prasana-prazna: ahIM 2 pachI ta vaga | * anuvRtti - 0 tavacAdavamyAM thAze Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava ladhu prakriyA vaTavA 1/360 thI teaidha..Ta varga 0 rahyA 1/3 61 thI sahya 5 vizeSa :- "nAma" nuM grahaNa saMsthAnAM kam 1/4 33 thI *pratyaya nAmanuM karavuM. nAmana napuMsakaliMga ke vADhaya: saMbaMdhi avyayanuM grahaNa na thAya. tethI ghauiAM nA-pUnAm mAM - ne ju thaze nahIM 0 ? padAnta kema kahyuM ? rR- te-apadAna che mATe tuM ne thaye-tRti kare che 0 ? Tu varmAta kema kahyuM ? tAra:- ta+ThAra: ahIM ra thI para ta nathI paNa tu thI para che. kavRtyatha: - 4 5ramAM AvatA pedAnamAM rahelAM ta vaganA nU ne sAnunAsika ra ane zeSa vyaMjana (ta, jU, , 6) no niranunAsika sTa thAya che jemake :tarju =sadnasunama tahajhUnajhU-te kApeluM bhavAna,+likhati-bhavAla~+likhati-bhavAli~ lakhati Apa lakhe . * anuvRtti :- ta vacaTavA mAM cAne vaTavA 1/3/60 thI te vadhya. - para vizeSa - 0 dvivacana kema karyuM? kayAreka anusAsikane sthAne ananunAsika Adeza paNa thAya che. jemake vAin sA: sthAva 1/4/para kArane sthAne mA thayo che. jayAre ahIM anunAsika (1) nA sthAne anunAsika ( nuM grahaNa ane niranunAsika (ta yU TU dhu) nA sthAne niranunAsika (2) nuM grahaNa karavA mATe ki vacana mukela che. sakSepamAM kahIe te sAnunAsika ane niranunAsika bane 4 ne prahaNa mATe dvivacana mukela che. (19) pi tava ca 1/3/64 * sUtrapRtha:-vi (7-e )va cce (6-e.). - vRtti - pAntarica tavastra pe vare Ta na sthAt | tIrthat pADazaH zAnti, ke F 9Irtha:- 5dAnta rahelA ra vagane paramAMAvetA (ta vagA )vargathato nathI. targata vAra: rAtti:- tIrthaMkara soLamAM zAtinAtha-(ahIM tu pachI i che to paNa A sUtra tu nA Tu no niSedha kare che tethI tirthazaru na thAya) * anuvRtti -- te vaDhavaTa vAgyAM che vaTavA 13/30 thI ta vaca | zA 0 pAstAdavaDhanAmanInavateH 1/3 63 thI parAstAnuM ka vizeSa:- 0? g paramAM hoya te ema kema kahyuM? tarIte tavA-t pachI su che mATe tuM ne Tu thaye pU. mahopAdhyAya zrI vinaya vijayajI gaNivare racela haima ladhu prakriyAnA vyaMjana sadhi prakaraNane gujarAtI anuvAda tathA vivecana samApta vya jana sadhi prakaraNamAM kramaza vyaMjananI sadhi darzAvI chatAM tenA saghana abhyAsa mATe abhyAsa ke nIce mujabanI sAdhanikA karavI. vyaMjana kama sUtra saMdhi udA, +kh thI +E eja rIte + thI (20) hilTo 1/3/6pa * sUtragraMtha :- Dhi (7-e) 1 di) dvipada * vRtti - ghAtathastha ta vacce se vare sau syAtAm / tatra nakArasya sAnunAsikA laH, zeSANAM niranunAsikaH / tad-lUnama tallUnama, / bhavAn likhati bhavAllikhati / 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 "kayayA tyAH pratyayava" nyAya-2, pR. 51. mujaba pratyaya ane apratyayanI prAptimAM pratyayanuM ja prahaNa thAya mATe ahIM "nAmuM" pratyaya ja levo. kula 33 vyaMjana 4 33 vyaMjana 1089 bhede sabdhi prApta thaI zake che. dareka vyaMjana sabdhimAM je je sUtro lAgI zake te lagADIne prApya sanDi sUtranI udAharaNa saha nodha karavI - Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sandhi () kardama () repha sandhi je rIte svara sandhimAM e bhinna svaronI sandhi ane vyaMjana sandhi be bhinna vyaMjanAnI sandhinuM svarUpa pragA thayuM tema ahIM repha sanni aMgenI carcA karela che, -vyavahAramAM repha sandhi -visaga sandhi" tarIke oLakhAya che, chatAM ahIM reph sandhi ziSa kaja vizeSa ceAgya che kemake 6 mAM thatA pheraphAra aMgenI ahIM vicAraNA che. siddha ma zabdAnuzAzanamAM A prakaraNa mukhyatve adhyAyaH 1 pAdaH 3 levAyela che. che (1) seha: 2/1/72 * sUtrapRtha :- sa:(--e)T:(1-e) dvipada * vRtti ::-vAte mApha: cAt / kAra: vAbhaavik rephAd medajJApanAtha" it / kar cAru iti jAte / 5 nRtyatha :- padAnta rahelA sunAha thAya che. (hamAM kAra t che.) svAbhAvika ane ru nArU alaga pADavA mATe ru lakhyuM che.-dA.ta. si+cAha (tti pracaya-sU sU+cAlacAruM- (lU nA A sUtrathI TU- thayA) * anuvRtti :-- pAnta 2/1/64 96 repha sandhi vizeSa ;-- 2:1vAte visA stace: 1/3/53 sUtra mATenuM A vizeSaNa sUtra che. 0 3 kAra je mukaye te rA: suSiraH 1/3/57 sUtranuM vizeSaNa che. tyAM zaH dvArA A hakArA niSedha karyAM che. [2] (2) ghaTate sadvitIyai 1/3/7 * sUtrapRtha H-- paTate(7-e) dvIye(7-e * vRtti :-- pAntattvasthya rahya caTatevu sadvitIyevu) pareSu yathAsaMkhyaM zaSasA nityaM syuH / kazvAruH / ( niranubandha grahaNo sAmAnya grahaNam ) prAtazcarati / chattaH | OM / lagTa: / taH / caH / maiM vRrtyatha :- paTTAnta rahelA nAccha 47 para chatAM zU, rR, rU para chatAM ii, jU para chatAM rU nitya thAya che, jemake zrvAru: kANa suMdara [nivattuvanta rU nuM mahuNa kIdhuM che, tethI mAmAnyanuM grahaNa karatAM ane levA*] 6 -prAta vruti-hamezA care che. prAta+cati-prAtaNU+ti (ru pachI TM che mATe * nA za thayA ) ru-rAjIna:-kANa chAnA che? x+channa :-inna: (sAru : 2/1/72thI) +inna: (A sUtrathI r nA 5) e ja rIta- !-- dz :- kaNa Dha che, sUTa:-r nA jaH - kANu ke che. sUTa - t kANu ta che sUr-r nAs sthaH kANu 2 che tuLa * anuvrutti :- hAta: vAsteyajIva 1/2/87 thI vAste 2: nava-vacceAM: X X 1/3/5 thI 2: zame rAjasa vA 1/3/6thI zasa vizeSa :- 0? tenAsthAne vv, Ta, tha kayu heta te ? --tema karatAM nimittanu' lakhANapaNuM thatAM AdezanA anukrama sacavAze nahIM. te sadvitIya karatA rame 10 * nyAya :- nirantuvantra praddaLe sAmAnya praddAm nyAya32, pR 30 jyAre anubandhanuM grahaNa na karyu hoya tyAre sAmAnyathI eTale ke (naranuvandha ane sAtubandha bannenuM grahaNa karavuM. haiM, haiM, banne levA) Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 sAthe yathAsa'ca' jALavI zakAze. vRdghanaz, 6--1, tthU sU [83] (3) rAme rAvatA 1/3/6 * sUtrapRtha :-- rAvale (7-e) rAyasa 1-e) vA (1-e) tri 56 * vRtti padAntasthasya rasya zaSaseSu pareSu zaSasA vA syuH / kazzete pakSe5 nRtyatha padAntamAM rahelA 6 nA rA, 5, sa pamAM AvatA anukrame rA, 5, 6 vikalpa thAya che. jemake zU-sU+zete-kANa sUe che-rote (sera: 1/1/72 thI r ) rote (rA, paramAM che mATe rA z) pakSe vikI) jIe sUtra 4 (25) -: * anuvRtti :-- aAMta pAnta'vyak 1/2/87 thI vavAtai ra: ala-pacAH a )( pau 1/3/pathIraH vizeSa :--sau name tau 1/2/38thI navA nI anuvRtti cAlu che chatAM ahIM aa kema mukayuM? ---yA tA nirdeza uttara sUtromAM jatI nAnI anuvRAtta aTakAvavA mATe che 0? f` kema thayuM ? f+g-ahIM zaH supti 2: 1/3/57 sUtrathI r pachI su Ave te r mAM pheraphAra thato nathI udA. : tu te jar (mAHthI) (1) +53:=+q:=Dha: kaNa sAMDha che ? (6) r +sAdhu:=va+sAdhu.=vasAdhu: kaNa sAdhu che ? [4] (4) 6: pavAte visa stathA : 1/3/53 * sUtrapRtha :~: ( --e) pAte 7.e) visa: (1-e.) taaA: (cha-dri.) cAra pada * vRtti : -- padAntasthasya rasya virAme' gheoSe pare 2 visana : yAt| : zete / 3 / , : vatu: | sAdhu, : sAdhu ya H vRttvatha' :- padAnte rahelA 6 nA paramAM virAma Ave (kazuM na Ave)athavA adheASa vyaMjana Ave teA visaga thAya che. jemake abhinava ladhu prakriyA _+rote: rote kANa sUcave che. (sU--AAda: 2/1/7ra thI lU nA rathatAM I pachI e vika9pa1 sUra visana .+quDha:=hlDha: pakSeSThaH vaDha kANu sAMDha che +sAdhu:=KAdhu pakSe : sAghu: keANa sAdhu che (badhA udAharaNamAM pachI adheSa Avela che tethI . nA visaga thayA) * anuvRtti :--virAme vA 1/3/51 thI virAme apeAthe prathamA'ziTa : 1/3 50 thI aApe 6 vizeSa:- 0 niranuvayaM pradaLe sAmAnya pradaLama nyAyathI ra: mAM sAtubandha ane niranubandha banne 2 grahaNa karavA. jemake varSAMsa avyayastha 3/2/7 thI si leApa-svaranuM A sUtrathI svaH- 26 nA visaga thayA 0 anu-anya kAryAM karyA bAda visaga kArya karavuMjemakebAzI g(AzIrvAdamAM), ahIM zis zabdamAM s mAM hUva haiM che kAzira -mUnA 2, nAhaHthI thayA bAda-vavAnta 2/1/64 sUtrathI zIdIdha thayA-jo r nA visaga+ pahelAM karIe te pUnA zi dIdhuM zI thai zake nahIM mATe dI vidhi karyAbAda visaga kArya thayuM. 0 ? padAnte kema kahyuM ? phara te-te-te kape che. ahIM .. mA pAnta nathI mATe visaga` thayA nahIM. 0 ? *rRvateravakSya -nAtyaH kema thayuM ? nRpati+ca+si (niyani...~: 6/1 15 thI nya) nA tya: vRddhi svareSu 7/4/1 thI AdisvaranI vRddhi) asidhdha vahika mantara nyAyathI vRSilar-bAra. Adeza AzrAne rapha asidhdha thAya. tethI ahIM 2. nA visagapaNa na thAya. ane 2H la-yAH thI1/3/pa X, )(p paNa na thAya, paNa nAcaH ja thayu udAharaNa :- virAme-vRkSa + 2 = vRkSa+ : te virAma AvatA visa thayA. aSAthe-kRti: zrRtiparamAM adheSa che. [2] 3 . . . madhyamavRtta avasUri- prathama vibhAga pR. 36. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ repha sandhi 49 [6] (5) : g : 2 )( /3/5 anukrame levA mATe che. tethI - mAM nR. 1, * sUtrapRtha ;- : (6.-e) : mAM )(6 thayuM (6-di - TU (3)-)(T (T (1-Thi) trI pada * vRtti :- vAntaratha2 2hya : paracA: (6) thALa 1/3/54 2 vA vA : )( pAvA thAt | + = vAti, * sUtrapRtha :- thAna (7-e.) eka pada : varAti | vanati : vanati 1 )( pati, 4 vRtti :- cArirnityaM visa: | : cAtA : unnati | ) ti, : pati puna ) * ziSavRtti :- zireDaghA gharevan! : puSya, punaH puN tyAdri | psAti / aghoSepare ziTipare / lugvA-kacUyotati: kaH ST vRjyatha:-- padane ane rahelA ru ne cUyotati / i paramAM AvatA (jihavAmUlIya dhana vRjyartha :- hathA (dhAtune ) 15) ane uR paramAM AvatA )( pU paramAM AvatAM (padane ane rahelAM) { no (upamAnIya 3g) vikape thAya che - nitya visaga thAya che. jemake :- =+ (pratyaya)= T (aa thI sUrnara) ja +thAta: - koNa prasiddha che. * ta-keNa kare che. +thAta: - raNA () 1 - ti 2 pachI zU che mATe meM zuM * anuvRtti - pAnta vistAH 1/3/53 pakSe : rati - (: pAne 13/53 thI thI 24 pAte visa: visaga. eja rIte : ka vizeSa :- vyAM -ahIM hA e * cahna varkasthati - rati pakSe : vanati - ke khode che, dhAtune Adeza lIdhe che -(kSeAvAva vAdyAn rUpati)(chUta pakSe : prati - 4/4/4 sUtra mujaba) - jayAre *aDhADhi gaNa : 2 ne koNa rAMdhe che. thAH pravane dhAtu che teno 2: kari 1/3/5 (2) vA+kSati-kaNa phaLe che . )( ti sUtrathI paNa thaI zake 0 A sUtra 2: -aaH 1/3/53nuM bAdhaka sUtra che, vikalapa :ti (uparokta udAharaNa -3 0 ? 2: pAnta visa: 1/3/pa3 thI ahIM visarga anubaMdha vALA 7 nA hatA svAbhAvika siddha che chatAM A sUtra kema banAvyuM ? nuM udA) punarUpRSNamU-pharI puchatAM puna)( -0- # nyAya - siddha sati... mujaba pRSTama vika9pe punaHgSTam IpaNa kArya siddha hoya chatAM teno AraMbha thAya che te * anuvRtti :- ittaH vAtekahyuM huM 1/2/27 keIka niyama mATe samajavuM -te nyAye ahIM hAni thI pAnta. sa na tau 1/2/38 thI navA sUtra ema sUcave che ke visarga sivAyanA kAryo bAdhaka vizeSa :- 0 nivanuyatve traNe sAmAnyam bane che. tethI visa Iva sthAt - kathana mujaba thI bane 2 (6 ane 2) grahaNa karavA. rAzi AvatA mAtra visarga ja karavo. 0 visaga ke Thaya sthAnIya che tene badale - % tathA * zeSavRtti - | zivAta 1/3/55 XQevA jihavAmUlIya vya jane vika9pe bolAya che. padAnta 2 pachI aSa akSara hoya tenI pachI riAH temaja 5 ke para mAM Ave tyAre )( 1 ane (6 evA upamAnIya vyaMjano vikalpa belAya che thAta ti vakSa: bRhajyAsa prathamodhyAya sUtra vikalpa na belAya te visaga thAya eTale ke A 1/3/54 zAna sUtraraH rAte visatA ; 1/3/pa3 nuM apavAda sUtra che *8AthanadhAyoranaDhAva nyAya 3 pR para sUtramAM je dvivacana mukela che te baenA jeDakAne / *nyAya :- siddha sati sArA nimArtha Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 akSara AvelA hoya to rU nA visaga ja thAya. kaH psAti kANu khAya che. vAti ahIM pachI pUche te adhe che. k pachI sU zidra che. mATe r ne visaga thayAM. - eja rIte vAsa+kSeAmamU=vAsa: phaulam-rezamI kapaDu' --r pachI krU+r (g) che. mATe visaga [21] / 2 / vyatyaya hakUvA 1/3/56 pAnta r pachI ziddna akSara hoya, pachI aghoSa Avela hoya to ph vikalpe lepa thAya che. var+yeti - koNa cUe che. (1) %0 aAti (s nA lopa thAya tyAre vikalpe (2) : AAtatti (s tA : padmAnta 1/3/53 thI visaga thAya tyAre) vikalpe (3) zu yAti (pamerAsa 2/3/6 thI vikalpe rajU thayA [20] (7) (tAtAha: 1/3/20 * sUtrapRtha : :- ta: (5-e.) ati (7 e.) T: (6-e.) 3: (1-e.) cAra pada * vRtti :- sArAparaca / rati pare 3H cAta / avarNasyeti otve edAta ityakAralope ca - ko'rthaH / roriti kim prAtaratra | aa nRtyetha : a kArthI para haiM (2) nA tenA pachI A kAra AvatA 3 thAya che, [avaLace 1/2/6 sUtrathI +3 aLInA tharo. -reAta: vAte 1/2/27 thI 5 pachI AvelA jJa ne lepa ], dUnatha: zuM artha ? T+tha': (AT: 2/1/72 thI 2) +3+: (A sUtrathI 6 nA 3 thazekemake haiM pUrve la che -pachI paNa A che) mA+la': (la+3 ne jo 1/2/6) nAtha: (e teA lApa 1/2/27) 0 : ema kema kahyuM ? -haiM kAr saMdhi 2 levAneA che. mATesvAbhAvika r hAya tA 2 ne OM na thAya jemake prAtaHstra-prAsa+latra-mAM 3 na thAya. . * . . O *hema zabdAnuzAzana sudhA -prathama vibhAga [22] abhinava ladhu prakriyA maiM vizeSa 0 *sUtranA spaSTa Adeza dvArA vA nI je anukRti 1/3/17 sUtrathI cAle te nivRtta thatA ahIM nitya 3 thaze 0 sUtranA krama ullaMdhana thI 3: ante mUkIne 1/3/19 sUtranI zaeN nI avutti paNa nivRta thai 0 avaLa memo DaghonuM sandhiH 1/3/22 (9) tramAM r nA lukanI prApti che te para sUtra che. chatAM A sUtra apavAda sUtra hovAthI 2 nA lepa na karatAM 3 thaze 2 anyathA A sUtra niviSaya banI jaze. 0 zruti kema kahyuM. 1 rU4 -kANa ahIM (rU che mATe ra nA lepajue sUtra-9 0 ? aMtaH kema kahyuM? mitra mi+tratra-pUrve haiM che mATe 3 na thayo. [8] (8) 2 : 1/3/26 * sUtratha * vRtti parasya rA: svare pare yaH syAttasya ca svare pare lugbA, Tuca sandhiya / cAste, vAste pahaiM, haiM / mAyatra, me atra / mAyatra, mA atra / ghAyatra, aghoatra / avarNAditi kim ? nidhiratra | bhosa ityAdaya AmantraNe sakArAntA avyayAH / na nRtyatha' :-- a va ane mA~ mo ve rAbdathI para *(56ne ante rahelAM) ha nA svara para chatAM ya thAya che. te ya nA svara paramAM hete chate vikalpe (su) le!pa thAya che. lepa thayA pachI pAse pAse AvelA svarAnI sandhi thatI nathI. jemake dvi pada I: (6-e )T: (1-e ) avarNAda bhos bhago aghosU zabdebhyazca 0 harnAnte -(ra nA yu ) jyuskhAte ane yU nA vikalpe lApa thatAM lAte -kANa bese che? 0 + dU -kANa ahIM? kyU iha pakSa ka iha mek-mosa veArlR AmaMtraNa atha vALA maiM kArAnta avyayeA che. ... . . *jue nyAya parAnnityam -nyAya para, pR. 46 *vAnta siddhahema zabdAnuzAzananI vRttimAM pAta che zabda che te ahIM paNa samajI levA. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ repha sabdhi 51 nana nananana mAsU-are tu mAtra tA: 2/1/72) bhoyatra vibhaatra mojU-are, mAta+34tra bhagoyatra vithe bhago atra kAnU -are ! tuM vaghAra+katra aghoyatra vithe aghotra 0 ? vat kema kahyuM ? nidhitra -nidhi2+35tra ahIM ? kArathI para rU che mATe 2 no ya na tha. * anuvRtti :-utaH paDhAte gha1/2/36 thI paDhAte 1/3/22 lAvaLAmA ghAsa ithI kALamamAghAnuM -there vA 1/3 / 24 ka vizaSa :- siddhahema zabdAnuzAzananI mULa anusAra 2 : 13 26 thI no rUne 2 thAya teTalu ja vidhAna che paNa ahIM prakriyAmAM be sUve bhegA karela che. (1) re1/3/26 (2) vavA 1/3/24 revA -padane ane AvelA tU tathA 6 nI pUrve A varNa hoya athavA me--- hoya ane tenI paramAM svara Avela hoya te te ghU ane nyU ne vikalpa lepa thAya che. pachI sabdhi thatI nathI. bannenuM alaga uda haraNa A rIte darzAvI zakAya (sarca) vADha+pAsate vAyUsate - devo bese che. ahIM ne thayo che. 2 nA e nitya vidhAna che) 0 (revI) vA+gArate tevA Asate vikaTa levA jAte (" ne lepa vikalpa thatA be rUpa thaze). -1+TTa=vaTavRMda (koDho vAiv 1/2/24thI6) para 3 vikaTa pavit - caturA ahIM 0 noMdha :- teMDati rAH 1/3/2* A sUtranuM bAdhaka che tethI r pUrve 34 heya pachI paNa svara Avete rUna na thatAM 3 thaI jaze-(nirvighacavAtu) 0 ? ara kema kahyuM ? : jAti ke zuM kare che. ahIM varU 2 pUve la che. paNa paramAM vyaMjana che mATe 24 pAnta 1 3 53 thI 2 ne visarga thaye che ? 31: kema kahyuM ? * o o o o o o o o o o , bRhanyAsa prathama dhyeya sUtra 1/ ra sambandhi ja 2 nuM haNa karavAnuM che mATe -punaridra-punarUduM-svAbhAvika r che. [89] (9) vAmane bri: 1/322 * sUtrapRtha:- avaLa-meLA - 3r: (5-e.) su (1-e) adhi : 1-e.) tri pada * vRtti - gavarnAdramA phatyAvizcartha rApavati vare luk syAt , sa ca na sandhi hetuH / devAyAnti / mA yAsi / bhagohasa / agho vada / F vRjyartha :- 34 varNathI para ane me mA-31 thI 52 (padane anete rahelA) (6) 2 no ghoSa akSara 52mAM A vatA lepa thAya che. -lepa thayA pachI pAse pAse rahelA vaNa nI saMdhi thatI nathI. jemake :tevA+skUcAtta levA++Atti sevAkAntide jAya che. (4 pUrve ja che pachI yu-ghoSa vaNuM che mATe 7 no lopa thayo).-eja rIte mA cAra-tuM jAya che, meDUta mA dRmbha-tuM ! hasa mAnasa 3 va-tuM ! bola rU+var (traNe dabAtamAM jUno che: thI rU thAya che.) - anuvRtta :-- gDhAta: pAnDeDastha7 1/2/27 thI pAnta (siddhahaimanI vRttimAM vAste kahyuM che). 0 sasti rA. 1/3 20 thI 2: ghAghavata 1/3/21 1 vizeSa :- sa ca na sandhi hetu ema vRttimAM lakhyuM tene artha eke lepa thayA bAda je sabdhi prApta thavAnI zakayatA hoya te sandhi thatI nathI. 0 4 varNano artha sva-dIrdhA-buta vagere badhAM bhede samaje chatAM ghASacaMti (10) 1/3/21 sUtra apavAda rU5 che. thI para 2 ne 3 thaze -lepa nahIM 0 H nI anuvRtti cAlu che tethI ne ? samajo svAbhAvika ra nahIM. 6 ? #Gifbdha anuvRtti uttara sUtromAM jAya che te ahIM ullekha zAmATe ? hai mazabdAnuzAzana sudhA prathama vibhAga sUtraav bhAnagA 1/52 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para 0 jI samniyA ziSTattvajJApana - je sthAnamAM A adhikAra vaDe jayAM luka thayelA hoya tyAM ja arkAndha' thAya che. tathA svavA 1/3/24 sUtramAM tene grahaNa karavAmAM Ave te samniyoga ziSyatva nahIM rahevAthI svara nimitte chatAM asandhi vikalpe thai jAya che. kemake tyA jI vikalpe che. -tethI lum thAya to sandhi thAya bluph na thAya tyAre sandhi na zAya, [90] (10) aAvati 1/3/21 gheApati (7-e ) eka pada :kAta: paraca ArvAti 3: cAt / * sUtrapRtha * vRtti dhamejayati / sAmAnya zAstratA nUna, vizeSo balavAn mavet / pareLa pU mAdhAvA, prAyazA caMtAmid // 1 // sarityeva / prAtaryAti / 5 nRtyatha' :-nna thI para rahelA (padAnta) huM nA dheASa akSara para AvatAM thAya che. jemake :- dharmo jJayati -dhama jaya pAme che. dharma + +'ti - dharma+u+jayati (ru nI pUrve meM mAM 6 che -pachI 6 dheASa vyaMjana che). skvaoN dharmaniyati (vaNa ce 1/2/6 thI " 1sAmAnya zAstra karatA vizeSa baLavAna thAya che ane para sUtrathI pUrva nA bAdha thAya che tevu prAca: jovA maLe che." [jemake ahIM avaLa mAmA 1/3/22 sUtra 9(90) sAmAnya sUtra che . jayAre vAparyaMta sUtra mAtra 3 kAranA ullekha karaMtu... vizeSa sUtra che. teA layaLa mAma thI thatA lApanA khAdhakarI ghAti thI rne 3 thI]. 0 ? : ema kema kahyuM? ru nA r ja levAnA che mATe jemake :prAtAMti-prAtaryAti - prAta: kALe janAra -(svAbhAvika rlR ne 3 na thAya.) * anuvRtti :~ pratA'ti rAma: 1/3/20 thI : - ataH -: edeAtaH padAnte'sya luk 1/2/27 padAnte vizeSa vyApaka bhAgamAM prApti hoya te 2 vizeSa abhinava laghu prakriyA 1sAmAnya zAstra jenI bahu - 0 nivArA sAvazAt vattIya' e nyAya niravArA nira viSayaka kSetra vinAnuM sAvAze - vaijjuviSayaH kAya karatA nira viSayaka kArya vadhu baLavAna che. eTale ke bahu viSayaka kAryAMnA bAdha karI pravate che tema samajavuM. tethI ahIM tra thI para haiM nA A sUtrathI 3 thAya thAya paN sUtraH 9 thI lepa na thAya. 0 ? vaiSavRtti kema kahyuM ? : ti - + 4 + kAti je alpa vyApaka hAya te rU pachI -adveSa vyaMjana che mATe 3 na thAya. 0 ? aMta: kema kahyuM? munirgacchati muni + 4 + ti TM pachI dhoSa che paNa pUrve r kAra che mATe 3 na thAya [1] juzrIya vidyuta: 1/3/41 : (-e) re (7-e.) rAya': (1-e.) 4 (1-e ) a) + : . . . *nyAya 43, pR. 41. (11) te * sUtrapRtha HjIr (1-e ) ata-kRta-ta: (--e.) cha 56 * vRtti :-- rahyuM che re jIk cAt tatsanniyAro ca pUrvasthAnAM a i u ityeSAM dIrghaH / munI rAjate / sAdhU rAjate / punA ramate / akArAtparasya rAstu ghoSavatItyukAraH / jineA rAjate 5 nRtyatha :- 2 nA paramAM AvatAM lApa thAya che, lApa thAya tyAre tenI sAthe pUrvamAM rahelA hasva -- dIdha thAya che. (6) muni+si+rAte tti nA setu: thI ru) muni+nU+rAjJate-munI rAjJate -suni zAkhe che. (ahIM r pUrve' hava TM che te dIghadeg thayA r pachI rAlate nA r che mATe va ra lApa thaye!) (3) sAdhu + r + jJatte :-- sAdhU rAkhate -sAdhu roAle che. .. O . .. ' 0 O Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjana saMdhi punA nAra-pharI rAta ? lopa pUrva sadIgha) 0 * nu vyAkaraNa saMbaMdhi anya kArya karyA bAda A sUtra lAgaze] -jemake ja kAra thI para rahelA huM ne pati paramAM AvatA 3 thAya nina += nina + 3 + sAttei (rU no 3 thayA bAda rU che ja nahIM mATe lepanI prApti raheze nahIM). =dine rAte * anuvRtti - svaracAnu navA 1/3/31thI manu ka vizeSa :- (naranuvadha praNe sAmAnyam nyAya mujaba 2 thI 4 ane 2 bannenuM grahaNa karavuM. 0 rU ne lepa thatA parvane avyavahita 5-6-3 dIrdha thAya che eTale ke mane mA-6 ne huM ane 3 na 3 thAya che. 0 A sUtramAM bhine sthAnI bhinna nimittonuM kathana hovAthI padAnta apadAnta bannemAM A sUtra lAgaze uparanA 1/3/39 sUvathI AvatI apayAnta nI anuvRtti aTakaze. ka vizeSa :- 24 e judo ulekha sUtramAM karyo che tethI A rU ne 6 ne 2 samajavo nahIM. pariNAme ahIM teDati rA: 1/3/20 tathA pati 1/3/21 lAgu paDaze nahIM. 0 pi kema kahyuM ? do | satra he lAMbA divase vALA ahIM. varSa + an + atra-mAna+ti (pratyaya) si ne lepa dIDiyAva vyajanAnta seH thA lukU (lupa nahIM) luk thavAthI sthAnIvata bhAva thAya tethI A sUtra na lAge ma: 2 1/4 lAgIne - thaze hR+-eDati /3/20 thI 3 +3+ == lIdho batra thayuM 0 ? ara kema kahyuM ? 2 sivAyanA svara ke vyaMjana 5ramAM AvatA A sUtra lAge bo 25m - +rupam anya vyaMjana pachI zuM che mATe A sutra na lAge paNa adbha: 2/1/74 thI 6 ne 3 thAya mATe sAm thayuM. vibhakti lo 5 na thAya tyAre jue sUtra 13 [2] (12) suthara 2/1/75 * sUtrapRtha :- -: (6-e.) vi (7-e.) ri (7-e.) tri 58. * vRtti - vinaMte vaLe ghare pAnta tha0Ahno nasya syAdi lupi satyAM ra: syAt - aha dhIte ahargaNaH lukitu ka vRjyartha :- sthAdi pratyAyano lopa thaye chate padAntamAM rahelA nU zabda saMbaMdhi na ne 2 (aa sivAyanA varNo para chatAM 2 thAya che. jemake - udadhare te dIvase bhaNe che. daF+tti (zAstrAddhano 2 1/41 thI 36 madha naTTu 14/59thI lepa +4dhIjo (A sUtrathI na ne 2 thaye) eja rIte madada karanA:divaso gaNanAra * anuvRtti - vatte 2/1/4 cahnaH 2/1/74 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 *siddhahema vyAkaraNanI vRttimAM enuM zabda lIdhe che. mATe ahIM paNa grahaNa karavo. (13) : 2/1/74 * sUtrapRtha :- uddana (e) tuM eka pada - vRtti - uddana saEvadhine nasya vAse rA: syAt / he dIrdhAho nidAgha / :-- kIti dim | morapan ! vRjya :- sahana zabda saMbaMdhi ane padane anete rahelA na noru 2) thAya che. sI niyA he lAMbA divase vALA unALA -*IcadAna thAina : tata sabodhane sovana dIdha +ahan+si cAva caMDanAtta 2:44 4pa thI silupha) DhI+dana -(A sUtrathI na na thaze.) tIrtha+dara -(ru ne ghoSavati thI 3 thaze.) tIrdhadara rIvA-nidha (nidrAdha+ttimAM uta: mehuja thI silo5) c o o o o o 0 0 0 0 0 vIti... zrI siddhahema laghutti avasUri namuccha maMjarI pR. 141 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava ladhu prakriyA * anuvRtti :- pAnta ra/1/64 -2/1/68thI ghavAjothI thayo paMDita, Ada: 2/1/72 thI 2: a vizeSa :- 0 nipAtana - nipAtana eTale ka vizeSa : A sUtra rAhu gari nA eka prakArane Adeza-jemake ardhati ahIM 2 ne apavAda samAna paNa vyApaka sUtra che re su--imAM visargane abhAva vikalpa karavo tema kahyuM eTale paramAM AvatA 2 no niSedha che jyAre ahIM koI mULarUpa lati thayuM paNa svara ke vyaMjanane gharamAM svIkArela che. bIju 0 A sUtramAM nipAtananA sAmarthathI 2:pAnta ahIM 7 no thAya che. jyAre sUtra 12-93) mAM vistAH 1 3/53thI visarga prAptine niSedha na ne rU thaye che thAya che-tethI vika95 pakSe visarga-3:ghati ke je udAharaNa :-- vardhA nirAdha: lAMbA divasavALo vavavavA : 1/3/53 thI )( pati: thayuM. - unALo - vRttimAM saMbodhana vibhaktine lIdhe sIdho eja rIte ghagghati vatvano abhAva thatA huM nidrAdha thayuM hatuM. ahIM prathama e.va. no ni che. pratA rAganuM--he varuNanA rAjA thayuM. tethI-sino lupha thayA bAda niravaM 1485 (tatre hu varSAdri 1/3/41thI pratA thayuM.) (zeSaghumAM ja lAge che saMbodhanamAM nahIM) satrathI vispe utva yatai pracetA rAjana-pracetasU-pracetara na nI pUrvene svara dIrthathatA-*IrdhAAra banyuM prata+3-u ) tIrSAhAra nivAdha mAM levAmA... 13/22 thI ! .. vyAkhyA :-*ati vagere zabdo-(1) karyo nathI 2 ne le pa thatA nidrAdha: thayuM. visarga jemAM (ra karyo che ratvane abhAva jemAM tevA 0 phu-mannaku-nAma siddIgeMgane 1/1/21 vika nipAtana karAya che (yathAvat saMbhava pramANe) thI pada saMjJA thavAthI A sUtra lAgI + 0 sUtramAM bahuvacana AkRti gaNane mATe mUkela che. zaSavA 1/3/6thI ya vakalpa : 0 nipAta - akRtasya vidhizcaiva prAptedhinamevaca 2: paDhAte 1 3 53thI visaga. adhikArtha vivakSAca vayametad nipAtanAt // 9i4) (1) akAtanI vidha (2) prAptino niSedha ane (3) (14) vASevsthA: 6/3/58 " adhika arthane umere- A traNe bAbata sAthe kahevAmAM sUtrakAra nipAtano Azraya le che.. | sUtrapaMtha : vA 1-e) hag -er : (1-bI) e pada , (1) uta ekane na tai" samAre 1/3/46 * vRtti :- pu diyA vaM dat | tiH 36 )(dii | sAdR ti nI ) ("fa: I * sUtrapRtha - pata: (pa-e) 2 1-e) . vati | jI. tiH ! ' , (7-e)nA na samAre (7-e)cArapada vRjyatha :- 3. vagere zabdomAM ja vRtti - tarachASTAnya paraca sence. visaga vagerene abhAva vikalpa (nipAtana) jane pare luk syAt / eSadate / sa lA ti / aki na samAse thAya che. jemAM aDha7 : 31daMranA no cana / eSaka: kRtii| sakA yAti / aneSo yAti asA vAti / 2-3 : 2/1 74 thI Iri: vika9pe kada vRjyartha :- patar ane tat zabdathI ( ti: vika9pa 3nada:ti: sUrya ( uttara : para rahelAM pratyaya ni no vyaMjana 5ramAM 1/2/31 pa dviva) nirUkavI. itti AvatA lopa thAya che. jemake :- gze :qta: ) fi: havana dIdhuM 0 9te e Ape che- patra 0 A sUtrathI si no lopa thaze. *IdAra - ahIM asadu AdhakAra vihita he.vAthI 0 : 2 /1/4 thI ne 3 satva asata thaI ne antavALa zabda banatA nivarSa lAgyuM. (haimaprakAza pUrvArdha " 85) : kAThuti -vyAkhyA-bRhat hema prakriyA-sUtra-171 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ repha sandhi 0 jIyA phesthavare 2/1/113thI pUnA 7 lApa +=sa 0 4.sau:sa 2/1/4thI 6 / F 0 nAmyantathA 2/3/15thA jUnAt] va oddA dhAtunu tta rUpa che.) 0 sAti-te le che. tad+si+lAti [0 A sUtrathI tti lepa-upara mujaba hU~ nA sa thaze tajU-4+4 t+f=F] 0 . pratyayanA viSaya hAya ka jJasamAsa hAya tA si pratyayane leApa thatA nathI. 0 -pa :tI-e vidvAn tanU+3(cat sarvAta: 7/3/29thI 3) pata +si upara mujaba hata+livada: sAH 2/1/72 thI 2, 2:vadvAnte 1/3/53thI visa, 0 sadAyAti te jAya che. ta++tta=satta=sAyA ta (jJa pratyaya che mATe si leApa na thAya, 0 nagalamAsa :-- nA samAsamAM maiM nA lepa na thAya :- jemake :- nevasi-1paH ti aneSa aneSa+3= aneSa +u = aneSeoyAti ajJAAti- te nahIM evA thAya che. asa+si na sa iti asaH * anuvRtti -- rehavI zrAvidyuta: 1/3/41thI jItaH seH svare pAcAryA 1/3/45 thI saH meH vizeSa 0 zabda sahita sinA leApanA niSedha karyo. kemake je niSedha na kare te nyAya tanamadhye patitaratapU pradattena thate- nyAyathI tenI madhye paDelAnuM paNa tenA grahaNa vaDe grahaNa thai jAya che. eTale aa sahitanA sUta-tayUmAM te lepa thai jAya. 20 tatha kema kahyuM ? trA mAtA-kANa denAra ? f+si-(trima: rAsAauca 2/1/40thI vinA) 6+lijjata (mAruH 2/1 72) 1+3 (dhApati ) aaa (vaLa TM 1/2/2)=11AtA-ahIM tar--tar 3 d od d 33 0 . caMtanamaye :- nyAya sa gre, nyAya. 9, pR. 56. nathI mATe sa lepa na thayA. 20 Ja pratyaya te bAdaH vagere sUtra kema lAge? *nyAyaH pravRtti prahane svAdhiSTha pratyayAntAnAmapi nyAyathI prakRtinA mahaNamAM tene lAgelA svAki pratyaya paNa grahaNa thai zake tethI ma pratyama yukta tarlR ane tanU ne lAvro: vagere lAgI padma sarja thai zakayuM. (16) tat: cheH 55 * sUtragraMtha : sar: (-e) saiH(6 - e) svare (7-e) pAr-34/ (1-e) cArapada * vRtti ;-- takhtavApara ca se: svare para jIIcAyati seluki satyAmeva zlokAdi pAdaH pUyeta. saiSa dAzarathI raoNna saudhIstuti // anyatra cA prAntam sa eSa bharatArAjA sa eSa nalabhUpatiH ||2 // [6] svare vatAryA 1/3/45 putra nRtyatha :--- jU zabda pachI su (tti hAya tenA pachI svara hoya teA (tti ne ) lApa thAya che. paNa AttinA lApa zlAka vagerenA pAda pUtine mATe hovA jodae. lApa thayA pachI pAse pAsenA svarAnI sandhi paNa thAya che.] jemakerAva dvArA thI rAma: (807) te A dazarathanA putra rAma sa+siva e pramANe prayAga che memAM A sUtrathI sinA lApa thaze (sa e tattvanuM prathamA e va. che) tethI saNa=rAva (cAt 1/2/12 +=tte thayA) ahIM 8 varNanuM ekapAda manAvavA mATe rAva kacu anyatra :- bIje jema prApti heAya tema karavuM. [eTale ke si lepa vinA paNa jo pAda pUti thatI hAya te mi lepa na thAya paNa pUrva sUtroja pravataze ] sAtha maratA jJAna-8 vaNa sAva naha mUrkhAta 8 va ahIM roSa mata paDyA kare te 7 vaNa thaI jatAM I la ga thaze. mATe sara ne lepa O O 0 . ' . O . . .. *nyAya pravRtti prane nyAya saMgrahu nyAya 1, pR.50 O Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava ladhu prakriyA karI, saridha na karavI. paNa pUrvasUtro mujaba pachI virAma lai gati karIe to sadhi tti ne : 2/1/ra7 thI 16 - rA: thAya nahIM, 1/3/ra6 thI rUno : thaI lo 5 thatAM asadhi -AkhA sadhi prakaraNane udezIne loka thaze. tethI gva mAtA sAlA thayuM saMdhi ekapadamAM nitya thAya, upasarga ane * anuvRtti:-rAhupvIrvAzcAvidyuta: 1/3/4thI huM dhAtunI saMdhi (paNa) nitya thAya, samAsAmAM mA vizeSa :- luka thavAthI sadhi thatI na (paNa) sandhi nitya thAya, mAtra vAkayamAM hatI tethI vidhi darzAvavA mATe ja A sUtra banAvela sandhi karavAnuM -sabdhi karanAranI icchA para AdhAra rAkhe che. che je sandhi prApta karAve che. 97 * anuvRtti :- virAmavA 1/8 51 thI virAma (17) sazvi: 1/3/para ja vizen :- 0 virAma AvatAM koIpaNa * sUtrapRtha - ra (1-e) saMdhi (1-e svara vyaMjananA uccAraNamAM kaze phera paDato nathI. * vRtta :- 34taH saMdhyayaM safdharva ma -kahevAyelA koIpaNa sandhi thatI nathI. sthAta mitra ninaH nathati saMditApa tyA, 0 g :- nahI+auna nityA dhAtUpasargayA: nityA samAse vAkyetu, sA 0 upasarga+dhAtu-udU+namati-unnamati vyApekSAapekSate 0 samAsa :- paramavA phukavarasTa 12 vara: vRjyartha - kahevAyelI badhI ja 0 vAkya :- vAkaya bolanAranI IcchA sandhi karavAnI (svara-vyaMjana-reka) sabdha virAmamAM (pachI hoya to sandhi kare, icchA na hoya te saghi na kare. kazuM na Ave tyAre) thatI nathI, jemake 0 sandhinA vidhAna karatA pratyeka sUtranuM A bAdhaka dhi 3tra - vinaH sathati bane uda haraNamAM dha-pachI aTakIne ja ema kahIe ke niH [98] pU. mahopAdhyAya zrI vinaya vijayajI gaNivare racela ha ma laghuprakriyAnA repharanzi prakaraNane gujarAtI anuvAda tathA sasaMdarbha vivaraNa samApta. *vana adhi mAtrathI atirikta kAlanA avyavadhAna - paNue karIne je kahevuM te sandhi kahevAya che." - evI svara - vyaMjana - repha sadhinA vibhAgone apavAda sahita abhyAsa karyo. samagra vyAkaraNa abhyAsamAM saMjJAne jaNAvyA bAda sarva prathama sadhi prakaraNanuM nidarzana karavAne hetu pachInA prakaraNone samajavAmAM upayogI thavAne che. sUtra-vRtti vageremAM sAdhane vipula pramANamAM upayoga thaye che. tethI tenA vAcana - arthaghaTanamAM bhaNanArane muzkelI na paDe te rIte A prakaraNamAM kramaza: rajUAta thayelI che. chatAM sUtra pRthakkaraNa vibhAganI mAphaka saMdhi rahita vRtti-vAMcananI TevathI savi-abhyAsa daDha thaI zakaze. 0 o o o o o o o o o o o o o o 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 saMdhi vyAkhyA vAkaya prakAza rAnya siddhahema vyAkaraNamAM A prakaraNa 106 sUtromAM ane prathama adhyAyanA pAda 2+3mAM raju thayuM che. 0 0 0 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhakti prakaraNa 3 vibhakti prakaraNa SaT liMga bardam ) vastuta: traNa liMga che. puliMga-skrIliMga-napusaka liMga A traNe liMgAnA svarAnta ane vyaMjanAnta evA be bhAga karIne cha liMga leDhA gaNAvAya che. tene SaTaliMga" kahe che. laghuprakriyA manthamAM paNa granthakAre prathama svarAnta traNa bheda ane pachI vyaMjanAMnta traNa bheda varNavelA che. jo ke siddhahema zabdAnuMzAzana-mULa granthane ullekha karIe teA temAM liMganA krama mAcajyeA nathI. paNa liMgane samuhamAM gADhavI (anya)e kArAdi kramane ja dhyAnamAM lIdheA che. SaT liMganA cha vibhAgAmAM sAte vibhaktinA nAmanAjerUpA thAya che (syAdyanta -rUpA) tenI sAnikA darzAvela che. -Ama vibhakita lAgatA je je pheraphAro thAya che tenI carcA haiAvAthI vibhakita - prakaraNa nAma Apela che. liMga eTale jAti gujarAtImAM nara-nArI-nAnyatara traNa jAti che puli~laga-sIliMga napusakaliMga evA nAma oLakhAya che. khyAlamAM levAnA che, 1 27 - TukamAM svarAnta vyaMjanAnta alaga gaNatAM cha liMga prathamA - ! - dvitIyA - tRtIyA e rIte sAta (ATha) vibhakita ane ekavacana dvivacana bahuvacana e traNa vacana e rIte nAmanA rUpAnI sAdhanA karavAnI che, jemake - puliMlaga - prathamA vibhakita jhina: - jina" eka rUpa thayuM. ekavacana - te sa MskRtamAM pratyeka liMgane vacana bhe? paNa - Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 svarAnta pulliMga A vibhAgamAM puEilaga nAmeAnI sAdhanA darzAve che. puddhilaga (narajAtinA nAma) niyamita ane aniyamita be prakAronA sAthe ja abhyAsa levAmAM Ave che. "buka" karavAmAM prathama bhAgamAM rAma azva jevA niryAmata nAme! -eTale ke je nAmeAmAM kai vizeSa pheraphAra na thatA heAya tevA nAmanA rUpA Avela che, jayAre trIjA bhAgamAM aniyaMmata nAmA - eTale ke je nAmanA rUpAmAM vizeSa phephAro thAya che tene lakSamAM lIdhA che. dA.ta vaTapU dvitIya vagere -ahIM prakriyAmAM AvuM koi vibhAgIkaraNa nathI. svarAnta nAmeA eTale je nAmeAne ante kA, 45, 6, 3 vagere svadeza AvatA hAya tene svAnta nAma kahevAya che. AvA 14 prakAranA nAmA tharo - kemake svarA 14 che. svarAnta puhilagna :-- svara che ante jene tevA puliga nAmA ne svarAnta puliMga nAma kahevAya. (1) adhAtu vivitavAkyamathavannAma 1/1/27 * sUtrapRtha :-- tra-dhAtu vinti vAkyam arthavat nAma * vRtti :--dhAtuvimantyanta yAya vanama vacchadrup' nAma syAt tataH syAdayaH sapta vibhaktayeAH cAkhyante / nRtyatha' :-- dhAtu, vibhakahanta (nAma kriyApada) vAkayane va'ne avat zabda rUpane nAma kahevAya. ha [tata: tyAra pachI tti vagere sAta vibhakita ceAjavAmAM Ave che.] 5 vizeSa : adhAtu je dhAtu eTale ke kriyApada rUpa na hoya, vimartyanta :- jene cheDe vibhakita na lAgelI hoya, gAya :- vAkayarUpa banela na hoya. jemake - vRkSa jhADa, svar* svarga', ca ane, dhava-pIpaLAnuM vRkSa anA-bakarI (mA pratyayathI paNa nAma sattA thAya 0 ? gavAtu kema kahyuM ? ana-daina dhAtunu bhutakALanuM rUpa che kriyApada kahevAya kriyApada kahevAthI anyanuM thatA nathI. 3 . . ahIMthI vibhakti prakaraNa zarU thatu hovAthI *sUtra pRthakkaraNa vibhAgamAM vibhaktiva~ta lakhela nathI. . O mATe nA le pa d 0 ! vimavatayanta kema kahyuM ? abhinava ladhu prakriyA vRkSArlR - vRkSa zabdanuM dvitIyA bahuvacana 0 ? kAvAya kema kahyuM ? aham gacchAmi huM jAuM chuM vAkaya thayuM dhAtu vi makita-vAkaya kone kahevAya tenI prasa Mgocita saMjJA atre Apela che. 3/3/3 niyArthI dhAtu: jenA kriyA a che. tene "dhAtu" kahevAya che. 1/1/19 rahyAtivimati: si vagere ane tti vagere vibhakita kahevAya che. 1/1/2} vizevaLabAz2yAta - vAmyam kriyApada vizeSaNa sahita haiAya tyAre tene vokaya rUpa samajavu. - [9] (2) strA'siyAti 1/1/18 * sUtrapRtha :- tti---laghu rAti si au jas iti prathamA / am * vRtti au zas iti dvitIyA / TA bhyAM bhim iti tRtIyA / GobhyAM bhyas iti caturthI / GasibhyAM bhyas iti paJcamI / Gas os Am iti sssstthii| Dios p iti saptamI / tatrApyakatva vivakSAyAM prathamaikavacana siH / 2kAra uccAraNartha it / deva sUiti sthite / sAruH / ra: padAnte visargastayoH / deva / dvitva sevako / (dhruve na gayuM lAga vizeSaLA: / -: Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAnta puliMga 59 0 sthaunasUauzala... 1/1/8 thI zi vagere prathama -dvitIya 0 yAmini 1-1-18 thI vibhakita 0 nAnaH prathauva Dhi - vada 2/2 31thI vibhakita lAge. levan yAti 1/1/37 thI phata, teva+-Ada: 2/1/72 sU ne sa, var-3 phuTU che, tevA, 2:2vAjo 1/3 53 thI visarga.. vibhakita citra sudhA prabhAte (ka) (adhikaraNa) kANa kayAM zemAM kayAre mAlAm zuM kone grathati zemAMthI (pAdAna) gspbhya: ( sUtroNa zenAthI ) ka vRjyartha :- prathama vibhakti (rtA) kasa ja karU dvitIyA vibhakti (karma) 346 rajU tRtIyA vibhakti (karaNa) aa aa zirU caturthI vibhakti (saMpradAna ke pAm myaTU paMcamI vibhakti apAdAna) siMkhyAmu SaSThI vibhakita (saMbaMdha) rU tU saptamI vibhakita (adhikaraNa) di kag tatraH A rA pratyenI oLakha ApI paNa nAmane A badhA pratyaya sAthe na lAge ja nAmane "U" artha levuM hoya to nAmathI para si, ddhitva athe dura arthamAM kasU e rIte thAya rimAM 4 ucAraNa mATe ja che-te dUta che. e.va seva+si devarSa deva+2 (sosa 2/1/72) = Teva (gvAjo 1-3-53) prathamA dvivacana-deva+ = ( ta 1/2/12) prathamAM bahuvacana-+TQ seva+Q (kasUmAM - vizeSArtha mATe che. jethI te sU, rAju thI bhinna darzAvI zakAya). A ja rIte dvitIyAthI saptamInA rUpe samajAvI zakAya, ka vizeSa :- vibhakita sAta che- chatAM saMbaMdhana vibhakitanA upaganI dRSTie ATha vibhakita thaze, saMbodhana vibhakitanA pratye hyauna vagere prathamAnI jevA ja che. tethI sAta vibhakitanI vivakSA karI che. 0 pratye-tra sahita ane rahita banne bhinna che jemake si ne sU e rIte fsa () thI (ra1) kam A TU (maH) TA (gA) zyAma misTa " (g) +yAt mya Gasi (asU ) bhyAm bhyasU usa (as ) os Am fe (5) moTU zu () pratyaye kausamAM darzAvelA che te ja lAge che- $, , za, 2, 3, 5 e anubajo rUtu che teva+si nI sAdhanikA va-vAghAtuvima ivAya 11/ra7 nAma saMjJA varasa jaii zane mATe (saMpradAna) (saMbaMdha) pUjAge upavanasya sudhA mAlAM sUtra'ga jAsai upavanasya puSpebhyaH prabhAte grathati / [[vibhakita saMbaMdha vizeSa spaSTatA kAraka prakaraNamAM che.] (1) kartA-kriyAne karanAra-sudhA (2) karma-kriyAnuM karma-mArca (3) karaNa-kriyAnuM sAdhana-sUtraNa (4) saMpradAna-nimitta-kiyA jene mATe thatI hoya te (5) apAdAna-kriyA jemAMthI ke je kAraNe thatI hoya puSpebhyaH saMbaMdhaka-nAmane nAma sAthe saMbaMdha rAghavanaca (7) adhikaraNa-kriyAje samaye ke sthaLe thatI hoya prabhAte [10] (3) vAta sA; racAra khyAbU re 1/4/1 * sUtrapRtha :- zata: kA: zinjo - sthAkU che cAra pada Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 * vRtti syAdauM jasi bhyAmi ye ca pare ata kA: cAt / sata: samAnAmAM teneti rISa, vA:| adIdhe dIrghatAM yAti nAsti dIrghasya dIrghata pUrva dIrgha svare daSTe paraleApeo vidhIyate / / yadvA parjanyavallakSaNa pravRtti iti dIrgha syApi doSa - tvam / (dvitIaivapane, keva chamU )- 5 nRtyatha :- thI para syAdi saMsthyabdhi jJar-sthAnuM athavA thai Ave tyAre unA A thAya che, (pachI samAnAnAM tena TIva thI) dIdha thAya che. teva+jJaR- (jJa apraye gita) deva+jJaC=hevAnAr = devAF = phevarse ruH 2/1/72)=hevA: (2:varAte 1/3/53) (gIdha-dIdhatAne pAme che, dInu dIpaNuM rahetuM nathI. 2 pUrvamAM dIva'svara dekhAya te paranA svaranA lApa thAya che.3 (1. samAnAnAM tena TIpa:, 2. RdghatidvA vA 3, aAta: vAte cattu) > athavA "pana cavalTakSaLapravRtti: aTale ke varasAdanI jema vyAkaraNanA sUtronI pravRtti thAya che A pramANe dIdhanuM paNa dIdha paNuM thAya che. tethI revAlaghUmAM jJA dIgha che tA paNa dIrgha thayA tema kahevAya, 15 vizeSa samAttAnAM thI A siddhu chatAM tra ne trA karavAnA A sUtramAM Adeza che. -tenuM kAraNa e ke sUtra - lugasyAdetyapade 2/1/114thI teva+gam e sthitimAM tra kAra lepanI prApti che tene ahIM niSedha thaze, ane vevasa nu. vavAAsa thaI vavAH thai zakaze. : -: 0 1TM-prathamA bava, myAm tRtIyA-caturthI paMcamI dvi va ca-caturthI e va.nA Adeza. 20 pratyenA pratyayA: pratyayauva praNam--nyAya vaDe nasU-zyAma-ca kahetA cAvi pratyaya che te spaSTa che chatAM syAti kema kahyuM ? A spaSTatA namasatpare tyAdri vilopa 2/1/60nA prayojana mATe che, jemake rAjha+bhyAm ahIM na.nA nA 2/1/91thI anya s leApa thaze 3 . . . . 0 . O 3 . ta *nyAyA pratyayA...nyAyasa graha pR. 51 nyAya--ra abhinava laghu prakriyA paNa cAti vidhI karavI hAya teA Samasatvare 2/1/60 thI na lepa asa thatAM A sUtrathI mane A thai zakaze nahIM.-eTale ke rAJA myAmU evA khATA prayoga paNa thaze nahIM. 20 tyAau kema kahyuM ? vALagarlR (bANanA pheMkanAra) vALAnlR gati kRti vip-vALa+nas (nasUtru ) ahIM dhAtu saMbaMdhi narse che. syAdi sa kha dhi nahIM tethI vALanaH thaze paNa sa aa bA thaze nahIM. ?0 aMta: kema kahyuM ? munimyAm-muni+cAm rU kArAnta che tethI jJAta thayA. udA. : - tevAmyAmU--ve+myAma levA+myAnlR= lRovAmyA. DhovAyova+ (ca.e.va.) vaya (estheArthAto 1/4/6' phevAya (A sUtra thI 6 te lA) 0 prathamA e va. veva: (si) devI (sau) vevA: (gasU) [11] (4) samAnAjhmata: 1/4/46 * sUtratha samAnAt ama: ata: tripada * vRtti :--samAna sparasthAmADavA 22ca jIllU cAt / vam / royau / (vahuvacane rova rajU zAra: prAvata ) " vRttva : samAna (svara)thI para rahelAM aC pratyayanA 6 nA lApa thAya che. jemake tevam e sthitimAM s nA la lApAtA sevanam vam (dvi eva thayuM) cau-sevato (peTot salpya 1/2/12 thI sau) tevA -dvidhruva.) = * anuvrutti :- ata: camed 1/4/44 thI su I vizeSa samAna svara :- (hatAH samAnA: 1/1/7) a---s-3- ka-Tu-Tu 0 dvitIyA e.va-amU uparAMta napu Msaka liMgamAM syame'm 1/4/57thI thatA si nA nu grahaNa karavuM !) samAna kema kahyuM ? nau+=nA+gam=nAvam bau pachI mUche mATe OM na levAya. 20 am kema kahyuM ? navI+asU=nayaH - asU che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ravarAnta puMliMga vAtapramI+zasU -vAtapramInU- OMA yAcanA2 sAghu+zasU -sAghun-sAdhumAne huhu+zasa-hUhUn-dhani pitR+ zasU-pitRn-pitAsAne 10 syAdi ma yuM ? acinavam-ci+nu+am yastana bhUtAnu priyA56 cinu 35 che mAre am na a na sevAya. 0 anya udAharaNa mAlA+am = mAlAm bhAkhAne, muni + am = munim , nadI+am = nadIm - nahIna, baghU + a = vadhUma, dhenu+am=dhenum gAyane, vana+amva nam [102] (5) zasoDatA sazca naH puMsi 1/4/48 * sUtratha:- zasaH atA saH ca naH pusi vRtti :- zasaH sambhandhinA'kAreNa saha pUrva sanAnasya dIrdha: syAt , tatsinniyoge ca puli zasaH sasya na: syAt / devAn / (tRtIgaika vacane deva-TA / TakAra it ).Wan vRtyartha :-(dvitIya sa. 1.) zasU saMbaMdhei kAra sAthe pUrvano samAna svara dIdha thAya ane zasUnA datya sUno puhiMlaga mAM na thAya, 6.ta.devAn-deva+zasU devA+n=devAnU diyA.) vAne. * manutti :- samAnAdamo'taH 1/4/46 thA samAnAtU Wan vizeSa:- 0 hI 42vAmAM Asanna paribhASA mujaba sthAnanI dRSTie nikaTana dIdha svara thAya. jemake no A thatA sevAnuM thayuM 0 puTiMkSA abhAva ho thAyarama zAlAH zAlA+zasU zAlA striliMga che tathA zasU no na thAya - the| rIte buddhiH - nadI: kore 0 jyAre zabdAnu liMgAnuzAzanathI puliga paNa hoya che tyAre vastutaH strI paNa ke napuMsaka 5NAmAM paNa na // 20 // thAyachana (strIli) dArAn-strImAna dAra+zasU dArA+nadArAn (nasa ) SaNDhAnanasahAna paNDa+zasU pahA+n=SaNTAn dvitIyA--devam (am devau (au) devAna (zasU ) 04-4 K2 :- muni+zasU-munIn bhunI mAne 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 *yadAtu-prAzaya 88 (6) TAGasArinasyau 1/4/45 * sUtratha:- TA-GasAH ina-syo 6i56 * vRtti :- AtparayASTAGasArinasyau syAtAm / devena ataAH syAdau ityA''tve devAbhyAm phavRttyatha :-- a thI 52 294aa TA pratyayane sutra ane hU pratyayano ya Adeza thAya che. devena-deva+TA-deva+ina-devena (315) (avarNasya 1/26) [.dvi.va deva+bhyAmU-devAbhyAm-the vA] anuvRtti :- ataH AH syAdau jasU bhyAm ye 1/4/12ii ataH Wan vizeSa :- ataH bha yu ? ati jarasA-ati jara+TA (vRddhAvasthAna BdhI gaye prANI ) jarAyA jarasvA 2/1/3thI jara nA jarasU yAddeza vizle thAya tathA atijarasU+TA=atijarasA sU na cha tethI rUna Adeza thaze nahIM-je vikalpa na svIkAshy to atijara+TA=atijara+ina atijareNa yaze. 0 TA-tRtIyA me va. GasU-SaSThI me.va. 0sanyA :- deva+Dasa deva+sya devasthahevanA. tad+TA-tadU+ina ta+ina (AvaraH 2/1/41 thA da no a-pUrva aso5 yatA ta) tena tenAkaDe (avaNe varNasya 1/2/1thA e) yad+GasU-yadu+sya ya+sya =yasya nanu [104] (7) misa pesU 1/4/2 * sUtra :- misa: aisU 6i56 * vRtti - Atparasya syAdemisa aisU scAt / devauH (catathye kavacane, deva ho / DhakArA DiskAryA: sarvatra / ) + vRtyatha :- athA 5224AsyAdi sadhi misU n| ais thAya che. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * Tevamitra leva+pema ? dhai: (tu kha.va.) -- devAvaDe * anuvRtti :~ ata vAH cADhau namU myAmace 1/4/1 thI zrRtaH maiM vizISa :- 0 2 r nuM vidhAna na karatA pesDa nuM vidhAna kema yu'? a+=Se siddha ja che. 0 -jo che na karetA kucA tyavata 2/1/113 thI pUrvanA 6 nA lepa thaze. ane te khale teve rUpa sadhAze.eja rIte matijJara mAM narAyAnarasavAthI naraslR Adeza thayA bAda pratirakSai: rUpa lU thI ja thaze (A sUtra sannipAtA vidhi.. nyAya 19, pR. 19 nA anityatA darzAve che ) (za kA) narAyA namU vA thI nA te sthAne naramU vikalpe thAya. paNa attinara nuM atigarasU kai rIte thAya. (samAdhAna) JarAm tikAnta: kRti atigara: (prAptyapariniAtha thI dvi.tatpu. samAsa thayA ) matinarA zrAnta hUcaH 2/4/46 thI sUrve matigara ane viRtamananyavartI *nyAye atigara nu pratigarasU thai zake che tRtIyA :- vaeNlena (TA) levAmyAm (myAma) veTho: (niyU) * zaiSavRtti : : - OM kAra badheja phti kArya karavA mATe che. je - sUi - 36 - OMi vagere (8) [105] cA to 1/4 6 * sUtratha -sthA: ya-gAto dvi padma * vRtti : -- akArAtpasya Goye, Gaseca At svAta a A ityAtve devAya devAbhyAm / (reva-mU ti sthite) nRtya: :- jJa kArathI para rahelAM tenA ya ane tti nA At thAya che, revA-devAya (A sUtrathI T) revA+2 (ataJA: 1/4/1 thI bA) levAya (caturthI e.va.) devane mATe [vava+myAC=sevAbhyAm-caturthI (6.va.] * anuvRtti 1/4/1 thI vrataH 3 nyAya sagraha -: ataH AHsyAdaujasubhyAmye 1 O .. . O . . -- nyAya 7 veza... pR 8 C abhinava laghu prakriyA 5 vizeSa :- 0 ? Is te at Adeza kare teA paNa mevAta thaI zakata chatAM vrata kema karyuM ? sevana" si=veva+mAta=hevAtu ( 5'camI e.va.) -devA pAsethI jo Ata ne balle bat kayu` heta te jItyA'vetyapare 2/1/114thI pUnA ane lepa thAta. mATe jJAt karyuM. 0 ? aMtaH kema kahyuM ? caturthI e va. pratijJA + 6 = atigarasU + = (F) (narAyAgarasU vA 2/1/3 thI narama) ati-rame thAya kemake ss vyaMjanAnta che vikalpe battinara rahe tyAre A sUtrathI ke te ya thatA pratijJAya thayu paMcamI e va. atijarA +Gasi jarass Adeza thAya tyAre atigara+ti atijJA+gA=tijJarasaH gara thAya tyAre atijJara+si=kSatinar+yAta-atinarAt 0 `cA: ane ya-Aau ane dviva che tethI cAsatryam nyAya mujaba nA ca ane skrU te At Adeza thaze [1 . 6 ] (9) vadumetti 1/4/4 * sUtrapRtha :* vRtti pareta etsyAt / devebhyaH = 6 vadhu-slR mU Asiddhi pada bahuve syAdau sAdau mAdau osi ca paJcabhyekavacane deva Gasi / ikAre vizeSArtha: / OM kScAritthAt / devAt / levAmyA / vevemyaH TAGasoriti isaH syA''deze, devebhya osyetve'yAdeze, devayeAH / [deva-Am iti sthite ] 5 nRtyatha :- AdimAM sU kAra vALA maiM kAra vALA bahuvacananA syAdi vibhakti nA pratyayeA lAgyA hoya tathA ghu (dhi vacana) pratyayeA lAgela hAca tyAre nAmano anya jJa nA du thAya che. pheva+myasU-caturthI bahuvacana, phe+mbar A sUtrathI 4 nA ha rUvaeNmsa:- (sAda: thI 6, 6: pAn thI ) * anuvRtti 1/4/ thI ataH cADhau ata AH syAdau jass bhyAmye Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAna puliMga ka vizeSa :- 20 ba.va kema kahyuM ? vRkSasya-zU SaSThI e.va. che mATe hama ne na thaye 0 ? mAusa ema kema kahyuM ? sarva+gas=sarva+=sarve natU pratyaya che. nasa : thI thaI ne zu thayu che. - TU meM moTU nathI, 0 ? zata kema kahyuM : sAdhupu-sAdhu+su==kArAnta nAma che mATe 3 ne p na thAya. 0 ? sarvAn kaI rIte thayuM ? sarvAnU sarvasAm (ma vargIcAmaH sAm 1/4 /15 sarva sAm A sUtrathI 3 ne hu pAmuM-badhAmAM 0 sUkArAdi makArAdi artha saptasthAkAra 7/4/114 paribhASAthI thaye che 0 udAharaNe : (du) 2+gu= +nu pu-2/3/15 nAmyantasyA thI pU 0 (q) taiya+ ve+mosU= +oraz (dvaitaiyAm) teH sera: thI , 2H padhAte thI visarga) x zeSavRtti - 0 paMcamI e.va.- + si Tu phu bane rUtu che tethI levAnuM thAya...paNa ahIM carcAto 1/4/6thI sUnu mAr thaze. Teva+mAta-vAta (samAnAnAM 1/2/1) thaze. 0 catuthI levAya(') vAkhyAm khyAm) semya:(mya) paMcamI : - vAta (4)vA myAku(khyAm)vaca:(khyat) 0 SaSThI e va.mAM vava+nuM rAri. 1/4 pathI sUne ca thatA varNa thaze. 10 pachI bava mAM vavor= vai+moTu-A sUtrathI ane TuvA :- thayuM che. (juo vizeSamAM) | |107. (10) zukvADaSu2 1/4 32 * sUtrapRtha:- dRzya-g: 2 (dipada) ja vRtti - dRAAvattAta trIdRDhantAzva parahyA nAbhU syAt / ka vRttvartha : dUrgha (varAta) nAma, 3nA kA rAta nAma tathA strIliMgI dIdhuM chuM kArAnta, dIdha3 kArAnA nAmathI para Ave AvelA tamAku no nAnuM (Adeza) thAya che. | * anuvRtti :- strIsUta: 1/4/29 gAma nAkuvA 1/4/31thI gAmonAmuM para vizeSa :- dU-vAva-ahIM paribhASAvizeSAmard: 7/4/113thI hasyAta-kAva7 ema thaze 20 zrI+gAma mAM nitya nAnuM kema thatuM nathI ? mAnAkhyA 1/4/31 thI 5ra A sUtra che te pUrvano bAdha kema na thAya ? -IMsthA51 -sAmAnya sUtra che. jayAre mA nAkhyA e vizeSa sUtra che. tethI je ghara sUtra lagADIne mAtra sAm kare te pUrvasUtra niravakAza banI jaze. ane vikalpa rUpanI prApti thaI zakaze nahIM tethI zrI+Ama vidadhe nAma thatA zrINAm pakSe zriyAm -lakSmIonuM evA be rUpa thaze. 0 dudvIpa kema kahyuM ? senAnI+nA=nAvyA-senAnIone dIrdha zuM kArA puhiMga nAma che tethI nAm na thayuM. anya udAharaNa :- (haimaprakAza pR. 90) 0 hRvAt----3-6-() 2 va+mA+= + nA=vAnA, (tra no bhA)-sUtra 11 jue) (6) muni+mA=munAnA-munIonuM (3) mAnu+gA=mAnanA-sUryonuM (6) pitR+A=phruijA-pitAnuM (gAmATI+gAma=mADhAnI-mALAonuM (3) strI+mAtra strInA-strIonuM (4) vadhU+gAma=vadhUnAma-vahuonuM 108] (11) nAsthativRvataq: 14/47 * sUtrapRtha :- hI:nAma -tisra ratacu 2; tri pada * vRtti - tiru vataru gharAnta vargasamAnaca nAmi pare dI': syAt / devAnAma, . sapta bhyekacane, deve / dvivacana devyaaH| bahuvacane, ebahusbhAsi ityettve, deve-su iti sthite - ka vRrtha :- tiru, vati zabda tathA 1 kAratva, rUkArAnA nAmane laIne samAna svara thI para "nAma" pratyaya Ave tyAre Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghu prakriyA (samAna sva2) dIdha thAya che. jemake - | devAnAm-devone reva+3=+nA(paiss gSya 1/4/32 thI nAnuM) jevA+nA+ (A sUtrathI 3 dIdha" tho), * anuvRtti :- samAnAyataH 1/4/46 thI samAna vizeSa :- 6 nAma pratyayamAM sAmAkhyA 1/4/31 thI, dRravA 1/4/32 thI, saM sthAnAMsory 1/4/33 thI -thayele SaSThI. ba.va.no sAmu ne nAmu Adeza samaja. 0 ? tiruM ..kema ? tiru+gAm (trine tirU 2/1/1 thI Adeza thayo che) traNanI tiru+nAm (sadarayAnAMsfma 1/4/32) tisRgAm (rayvaLaa 2//63 thI T) vitA+gAm (catura ne vataruM Adeza) tasranAmU (upara mujaba) cAra strI enuM uparokata dRSTA temAM svara dIdha thayuM nathI 0 2 nAma kema kahyuM ? varmAnagAma=LAmu-cAmaDA enuM 0 ? sthADhi kema kahyuM ? DhADhanAmU ti vAnAm ahIM nAm e svAdi pratyAye nathI 0 2 saptAnAm kaI rIte thayuM. - -zvatra thI 2 nuM ja vajana thayuM che - nuM nahIM -tethI saMtana+mA=sata+gAm (nAne ne 2/1/1 thI anya - ne lepa thaze). sAta+nAm (sabhyanAm 1/4/30 thI mAm nuM nAma=saptA+nAmuM * zeSavRtti - saptamI ekavacana -va+di Dheva+ $= (AvaLe-af2 thI 9) dvivacana :- sevana ve+noTU (gvadyumopi thI ) vor (tADavAn thI ma_) sevA bahuvacana - va+su=+gvaghumati thI 5) -pu (satra 12). [109] (12) nAcattasthAvat rAtaH tasya : zirArate pi 2/3/15 * sUtrapRtha :- nAma-antasthA- 8 vat vAtta: chataca : zirU na attare pi pAMca pada * vRtti :- nAgyathA vaccaH paraca thamyaH parasya padamadhye vartamAnasya kenacit sUtraga kRtasya sasya SaH syAt , ziTA nakAreNa ca vyavadhAnepi sthAta | tevu | vRjyartha : - nAmI antasthA vargothI para rahelAM, padamaNe vatatA, ane keipaNa sUtra vaDe karAyelA ' no " thAya che. rui ke na kAranuM vacce vyavadhAna hoya to paNa TU ne ra thAya che. va+ pu rU (gvadumati 1/44 thI ) veNu (A sUtrathI ). vizeSa :-(1) nAmI svara (navanAmI) aMtastha (1, 2, 4, va) vagaM , , , 6,3 (2) keIpaNa niyamathI karela athavA koI niyamathI karela akSaramAM rahele che (3) nAkhyAdithI para eTale ke nAmI vagere tathA nI vacce kaI ziH akSara athavA na Ave te paNa 6 thAya nodha :- dhAtu pAThamAM dhAtunI yAdImAM rahelAM ne sU thAya che. (apavAda daiva-Tiva ) dA.ta. sThA gati nivRttam STA ne sthA thaze. 0 dhAtu pATha na jANatA hoya tene mATe sAmAnya paddhati -dhAtunI AdimAM 6 pachI vara ke kanya vyaMjana hoya te 6 ne zuM thaya jANa -hni, a6, , dvi caya pAMce kRta huM vALA nathI -sR- te-tR sR-zetru e kRta huM vALA nathI. 0 ? ziy kahetAM anusvAra AvI ja jAya che. chatAM zi ane na alaga kema kahyuM ? - 7 nA sthAne anusvAra thayo hota te ja sUne 6 karo paNa m nA sthAnamAM anusvAra hoya te s no l na thAya, mATe - alaga kahyo. dA.ta. 67-puNmu (ziroDanuM vAra: 1/4 30 thI anusvAra thaye) ahIM - ne jU na tha. 0 padAnta kema? paDhADhI-DhAte na thAya Adi) hRdana: rUti sudhi - dahIM chAMTanAro ahIM Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAnta puliMga kRtyane re 1/1/25 thI Dhadhi e pada tethI se nA ne jU na thAya padanI AdimAM che. padAnate : jemake anitatra ahIM. "manis," aMte n che te paNa jU na thayo. (pAntar-padanI madhyamAMja TU ne thAya) 0 ? kRta + kema kahyo ? visAmU-kamaLane bhAga, *vajA sghuvannAmAni e vacanathI virAma-cherane thayuM che -viti (nAgyupAya 5/1/54 thI) { pratyayathI viram ahIM huM ne na thAya 0 anya udAharaNe :nAmI - bAriA+mAtramANigi mA+jJAn dhAtu - mAAti kRti vi4 (5/1/48 AzAn ane (aa, 4/4/12 thI) phalU thatA vArit 0 antasthA nI+g=navuM-vANImAM 2 antastha che. mun pratyeya lAge tethI thaye 1 vaga:- vA+==vA2+9=vANuM-vANamAM 0 (zika) +g=ffs, pakSe saf:pu ++++m | ahI huM nAmi svara pachI rahela TU riza che chatAM s ne 5 thaI zake che. 0 (na , saf +nas satf za (navu saziH 1/4/55) sarpannakU+(ghuTAMghAi, 1/3/66 thI 7) sarSana+Si (nAmi pachI n che to paNa zuM thaze ) sava ( zisgvAra: 1 3/40 thI anusvAra zi10] (13) : 1/4/44 * sUtrapRtha :- -Atapti mA: * vRtti :- zArAjArAtA letAzA'mshc saMbodhane luk syAt / saMbodhanAbhivyaktaye hezabdasya prAkprayogaH / he deva / he devau| he devaaH| a ga ghaTapaTADhasaiAntA: kuMDhiruITH | sarvAdinA tu vizeSaH / sarva / vizva uma umayad anya anyatara itara itara itama tva tvat nema samasimau sarvAthau / pUrva parAvara dakSiNettarA parAdharANi vyavasthAm / svamajJAtidhanAkhyAyAm / antarambahiryogopasa'khyAnayopuri / tvad tad yad adUsU idam etad aika dvi yuSmad bhavatu kim * 3LAva uNAdi satra 579 ityasa'jJAyAM saba diH| ete sarvAdayaH striliGa gAH tatra puSTiA hALyuM te sarva . sI : vRjyartha : akArAnta - dakArAta nAmathI para rahelA vipratyayane ane sine amU Adeza thayo hoya to 31mune saMbodhanamAM lepa thAya che, C..saMbodhananI abhivyakti mATe purve re zabdano prayoga thAya che) deva ! -reva+tti -saMbodhanamAM A trathI sino lopa thaze. tethI -e.va. deva -ddhiva, de re -ba.va. de tevA: ja anuvRtti - mAturmAtaH pukoDarSe sinAma 1/4 40thI mAmale vizeSa : - 0 ? svAdeza vaDe karIne ja fsa nA sthAnamAM thatAM Adeza na le 5 siddha che chatAM bamanuM pRthaga prahaNa kema karyuM : 0 am nA prahaNathI si nA sthAne thatAM ane AdezanA lepano abhAva karavA mATe -- dA. ta. de vatara ! (Atara + fsa = vataraDha - be mAMnA eka) ahIM prakhyateDavA . 1/4/58thI thayela Tu no lupha thatuM nathI - kemake Rtara + =vataraDha -bemAMthI kyuM sa ? nAsthAne ya thayo che, mATe lepa na thAya. 0 ? ataH kema kahyuM ? de gauH (mota H 1/4/74 thI bhA nuM thayuM che. 0 anya udAharaNa :(fsa) de bina ! (nina+sa-tti lo5) (6) de353ma he kuMbhanI samIpa vartAtA (vimavita samIpa-samRddhi ...3/1/39 thI avyayI bhAva samAsa thaye ataHcamADamU 1/4/57dhImama)A sUtrathI san no lepatha. 0 (si) hai mati de - he ne TapI gayelA he gati desa A satrathI lepa 1 x zeSavRtti - ghaTa, vagere 3/kArAnta puliMga zabdo che sarvA izabdo ( ma kArAnta hovA chatAM tenA rUpe bhinna rIte thatAM hovAthI vizeSatA che. o o o o o o o o o o o. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghu prakriyA sarvAri-sarvanAma-sarvA, vizva, 31, 3mayaTu, 3, bacatara, phutara, vetara, vata, vai, tuM, nema - A sarvanAmo kaIpaNa arthamAM sarvanAma tarIke vaparAya che sama ane sima zabda sarva arthamAM hoya te sarvanAma samajavA ( anya arthane sUcave tyAre sarvanAma na thAya pUrva-1ra kAvara lai, attara apara-madhara. A zabdo vyavasthA arthamAM sarvanAma gaNAya che sarve jJAti ke dhana arthamAM sarvanAma nathI pitA ne amAM sarvanAma che. rUtarat zabda bahiga ane kAye, chupAvavA arthamAM sarvanAma che tyad tad yad adam idam etad eka dvi yuSmada mavatu-vim sarvanAmo che. | sarvathI vim sudhInA sarvanAme saMjJA bhinna (vastu ke vyakitanA nAma sivAya tathA belAyelA zabdanA anukaraNa rUpe na hoya to) arthamA sarvAha samajavA. sarvanAmanA rUpa traNe liMgamAM cAle che (puliMga rUpe kahevAya che, jue sUtra 14 vagere) sarvADhi gaNa:(1) sarva -badhuM (sarvASiyasevananeti sarvADhiH) saMjJA atha laIe te ekanuM ja grahaNa thAya. mATe te sarvAni kahevAya vaLI sarvADhimAM yAtri zabda vyavasthA vAcaka che mATe zrena (badhuM ) zabane sarvAdi na kahevAya 2) vivuM badhuM--paNa jagata arthamAM savadi nahI, (3) 3ma. be-nitya driva - (prazna) - ki.va mAM - smAtu vagere prApya ja nathI te sarvAdimAM grahaNa kema karyuM. sarvAH sarvA: 2/2/119 thI sarva vibhakti thAya te mATe (4) 3mayadra -jeDI yugala - (nitya e.va. ba va.) 2 anubaMdha strI liMgamAM (2/4/20 thI) pratyaya karavA mATe che Ta pha che -umathI -strIligamAM thAya. ( zakA) samaya -ddhitva -viziSTa be ne vAcaka che. te pachI ekavacana bahuvacana kaI rIte thAya ? (samAdhAna) samaya zabda be avayava vALA samudAyano bedhaka che. drita viziSTa mAtrane nahIM. tethI eka samudAya mATe ekavacana, aneka samudAya mATe bahuvacana thAya ane kivacana mATe mahApue upayoga karyo nathI mATe na thAya. (5) anya - anya bIju (6) kanyatara :- be mAMthI eka hatara pratyayAntamAM nyatara AvI ja jaze te alaga grahaNa kema ? - tama pratyayAta anvatam savodi nathI mATe alaga grahaNa karyuM. (7) rUtara bIja adhama arthamAM sarvAdi nathI. (8) katara :- (9) tam A banne pratyaye jene ane che. tevA zabdo (7 3/52/55) mA pratye yata, tata, vim tathA 321 zabdone lAge che. (zaMkA) -A banne prameyo svArthika che tethI *prakRtti dvArA siddha chatAM pRthak upAdAna zA mATe ? sarvAdinA anya svAthi ke pratyaya grahaNa karavA mATe pRtha grahaNa karyA. (10) 2 anya, bIju (11 svata-samuccaya | (saMkA) tvat nA rUpa tirthavRt jevA che chatAM sarvAdimAM grahaNa kema ? -je sRdimAM grahaNa na kare te - pratyayathI stra thaI aniSTa pravega thAya che mATe. (12) nema adhu (13) sata samasta (samAna arthamAM nahIM ) (14) rima-simA-(simADo artha nahIM) rAmasiAnI - (1/4/7 savaH lAgatuM nathI) 1/4/6 TA lAge che. (15) pUrva (16) ghara-bIjI (17) avara-pazcima (18) vakSiNa (18) avara (20) para - bIjI (21) apara-nIce 15thI21 dizA-dezakALa vAMcI vyavasthA arthamAM sarvAdi che anya arthamA nahIM. sarvAdi : (1) hemazabdAnuM zAzana sudhA bhA 1-y 173-174 (2) madhyavRtti avagUrI bhA 1, pR. 540-42 khAsa jovA nyAya : pratighaLe vArthiva pratyakAntAnAmapi prahAm pR. 50 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAna puliMga vyavasthA :- pitAnA arthanI apekSA rAkhato je avadhine niyama te vyavasthA. (22) sva -pote (AtmA-mAmIya-sAna, dhana arthamAM nahIM. (23) antara nagarIbhinna mahiyoga bhane upasavyAna ( Aya) 24 mAM (23) tvad - te (25) tad - te (26) yad - 2 (27) adam -ye (pare kSa) (28) idam - 2! (pratyakSa) (28) etad - se) (30) eka meDa (31) dvi-me (32) yuSmad tu (33) asmad I (34) bhavatu-mA5 (35) kim - ma (A) dvi, yuSmad , asmad , bhavatu yArebhAM i, smAt, smin maadesh| yatA nathA. chatai sAhibha? -sarvAdeH sarvAH 2/2/118 sUtrathA sarve vimasti thAya che te mATe. -sAdeH sUtramA pahInA niheza za tatsambandhi yo poche. tethA priyasava , atisarva mAM sarvAdaH ramrausmAtA 1/4/7 vagaire vagere lAgatA nathI. viziSTasyApi grahaNam nyAyathI jas nAi bhanathayo. 0 ? napusakasya ziH 1/4/55 me 52 sUtra cha tathA maNavAna cha. mana tethI svarAcchau 1/4/15 bhane nidIdha: 1/4/85 thI sarvANi siddha che. 024nya 72 : vizva+jasU-vizva+i=vizva me rIta umaye, te vagere thAya. sarva nA 35o :prathamA sarva: sau' sarve dvitIyA sarvam sau sarvAn _ (sarvAn - sarva+zas = sarvA+n zaso'tAsazcanaH pusi thI -sarvAn) [121] (15) raghuvarNAznoNa ekapade'nantyasyA'la caTatavargazasAntare 2/3/83 * sUtratha :-2 -- R varNAt na: NaH ekapade anU - antyasya la-ca-Ta- varga za sU antare * vRtti - repha Sa kAra R vaNebhya: parasya ebhiH sahakapadasthasyA'nantyastha nA NaH syAt , lAdinvanA zeSavaNavyavadhAne'pi bhavati / sarveNa / ekapada iti kim ? agnina yati / canAsikaH / anantya iti kim ? sarvAn / lAdi varjana kim ? viralena / bhUrcha nam / daDhena / tIrthena / rasanA ramanA / bhattyartha :- (33)2, pa2, R vaNathI para ane 2 sAthe eka padamAM rahelAM, ane anya nahIM tevA - ne ju thAya cha. - tanI madhyamA la 123 [la, ca 4, Ta 4, na , za, sa] nAya t| -bha: sarvaTA-sarva +ina (TAGasAri 1/4/5 thI ina)-sarvena-43. mAsUtrathA sarveNa thaze. ___-4 sa+++++a cha. 2 machI ane zuM che paNa tenuM vajana nathI mATe : thaI zakayo -bIju ane jUekapadamAM che, temaja ane nathI. 0 ? ekapade bha yu [11] (14) jasa i. 1/4/8 * sUtratha - jasaH i. dvi 56 * tti :- sarvAderakArAntasya jasa i: syAt / sarve / (sava" / savau / sarvAn ) pratyaya :- sAdi sanmAnita a kArAta nAma (sarvanAma) mAM jUno thAya cha .ta. sarva+jasU-sarva +i=sarve-mAne (avarNasye 1/2/9) * anuvRtti : sarvAdeH smauramAtau 1/47 thI sarvAda: bhavizeSa :- 0 pratyayasya 7/4/108 me paribhASA mujaba rajU ne sthAne Adeza thayo che -(SaSThayAntasya 7/4/106 thI mAtra antya sUno nahIM) 0 ? ataH 45 4yuM ? sarvAH - mahA A thI 52 jasU che. 0 ? sarvANi napusasiMgamA nAma grahaNe liGaga / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava ladhu prakriyA agnina yati-pazi saya che. mahI agni: me456 cha nayati bhI 56 cha cama mayi nAsikA yasyasa:-camanAsikaH (gozcAnte hUsvAH 2/4/86 thI hasba) -2mI samAsa thaye che tethI aMtavartI vibhaktino lopa thayo che. -paNa vibhakti sthAnIvata thavAthI cama-nAsikA 56 / 54 che. bhATana Na thy| nahI. 0? anantya ubha yu. ? sarvAna - mante cha 0? la 13 14 bha yu ? viralena, dRDhena, tIthena, rasanA preshaant| mAM no thayo nathI. bhavizeSa :- tRtIyAH sarveNa-sarvAbhyAm sau: 0 +n tIrNam -tI+nam - tare St. : 0 +n=puSNAtti- puS+nAti - puSTa-zane 0R+na-nRNAm - kR+nAma :- puruSAnu 0 +a+na kara+nam=karaNam - 426 // 0 R+++na-bRhaNam - bRha+nam - 1 0 2++i=akeNa -- a+ra+ka+i+na - sUrya [113] (18) sarvAdeH smai-smAtau 1/4/7 * sUtratha :- sarvAdeH smai-smAta *vRtti :- sarvAdarakArAntasya /o-GasyAH smai smAtau syAtAm / sarvasmai / sarvasmAt Wan vRttyatha' : - a pati sarvAta nAbhana Ga, usi prtyyn| smai-smAt bhv| mAza thAya che. sarva +Ga (4 se.1 )sarva+smai sarvasmai sava'+Gasi (5.me.) =sarva+smAt sarva smAt *manuvRtti :- ata AH syAdau jasUbhyAmaye 1/4/1 thA ataH Wan vizeSa:- 0 nAMdha : sima -yA. mAM A sUtramAM sarvADhi gaNanI carcA karela che je mahI sUtra 13 (111) adetaH syamAlaka mAM thye| birAme vA 1/3/51 yA vi8pe tU - d thAya tathA / sarva smAda 0 anya 2 :pUrva +Ga = pUrva+smai=pUrvasmai pUrva +Gasi=pUrva+smAt=pUrvaramAt anyasmai anyasmAt kore yaturthI :- svasmai-sarvAbhyAm-sarvebhyaH 5bhI :-- sarvasmAt-sarvAbhyAm sarvebhyaH [114] (17) avarNasyAmaH sAmaH sAm 1/4/15 * sUtratha:- avarNasya Ama: sAm * vRtti :--- avarNAntasya savAMdarAnaH sAm syAt / etvaSatve / sarveSAmU pratyatha : anti sahinAma mAM (5 5.1) Am / sAm thAya ke sarva+ AmU-sarva +sAm (mAsUtrathI Am n| sAm thye|) sarvasAm (ebahusbhesi 1/4/thI e) sarveSAm (nAmyantasyA ..2; 3/15 thI) * manutti :- saba deH smaisvAtau 1/4/5 thA sArvAde: vizeSa .- 0 anti 54 asane A nu aAe 2. *sannipAta lakSaNaH vidhiranimita tad vidhAtasya - sA nyAyane nitya mAnAne ebAgasi sUtramahI lAgaze jo tema na mAnAe 2 nA vA kArane sAm te adharanA vidhAta cha. 02 a varNasya ubha yu? bhavatU+Am-avatAm - 241 sanyA :A--vizvA+A ma vizvA+11 vizvAsAm (strIti) SaSTI sarvasya sAyAH sarveSAm (18) U sivA 14/8 * vRtti :- sadirakArAntasya hu~ smin ra yAt / sAva riman / [sarvayoH sarve pu / he sarAva', he sAvo, he sAve / 0000000000000000 * sannipAta...nyAya. 18, pR. 16. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAnta puliMga phra vRttyartha : : sarvAhi sambandhi a arAnta nAbhane Gi (saptabhI me.va.) / smin thAya che. jemake sarva+Gi= sarva + smi= sarva smin - aAbhAM anuvRtti (1) saba deH smaisyAno 1/4,7 thI sarvAdeH (2) ataH A: syArau jas myAmye 1/8/1 21 370: :-- oN viza bhavat + Dibhavat+i=bhavadi t vyaMnAnta che 0 ? ata: prema ? 0 ? if? sarva (aSThanu nAma)+di= sarva +i=sarve (avarNa sye... 1/2 / 6 thI e) saptabhI : sarvanAH sarvaSu 0 sarvayo:- sarva+os=sarve+os (esbhosa /// thI e = sarva + os etayA 1/223 thI ay ) =rAvayoH 0 rAdheSu : rA+lave + (es 1/4/4 thI e)= (nAmyantA 2/3/15) sodhana he he sarva he sarvo he sarve dhana sUtra zaha [prathamA tinI prema ipo thaze ] [118] (18) navabhyaH pUya ismAt rimanyA 1/4/19 maiM sUtrapRSa :- navabhya pUrvebhyaH ismAt - smin vA * vRtti pUrvadi navakAt jasGasiGIM nAmU ismAt sminA vA syuH / pUtre pUrvA / pUrvasmAt pUrvAt / pUrvasthin pUrve / navakAditi kim ? tye / 5 vRttyartha : (sarvAdhi sammandhi) pUrvAdi na [pUrva-para- abara - dakSiNa - uttara - aparA - adhara - svaM antara ] thI 5 jas (prathama patra) ne| i. asi (5 yamI va ) smAt ne DI (saptamI .va ) ne! vikalpe thAya che. jemake riman 0 pUrva + jasU = pUrva + a = pUrvAH pakSe pUrva +6= pUtre - pUnA lo. 69 0 pUrva + Gasi = pUrva + as=pUrva 'smAt= 5va' smAtpUrva + At (Ga Gasye / 1/4/9) pUrvathA vi =pUrvAt 0 pUrva +GI=pUtra'+I=pUrve' vi8ye pUrva'+smin= pUrvasmin-pUrva bhAM 0 ? navakAt bha bha chu ? tyete tya + jas-tya + i =tye yahIM yad : pUrvAdi navamAM yAvateo nathI ArTa vikalpe prapti thaze nahIM. anuvRtti :- (1) ata AH svAdau jasubhyAmaye 1/8/3 thI ata: ( 2 ) jas i: 1/4/8 (3) Ga e: smin 1/4/8 (4) sarvAdiH smai smAtau 1/4/7 vizeSa :- nAMdha :- prathamA, saMyodhana bahuvacana, paMcamIekavacana, saptamIekavacana sivAyA ghAM 35 sarva levA thAyalemaDe :pUrva : pUrvI vagere. prathama :- paraH parau pare-parA: vagere.. [17] (20) mArddha prathama carama tayAcAlpa katipayasya vA 14/10 sUtrapRtha :- nema arddha prathama carama taya aya alpa katipayasya vA vRtti: nemAdinAM zabdAnAM tayAya pratyayAntAnAM caja irvA syAt / neme, nebhAH / dvitaye, dvitayAH / traye, nayA: / atra nena zabdasya sarvAdi tvAnnitya prApte, zeSANAM cAprApte vikalpaH / phu vRttyartha :- nema, addha, prathama, carama alpa, katipaya zabda tathA tathadra ( taya ), ayaTU (a) pratyayAnta nAmamA jas ne i vizva thAya che. bhaDe : nema+jas= nemA: (ata A: 1/4/1 thI A) vidaye nema + i (mAsUtrI i) neme (avarNa' sye 1 / 2 / 1thI e) e ja rIte dvitaya + jas- dvitayA: pakSe dvitaye traya+jastrayA 5 traye ahI tema zabdathI sarvAdimAM nitya prApti Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 abhinava ladhu prakriyA hatI bAkInA zabdomAM aprApti hatI. te banemAM vikape prApti A sUtrathI thAya che. * anuvRtti :- sata bAra sthAva vasUkhyAma 1/4/1 thI rAtaH (2) kam rUH 1/4/9 - ra vizeSa :- mAhinA artho nema-adhuM, kardhA-aDadhuM, prathama-paheluM varama-cheluM, -thoDuM, titha-keTaluM, tayapratyaya jemake kitabeavayavavALuM kaya pratyaya 0 zya-traNa avayavavALuM 0 nema zabdamAM prathama ba.va.mAM A sUtra lAgaze bAkInA rUpe sarve mujaba thaze. 0 varSa thI tivaya mAM prathamAM be va mAM A sUtra lAgaze bAkInAM rUpa Teva mujaba thaze. 0 nAma (saMjJA) heAyata A sUtra na lAge jemake keInuM nAma varSa che te aDha+=== 0 nemAdrinAM kahyuM tethI samAsamAM rahelA prayane mA: - vikalpe DuM na thaye 0 svArthika pratyayamAM paNa vikalpana thAya jemake :mardhA: ahIM svArthe pratyaya che 0 ? samaya zabda vad pratyayAnta che chatAM A sUtra kema na lAge. sarvADhimAM grahaNa karedha 3mA zabda praya hita aave che mATe vikalpa na thAya. 0 anya udAharaNa :-- prathama+jasaprathame pakSe prathamAH gharama+jasU-carame-pakSe caramAH alpa+jasU alpe-pakSe alpA: katipaya+jasU katipaye-pakSe katipathAH * anuvRtti :-(1) sAtamaH namUkhyAma 1/4/1 thI ta: (2) sarvA: maurmAta 1/4/7 thI sarvAsaH () nasa chuM1/4/9 ja vizeSa :- dvanda samAsa - vArthe draH sadokata sarakhe sarakhA be ke vadhAre nAma 2 kAra yukta karavAthI dvandra *samAsa thAya che. jemake :0 6i1. rAmazca lakSmaNazca rAmalakSmaNau 0 ba.va. 2 madhya 8maLa% maratazcataH=rAmarjhAmara11: 0 jAtI sItA 2 rAma=NItArAma 0 2 sarvADhi: 1/4/ra sUtra dvanda samAsamAM sarvAdina niSedha kare che. tenuM A bAdhaka sUtra che. tathA nasa 3: 1/49 ne paNa vikape bAdhaka che. 0 tasavadhi vi tana thI piravatara vatamAH e prayoga mAM na no rU na thAya kema ke priyatara sarvAdi nathI, -paNa paramAvataranuM paramAtara--tamA :- paramavataravAtame evA be rU5 vikalpa thaI zakaze 0 tat :- +tar vikrUDatara (vattaminyAhU 7/3/53) 0 tat :- +gata mU kri+rata (vadunAM prazna tamaghavA 7/3/54). [11] (22) na sarvAri 1/4/12 * vRtti - 1 variH rAva vina thAt | pUrvAparAya / katarakatamAnAm - ka vRtvatha : dvanda samAsamAM sarvAdi (ga) sarvAdi gaNAto nathI. sarvAdi zabdane uddezIne thatuM kAya" dvanda samAsamAM thatuM nathI.] pUrANa -caturthI e.va. ahI sarvAdithI mai pratyaya thAya nahIM. SaSThI ba.va. - tarata tevAM zatA tamAnAm ahIM paNa sarvAdithI vAtA- tameghANU thaI zake nahIM. zi18] (ra) je tA 14/11 * vRtti -- ja samA vinA gata rU . cAt ! pUrvAre, pUrvAva: 1 vRjyartha - samAsamAM saudinA kar ne vikalape thAya che. dA.ta. pUrva kaca=pUrvApara : pUrva ane pAra vika9pa-pUrvApara+=pUrvApare ( no vikaDhape thatA be rUpo thayA). * samAsamAM dareka pada sarakhuM mahatvanuM ane svataMtra che. padonI saMkhyA parathI samAsanuM vacana nakkI thAya che. chelala padanI jAti AkhA samAsanI jAti bane che. saMskRta vyA dho. 8 pR 51 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAta puliMga * anuvRtti :-- dvandvo vA 1/4/11/ryAyaH sne smAto 1/4/7 thI sarvAra : maiM vizeSa sarvAdine lAgatAM maiM snAta smina sAm pratyayo ahIM lAgata! nathI ane sUtra 21 (119) thI namUnArU vikalpe thAya che, pUrvaca aparazva iti pUrvAparam tasmai [caturthI e va. ae to kahyA 1/4/6 thI ca] jemake :pUrvAparAya te ja rIte... pUrNavarAta (pUrva-aparathI) pUrvA2e - (pUrva aparane viSe) [12] (23) tIya hinnA'vA 1/4/14 * sUtrapRtha :-- tIyam cit hAre vA * vRtti tIyAnta Go Gasi GiSu sarvAdirvA racAtA / dvitIyabhai, dvitIyAya / dvitIyasmAta, dvitIyAta dvitIyasmin , dvitIya / tRtIyasmai, tRtIyAya / tRtIyasmAta, tRtIyAtU / tRtIyasminU, tRtIye| zeSa vavat (smin) umazabdo nitya dvivacanAnta umrau 2 / ubhAbhyAm 3 / ubhayAH 2 / ubhayazabdasya dvivacanAbhAvaH / evaM ca dvitve umazabda:, ekatva bahutvayeo zcAbhayazabdaH prayojyaH - umye| maNiH umaye devamanuSyAH / 6 zrRttva *-- tIya antavALA nAmA mAM ` (M), tti (smAt ) vikalpe sarvAda thAya che. jemake:dvitIyana -ti kAya thAya tA hai (i ne-mAtau 1/4/7) thI dvitIyau vikalpe Do 1/4/6 thI dvitIyAya dvitIya+tti: -bIjAthI ( Git ) - dvitIyasmAt dvitIya khIjAmAM (Dita) -dvitIyasmin (': zmi 1/4/8) vikalpe dvitIya dvitIyAt e ja rIte caturthI e.va. tRtIyasne pakSe tRtIyAya pacamI eva. tRtIyamAt pakSe tRtIyAt saptamI e.va. tRtIrthAmA pakSe tRtIye bAkInA rUpe deva jevA tharo. * anuvRtti ryAve: ausmAto 1/4/7 thI sarvAdeH : 71 maiM vizeSa :-- ti kArya eTale haiM anuaMdhavALA pratyayA sambandhi kAya jemAM 3, ti, jjU, khri cAra pratyayeA samAviSTa che 0 sarvAdi pratyayamAM nU nuM vidhAna atre nathI karyu kemake nU ne badale anya koi pratyayanuM vidhAna nathI. 0 tIr antyanAmeAmAM che (ca-maeN) isa (mAta - smAta ). - (3-sin) pratyayA vikalpe lAgI e rUpe| thaze. bAkInA rUpe mAM kaI pheraphAra na thatA hAvAthI puliMganA rUpo haeNva jevA ane napuMsakaliMganA rUpe jja jevA thaze. 0 dritIyA strIliMgamAM 2/1/18 thI kUkAnA cAre rUpA (ce0 3 yAr--cAN, cAmU-kSusyAt, cAm-syAm) jemAM maiM tu che) vikalpe banne thaze. bAkInA rUpe mAA jevA thaze 0 A sUtra ti kA mAMja vikalpe 2.rvAdi kare che. tethI tyAdri sarvAta: 7/3/29 thI anya svarAdi pUrva jJa pratyaya thato nathI. paNa sjitAnpAjJAte 7/3/33 thI svArthe pU (F) pratyaya thAya che. dA ta. dvitIyAya ja thaze. 0 avata pradaLe nAna hya pradAm nyAyathI pttuprkaare| yasya iti pahujAtIya ( prakAre jAtIya27/2/75) tasmai paTTugAtIyAya (ca.e va.) DahApaNa jenu vizeSa che tevA mATe ahIM nAtIya zabda athavAta che tIya pratyaya nahIM. tethI A sUtra lAgaro nahIM. 0 lAkSaNika pratipadoktayeAH prati padoktasyaiva grahaNam nyAya mujaba mu<Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava ladhuprakriyA 1 | 3maya zabdamAM dvivacanane abhAva che e.. -ba.va.nuM ja grahaNa che. samayaH 3ma-pragamAM - 3mAmaLi: - ekavacana prayoga 3maye hevamanuSA :- bahuvacana prayoga 121] (24) mAtanirAIsanastha rANA suvA2/1/100 * sUtrapRtha: mAsa vaizAM mAsanastha rAk-uo jI[ vA. maka vRtti - rAsA RAdhASAM suvA sthAta ! SaSThayA nirdiSTe'ntyasya kArya m / mAsaH, mAsAn / mAsA mAsena / vRtvarthaH - svAdi sambadhi rajU vagere (rAk thI ) pratyaye mAsa nizA ane kArana zabdane lAge tyAre zabdanA anya svarano vikalapa lo 5 thAya che. - pachI vibhakti dvArA nirdezala anyanuM kArya thAya che. paribhASA 7/4/106 'ghaTAcarcA mAtAsUtramANU (A sUtrathI vika95) ==+aa: (aa:, : ghanti) vika9pe mAsa+Ayu =mAsAt (rAstArAgna 1846) mAsa+TAmAsa+ina (TAGasAri 1/4/5)-mAsena (vaLe 1/2/6) pakSe-jUnA=mANA 1 vizeSa :- 0 za{ thI eTale bIjI vibhakita bahuvacana sudhI. strIliMge :- nizA+zasUniJsU=ni: pakSe nizA: (samAnAnAM thI dIdha) rAtrIone napuMliMga :- mAsanarUpha bAsa+knmAni pakSe mAsana+=mAsane -Asana upara 0 bahavRtti bhAga-1 -67-cAyinI anuvRtti -mAsa zabdanI vyavasthA vAcitA thI prApta che athavA te *1 mADu dati nyAyathI prApta che. 0 2 sthAtri kahevAthI rAjU taddhitane na Ave 1i222] (25) nAma vize caMgane 1/1 21 * sUtrapRtha:- nAma si6 - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 * 1nyAya : rakSAne sfdhavAra nyAya 12 pR 12 mAM mahuvA stravat nyAya * sthAdi : zat prathama gucchake maMjarI 1 pR 150 * vRtti :- fsati pratyare 2 varga cagnanA ca pare nAma pada syat .ava bhoriti ruluki mAbhyAm / ghuTastRtIya: itidatve mAbhyAm / sa vibhaktiSu vA lugati kecati mAH mAsaH / ka vRjyartha - sit pratyaya ane 2 sivAyanA Adi vyaMjanavALo pratyaya je nAma pachI Ave tene pada kahevAya, * anuvRtti : santa vat 1/1/20 ka vizeSa :- sita - je pratyAyanI sAthe s anubaMdha hoya tene sita pratyo kahevAya = san - sivAyane vyaMjana je pratyayanI AdimAM hoya te karyuM vyaMjana (sU) dA.ta. mavata+= mavatarUMca ( rUtu che)= mavayaH Apane (gTatRtI 2/1/06 thI 8) (kam) dA.ta. paca7+khyAma=pAmyAkU (padAnta thatA ne sAruM thI thaI ghAvati thI 3. () dA.ta. vAsthati (vAvamuM rUkatI vANIne I che che.) ahIM ca AdimAM che mATe rR pada na thAya 0 A sUtramAM sit prahaNa karIe paNa lupta vibhakitano sthAnIya bhAva mAnIne mevalIya prayoga siddha thaI jAya che. chatAM pranthalAra siTU nuM grahaNa karIne jaNAve che ke pratyaya para chatAM lupta vibhakita sthAnIvat bhAva mAnIne pada sa jJA thatI nathI. 0 2 sirayUjhane kema kahyuM ? rAvAnI rAnana+sau- pratyaya che 0 2 nAma kema kahyuM ? dhAtumAM na thAya vami=vasRmi * zeSavRtti :- mAmU+khyAmU-A sUtra thI pada saMjJA - mArU+khyA (zaiH 2/1/7ra thI da-mA+bhyAm sa varga mA mA 1/3/22 thI 2 le 5) mAkhyAna vikalpa mAnU+sthA=mAtmyAm (puTatRtIyaH 2/1/76 thI TU) je meM ne lepa na thAya te mAsAkhyAmu (ta sA: cAlo 1/4/1) 0 keTalAMka AcAryo sarva vibhakitamAM ma no vikalpa lepa Icche che tyAre :- mA: pakSe mAsaH (pra. e.va.) [13] Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAta puliMga 73 (29) dantapAdanAsikAhRdayAsRnyUSodakadAryakRcchakRto datpannas hradasanyUSannudandoSa nyakaJzakanvA 2/3/101 sUtratha :- 1) danta (2) pAda (3) nAsikA (4) hradaya / 5) asUj (1 yUSa 7) udaka (8) desU (8) yakRt (10) zakRt - (1) dat (2) pada (3) nas 24) hnadra (pa)asan (1) yUSan (7) udn| 8)dASana 8) yakan (10) zakan vA tri 56 vRtti :- zasAdau syAdau pare dantAdInAM dazAnAM dtprbhRtye| dasA dezA: vA syuH / data: dantAn / dadbhyAm / pada: pAdAn / padbhyAm pAdAbhyAm / Wan tyatha :- syAhInA zasU vagere pratyayo sANe tyAre danta nA dat pAda no pad, nAsikA nA nasU , hadaya nA hRd , amRj neasan , yuSa nA yUSan , udaka ne udan , dAsU nA doSan , yakRt ne| cakana, mane zanno zakan Aheza diye thAya che. danta (aid}+zasU= (1) dat+zasU-dat+asU dataH viTye (2) danta+zasU-dantAna (zasA'tAsazca 1/4/48) danta+bhyAm = (1) data+bhyAmUdadbhyAm (dhuTastRtIya: 2/1.76) pakSe (2) dantAbhyAm (ata AH syAdau) se te pAha+zas=pada: pakSe pAdAn-5gAne pAda+bhyAm=padabhyAm 52 pAdAbhyAm * anuvRtti :- mAsanizA'sanasya zasAdau lugvA 2/1/100 thA zasado syAdau (27) aneo'sya 2/1/108 sUtratha :- ana; asya *vRtti :- GyAmadhura svare ca aneo'sya luka syAt / yUSNaH, yUSAn / pratyaya :-an nAanA kI pratyaya ane purvajita svarAdi (svAdi) pratye paramAM Ave to lopa thAya che. yUSa ne| dantapada...2/1/101 thI yaSan 0 yaSa+zasU-yapAna (zaso'tA 1/44) vidhe yUSana zasU yA sUtrathA a5 yatAM yUpna+ asU-yUSNa (raSavarNAnno thI Na) Wan manuvRtti :- zvan yuvan madheonA hI syAdyaghuTU svare va uH 2/1/106 thA kI syAdyadhudasvare vizeSa :- 0 ddii-naa|naatn sUya I 0 ghuT pati -ghuTa sajJA-zidhu TaH 1/1/28. pusriyAH syamojasU 1/3/26 manne sAthI puliMga-strIliMgamA -si, a , au, jasU , -pAye ghuTu che. narasiMga-jasU sane zasU nA zima :(pu.) rAjan+zasU-rAjana+as=rAjJa+asU rAjJaH rAjamAna (strI) rAjana+GI rAjan+I-rAjJI-20 ( + ) nnA 1 - tavargazcavarga 1/3/60 thA thayo che. (3 ) kula+jasU kula+zi(napusakasyaziH 1/4/55) kula+na+i (svarAcchau 1/4/15)-kulAni -(nidIdha:) 02 strI pratyaya GI ubha yu ? kula+GI (samI se)-kule 0 ? madhura ubha yu ? rAjAnau rAjana+au - (au ghuTa cha) 0 ? 212 ubha yu ? rAjabhyAm rAjana+bhyAm (adhura 595 22||hinthaa) na so5 - nAmnAneA 2/1/11 thI thayo. tethI rAja+bhyAm thayu [125] . (28) nAmnAno'nahnaH 2/1/81 * sUtra :- nAmnaH naH anahaH * vRtti :- padAnte nAmnA nasya lukU syAt , sa cedahanA na syAt / yUSabhyAm, yUSAbhyAm / Wan vizeSa :-- 0 zas vagere yAhinI bhI vibhakta bahuvacana thI saptamI vibhakti bahuvacana 0 nAmanA rUpanI sAdhanikAnI dRSTie uparokta AdezanA be bhAga paDI zake (1) na santya hAca tavA shh| yakan] shkn| (2) na antya nAyatakA zamho dat thA hRd nuM anyAdeza vALA zabdanI sAdhanika nIcenA ye sUtrI 27-28 bhurA thaze. 0 anya 295 :nAsikA (nA)+TA-nAsikayA pakSe nAsA sa... - hradaya+GI hRdaye 52 hRdi-yamAM [124] Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava ladhuprakriyA ma vRjyartha - padane ate nAmanA | no lopa thAya che. je te lahara no . na hoya to jemake, - yUSa osAmaNuM yU+khyA- A sUtrathI 1 lepa yU+khyAmu =dhUkhyAm - vikalape cUpa + khyAkU = yUvAncAmuM (ta zA: ja anuvRtti - dhuru pAntara /1 / 2 thI vAte vizeSa - 0? mananuM varjana kema karyuM ? ati-nana+Ati (che mATe A sUtrathI - ne lepa na thAya.) arati -(subbara 2 1/75 thI 2 gati 0 ? nAma kema kahyuM ? zradana dhAtu hRF hyastanIne vivU-vyAnI : : 2 Dha: 4/3/78 thI viMTU ne le5 - hyastanImAM aTTa Agama thatA mana 0 : rAnapu: kema thayuM ? 2AjJa: puruSaH kRti 2Ana puq: 2Anana+puruSa, pUrvapada rAga pada che tethI A sUtrathI je ne lepa thayo 126]. (30) sujAtenAd: 2/1/107 * sUtrapRtha - sugAta: 3-Ava: * vRtti - A varnAhyAvIrasya yAM rAsAya svare pare ca luk syAt / vizvapa: vizvapA / vizvapAbhyAm / adetaH syamArityatrAta eva luka uktatvAt sambodhane silopAbhAvaH / he vizvapAH / eva seomapApramRtayaH / vRjyartha :- vajIne [kArAta strIliMgane vajIne anya kArAnta nAmanA vA no phI (strIliMga) ane jJAtri svAda pratye paramAM hoya tyAre lepa thAya che. jemake :- vizva-dvitIyA ba.va. vizva+ rAjUvizva+36 (A sUtrathI A lo5) = vidyA: tRtIyA e.va. vizvapA=vizva + A-vizvapA 0 ? svarAdi kema? vizva+khyA-vizvagrAm 0 ata: sparphavA 14/44 thI sambodhanamAM sino lepa nahIM thAya, kemake tyAM ja kArathI para lepanuM vidhAna che. tethI je vizva * anuvRtti - | yuvAne cAra vare va 3: 2/1/106 thI cAca ghuTuM svare. F vizeSa - siddhahema vyA. mAM zAri hAddhi ne badale adhuru svare kahyuM che. 0 2 bApU varjana kema ? zA+=NAH zALAone - strIliMga che. 0 ? sAt kema kahyuM ? naH - zuM kArA. che mATe lepana thAya. 0 anya udAharaNa :- nirupA + zakU = vi.DhA ? 0 dAdA g)=hAdav=AhAhAnAmanA gaMdharvone [128]. 31) icchA 1/4/22 * sUtrapRtha - 6-3: saoN : n 31 * vRtti - korasthAriritA saTTa : syAt / munI vRjyatha :-tra zabdane vajIne anya have kArAnta tathA hasva rUkArAnta zabda va nI sAthe anukrame dIdha kArAnta, dIdha sakArAta thAya che. jemake :- muni munI (29) jo vA 2/1/109 * sUtrapRtha - huM je vA * vRtti :- dRAre ka ra pareDaDaca suvA syAtU / yUSNi, yUNi yUSe ka vRyartha :- kAra ane ru paramAM hoya tyAre vija anya vALA nAmanA] 3 nA 2 no lupha vikalapa thAya che. yU+ yUSa+rU - (1) pUNe (va ) pakSe yUra. +o yU+ (A sUtrathI kara leSa) = yULA+ (2) = (3) yUni-san na 3 na lo pAya tyAre yuva+ thayuM. * anuvRtti :- ane Daca 2/1/108 ka vizaSa :- pratyaya-sAmI vibhakita ekavacanane samajo. huM prathamA-dvitIyA drivacanano 8 ne sthAne thato huM jemake :- sAma+=sAma, +=sAna+ThTha sAni pakSe sIni -be sAmagAne [17] Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAnta puliMga 75 * anuvRtti :- 1/4/20 vizeSa :- go kema kahyuM ? -atithi (strIne oLaMgI janArA puruSA) sRithA: 2/1/54 thI chuM ne 3 Adeza prazna ? triyA: 2/1/54 e para sUtra che te A sUtranuM prayojana zuM ? strI zabdanA vajana dvArA ema jaNAve che ke para evA DU A deza vaDe karIne rUta, sat nA sthAnamAM dIdhuM chuM, 4 ne bAdha thato nathI tethI ja tistri +7mAM yatitraH (1aut 1/4/22 thI thayuM. paNa TvicA: sUtra lAgyuM nahIM. eja rIte ciMdriti 1/4/23 diDI 1/4/25mAM paNa trivA: bAdhaka banaze nahIM. punaHprazna - utazaritramAM tijJaetrI kaI rIte thayuM? nyAya :- barthava grane kAnartha da mujaba arthavAna e zaf 2 zabda grahaNa karela che anarthaka strI zabda grahaNa karyo nathI. mATe sau nI sAthe dIrdhA zarastrI banI zakayuM. 0 ? , parco kaI rIte thayuM ? ravi+f (saptamI e.va.)=sahi+ (vA rAti vasairI: 1/4 26 thI)=sacu (phavara thI ) =sabhya-ahIM nI rAthe dIdhuM chuM nI prApti che paNa sUtranA vidhAna sAmarthyathI thAya nahIM. [129] (3ra) rayet 1/422 * sUtratha :- -kanuM * vRtta :- kuntAasi para DhAta cAtA muna: I [nim , muna, muna] ka vRttatha :- zu kA rAta su kArAnta nAmA pachI karyuM pratyaya AvatA anya 6 ane no anukra , saMta Adeza thAya che muna+sahU-mune+sUramuna+vAr (GrAyA 1/2/ra3=puna * anuvRtti - tADAtra rItu 1/4/21 thI ta+hatuM. o o o o o o o o o o o o o o o o * karyuMvat nyAya 14, pR. 14.. F vizeSa - 0 ? narar kema kahyuM ? muni + f = munaH 0 ? kAtinnA: kema thayuM ? pUrvasUtramAM je 3: kahyuM tenI anuvRtti ahIM nathI tethI matiritra+=+nuM atiro+jha thaI titraya: thayu 0 anya udAhadaNa :(3) sAdhu+==sAdhA+nar=sAdhavU+nasUsAdhavaH sAdhuo vRddhi+tasUvuMdra+=vuMDhamasUtravRDhayaH * zeSavRtti :- prathama :- kunaH muna munaH dvitIya :- munimU muna munInuM (munAna=muniza zAkatA thI munIna thayuM che) [13] (33) : kutti nA 1/4/24 * vRtti - sukuntAmyAM pusi TAvA nA cAt ! muninA [muniSNAm , munimi.] ka vRAtha :-- , St ane hAya tevA puliga nAmomAM rA pratyAyana nA Adeza thAya che. jemake nara=muninana = munina-munivaDe (tRtIyA ekavacananuM rUpa che) * anuvRtti - rUADatrI vrata 1/4/21 thI it-ut ka vizeSa :- 0 ? puliMga kema kahyuM ? yuTviTa=vuMDha-buddhivaDe Tu kAra. strIliMga che. 0 napuMsakaliMga :- rAmunI yuna mAM nA kaI rIte? ahIM nAnuM re 1/464 thI 7 ne Agama thaye chepachI yamunA (gA)-thI munA thayuM munA 3 sTena 0 anya udAharaNa atiritra+il (rA)=atinniA (2qne thI ju) strIne TapI jAya tevA puruSo vaDe. 0 puliMgamAM-3munA -gaDha+ - kAraH 2/1/41 thI sU ne 3 thatAM ma++(TA) hu cAtya 2/1/113 thI + dra+rA-mAkavaca 2/1/45 thI kAmanA prArthanAta 2/1/48 thI komurA A sUtrathI kAmunA tRtIyA munina munikhyAma mUnimi: [131]. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 (34) rivitti 1/4 23 * sUtrapRtha :- Gi ti aditi * vRtti H- divarjite Giti syAdau pare idutAredAta syAtAm / munayeH [munimyAm / munimyaH 1] E nRtya :- vivajIne svAdi saMbaMdhi cita [tti, pUrtti] pratyayeA par chatAM haiM kArAnta, OM kArAnta, nAmeAnA r ane 3 nA anukrame 6 ane phlo thAya che jemake :muni + 6 = mune = ? (A sUtrathI C) mukhya+pa (patAkyAya thI a) munA-catuthI ekavacana * anuvRtti :---- (1) 3tetekasTorIyut 1/4/21 thI tu-tU (2) naceaAt 1/4/22 thI tu-trota (3) atU ba: cAau gaDhayAm ce thI strAvo kra vizeSa :-- viti kema kahyuM? vrudhdhi+ =yudhi+[fgayAM tiAM vA 1/4/28 vikalpe hai Adeza thatA, vita pratyaya thaze ] vudhdhi+a yuye thaze buddhi mATe. eja rIte dhenu+ =dhenu+hai indre gAyamATe-thayuM ahI`vita pratyaya heoNvAthI phaeN nA i thayA nahIM 0 ? syAti kema kahyuM ? ci+1=jInI-pavitra ahIM syAdi sambandhi | nathI. TUla kArAnta zuci - teAkavaca ta 2/4/32 thI vikalpe TTI karatAM virU thaze surI eja rIte Tu+rI -varATutA muLA tA: 2435 thI nA=par+=pavI 0 anya uAraNa atistri+Do - atistraye A sUtrathI rU te 6 thayA-atithyo+ strIne TapI janAra sAdhu+Ga=sAdho+e=sAdhav + e sAdhave caturthI munaye munimnAr munimya, sAdhu mATe [132] (35) phedumyAM yusile: 1/4/35 -: * sUtrapRtha :--t bot myAn tti haH: T: * vRtti :- pratyayastha sthAnineA vidhi=sarvasya syAt / muneH / [munibhyAm / munimyaH] mune: [munyAH munInAmU ] abhinava laghu prakriyA maiM nRtya [nAmane ante rahelA 6 ke o thI para tti (paraMcamI e.va.) ane sU (SaSThI e.va.) nA r Adeza thaze] pratyayanA sthAnanI vidhi sava ThekANe karavI. (pracaya6 7/4/108 bhiASA) jemake :muni+rutti=mune+jhala (citi 1/4/23 thI 6) - munA+r (A sUtrathI g) = mune (6: pAnte thI visaga) eja rIte SaSThI ekavacanamAM munivrU=muneH thaze. vizeSa :- s kAra tU - botsvarUpa grahaNa karavA mATe che. jethI lAkSaNika t - ko paNa grahaNa thai zake 0 7 kAramAM a uccAraNa mATe che. 0 sUtramAM aAta dri va. che ane simeAH e.va. che. te vacanabheda yathAsayane nivRtti mATe che. 0 anya udAharaNa :~ mAnu+si=mAne+r mAneH mAnu+l=mAna+2=mAne eja rIte yuddhoH - (buddhithI/tu) thaineH vagere thaze. (bo) 11+=+=H (!) parame+dali=parame+=rameH ahI varama+fsa rUtti e rIte samAsamAM -vA. 7/2/8 thI vibhakti lApa thai varama++simesi thayu -takhAta - paramesa thayu che 0 paMcamI : 0 zrI : muneH munimyAm munimyaH mune mukhyAH munInAm muninomU muni+gAmU [133] (36) fg, ` 1/4/25 * sUtratha :- Gi Da * vRtti : idudantAtpare / GisyAt / maiM vRttvatha :~ kArAnta, 3 kArAnta nAmathI para prityayaneA (a)Adeza thAya che, * anuvrutti :-trutA'chorIyUTU 1/4/21thI phakata vizeSa 0 ui pratyaya-saptamI e.va tA OM nizAnI vALe samajavA ane TU nizAnI vALA nahIM yudhiTi=vuhi+rAm (triyAMjJimAM vA hai thI yAm) Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAnta puliMga 77 vRddhi+bApU vRddhA=buddhimAM ahIM nizAnI vALo vartAtA hasva svarano) sAthe guNa thAya che. che tethI rDo na thayuM. de mune - muni + Na (saMbaMdhane) = kune thayuM 0 sUtramA : ema nirdeza na karatAM phi nirdeza (4 no guNa thAya. gujarAta3/3/2 sUtrathI) prathamAnsa karavAthI saptamI e.va ne ja kiH Ave. catuthI e va. . nahIM. * anuvRtti :- mAturmAtaH putro sinAiSma 0 Tu kAra anya svarAdi lepa mATe che. 1/4/40 thI upanAma 0 anya udAharaNa muni=muni = munzI (civa svarA vizeSa :- 0 svasvara :2/1/114 thI 6 lepa thayo) = munI - munimAM 4, 6, 3, 6, - (pAMca) mAnu+f3-=mAnu+=mA+gau mAna-sUryamAM 0 ahIM guNa kahevAthI zuLa zabda thatuM nathI. paNa [13] . sUtra gunDA lAgIne zAsana paribhASA mujaba (37) hityasvarUA 2/1/114 guNa thAya jemake chuM ne thayo che. eTale ke =g, 3+=o, bada+ ar, tethI de yuddha, he mAne, * sUtratha :- hiti sabhya svaraH phe pitar evA rUpa thaze. * vRtti :-- yA ca: svara: tA: drazya Ditprayaye luk syAt / "Adyantavadekasmin" / 0 ? vacce kema kahyuM ? mino mukhya munig | sane :-] de thI: - he lakSmI ahIM zrI dIdhuM chuM kAraNa che ka vRcartha - hita 3-ta) pratyaya tethI guNa na zake. paramAM Ave tyAre zabadanA anya svarano 0 ? de , de vAri, de trapu kaI rIte thayuM ? tathA svarAdi (eTale anya vyaMjana hoya 0 A traNe zabdo napuMsaka liMgI che. tethI banateto pUrvAnA svara sahita) lepa karavo. jemake sun 1/4/59 pasUtra baLavAna thavAthI Isa ne lepa muni munU guno thaze. -hujhU karane sthAnivar mAtra niSedhArtha6 -nyAyathI ke anuvRtti - surasyAyapara 2 1/113thI | fsa ne lepa sthAnivalU na thAya. tethI A sUtra lAgaze ka vizeSa : udAharaNo : nahIM. paNa nAkhe suvA 1/4/61 sUtrathI vikalpa 0 sAdhu+ =sAdhu+Da (f ) sA =sAdhI fsa no lepa thAya che. tethI si ne rU na thAya 0 fetR + 3 = pitR+rUr (greDar 1/4/37) = tyAre vikalpa pakSe guNa prApta thaze -jemake patR+fsa pitararUpituH tethI huM vartA: e rIte re vAre huM traNe thAya. 0 mata+ + ra = ma+mA+ra: (anya svarAdi lepathI at lepa) naTTAra: - meTAne hAtha * ziSavRtti - saMbodhana - de mune re munI ! 0 saptamI :- muno | mu: muni hai muna: eja rIte ravi (sUrya) vagerenA rUpa thAya. [13pa). jemake ravi ravI ravayA ravimU rakhI ravIn vagere (38) haraghasya guja: 14/41 muni anusAra ja rUpa thaze. * vRtti - sinA 34 gaLe mavati che mune 3 kArAnta sAdhu-sAdhu zabdanA rUpa I [ munI, de muracaH pvaM ravi pramRtaH 0 prathamA :- sAdhu: sAdhU sAdhavaH sAdhu prabhRtaya ukArAntA apyevam ] (1-ki.) sAdhu+gI sAdhu-(phategorIvrata thI 3 dIdhuM ka vRtvatha :- (AmaMtraNa arthamAM | (1-ba) sAdhava: - sAdhu + = rAdhA +Ar Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 abhinava laghuprakriyA (jasyedeAt-1/4/22)= sAdha+asU(odAto'vAvayAav ) | 0 dvitIyA :- sAdhum sAdhU sAdhUna (3-4) = sAdhu+zasU = sAdhUna (zasA'tA. 1/4/45) 0 tRtIyA :- sAdhunA sAdhubhyAm sAdhubhiH 0 turthI :- sAdhave sAdhubhyAm sAghubhyaH (4- 1) sAdhu+Ga sAdho+e (Dityaditi 1/4/23 thI o)= sAdhA+e sAdhave 0 yabhI :- sAdhAH sAghubhyAm sAdhubhyaH (5-se.) sAdhu+Gas sAdheo+GasU (Gityaditi 1/4/23) =sAdhA+2 (edAbhyAMGasiGasAra: 2)sAdhA: 0 par3I :- sAdhAH sAdhvAH sAdhUnAm (1-6.)sAdhu+o sU-sAna+os (ivAderara ve thAna) (1-5.) sAdhu+AmsAghu+nAmU (hasvApazca thI nAm) =sAdhUnAm [dInAbhya 1/4/4 thI hI4) 0 saptamI :- sAdhau sAdhvAH sAdhuSu (7-se.) sAdhu+Gi sAdhu+Dau DiauM / /4/25 [16] __ (36) striyA: 2/1/54 / * vRtti :- striyA ivarNastha svarA pratyaye pare iy syAt / atistriyau [jarAi tRtIyAdau ca munivat / ati striyaH ma tyatha :- stri shn| i ne| svarAdi pratyaya paramAM AvatA zuM thAya bho :- (1-6.) asisni+au=atiri+au =atistriyau-sIne yI gayA 125 anuvRtti :- dhAtArivaNevirNasyeyuThAvare pratyaye 2/1/50 thI svare pratyaye pra vizeSa :- 0 atitiH - atikrAntaH striyam iti atistri 0 jasyedAt 1/4/22. Gityaditi 1/4/23 TaH / pusinA 1/4/24, GiDau 1/4/25 me sUtra vidhimA atistri zahanA 3 // bhuni 24ze. bha. nahIM to striyA:sutrathI hI strI zahane vidhi huna sine 5 [ekadeza vikRtamananyayavat nyAyathI] prAta thaze. ane aniSTa rUpe siddha thaze 0 striyAH -me sUtrabhavaNa strI zAhI im AhezaharAyo cha. ghAtArivarNA 2/1/50 thI kvivanta mtrI zahanA iya mAheza thaze. *zaSavRtti:-atirisAnA 35o (sUtra 40 555 mI) 0 prathamA :- atitiH atiliyau atisaya (1-45.) atili+jasU atistro+asU (jasyedAt thI i no e thaze) atitrim +asU=atistrayaH / / 0dvitIyA :- atiritram ati striyo atistrInU -atistrayam -atistriyaH atistri+zasU-atistrIn (zaso'tAsazca naH pusi thI) pakSe DuM ne rU thayo. 0 tRtIyA :- atitriNA atikhibhyAm atiribhiH 0 yI :- atimniye atistribhyAm atistribhyaH 0 5yamI :- atistroH atistribhyAm atistribhyaH 05lI :- atistra: atistriyo. atiravINAm 0 saptamI :- atistrau atistriyA: atistriSu (6-7.di.) atistri+os - atistriya+os 137 (40) vA'mazasi 2/1/55 sUtratha :- vA am zasi 2vRtti :- striyA 32 / ami zasi ca vA / atiritram , atistriyam / atistriyaH, atirin / atistriNA / atistraye atistroH 2 / atistrau / osi ca iyAdezaH- atistriyA: 2 tathAktam ausye|kaare ca nitya syAtU am-zasAstu vibhASayA iyAdezo'ci nAnyatra striyA pusyupasAja ne tya tha :- ama (2-ye)zasa (2-1.) pratyaya lAge tyAre lagnanA 6 no dI Adeza vi46 thAya cha. nema :0 atistri + am = (1) atiritra + am = atistriyam vi063 (2) atiritra (samAnAdo'tA thA m) = atistrim 0 atistri + zas = (1; atistri] + asU = atistriyaH 53(2)atistranzase'tAsazcanaHpusi) * anuvRtti :- (1) striyAH 2/1/54 (2) dhAtori vaNeviNa sveyuba svare pratthaye 2/1/50 thI i. OM vizeSa :- 0 AhezanI vidadhe niya ke anitya prAptinI sUcanA vRnyarthamAM spaSTa ja che chatAM vizeSamAM jaNAvI zakAya ke anyatra aTale ke sisa, bhyAm , bhisU , bhyasU , su, nAma mata prApti 1 nathA tathI atisvibhiH / tharI Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAnta puliMga G9 0 anya udAharaNa strI+am=svIm 5 striyam strI+za=DhIH pakSe triyaH mana zata paramastriyam - paramsrIm * zeSavRtti - gativi zabdanA rUpe uparakta sUtra 39hmAM lakhyA che tethI ahIM pharI noMdhela nathI. zloka - co, zI kAra para chatAM nitya 26 Adeza thAya che, maF--zat para chatAM vikalpa rU thAya che. anyatra d Adeza strInA gauNatvamAM.puhiMlageyate nathI. [138] (41) zuritAdvaita 1/483 * sUtrapatha - zu: to karo heta ja vRtti :- hRtasya sarita zartha svasampabdhinyasmbndhini vA sivaje zeSe ghuTi aita syAtU / sakhAyau / sarvAcaH saravacam | saravALe | sIna | ka vRnyartha - zi (napuMsaka liMga - prathamA - dvitIyA ba.va.) ne vajIne anya zeSaghuTuM pratya para chatAM hava Tu kAre hi zabdane svasabadhi ke anya sabaMdhamAM -anya phu no je thAya che. prathama dvi.va. gi+=+ja A sUtrathI prasavA + =sAthe thaze. 0 prathama ba.va. savizvam =tti+kUttarAya: 0 dvitIyA e.va -sahi -mUkave+nam = saha + = savacaE 0 ? zeSadhuH kema kahyuM? HharANUkavInU-rAsTra pratyaya dura nathI mATe 4 ne na thaye. * anuvRtti :- vAH re 1/4/92 thI roSe 1 vizeSa - prathama vibhaktimAM ghaTU ri lAge chatAM mRtyunara| kuru zAnea : 1/4 84 thI li ne thaze tethI safa-f=savi+DhA=sat +mA=sa evuM prathama ekavacananuM rU5 thaze. 0 ? tuM kema kahyuM ? sakhI+au=sakhyau tharI *nAmagrahaNe liGaga viziSTasyApi o o 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 * nyaya :- nAmo - nyAya 16, pR. 16 grAm-nyAyathI nAmanA grahaNathI liMga- viziSTanuM paNa prahaNa thAya che. ane #raphAvikRtamananyavata e nyAyathI ekadeza vikAra pAmela hoya to te bhinna gaNAtuM nathI tethI bane nyAyane AzrIne ahIM selyu pachI DUta ema alaga mukayuM tethI mAtra rU kArA ta evo ha savi zabda grahaNa thaze-paNa dIdhuM savI -strIliMganuM grahaNa thaze nahIM. 0 ? zi vajana kema karyuM ? atisavi+jJasU=gativi+zi(napuMsavacca ziH 1/4/55) atirAvina (manAmuare 1/4/64 thI - Agama) =atisI +ni (ni harSa 1/4/85 thI dIdhuM ) =gatisavIni-rUpa thayuM. ahI zi vaje na che tethI 6 no na thAya. 0 ? vaghuTu kema kahyuM ? saMbodhanamAM -fsa pratyaya ghaTra nathI. tethI phre safa+ side sarve (hRsvaca guNa: 1/4/41 thI guNa thaye) 0 ? zat ne badale sUtramAM azAvAyukema na mukayuM ? - je bAvA... muke to jItADavA e sUtra lagADavAnI jarUra na rahe te daSTie azAvA yogya lAge paNa mane vaM: sarvAhya paribhASA mujaba saciva nA ne badale AkhA saciva zabdano ja Adeza thaI jaze. 0 prathama :- saralA savA sAyaH 0 dvitIyA :- savArama vAyau 0 anya udAharaNa :- priya savAyo -priya che mitra jene te baMne [13] (42) nanAhita 1427 * sUtrapRtha :- 1 nAhid mta * vRtti :- varu vi pateryadAya nA hiti pare eccoktaH, sa na syAt / sakhyA sakhye / kevala ityukteH samastasya syAt / priyasakhinA / priyasakhaye / * vRjyartha :- kevaLa ravi-ti zabda pachI rA pratyayana nA thAya nahIM. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 * nyAya :- --nyAya 8, pR 8. | Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava ladhuprakriyA - * vizeSa:- 0 ya bhayu? 0 priyasakhe: adhipateH (5-6 va.)nA 35 // muni jevA thaze -kemake ahIM anya rU nA 1 nI prApti nathA. 5 kityaditti 1/4/23 thA satya ina thayuM che. ahIM vivi sabandhI ra nathI tethI as n| u2 / thAya 0 ? aditi bha dhuM ? savyAH sakhI+Das = sakhI + dAsU (strIyADitAM vA de 1/4/28 thA dAs ) sakhI+As-sakhyA: thaze. 0 ahIM dhAtu sabadhI phu vaNa na letA zabda ke samAsa sabaMdhi Tu vaNa le. 0 anya 62 :pati+Gasi / sUpatyA+upatyuH khI-sakhim icchati-sakhI-sakhI + Gasi/ Das = sakhyuH se zata patim icchati-patI:nu (5/6 me 1 )patyuHtha [141] (44) kevalasakhipaterauH 1/4/26 tathA Dit (Ga-usi-usa-Gi) pratyaya lAgatA (Dityaditi 1/4/24thI) ahevAyasIepI thAya nahIM. jemake :- tRtIyA ekavacana sakhi+TA-sakhi+A-sakhyA-bhItra . (mahI TA nA nA na thye|) 0 sakhi+Ga = sakhi + e = sakhye sahI GitU pratyaya che paNa rU nA i ne niSedha thavAthI e na thy|. 0am sakhi-pati hepAthIsamAsabhA / niyama lAgu paDato nathI. eTale ke samAsamAM TA / nAGit pratyayamA ait thadhaza che. bha:- 0 priyasakhi+TA = priyasakhi + nA priyasakhinA-priya cha bhitranetA puruSako 0 priyasakhi + = priyasakhe + e (jityaditi 1/4/23 thI e)= priyasakhaye anuvRtti :- kevalasakhipaterauH 1//26 thI kevala sakhi pati Wan vizeSa :- yA sUtra Ta:pusinA /4/24 sana Gityaditi 1/4/27 numAgha 1 . 0 anya 82 :-- pati+TApatyA (nA na thAya.) pati+ko patye (i no e na thAya) [140] (43) khiti khItIya u2 1/4/38 * sUtratha :- khi-ti khI-tIya: ura * vRtti :- etatsambandhiyAtparayArDa siGamAru2 syAt / sakhyuH 5 vRttyatha' : -li-ti-khI-tI samAdhI thI 52 Gasi (5 yamI se.1.) usU (104ii se.1.) ne| Ura thAya che. gema :sakhi asU (5/9.)-[na nAGidet sUtrathA 5 yamI -5hI vimati 52 chatai Gityaditi sAoll inAe yaza nahI]tathI sakhya asU-sa+u2 (mAsUtrathIu) sakhyuH(2nAra padAntedhAvisa * anuvRtti :- edeAbhyAMGasiGaseA ra: 1/4/35 thI siGasAH * sUtratha :- kevala sakhi pateH au * vRtta - kevala sakhi ptibhyaam| idantAbhyAM parA DirauH syAt sakhyau / kevaletyevA priya skhe| / - kevala pati zabdaH prathamA dvitIyayA munivat , tRtIyAdauca sakhivat / patyA / patye / patyuH / patyo / samastazca sarvatra munivat muniptinaa| Wan vRtya - 40 sakhi ane pati zamana i thI 52 2013 / DinA au mAheza thAya che. sakhi+Gi-sakhi +oM-rAkhya+au (i varNAderasve 1/2/21 thI )-sakhyo 0 ? 31 sakhi za6 ma yu? priyasakhau (priyasakhi+Gi = priyasakhi + Dau - DiDauM thI Dau) anuvRtti - (1) iduto'stra'rIdUta 1/4/21 thA itU-ut (2) GiDau 1/4/25 thI Gi 'vizeSa:- mahAsva i zanta sakhi, pati za6 vihita che. 0Di pratyaya saptamA savayanana cha 0 Gityaditi 1/4/25 nu sAmAghara sUche. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAnta puliMga varasya -nyAya 0 ? tu kema kahyuM ? sayi-salI+fg (mitrate icchanara viSe-dIdha pheM kArA. zabda che mATe A sUtra na lAgyu. paNa ceDane 2/2/56 thI OM ne saphyU-thayuM. 0 ? varu zabda sUtramAM kema mukayo ? zraddaLavatAnAnAnataddanta vidhiH nyAya-18, pR. 63. mujaba nAmanuM grahaNa thAya paNa te jene ante hoya tenuM grahaNa na thAya tema kahyuM chatAM varu saddhi-vRtti ema kahyu "te A nyAyatI anityatA darzAve che. * zaiSavRtti : kevaLa pati zabdanA rUpe prathamA dvitIyAmAM muni jevA thaze 0 prathamA H- vRttiH patI vacaH 0 dvitIyA :- tim patna vIna tRtIyA vagere rUpA saddhi jevA thaze 0 tRtIyA :- vahyA vatibhyAm pattiniH 0 caturthI :- patye patimyAnuM patimyaH 0 pa`camI :- vahyuH paticArvatimyaH 0 pRthvI - patyu: vatcA: pattInAm 0 saptamI :- pratyau vartyA: patipu jayare saci-pati zabda samAsamAM hoya tyAre tenA rUpA muni jevA thaze.jemake : tRtIyA e.va. munivRtinA vagere. [42] (45) dora: 2/1/41 * sUtrapRtha H-- aa Dha: aH * vRtti :- dirAja pAnAM cAvInAM svasaanthini syAdau tasAdau ca pare aH syAt dvau / dvAbhyAm 3 dvayAH 2 svasambandhinIti kim ? priyadvinarau / OM trizabdo nitya bahuvacanAnta: trayaH / trIn / trimi: |trimyaH 2 vRtta :- siddhahema laghutta avasUri - prathama guccha-4 majUrA pR-84 81 mAM nRtyatha : svAdi-tasAda pratyaya lAge tyAre svatinA ke zabda sudhInA [rR, rR, caTTu, patar, ar, jUna, hA, @i] svasambatmiAM anya varNa nA 34 thAya che. keMdra zabda nitya dvivacanAnta che, tethI syAdi ig+f=a+TM (A sUtrathI syAdi pratyaya lAgatA anya varNa nA a thA)=Dha (1) ka (2) Dho (peTA-cakSara : thI 4(3) kAyAm (4) dAbhyAm (5) drAcAnuM-tA: cAra 1/4/1 thI 74 nA trA (6) yA: (9) dvA: dra+goC= nannos (dumati... 1/4/4 thITM)=g+346 (pahatAyA )=DhacA: 0 sva sambandhi kema kahyuM ? priya sro no ahIke zabda priya sAthe samAsa thatAM gauNa bane che. tethI jJakArAnta nahIM bane, * anuvRtti :-- tyadAnadetadA dvitIyA TauMstha nRtyate...2/1/33 thI ghAM (2) OMA maH cAvI 2/1/39 thI sthAyau (3) viSNa: tasArau ca 2/1/40 thI tasADhau sUtramAM mukele AA che atha mAM / vizeSa :hAya (1) adhi (2) mividhi avadhi --maryAdA avidhi-paryanta -ahIM khri zabda paryAnta eTale ke vidhi arthamAM samajavA. 0 ? keH kema kahyuM ? mAna-mavatu' nuM prathamA e.va. A zabda dvi pachI pachI AvelA che. 0 anya udAharaNa puliMga -- cayU+bau=tya+ga+ko (A sUtrathI TU ne )nyU++tro (hAsyAtyAra thI A lepa=hyau -te thayu. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 abhinava laghu prakriyA 0 sIliMga:- sAta+sita+si-sa+sistrIniMga sA+si (Ap-strI pratyaya) = sA-dIDayAbavyajanAnta thA si soya 0 tasAdi :- tad + tas = ta + tasU = tataH tethI tad + dA = ta+dA = tadA tyAre *zaSavRtti :- trizanityamavayanAnta cha. tenA 35o :(1) trayaH tri+asUbe+as (jasyedAt ) vay+asa bayaH (2) trIna=tri+zasU (zaseA'tAsazca) (3) tribhiH - tri+bhisu (4, (5) tri+bhyam-tribhyaH [143] (46) resrayaH 1/4:34 * sUtratha :- traH trayaH * vRtti :- Ami bosrayaH syAta anekavarNa: sarvasya trayANAm / tatsambandhivijJAnAta-piyatrINAma(triSu) pravRttyartha :- Am pratyaya Ginni tri n| traya mAheza thAya cha. 'anekavarNaH sarvasya parikSAmA bhubhaya'tri' nA trayU mAhezayaza. tethI tri+Am=tra Am =traya+nAm (svApazca 1/4/32) =trayA+na.m (dIrghAnAbhya 1/4/41) -trayANAmra varNAnneANa 2/3/83) 0 tat samAvi vijJAnane sIdhe priyatrine yA sUtra na tathA priyatriNA mA tri nA traya na thAya - * manutti - AmA nAmyA 1/4/31 Am Wan viza5 :-0 sisiMgamA tricatu2 (2/1/1 ) sUtra para sUtra hovAthI tirR Adeza ja thAya eTale A sUtra na lAge. 0 triza gaura nahAya tyAre sabhAsamAM mAsUtra sANe tethI paramatri+AmU nuparamatrayANAm 52 mavA traNa jaNAnAM *zeSavRtti :- sabhI 5.1,mA triSu yaze. [144] (47) DatiSNa: saGakhyAyA lupa 1/4/54 * sUtra55 :- Da tiS saGakhyAyAH lup * vRtti :- itienAntAnAM saGakhyAvAcinAM sva jasU-zasAla pasyAt kati ra katibhiH katibhyaH ra katInAm katiSu / sveti kima / priyakatayaH priyakatIn / evaM yati tati zabdau / matya :- nAmane ch| iti pratyaya che te, tathA i kArAnta kArAnta sayAvAyA nAmAna lAla jasU-zasU ne| 5 yAya che. (sva-te atha' pradhAna hoya al -go ya 5 na thAya). kati-kim uti-kU+ati (Dityantya svarAde: thI satya 212 sA5 yatA (k) kati + jasU zasU yA sUtrathI jasU-zasU ne| sA5 yaza tethI (1) kati-3ai (2) kati-mAne 0 ? 'sva' ma chu ? priyakati + jas = priyakate + as (jasyedeot 1/4/22 thI e) = priyakatayA + asU = priyakataya: * 25nuvRtti :- aSTa aujasU-zase: 1/4/53 thA jasu-zasA: Wan vizeSa : - 0 nitya kyAnta kati zabdanA rUpa traNe lige samAna thAya che. 0 yattakimanyAt saGavyAyA itirvA 7/1/15 thA yati kati tati mAM iti pratyaya yeto. 0 A4 Baad| :S // 2 // Sa+jasU zas // sUtrathA so5 yatA SaSU ghuTara tutIyaH 2/1/76 thA SaD virAme vA 1/3/51 thA Sada 0n ||raa. - paJcana+jas / zas -241 sUtra thA pratyayane lepa nanai ne 2/1 91 lAgI Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAnDa puliMga 83 nI+Lav0 nai+=nAra ahIM nI pachI svarAdi pratyaya che. paNa nAmiHi 4/3/51 vRddhi sUtra para sUtra che mATe pUrvAta *pUra vayi nyAye para sUtra lAgatAM - ne rad na thaye. 0 dhAtu kema kahyuM ? zrama+ThAkurukSA: ahIM *ma dhAtu nathI. 0 DuM-3 varNa kema kahyuM ? saiti ==Ayati - dhAtuM che antavALI che mATe sUtra na lAge. 0 anya udAharaNa : +=Dhuvannau=huvI -be laNanArA kriyApada :- adhi++Ate adhi++te 4/2/114 anADo thI lepa sadhI te -teo bhaNe che. +=+3m (didhAtu: varelA re 4/4/1 thI diva, hag: 4/1/39) 37+3m (mane ) =huvu: teoe karyuM. anya - lepa thatAM panna Aja rIte saptana, , navana, hezana , gvAzana thI baTADhavAna sudhInA rUpamAM samajavuM. 0 zatAni sadALie zata satranA prathama dvitIyA bava.nA rUpe che. jenI sAdhanika yuni mAphakaja samajavI (napuMsakaliMga-kui zabda) ahIM zata-sA thI para svarAchI 1/4/5 sUtrathI lU kArAnta mAnIe to paNa A sUtra thI -aa ne lopa thaze nahIM. kemake sannipAta hRkSo vidhiranimitta nyAya lAgIne na-zananA sthAne thayele tene vighAtaka bane nahIM. 0 sUtramAM 6 pachInA 7 ne ja ravaLane thI karyo che tethI sNa: ema lakhyuM. 145. have zuM kArAta sAdhanikA samApta (48) dhAtorivarNAvarNasyeyunasvare pratyaye 2/1/50 * sUtrapRtha :- dhA: 6 va 3 vacce i un. svare pratyaye | niyaH niyA nImyAtrA ni niyaH 2. ka vRyartha - sattakhyA vi:paribhASA 7/4/114 thI je te samajavuM dhAtunA 4 vaNa ane 3vaNane svarAdi pratyaya para chatAM anukrame rU-thAya che. jemake :- ni+3 =ni thaze. nI - lai janAra, ka vizeSa :- ahIM dIdhuM chuM kArA. nI zabdanuM udAharaNa che. [La prALa nI dhAtu che. pATe dhAravALe : 2/3/97 thI juno thaye che. nathati rUti viva6 thI nI zabda banyo che. 0 saMakhyA vADhi: thI ghara no artha svarADho thayo che. 0 sUtramAM pratye ema kahyuM che tethI _tyAgratyAH pratyazaiva nyAyathI pratyayanuM ja grahaNa thAya che. 0 ? pratyaya kema ? nA+artha = cartha: netAnuM dhana, sU+artha =vartha: - laNanAranuM dhana banemAM svara paramAM che paNa pratyaya nathI. 0 nAya: kema banyuM ? * zeSavRtti :0 prathamA - nI niryo ni: 0 dvitIyA :- niyam ni niyaH 0 tRtIyA :- nizA nIbhyAm namaH 0 catuthI :- ni nIcAmuM nIcaH 0 paMcamI - niyaH jigyAma nAkhyaH 0 SaSThI :- niH niH niyAm 0 saptamI - niyAm vicA: nI [14] (49) niyA | V4/pa1 * vRtti :- nicaH parahyuM huM rAk thAt | niyAnuM | de nI: - evaM lUH luvau luvaH luvi he lU: ka vRjyartha :- ni thI para rahelA hita | (saptamI e.va.) ne kAbu (Adeza) thAya che. nI+ri=ni+An ( vi .2/1/50 thI niya 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 * * * *paribhASA sarva pa26 7/4 kSeDaktatha uNAdi 715 thI zuM pratyaya "pratyathA nyAya-2, pR --51. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghu prakriyA (yA sUtrathA Am pratyaya thayo) niyAm + manutti :- sakhyAsAya berahUnasyAhan Gau vA thI Di Wan vizeSa :- Gino Am yaH pachI AmA nAbhvA 1/4/31 lAgIna nAm mAheza thaze nahI. 0? grAmaNyAm / zata yu ? grAmaNI+Am-gAbhamAM netA. mahI DIno Am Adeza prApta thayo che. muLa ja che paNa svAdi vidhimAM zatva asiddha thAya che ? zaSavRtti :- lU - 19nA2nA 3po che. (1-me) lU: (1-6.) luvau-lu+au dhAtorivI 2/1/50thA uvU-lu+au (1-1.) lU+asU-luvaH (7-me. lU+Gi=lu+i=luvi [147] (50) kvivavRtterasudhiyastau 2/1/58 * sUtratha :- kviba vRtte: a-sudhIya tau *vRtti :- kvibantenaiva yA vRttiH (samAsaH) tasyAH sadhI zabda varjitAyAH sambandhinA dhAtArivA vayAH svarAdau syAdau yvau syAtAma / senAnyau / senAnyaH (1-3, 2-3, 5-1, 6-1,) senAnyam , senAnyam / saptamI ekavacane "niyaAm" senAnyAm , he senAnIH / evaM grAmaNI prabhRtayaH / suncha mulyo sulvaH / sulvAM / sulvi / i sula: eva khalapU prabhRtayaH atra sudhA zabda vanAttasya nI zabdavat prakriyA / sudhIH sudhiyo / sudhiyAm sudhithi pravRtyartha :- kvibanta dhAtu nyAre samAsa pAme che. tyAre suI zabdane vajIne te dhAtu sambadhI varNa3 varNana, svarAdi svAdi pratyaya 5ramAM hoya tyAre anukrame , va thAya che. (1.me.) senAnI+si-senAnIH senApati (I)prathamA dvi.va. senAnI+au=senAnya +au ( sUtrathI I n| thy|) =semAnyauM (2) senAnyaH -- mI yA2 31thAya che. senAnI+jasa (1), +zas (2), +Gasi (3),+ Gas (4) yAramA manu sivAyana asU pratyaya thaze. tathI senAnI+asU-senAnya+asU senAnyaH thayu.(3) senAnyam-(dvitIyA ma..) senAnI+am-senAnTa +am (4) senAnyA (tRtIyA se.) senAnI+A senAn+A (5) senAnye (yatuthI ye..) senAnI + = senAnya + e (1) senAnyAm (sabhI sa..) senAnI+Gi= senAnI+Am (niyaAm 1/4/51 thI ki ne| Am) =senAnyU+Am ahIM che e udAharaNamAM svarAdi svAdi pratyaya lAgIne 6 ne tha che. u pay :- (1.-.) sulaH 0 :- [U 2nu 25] unAthaza.(2-2.)sulvau-sula+au=sulnA+au (1-ma., 2-5., 5-me., I-me. bhAM asU) sulU+asU-sul +asU-sulva: (2-the.) sula + am = sul + am = sulvam (7-2.) sula+Gi-sulkA+i=sulvi Aja pramANe upU vagerenA rUpa thaze. 0 ? asudhiyaH ma yu ... sudhI zanA 35 nI zanI bhA04 yaza. ma (1-.sudhIH) sudhiyo, sudhiyaH mere sahIsudhI za- 14deg13. tethI antya I 12nA dhAtorivavarNasye 2/1/50 thI iy ze tathA sudhi+A-sudhiyA+A mere thayu. anuvRtti :- (1) dhAtArivaNeviNasye yuva svare pratyaye 2/1/50 thA svare (2) syAdau vaH 2/1/57 thA syAdau Wan vizeSa:- 0 kvipUnta 42mA Avato pratyaya che -te jene ane hoya te pada kvivanta samA. kivap... 5/1/148 didhud 5/2/83 thI kivA .0 sabhAsa:- udhvaM nayati iti kivapU-ud+nI+kvipU +si-unnI:, unnI+au-unnyo tti svapijJa nyAsa *Natva- asiI tharI. - lA. 1 pR. 18 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAnta puliMga che ? vi7 kema kahyuM ? paramaniyau-paramazcAsAnizca-tau mahI paramo niza sAthe samAsa thayo che, tethI vivavatta sAme samAsa e A zabda nathI. paNa svAdyanta sAthe karmadhAraya samAsa che. 0 ? samAsa kema kaho cho ? niyauvADhasya-kuLane laIjAnArAe ahIM samAsa ja nathI. [148]. - (51) cunAvaH 2/1/59 * sUtrapRtha - TUM punar va aaH muva: * vRtti :- nAri pUrvIya muva: svarA cAvI vaH syAt / danbhvau / danbhvaH / kvib bRteriti vatve siddho niyamArthamidam siddha satyArambhA niyamArtha iti / tenAnyA bhUzabdA lazabdavat-svayambhaH / svayambhuvau / ka vRjyartha :- na - punara ghav - 2 zabda pachI meM Ave tyAre svAdi svAdi pratyaya paramAM AvatA (anya 3 no) thAya che jemake - jaimUnAgaNa amu+= + =vo mu+ = + = w: A vi vRtta: 2/1/18 A pramANeka ne 6 siddha ja hato chatAM niyamanA mATe A vacana che. siddha saMta sAme nizcamArthA) e nyAyathI m zabdanA gha nA AdezathI nA pUrvakanA mU nuM ja prahaNa karavA te sivAyanA ma zabdanA rUpa TU jevA thaze jemake (1-e.) svayam (1-ddhi.) svayamUvI vagere [ahIMne 3 dhAra 2/1/50 thI thaye]. * anuvRtti - (1) virapuSiyasto 2/1/18 thI ujavavoH (2) hyA va: 2/1/17 thI zrAva (3) ghAtairivarSovathure praveze 2/1/50 thI dhAtoH uvaNasya svare. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 siddha sati :- nyAya-25, pR.-25. ka vizeSa :-- siddhi hepa vyAkaraNanI vRtti mujaba -jeno samAsa vivatta sAthe thayele che evo meM zabda anAdri pUrvakane samajavo. 0 mU+viva=muM 0 anya udAharaNo :- punamya-pharI paraNelI be strIo punarmuau =punamna 10 varSoma4:=4mu+-varasAdamAM thatA deDakA 0 vArasva:=RAramu+rAjAne devAnA karavaDe thanArA [14] (pa) rAta 2/1/32. * vRtti - zeraparAstAviLevoHsvraadau iyuvau syAtAm / / kivavRttarityasyApavAdaH caratha, avaniya: gve Ta AADapi | - ka vRtvartha - saMyoga (joDAkSara) thI para rahelA dhAtu sambadhi vaNa. 3 varNane sAdi pratyaya para chatAM (anukrame) [ , 36 thAya che. rijhavRtta 2/1/18 sUtranuM A apavAda sUtra che.. 0 udAha raNa - thavocavAnuM jAti ti va: - java kharIdanAra yo+=AtriA =fka (prathamA-ddhi.va.) kI mAM ke joDAkSare che tenAthI para che mATe zu thayo. -eja rIte 1-bI) avakI + = thAH Aja rIte - zabdamAM paNa thAya. - nya 3 da: sAdaDI pavanArA ja anuvRtti - dhAriyaLevaLa yun re pratyaye 2/1/10 vizeSa : - 0 dhAtunA 6 vaNa 3 varNa pUrve saMyukta akSara levo joIe jemake :- zibiyu :- teoe sevA karI zri dhAtu+kam parIkSA tripu bava dvirukti thatA zijhi thayuM ane svarAdi sat pratyaya lAgatA ne thaye 0 dhAtunA saMganA vizeSaNathI (3) 31: mAM Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 sUtra lAgatuM nathI. ud nayati iti kvipU (kvipU 5/1/148) vivRvRta: 2/1/58 thI sunnI+amU=unnayU+ama (3) sattva: -manahU=sa, sandhu+bar [150] (53) veyuvA'AyA: 1/4/30 * sUtratha :- cA : 365: a-zriyA: * vRtti :-- yuthAninau yau nityasrIniIvRtau tadantAt strIvarjAtpareSAM syAderDitAM de dAsU dAsU dAmo vA yu: / suzriMthai muzriye / mutrivAH supriyaH, 2 / AE nRtyatha : strI zabdane va ne , 35 sthAnavALA nAme jo nitya zrIhiMgI evA dIdha-jhavALA nAmA hoya teA tenAthI para syAdinA ti pratyayA tti, s, f)ne khadale anukrame hai vAsu vAra TrAm vikahape thAya che, jemake :- suzrI+=gjal+ (saMcet 2/1/52) thI =muthinga+= thaye vikalpe triA+haimutra+pe=ce eja rIte suzriya+tti / has thriya+R =muAiya pakSe (nAmU ) supriyA: * anuvRtti (1) zriyamAM ktAM yA hai vAr dAsU dAm 1/4/28 GitA deM dAsU dAsU dAm vizeSa :~ 0 jemate cheDe AvelA OM khelAtA haiAya tevA nitya strIliMgI te ka thaannnnaa / zabdo ja ahIM levAnA che. :-- 0 aNiyA: kema kahyuM ? strI zabdane niyama na lAge strItaH 1/4/29 thI eka ja rUpa thAya siye, sipAH 0 ? yu kema kahyuM ? mAdhyAyati - ApI Athe -AAthI+ae-vANI+Dhe-mAdhI zabda dIdha kArAnta che paNa tenA rUpa thatA nathI. 0 strIbhUtaH kema kahyuM ? cavica-cavI dIdha kArAnta che. paNa strIliMga nathI tethI OM" te OM Adeza na thAya. -cayana+ 0 anya udAharaNa -- OM bhU+ae=muddAna=bhruve pakSe mula dhruva-bhavAM mATe abhinava laghu prakriyA bu+=bruvaH pakSe bra+rAsbruvAH - eja pramANe atizriyai pakSe atizriye / dhiyai pakSe dhiye [15] (54) AmA nAvA 1/4/31 * sUtrapRtha :- AAmaH nAma vA * vRtti : mutriya ! ] muzriyAm , suzrILAm / [putrivAm, maiM nRtyatha -- [t, v sthAnavALA strIliMgI dIdha haiM, antavALA nAmathI para paDI bahuvacananA lAm nA nAm vikalpa thAya che.] suzrI+rAm=suzrAmsa cALAt 2/1/para hU~ nA vikalpe muzrI+nAm=suzrILAr * anuvRtti (1) srIta; 1/4/2 (ra) veyuve'siyA: 1/4/30 thI yuvaH astriyAH maiM vizeSa :- siddhahema vyAkaraNamAM vRtti ApI che te mujaba upara kausamA atha lakhela che. -te uparAMta -A niyama "strI' zabdane lAgato nathI. jemake strI+gAm=strI+nAmU=strIAm-eka ja rUpa thaze. 0 ? Dyu kema TahyuM ? pradhInAmU-trI nA anya nA kh thatA nathI mATe vikalpe sUtra na lAge 0 ? srIvRta: kema kahyuM ? sudhiyAnlR sudhI+grAma ahIM ph nA p ta thayA paNa liMga nathI. 0 anya udAharaNa : atimUtrAr = atimULamU pakSe zratimUjhAN -bhavAne TapI janAra vaDe. * zaiSavRtti muzrI+fs=suzrit+5=3bridhi [15] zrRkSma: 2/1/53 . - (55) syAt / * vRtti varNasya svarADau un mati, atizrune atibhruvA: atiH 25 zrRtibhruunnaam atizravAm atibhuvi * zaiSavRtti :-- hai banimU: / nityastrItva w Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAMta puliMga abhAvAt grAmaNye ityAdau, Adhyai pradhya ityAdau iyuvara thAktviAbhAvA cya nAya vidhi: / kvibantA dhAtutva nojjJanti zabdatva' ca pratipadyante ityeSAM dhAtutra jJeyam / ka vRyartha : bhU-ju (bhU zabda, pratyaya)nA 3 no svarAdi pratyaya para Ave to 3ra thAya che. (bram tistA ) (1) 4e.)tibhrama=tibhrapakSetriyA 1/3/30 thI thatAM utibhraya+ ( = hibruva (2)(5 6 e)=3tibhramata-nUdibhu: pakSedrA) atizruvA: (3)(1..) ati+Am-atizruvAm pakSe = tibrAnuM pratyeka svarAdi pratya lAgatAM ja nA 30 thayo che. ja anuvRtti - saMzAt 2/1/para dhAriyaLe va cce yuvaratva pratyare 2/1/50 3varNa v svare pratyaye ka vizeSa :- 02 sAmAnta kema kahyuM? cinvanti-ci+nu 0? svarAdi kema kahyuM ? bhramasiM=nDa 02 pratyaya kema kahyuM ? mu+pramu=mUvam 0 bhra zabda hovAthI nuM pratyaya hovAthI pUrvanA satrothI aprApta hatA A sUtra banyuM. 0 siddhahema vyA -vRtti mujaba-jU zabda ane anu ne 3 varNa saMyukta akSarathI para hoya te 3 varNana kavuM thAya che. jemake saTT++nti zarg+tti kadanuvanti-teo meLave che. * zeSavRtti - nityastrIliMganA abhAve grAmaLI, cavaka zabdomAM tathA vAi, vageremAM yu TU stha nitva abhAve kAnU ne nA tathA DhI hAs aa Am vidha na thAya. dived phivaba antavALA ghAtune choDatA nathIne zabdavane pAme che. nyAya 48 5 95. [15] (56) gheDanekarUca 2 1/56 * sUtrapRtha :- : javAhya * vRtti ;- vanevavaraNya ghAtarivargIca svara pratyaye pare yaH syAt sakhyau ra satyaH ra / sakhyuH ra saccAmuM | sa | gvuM vataH | patya | ka vRjyartha :-aneka svaravALA *dhAtunA 6 varNano savarAdi pratyaya 5 mAM AvatA yu thAya che. [sakhAyamU icchati iti sakhIyati sakhIyati ta vizva-utaH thI kApalopa, ti A lepa thatA thayuM-sarva prathama evI prathamA-dvitIyA ki.va.navI+= +3 prathamA dvitIyA ba.va. vIrtha +3 kUkathi : paMcamISaSThI e va. sakhI+Gasi/GasU-sakhI+u2 (khitivItIya u2 1/4 36)=Atha+3rUsaNuM 0 SaSThI ba.va.skhii+aam-skhy+aamrvyaam 0 saptamI e va. sakhI+Di-sakhya+i-sarivya eija pramANe patI pati zabda pratIkU rUchita ti vivA0 ctI+=ATyU+= - uparokta badhAM udAharaNamAM svarAdi pratyaya pUrve anya dIrgha no thayo che. ja anuvRtti - hArivALo gun ghare prare 2/1/50 thI ghArivaM: svare pratya. para vizeSa :- ane dvara :-- 7 Uja svaraH phati ane svara: -eka karatAM vadhu svara hoya te 0 anekavarI kema kahyuM ? ni-ahIM nI dhAtunA DuM ne Dum tha che. aneka svarI nathI paramaniyo-gharama na nI sAthe samAsa che dhAtuM te eka svarI ja che. 0 3 varNasya kema kahyuM ? huvu :- dhAtu-san pratyaya che. anya ka che mATe ca na thayo 0? phavarSA 12/21thI ruca prApta chatAM A sUtra kema kahyuM ? pArivarSo thI rU na thAya mATe. 0 anya udAharaNa :- visU=vivi+sU=viSNu teoe saMgraha karyo (pakSA tripu ba.va.) -anya DuM ne ya tha che. nI+=niraguDa teo laI gayA. | Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 syAdI va: 2/1/77 vRtti:- anekasvarasya dhAtoru varNasya svarAdau syAdau pare vaH syAt / vasvau vasvaH / vasvAm vasci / (he vasUH) vRttyartha :- aneka svavALA dhAtunA 3 varNanA svarAdi pratyaya pamAM AvatA v thAya che. [vasraH prathamA.va. - vasum icchati vasyati, vasUyati iti vasU: ] 0 svarAhi syAhi pratyayo :au - vasU + au = vastra + au = vasvau as-vasu + asvasth+as= vasvaH Am-vasU + Am = vastU + Am = vasvAm Di= vasU+Di=vasvam+i=vasvi : [ he vasU:- saMyodhana .. 35 che] * anuvRtti (1) yeo'nekasvarasya 2 / 1/56 thI anekasvarasya. (2) dhAtori varNo varNasye yuv svare pratyaye 2/1/50 thI dhAtoH u varNasya svare pratyaye. syAdi bha yu ? 45 vizeSa : 0 luluvuH la+ us te eyu yahIM 'usa' tyahi pratyaya che, sthAhi nahIM. tethI lulvuH prayoga na thAya - ivAda: 1/2/21 thI una bU prApta che ---chatAM dhAtorNA zrI vinta ne dhAtu bhAnAne ubU nI prApta thai jAta mATe A sUtra banAvyuM. [155] - R zarAnta zana 3 : (58) Rduzanaspuruda zeo'nehasaseDa 1/4/84 purudazas sUtrapRtha :- Rt uzanasa anehas se DA: vRtti RdantAduzanasAdezca parasya seDa syAt / pitA / atipitA / OM vRttyartha :- R zarAnta uzanas, purudazas aneha tathA sakhI zabdadhI para ( zeSadhuTa) si ne DA thAya che. pitR + si= pitR+DA ( yA sUtradhI) pit+A (DityantyasvarAdeH thI R / 5 ) = pitA 0 atipitR + si= atipitR + DA = atipitA pitAne oLaMgI janAra abhinava laghu prakriyA vizeSa :- 0 ? yahIM si ne DA maheza sva ke anya sambandhi temAM thAya che. 0 ? se: bha - uzanas + au = uzanasau 0 ? zeSaghuT bha yu ? sakhI+si (saMzodhana)=sakhe ( svasya guNa: thI i no e 0 napuMsakaliMga gauNatvamAM* atipitR-atipitRRNI vagere thAya 0 anya udAharaNa :- 0 sino DA uzanas + DA= uzan + A = uzanA zukra puruda N zas+a= puruda z + A =puruda zA anehas+DA=aneha+A = anehA sakhi+DA =sakh + A = sakhA mitra ca 3 / 2 : *ca kAra jenAthI para hoya tenuM 'sammatiya" pUrva sUtrayI anuvRti pAme prema :yahIM ca- anehas thI para che, to pUrva sUtramAthI sakhI zabdanI anuvRtti kSetrI [156 ] (58) a ca 1/4/38 1 - - - i samaya sUtrapRtha :- ar Gau ca vRtti: Rto Gau ghuTi ca pare arU syAt / pitarau pitaraH sambodhane hrasvasya guNaH he pitaH / pitaram pitarau pitrA pitRbhyAm pitRbhiH / pitre pitRbhyAm pitRbhyaH / vRttyartha :- (hasva) R asanta nAbhanA antya R / ghuT pratyayo tathA Gi (saptabhI a.va.) para chata arthAya che. ( au) - pitR + au = pitara + au = pitarau (jasU ) = pitR+jas= pitara + as- pitaraH : anuvRtti: (1) RtADur 1/4/37 thI RtaH (2) tRsvasRnaptRneSTRttvaSTRkSatR hotR potR prazAstro ghuTyA vizeSa :- 0 ? kartRRNi bhayayu ? (na) kartR + Gi = kartR n+i ( anAm svare... 1/4/64 thIn ) ko +n+idava : 1/4 / 85thIhI ) = i 0 0 *atipitR... Daimagra}AzapUrvArdha - pR. 107, *cakAroyasmAtparastatsajAtIyameva samuccineti nyAya 61, 105. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAnDa puliMga 89 ahIM bane sUtro para sUtra hovAthI te pahelA lAgaze ane vaDhora no bAdhaka banaze tethI ja nA zarU na thAya -paNa je vAnyata: "mAMDyA 1/4/62 thI 6vat bhAva thAya te tR+di nuM vartAri evuM rUpa thaI zake. (6 ne zaru ) 0 * kAra phi thI para che mATe pUrva sUtra thI pratyaya letA ghunI anuvRtti Ave. 0 deg se va ema kema kahyuM ? pitR-gA=pitro (thA pratyaya che) 0 ? tuM ema kema kahyuM ? +f fgha-hasva i kAra pachI chuM nathI. 0 ? anya udAharaNa : mU=14mU=Ara-puruSane +TikanaiDuM=nari-puruSamAM * ziSavRtti : 0 saMbodhanamAM "daivalya kuLaH 1/4/41 thI pitaH thaze (6 ne 32) (amU ) pitaram () fpata * ne thar ) (rA)-pina -futR+zam (zaoNDatA 1/4/49) (mA) pitrA=fchUTA (vaLa thI ne 2) (grAma) fpatRkhyAmU=fpanAma (mim) pitRmi:=fpatR-mit (*) fpatR+=+=+v=fpatro 157] (60) da dura 14/37 * sUtrapaMtha :- RtaH dura * vRtti :- vataH paracArkafa kauTuM cAtuM ! ]: 2 | trio: ra pitRRNAm pitari pitRSu / eva nR / vizeSa :- 0 vara mAM ru huta che tenAthI anya svarAdi lopa thAya che. 0 nyAya :- vArAviSTa artha sUrasthApi nyAyAnusAra - kArathI kathita kartha TU kArane paNa thAya che -trakriDAvInAMDhacaDha: 2/3/104 -ma nA 2 2 nAM 8 nuM vidhAna kare che. -tethI vidgaNi-8m =viThTha+=vi+3=vitra: * zeSavRtti :- (6-7 di va) pitR+ =fpatroH (6-ba.va) upanAma (7-e.) fpatari A rIte nR--brA vagerenA rUpa thAya. [158]. (61) guva 1/4/48 * sUtrapRtha - 3: vA * vRtti :-- nAma lIdhuM khAM-nugAn vRjyartha :- nuM zabdathI para nAma pratyaya hoya tyAre anya 9 vika9pa dIdha thAya che. jemake :- nR+nAmUkatRrvikalpa dIdhuM thAya tyAre nary (qvA8irata 2/3/63 thI 6 no La ) kara vizeSa :- 0 na zabda gauNa heya tyAre paNa A sUtra lAge che jemake - yatinuNAm vaze matinA puruSane ALagI janArAonAM # ziSavRtti :- nRnA anya rUpa va6 kArA nAma jevA thAya che. - (1-e) nA (rUDA) (1-di.) nR+=nara (1-ba-) nu+kanna ra:(2- enaema naram (2-ba) +Ana vagere bhrAtR prabhatayaH ka vRtvatha :- 8 kA rAta nAmathI para rahelAM phar pratyayano durU Adeza thAya che. paMcamI SaSThI a.va. pitRhari =pitR+ suvatarapitu banemAM surU pratyaya lAgI samAna rU5 thaze. ja anuvRtti :- drazyo sarU 2: 1/4/35 thA sirasAH (12) svarasa napta neSTa tvaSTa kSa hAta zetR prazA durathAr 14 38 * sUtrapRtha :- tu- rU-natR-keSTra-kSatu. tR-a-gzAtra: zuTa kAr * vRtti - tanmatasya vAhana va ghAra syAt / iti paJcasvAra prAptAvapi vizeSatvAt 'Rdu zanasU ityAdinA serDA kartA / atikatA] kartArau / vartAra: ghartAra / vArtA | *vAre nyA-61, pR --51, *nyA-14, pR -60-61. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eo zeSa pitRvat / evaMnaptR prabhRtayaH / 5 nRtya :- TM (T-na) ane hAya tevA nAmA, vasu, natR, neTTa, vaTa, kSata, zvetu petu tathA praraNAtu nAmeAnA jayAre 'kSu' pratyayA lAge tyAre anya ne bAr thAya che. vizeSamAM RRturAnaR...sefi 1/4/84 thI tu+tti tA tu +'A tharo tethI tuM += ane atiRtu +31-tit + jJA=pratiAM-kartAne pI gayelA thayuM] Rtu' + 1 = hi> + 1 = totte (6 nA A sUtrathI bAra thayA) Rtu + R = hrr + s = hair: Rtu + m = taMr + m = kartAram ahIM dur eTale ke tti, kSam, au, jas kula pAMca pratyaya thAya paNa tti mAM vizeSaniyamathI jJa thayA. * anuvRtti tApur...1/4/37 thI taH maiM vizeSa :~ 0 A sUtrastra sambandhi ane anya sambandhi baMnene lAge che, jemake prativartAro 0 7 zabdanA arthAvAnU nu' grahaNa karavAthI pratyaya grahaNa karavA chatAM naTTa vagerenu' alaga grahaNa niyamane mATe che. -kemake kAvat pradaLenAna vacce pradULam grahaNathI siddha che chatAM natR vagerenA grahathI anya uNAdine A sUtra lAgaze nahIM. jemake : pitR-pitau, mAtR mAtarI vageremAM lAr thayo nahIM (A kathana kaLAtine vyutpanna mAnatA pakSane anusare che.) 0 ema kema kahyuM ?, yud natuM ja paraca karanAra kuLane jo ahIMyata napusakaliMge che. napu'sakaliMgamAM ''zighuM'' sUtrathI pU-s nA zi Adeza ja dra bane. tethI ahIM nA r na thayA sUtra sabaMdhi spaSTatA :---- prazAstraH karyu che paNa tApura thI pracAtu: thavu joie chatAM prAhyaH karyu te ema sUcavavA ke madbhu-prajJArlR vagere je te Ar thAya che, eTale ke prazAslR+=prasArR dI' tra che mATe teApura na lAge paNa trAstra: ja thAya. -0- ane thaLa sauMca paribhASA mujaba mAr aneka vaNa vALA che ane te sanA sthAne na thAya mATe 6 nA prazrleSa karI dIdhuM karyAM. 0 anya udAharaNa :~~~ vasa-bahena-ghasAro, neTTayajJa karanAra-nATAra1, vageremAM tra ne r thAya che. * zaiSavRtti :- bAkInA rUpe pitR jevA thAya eTale ke (2-kha) vaSa~ (3--e.) yAM (3-.i) takhyAm vagere [16 0] (63) jrarAstunaCc 1/4/91 abhinava laghu prakriyA I-(tuM)-rtA vagere matR-pautra-najJArau, vaTTa-sUrya-vaTA 5 sUtrapRtha :~~ kuzaH tuna tRc puMsi * vRtti :- kuzeo yastun tasyazeSe ghuTi paretac cAr / (moTA), kreArA] | monTAra1 zaivedyuTIntheya he kroSTA / ghuTItikim kroSTn / H nRtyatha kura dhAtune lAgelA tun (RoTu) tene zeSadhut pratyaya 52 chatAM anya tu nA tu khelAya che. (vrutti - jo te zabda pukhiMlagamAM hoya teA) [irg+fd=irg+g!= moTA] prathamA dvivathI dvitIyA dvi.va. (i) moTu+I=g+llo (A sUtrathI kR thayA) =rbar+o (tu svai ..1/4/48thI Ar)= moTA aja rIte krekhyu + 6 = kepTAra; 0 zeSannur kema kahyuM ? , kreTer-rg+tti (grUvamya zuLa:) 0 x ema kema kahyu ? kejyUTU-kreTu+rAstra (rAsADatA lakSya na: putti) * anuvrutti :- (1) yA: zeSe 14/82 thI roSe, (2) dyuti 1/4/68 - 5 vizeSa :- 0 kruN dhAtu-keti kRti krA+tuna* pratyaya phrencu+tu (ruSA pAtsvasya dhI guNa) keva+tu (yajJasujJa...2/1/87 thI C) kreTTu ziyALa (tathA zravA ..1/3/60 thI 6). 0 ? 'pusi' kema kahyuM? kreTuni (napuliMga) krebru++zi 0 ? r kema kahyu ? kreAr- iba va.-ghudra nathI. mATe tRTM Adeza na thaye [16] . . *mimyati...tum uNAdigaNa vivRtti sUtra773,pR. 62 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAnta puliMga (64) TADho svare vA 1/4 92 * vRtti :- sunastur / kroMnTrA-krobyunA krodhyuM, kraive / krodhyu: krola: 2 1 kropTeH, kraoNphTaveoNH 2 / zreSTari zreSTvau * anuvRtti zraSTubhyAm 3 Amitu nityatvAt pUrvanAmikRte svarAditvAbhAvAtRjabhAvaH koSTnAm / STuSu / RkArAntAdayo'prasiddhaH / ekArAntaH atizabdaH varAhAvAvezaH / tiau / samvASane baheta cameA. kRti sidgha i de ati hai / oN vRttva :- 4 (pR. a. va.) vagere svarAdi pratyA 52 chatAM (TA, re, tti, is, ji, gara) (puliMlaga evA) kuza nA tuvR pratyayaneA ta Adeza vikalpe thAya che. (ke-kreTTa e rUpA thAya che). (ar) tu e.va. kroTTuTA=*onTunA (z: puttinA 1/4/24) vikalpe kroTTa + TA(1) = kraoNlTrA (trive thI nA 2) eja rIte (6) caturthI e.va. kAju kone konTe+ (cidditi 1/4/23 thI kaoN) krov + T (vAtAvArthI vu)=* ve pakSe =kroTre (tti) (sU) pa'camI - pachI e va. jojju+tti-sUtroTe+ni/32 (Aiti thI lo)=Aza + 2 (aAnlRmyAMtikAra: 1/4/35 thI 2=oaa vikalpe ASTra+si --R=kroTTa + gur (RaApur 1/4/37) =*ry: (glov) - krodhyu + RR = kro + srosa =ko: pakSe kevu+zola-kreTreDa: (fg)tg+fd=ng + gifs 1/4/25) =wrT + I = vikaC/Se korTa + fg = koik + T (14 = 1/4/39 r ) kori * anuvRtta :- 0 kuzastranatu pusi 1/4/91 maiM vizeSa :- 0 parAnnityam -nyu yathI hasyA vazva 1/4/32 sUtra nitya hovAthI gAma te sAmU Adeza thAya che. nAm AdezathI A sUtra prApta thatuM nathI. kre|Tu+sAC=kreAnAm (pIdhAMnAmvatisa thI 3 mA thaye) = = 0 *nityasUtranuM lakSaNa che ke te kare chate ke na kare chate je prApti rahe te nitya kahevAya. ahIM tu vikalpe kare to paNa zrAm / nAma thaze paNu nAm karIe teA svara - abhAve tRr nI prApti raheze nahIM mATe r anitya che. 0 saptamyA mAri: 7,4/114 paribhASA 0 tADanRtaprasane vidhi nityaH lAgavAthI Tava para chatAM evA Adeza thaze 91 0 TAau kema kahyuM ? krodhyu+za=krona (TA vagere svarAdinathI mATe tRr na thayA) 0 ? puliMgamAM kema kahyuM ? konTunenAya -ahIM kroTTu napu MsakaliMge che tethI tRp Adeza na thayo paNa banAmuttvarene'ntaH 1/4/4 thI na Agama thayA che. * zaiSavRtti : (3-4-5 dri. va.) mAM cAN pratyayathI krojhumyAC thaze. (7-e va.) yu pratyaya kroTTupu dIdha- kArAnta vagere zabda aprasiddha che. eTaleke meoTAbhAge prayojAtA nathI tethI A granthamAM lIdhela nathI. ati he i kArAnta zabda : -- svarAdi pratyaya pUrve y Adeza pratiau-pratiyaH -vyaMjanAdi pUrve koi pheraphAra na thatA atidebhyAm vagere prayogA thAya. sodhanamAM veta cameAjuM chuM sUtrathI sileApAtA ati hai / thaze. [162] (65) A rAceAthane 2/1/5 * vRtti / syAt / surA: mAM nRtya 52 chatAM OM zabdanA thAya che. jemake - vyaJjanAdau syAdau pare re zabdasya AH carAvo bAyU bAvezaH surA |] :-vyaMjanAdi syAdi pratyaya (anya varNana) jJA pu+vi=purA+ghU = purA: : Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 * anuvRtti thI tyAto : triSaturaH ti:cattarara cAau 2/1/1 vizeSa ndhi bannemAM A Adeza thAya che. 0 vai=lakSmi -tenuM mudde thayu che. 0 sUtramAM Ane" ne badale smi' (vaiM-mU ) nuM grahaNa karavAthI paNa sUtra siMha hatu -chatAM yajranetu grahaNa karyu te uttara sUtranI anuvRtti mATe che. 0 napusakaliMgamAM ra tA ra thAya sUtra vine 2/4/17 tethI rei thayuM. 0 ? -: cAro kema kahyuM ? mayamU-mayam syAdi pratyaya nathI. * sutrapRtha * vRtti 0 svasambandhi anya samba 0 kcanane kema kahyuM ? murAyA, purAyam vagere svarAdi pratyaya che. tethI phaileyAya thI che ne bAyu thayA. [.-rUpo rAH-Aya*-rAyaH, rAyam-rAyau-rAtha:, rAyA -rAmyAnlR vagere]. [163] (65) dvaita lau: 1/4/74 ta: sau; :- soyantaya truTi bo: / cau: vau vAvaH / 5 ghRttva : jho atavALA nAmanA dU pratyayA para chatAM haiM thAya che, jemake : +li=nA+mUno: gAya-baLada (A sUtrathI oN nA sau thayA), 0 +au=gau+1=Av+o (govA.... 1/2 24 thI Ava=nAvo 0 n+xx=+XR=Aya: * anuvRtti : :- ghuTi 1/4/68 -: PF vizeSa : ---SayAntaya paribhASAthI bo kAranA sau thAya che. 0 / (puliMga) baLada, sva, kiraNa, jala caMdra, sUryAM, vAyu, aM che. 0 / (strIliMga) gAya, AMkha, dizA, vANI vagere arthA thAya che. 0 ? srotaH kema kahyuM ? abhinava laghu prakriyA citraguH kAbara citarI gAya vALA) ahIM Aca svAne pa 3/1/22 thI bahuvrIhi samAsa thayA che. pachI methAnta 2/4/95 thI hasva thayA che. va (3) thayA bAda ae kAra nathI mATe kau thaze nahIM. --vaSNu vidhi hovAthI 3 nA sro kahIne rathAnIvat bhAva mAnI zakAya nahIM. citrapu (pU.) rUpe mAru jevA, (strI) dhenu (napu.) priyayu jevA thaze. 101 0 ? ghudra kema kahyuM ? ||+jJA="q+gA=zaiyA dhur nathI mATe o ne sau na thaye 0 ? haiM citronA (saedhana) ahIM yud pratyaya che chatAM sau kema na thayeA ? -jayAre 3 nA o (ca muLa:) thayA tyAre si (dra) pratyayane abhAva thaye che. ane sanI upasthitimAM ko kAra lAkSaNikatA nathI. mATe sau na thAya. 0 anya udAharaNa :at-at: 2415121 priyayo+bau=priyavAvo-jene AkAza priya che tevA e purUSa [16] (67) A gam rAsAratA 1/4/75 * sUtragraMtha :- A samAsa: latA * vRtti ;- amAseAratA sarphe ota bAda syAt / 1Am | aa: gau, navA, gAndhAma, peDhAsUmyAMsi-mAra: iti ratve goH ra gavAm / goSu / evaM sudyoprabhRtayaH / bacArAntA hauzabda: nai: / hAvai / ho glomyAm / evaM sunau prabhRtayaH / H nRtyatha :~C-rAr (dvithIyA e.va. -ma.va.) nA 6 sAthe sA~ nA A thAya che. jemake jJA+tramU=gAma \+TF=: :~ srota bauH 1/4/74 thI strotaH * anuvRtti maiM vizeSa :~ 0 ? bAnu kathana na karIe teA paNa mAH-mU siddha ja hatA chatAM sUtra kema banAvyuM? 0 jo tA nuM kathana na kare te puliMgamAM zaseAtA 1/4/49 ane strIliMgamAM jIvAtanAva 2/1/107 sutralAgI cAr ane H jevA aniSTa rUpa thaI jAya. 0 ? tyAauM kema kahyuM ? acinavam (hastana pa.pu. e.va.) azvine nAma-tyAdi pratyaya che. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAMta puliMga 3 * zeSavRtti :- (2 dri.)au = =Ava | (3-e) +=IvU+gA=vA (3-ki.) + =AkhyAmuMgTUkhyAM sAra: thI 2 thatAM - (6-ba) jA+ =IvU+=AvAnU (7-ba.) +=Apu eja pramANe sudyA vagere thAya. au zanta glo za6 yadra glo: glAvau glAva: vagere Aja rIte juna nA rUpa thaze. [16] pU. mahopAdhyAya vinaya vijaya gaNivare racela hama ladhuprakriyAnA svarAnta puliga adhikArano grejyueTa pravacanakAra pUjaya munirAja zrI sudharma sAgarajIne ziSya muni dIparatnasAgarajI (M Com; M Ed ) karela gujarAtI anuvAda tathA sasaMdarbha vivaraNa samApta.. vibhakti prakaraNanA - svAnta puliga adhikAramAM ane hoya tevA zabdonA rUpane nirdeza karyo jemAM - (1) 3 kArA. (2) A kArA, vizvapA zabda (3) stra zuM kAra. (4) sva 3 kArA. (5) hasva kAra. (6) che kArA che kArA nI kAra sau kAra zabdo keTalAMka pheraphAra sahitanA Adeza tathA sarvanAmanA panI prakriyA bAbata carcA thaI. te rUpanI sAdhanika abhyAsake alaga alaga alaga zabda laI Apa meLe karavI jethI svarAna rUpane abhyAsa dRDha thaI zake. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghu prakriyA () urva () 3 svarAna strIliMga 9 A vibhAgamAM strIlige rahelA svarAnA nAmanI prakriyAne abhyAsa karavAno che. svarata puligamAM AvelA sUtronuM punarAvartana ucita rIte karyA bAda ahIM navA sutro tathA strIliMge thatA pheraphArono abhyAsa thaze-strIliMga (nArijAtinA nAmo) jemAM niyamita mAtrA-navI jevA rUpe-je vizeSa pheraphAra vALA nathI. aniyamita eTale jJAti jevA rUpa jemAM AdezothI pheraphAra thaze. svarAna strIliMga :- "svara che ane tevA stroliMga nAmone svarAna strIliMga nAma kahevAya, strIliMga ja kAranI prApti nathI-mukhyatve mAtra sUtra thI vA kAra tathA ravi muthArI thI kArA nAmothI prApti che. (1) vIrvAcArdU sanAte: 14/45 * sUtrapRtha:- TI -raNanAt se; * vRtti :- cAvaMttAmyAM cajhanA para se cAt 17 | ka vRN - je nAmane ane te dIgha ho tathA vA () Avela hoya te tathA vyaMjanAnta nAmAthI para helAM si (prathamAM e.va.)ne lepa thAya che, jemake :nA+si= 1 (3 kArA nAma che mATe "risa" pratyayana lApa) * anuvRtti - 0Arja 1 4/4 thI * vizeSa :- napusakaliMge unA 1 1/4/59 e para sUtra che. tethI tyAM A sUtra lAgaze nahI eTale ke su ne badale zu thaze ane sthAnIvata bhAva thaze nahIM. 0 vyaMjanamAM paca 2/1/89 sUvathI le pa siddha che chatAM ahIM alaga rahaNa karavAnuM kAraNa e che ke rAgar vagere zabdamAM nAmAneADanaH sUrathI - ne lepa pahelAM thaI jaze. 02 kAhnasU+fsa==NAvat hAMDalIthI chuTu pADanAraahIM mArA 2/1/88thI 2 lepa thaI naM-a ..2/1/68thI ne thaI zakta A sUtra zA mATe banAvyuM ? ----- saM cAva thI slepa thayA bAda baMas e sUtra ja nahIM lAge- kemake saMsU ne su rahetA ja nathI, vibhaktine huM rahe che. tethI zuM ne r thaze nahIM ruvATyasignanA 4/2/45 thI anusva ra lepa thatAM yuvAvaraphU+fsa A sUtrathI fsa lopa thatAM yuvAn ane saMpUrvAt...thI - ne Tu yaravaTu virAma vA thI ravAnnata thaze, 0 rurI bApU koI sUtrathI sva thayA hoya te veza visanagavata thI A sUtra lAge ke nahIM ? ---0- na lAge- kemake sUvAre sarva karI zaa-spaSTa lakhyuM che vaLI zi" ema paTa lakhatAM pUrvanI AmaMtryanI vRtti paNa aTakAvI che. 0? - kema kahyuM ? teva:-vatti--kArAnta che. vAritrAta: pativaDhava: khATalAne oLaMgI janAra-ahIM ge.zAnta sva Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAMta puliMga sUtrathI A ne! jJa thayA. mATe A sUtra na lAge. eja rIte niSkauzAmbi :- sahI prAtyavaparinirA 3 / 1 / 47 thI samAsa tha ne govAnte hasvaH thI has thayuM mATe A sUtra na lAge. 0 anya udAharaNa : ( GI) bahu yasI + si si sopa thaze.-vahnaH zreyasyaH yasya saH - adhAturdaditaH 2/4/2 thI GI pratyaya vyannAnta - rAjan+ si= rAjA. nAmnA nA 2/1/81thI n soya, yA sUtra vaDe si lopa, nidIrghA : thI A thathu. [ 166 ] (2) autA 14 / 20 ge vRtti :- Avantasya autA saha et syAt / gaGa gaGa gaH / gaGa uu gAm / zasi puMsatvAbhAvAnnatvAbhAve'kAreNa saha dIrgha eva gaGa gAH pha vRttyartha :-- nAbhane bhante ApU pratyaya hai|th tene| au sAthai e thAya che gaGa gA+au =gaGage thaze (prathamA-dvitIyA - dvivayananuM 35) anuvRtti (1) ApoGitAMcaiyAsyAsyAm 1/4/17 thI Apa : (2) TausyetU 1/4/17 thI etU vizeSa :- 0? Apa prema ? kIlAlapA + au = kIlAlapau ahIM Apa atyayAnta nathI. siMga zaha che. ( mana van 5 / 6 / 147 thI vicU.) Q ? bahukhada bhathayu ? zrayanta sabadhiau sAthe mA~ nA sthAne ja " thAya evA sUtra sa`kha'dhi jJAnane lIdhe dularve prayAga thAya nahIM, zeSavRtti (1-5) gaGagA + as= gaGagAH (2) gaGagA + am = gaGagA + m = gaGagAm (2-5 ) zas pratyaye pusiMga lAven no abhAva thatA gaGagA + zasU=gaGagAH [167 ] (3) Tausyet 1/4/18 sUtratha :- TA osi pat vRtti :- Avantasya TauseA parayeAreva syAt / gaGa gayA / gaGa gayeAH t zeSavRtti :- gaGa gAbhyAm gaGa gAbhiH pravRttyartha :- me nAmane yante Ape pratyaya hoya hoya tene| TA (3.) ne os (6-7-dvi.) pratyaya 52 chatAM pat (e) thAya che. 0 gaGagA + TA = gaGage + A (TA) = gaGa gay + A = gaGa gayA 0 gaGagA + o = gaGa ge + os = gaGa gathth + os = gaGa yo: ApoGitAMyaiyAs-yAs yAm... anuvRtti 1/4/18 thI Apa : 95 : vizeSa ApU saMdhi vijJAnathI bahukhadavena purupeNa mahIM A no TA sAthai ena thyo. 0 ? AmA cho ? kIlAlapA brAhmaNena sahIM TA to A pratyaya 4 sAgyo che, kAMi pheraphAra thayeA nathI - sahI kIlAla pibati ( manUban 5 /1/147 thI) vicU pratyaya thayo che it che tethI kilAlapA - Avanta zabda nathI. - lugAtADanApaH...2/1/147 thI A to thayo che. zeSavRtti :-- gaGagA+bhyAm = gaGagAbhyAm gaGagA + bhis = gaGagAbhiH [168] (4) ApoDitAM yAsyAsyAm 1/4/17 vRtti : : - AvantA pare SAMDitAm ete AdezA: syuH / gaGagAyai / gaGagAyAH / gaGaLU gAyAm hrasvApazca iti AmA nAm Adeze gaGagAnAmU / gaGagAsu ke nAmane ante Apa hoya tenA pachI Git prtyye| [Ga eGasiGasaGi] Ave to ten| anubhe - yA - cArA - yAm thAya che. @bha} :- Go-gaGa maga+Ga = gaGagA+yai=gaGagAyai Gasi / Gas gaGagA + Gasi / Gas = gaGa gAthA: Di-gaGa gA+Gi = gaGa gA+yAm gaGagAyAm 5 vizeSa :- 0 AbU saMdhi vijJAnathI bahukhavAya bhAM ye na lAge bhaTTe gozvAnte hrasvaH thI DrUsva thatAM GoGasyAryAta thI ho to y thayo- pazyai nathayo Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghu prakriyA 0? kilAlapA +Ga = kilAlapU + e (lugAteA'nApa) kilAlape thayu * zeSavRtti:- (1.me.) gaGagA+Am-gaGagAnAm sahI hUsvApazca thI Am thayu (7.ma.) gaGagA+su-gaGagAsu [16] (5) edApaH 1/4/42 * sUtratha :- et Apa: * vRtti :- sambodhane Avantasya sinA saha etsyAt he gaGageH Wan tyatha : - savanamA AbU antavALA nAmane si nI sAtheT thAya che. rebha :- he gaGa ge / *anuvRtti - mAturmAtaH putro'he sinA Amantraye 1/4/40 thA si nA Amantraye. Wan vizeSa:-- 0? Amantraye tuma yu? gaGagA+si-gaGagA-si cha / prathamA yavanA cha. mATe zu na tha. 0? ApU ma yu? he kilAlapA: -kilAla pibati iti-kilAla+pA che. 0 A rana pa 12vAthA he piyakhaTva / (ya che khATalI jene evA he) ahIM A sUtrathI thatA nathA.-gAzcAnte hasva: 2/4/46 thA 425 thayu che. *zaSavRtti :- saMsodhana diva he gaGage=gaGagA+ au(autA 1/4/20thAe) 5.. -he gaGagA:-gaGagA+jas [170] (6) nityadi-dvisvarAmbArthasya hUsvaH 1/4/43 * sUtratha :- nitya dit-dvisvarA amba / atha sya hasva: *vRtti :- nitya dai-dAsAdayA yebhyaste nityadi. tasteSAM, dvisvarAmbArthAnAM ca sinA saha hasva: syAt / he amba / he akka / he atta / he alla HzasAdau sthAdo pare nizAyA antyasyaluk nAsikAyA nasAdezazca vA / nizaH nizA: / nizA, nizayA / nijabhyAm , nizA bhyAm / nicchu / nasaH nAsikAH / nAbhyAm, nAsikAbhyAm / pratyatha :- nitya dai dAsa dAsa dAm banA mAheza thAya je te nitya dit (da cha it bhAta dit ) sAvA nAma tathA the svarANA bhane ambA (mAtA) pthpaann| Abanta naam| mana (yAbhatra patha mAM 1 / samApana vibhaktinA) si sAthai 21 thAyaje. he ambA ambA+si-si sAthe 25 yatA amba yu. me 1 zata he akka / att| he alla 133 thAya. * anutti :- mAturmAtaH putro'he sinA Amantrye 1/4/40thA sinA Amantrye ura vizeSa :- A sUtramAM be vAta sAthe che saMbodhana prathama mAM (1) nityadilpha nAmone anya dIdhuM chuM ke dIdhuM ke hasva thAya chobha :- he stri, he lakSmi he zvazra he vadhu vagere lakSmI + sinu lakSmi yayuH he zrIH nityadit nayA vihache bhATevana thayu (2) be svaravALA-mAtA ArthanA sUcaka nAmo hasva thAya che he amba / 0 nityadit bhayu? he huhu :- dit nathA-puhiMsaganu 35 cha. da Tum pratyaya sAre cha. 10 vizva2 ubha yu ? he ambADe-ambADA+si svarAcha. edApa:thA ethayo 10 Ap matyu ? he mAta: (+sigAtara hambara ya guNaH 1/4 41 yI puza) * zeSavRtti :- zasAdi syAdi hi.-.-4 thI sa ba.va pratyaya lAgyA hoya tyAre nirA zabdanA 2satya A no no5 thAyache (mAsa nizA lumvA 2/1/100- nAsikAne nas mAheza dantapAda... vA 2/1/101 thI kiye thAya che. prathama :nizA nize nizAH dvitIyA :- nizAm nize nizaH nizA: --nizA+zas-nizu+zam nizaH vi465 nizAH (AnAsopa na thy| tRtIyA :- nizA nizayA nijUbhyAm nizAbhyAm-nijUbhyAm-zanAjU ghuTastRtIyaH) Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAMta strIliMga saptamI 5. nizA+suniz+su ni+su (ghuTastRtIyaH thI jU) nicU+su (aghoSeprathamo'ziTaH) nicU+chu (prathamAdadhuTi) nicchu-thayu. nAsikA virape nas Adeza (zasU ) - nAsikAH pakSe nasaH (bhyAm ) nAsikAbhyAmU pakSe nAbhyAm nasU + jhyAm (naru + bhRyAm = (sAru:) =na+u+bhyAm (ghoSavati) nAbhyAm ) [171] (7) sarvAdeDarapUrvA: 1/4/18 * sUtratha :- sarvAdeH Das parvA: * vRtti :- sarvAderAbantasya GitAM yai yAsU yAs yAmA DaspUrvAH syuH sarvasyai / sarvasyAH ra sarvasyAm (zeSa gaGgAvat ) ma tyatha :- sAhitA AbU (A) mantaNanAmA Git pratyayAmA (Ga-Gasi -Das -Gi) anume yai-yAsU-yAsU-cAm / Das pUva thAya che. [Una Dasyai. usin| DasyAs Gas ne| usyAs mane Gi ne| usyAm ] (1) Ga (4 -2 ) sarvAGi =sarvA+Dasyai san +asyai-sarvasyai (2) Gasi Das (5/6-.) sarvA + Gasi/usa =sarvA+ DasyAsU = sam + asyAsU + sarva syAH (3) Gi (7-.) sarvA+Gi-sarvA+DasyAm = sam + asyAm = sarva syAm [maaddiin| 31 // gaGagA mevA thAya cha, ma sarvA sarve sarvA:] * anuvRtti:-ApAGitAMyeyAsthAsthAm 1/4/17 OM vizeSa :- Av sadhi vijJAnathA bahuvIhi samAsamAM A sUtra prApta na thAya. jemake priyasavAyai dakSiNa - pUrvAya - dakSiNasyAzca pUrva syAzca yadantarAla' tasyai ne bhadhA25 sabhAsa khoya to dakSiNa pUrvasyai 24 za. dakSiNA cAsau pUrvA ca. 0 *tIya bhAM vipe Git Arya thAya che, tethA dvitIyasyai-dvitIyAga sevA me 3 // yaze 00 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 *tIya :- mRtti sadhunyAsa yuta pR. 49 (tIya DitakArya vA). 0? sarvAdi bha yUM? ne anu' nAma sarvA hAya to sarvAsai 35 thAya sarvasmai na thAya. [127] (8) jarAyA jarasvA 2/1/3 sUtratha:- jarAyA: jaras vA * vRtti: svasambandhinyasambadhini vA svarAdau ra yAdau / jarasau, jare jarasaH, jraaH| jarasA, jraayaa| ikArAnto buddhizabdaH / sa ca prAyo munivat / buddhIH / buddhii| buddhayaH / he buddha / buddhim / buddhI / buddhIH / buddha yA / vRttyatha :- svasammanita ganya sambadhi 31 zabdane svAda sthAdi pratyaya lAgatA karavA Adeza vikaTa thAya che. -(jarA)= vRddhAvasthA ) (o) -jarA + au=jare (Tausyet 1/4/18 thI e) 5 jarasa au-jarasau (asa) jarA+asU-jarA: 5 jarasa+asU-jarasa: (TA) jarA+TA-jare+A (Tosyet 14/18 thI e)= jara+A (edetoyAya 1/5/23) = jarayA anuvRtti :- (1) RtAra:svare'ni 2/1/2 thI svare. (2) tricaturastiscata syAdau 2/1/1 thI syAdau vizeSa :-0 ? svare ubha yu ? jarA+bhyAm jarAbhyAm - nAhi pratyaya cha bhATa jarasu vihana thAya. 0? syAdi hebha yu ? jarA+agramja rAgram (sandhi che). 0? svasambandhi-anyasambandhi bhayu? atijarasau pakSe atijarau atijarasa: pakSe atijarA: ema karA ne jharam vika9pa thaI zako -napuMsakaliMge 51 atijarasamrA pakSe atijrm| 24 zAyu. * 5vRtti :- i 42d vuddhi za6 te prAye muni // 3 // thAya che. (si) buddhiH (au) buddhI (jas ) budhyaH 0 buddhi+au=iduto'sTerIhUta 1/4/24 thI hI I-buddhI 0 buddhi+jas=buddha +jasU (jasye dAt 14/22 thI e) buddhay+as esto'yAya-buddhaya: yayu. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 sodhana he buddha ! (hRsvasya guNa:) (am) buddhi + amU = buddhi+m (samAnAdamati: 1/1 / 46 thI a sopa) = buddhim (zas) buddhi + zas= buddhI : (zaseo'tAsazca ) (TA) buddhi + A = buddhy+A=buddhyA [173] (8) striyAM GitAM vA dai dAsa dAsra dAm 1/4/28 vRtti :- srIliGagA didudantAtpareSAM svasambandhinAmanyasambandhinAM ca GitAmete AdezA syuH / dakA vizeSArtha: / buddha ye, buddhye / buddhayAH buddha eH / vRddhayAm, buddhau / eva N priyavu cai prabuddhye puse / eva N mti-bhuutiprbhRtyH| dhenuH dhen dhenavaH / he ghenA | dhenum / dhen / dhenUH / dhenvA / dhenve nave / dhenvAH dhenAH / dhenvAmU, ghenau / priyadhenve priyadhenave puse / IkArAnto nadIzabdaH / dIrghaGayAvU iti siluki nadI / nadyau / nayA / nadIm / nayau / nadIH nadyA / - pra vRttyartha :- sIliMgI it ut antya nAmeAthI 52 (sva ke anya sambandhi ti pratyayAbhAM (Ga e-Gasi-Gas - Gi) dai- dAs - dAs -dAm Aheza viddhaye thAya che, da rakhe nitya ddi saMjJA banAvavA vizeSArthe vAparela cha :- it Ga e) buddhi+Ga = buddhi + dai= buddhi + ai = buddha y + ai (ivarNAdera sve) = buddhayai viu - budhdhi + Ga' = budhdhe + e (Gityaditi thI e) budhdhay + ai (padaitAcAya thI ay ) = buddhaye buddhi+GasiGa = buddhi + dAsa = buddhi = AsU = buddhayAH (Gasi / Gas ) viSe budhdhe + (Gityaditi ll e.) = budhdhe + r (padAddbhyAM thI ra) = budhdhe . (Ga) buddhi + Gi = buddhi + dAm = buddhi+Am buddhayy + Ama buddhayAm viye buddhi + au buddhau. ye rIte priyavuddhine Ga' pratyaya lAgatA priyabuddhayai viDaye priyabuddhaye puMsi me prabhA mati-bhUti vagere 3 / (buddhi devA) thaze. prema :- matiH matI matayaH vagere. ut 0 prathamA :- * ghenuH dhenU dhenavaH (1-dvi.) dhenU dhenu + au ( iduto'stra 'rIdRt 1/4/21 ll U) -- abhinava laghu prakriyA = dhenU (1 - 05.) dhenu + jas= dhenA+jasU (jasyedAt 1/4/22 thI ) o= dhenavaH eja praNANe rU kArA. nAmanA niyamo ja ahIM 3 kArA. nAmane lAgaze tethI 0 dvitIyA :- dhenum ghenU dhenU : 0 tRtIyA dhenvA dhenubhyAm dhenUH 0 agul :- ana/ara agrung agfa: 0 paMthabhI :- dhenvAH/ dhenAH dhenubhyAm dhenubhya: 0 SaSThI : dhenvAH / ghenA : dhenvAH ghenUnAm 0 saptabhI :- ghenau / dhenvAm dhenvAH ghenU pu saMzodhana he ghenA ghenU dhenavaH jayAre priya sAthe samAsa thayeA hAya tyAre priya priya dhenave - puMsi me vyaturthI evacananuM rUpa thai zakrayu, iduto'strahUta 1/4/21 thA - anuvRtti It ut yu. vizeSa :- 0? striyA ? : 0 munaye- muni+Ga 0 sAdhave - sAdhu + Do banne caturthI ekavacana che. paNa strIliMga zabda na hovAthI vikalpe haiM lAgaze nahIM 0 iduta bha ? go+Ga e=gave - strIliMga che, pazu idUta nathI. zeSavRtti dIdha kArAnta nI zabda nadI+si - dIrgha GAbU 1/4/45 thI si sopa thatA nadI (prathamA me va.) thayuM. 0 prathamA :- nadI nadyau nadyaH 0 dvitIyA (samAnAdameo'taH thI ) nadI+m nadI: nadI+zas (zasoDatA) -- --: nadIm nadyau nadI:- nadIm nadI+am [174] Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAMta strIliga (10) strIdata: 14/28 * sUtratha:- strI It uta: * vRtti:-- nityatrIliGagAdIdantAtpareSAM svA. 'svaGitAM dai dAsa dAsU dAmA nitya syuH / nadya / nadyAH ra / naghAm svA'sva iti vacanAt priyanaya pu sambodhane nityaditvAd hurave he nadi / evaM garI prabhRtayaH / - strI zabdasyaGyantatvAtselu ki, strI / svasau sriyAH itIyAdeze, striyo / striyaH / vA'mazasi striyabhU strIm / striyaH, strIH / striyA striye / he stri / lakSmIzabdara ya yantatvA'mAvAtselunAsti / lakSmIH / zeSa nadI bat vadhUH / vadhvau / vadhvaH / vadhUm / vadhyau / vadhU: / vadhvA / vadhyai / vadhvAH / vadhvAm / he vadhu / eva jambvAdayaH / zrI-hI-dhI zabdAH suzrIvat / bhUH svayambhUvat / bhUtibravat / mAtRzabdaH pitRvat / mAtA maatrauN| maatRH| svamRzabda: katRvat / svasA / svasArI phavRtyartha :- nitya strIlijI It Ut evA anya nAmothI para sava ke anya yama-mAMDit (Ga usi-usa-Gi) pratyayAnA anumanitya dai dAsa dAsa dAmU mAheza yAya che. nadI-za :(Ga)(nadI+=nadI+dai (e) =naye (usi, um) - nadI+Gasi | GasU = nadI + dAsU = nadI + As = na, + As = nadyAH / (Gi)- nadI + Di = nadI + dAm = nadhAm 25 manya sabhi yu ? priyana se -246 yaturthI me 2. mAM un| dai mAheza ththe| 2. saMbaMdhanamAM nityadita hovAthI havaH thaze. (nityadid .. hUsva: 1/4/43) he nadi ! gaurI pare nAmanA 3 // 54 mA pramANe ja thaze. anutti :- striyAMGitAM vA dai dAm dAs dAm 1/4/28 thA GitAM dai dAs dAs dAm 5 vizeSa :- striyA za6 1/4/28 sUtra thI anuvartAte hovA chatAM pharI ahIM satra zabdanuM 6 nitya strI viSayane mATe che tathA grAmaNye striye bhAM no dai sAheza na thayo. 0 ? ihUt bha yu ? dhenave-dhenu+De buddhaye buddhi bhanne hasva idut che mAre de na yu. 0 ? kinAm bha yu ? naH nadI+jasU-Git nayA. * zeSavRtti :- ratrI :- strI za06 ko santa pANI che tathA dIDiyAb 1/4/45 sUtrathA si sopa tharI (1-2me.) strI+si strI ze. 21 // pratyayo pUrva striyA: 2/1/54 thI iy mAheza ze tethA (1-6.) strI au=striyau thaze. (1-5.) strI+as=striy +as striyaH thaze. vA'mzasi 2/5/55 sUtathA vi4 sAheza thatA ye 35o thaze. (2-ye.) strI+am=ritrayam pakSe strIm iy na thAya tyAre am nA ane| (samAnAdamo'ta: thA) so5 thaze. (2-5 ) --strI+zasU striyaH pakSe strI: (3-me) strI+AstriyA (4-me.) strI+dai striye 8-20 ) sAdhanA he stri thaze. 0 lakSgI lakSmI zamAM GI santavanA samAve 'si' so5 nahIM pA tathA 1-se.) lakSmIH thaze. mAnA 35o nadI vA thaze. 0 vadhU-U 42ta nAma cha. - nadI sI I zata nmn| 3thAmAM Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 lAgatA sUtro ahIM lAgaze. mAtra hra teA v (vaLAMpherave 1/2/26thI) thaze. prathamA :- : vadhyuM vakhta: dvitIyA :- vama vadhrvau vadhUH tRtIyA :- vadhvA vadhUbhyAma vadhUmiH (4-e.) vapno-vadhUna hai (5/6-e) vAH (7-e.) vadhyAr saMmeAdhana-hai vadhu thaze. nantra vagere dIdha kArAnta nAmeAnA rUpe vadh jevA ja thaze. sucanA : 0 zrI, phrI zrI zabdonA rUpA suzrI jevA thaze. jIe sutra svarAnta puliMga-53, 54 (151-152) 0 mU: zabdanA rUpa svayammU jevA thaze. jue sUtrasvarAnta puliMga 51 (149) 0 mAtR zabdanA rUpA pitR zabda jevA thaze-sUtrasvarAnta puliMga 58 (156) 0 TM zabdanA rUpe puliMga 62 (16) O vizeSa sUcanA :- tu zabda jevA svarAnta vI, tarI, tantrI, tandrI, kSmI, zrI, hI, dhI, mI zabdone strIli'gamAM prathamA ekavacananA sinA lepa thatA nathI. jemake avI: tarI: vagere. [195] (11) AiyAm 1/4/93 * vRtti kuzastunastRc nirnimitta evasyAt / tatoDyAM kroSTrI | 2. go nau zabdAH prAgvat maiM nRtyatha :---dU rAkhta (strIliMgamAM hoya tyAre) nuM pratyayanA jojunA) cU Adeza (Rkg) thAya che. -ninimatta-(RSTra padma ninimitta eTale sahaja samajavu) g+1=ATI-ziyALaNI, * anuvRtti : Ple kRzastunastRc 1/483 maiM vizeSa :-Ta+TI pratyaya tricAMnu sADavAdI: 2/4/1thI thayA che. tethI navI jevA ja rUpA thaze. prathamA mA mAco mokUcaH dvitIyA zeTrIma vagere abhinava laghu prakriyA ?) tun ne tRTM nirniMmitta kema kahyo ? vakSya moTrImiH zrIte-6/4/150] phLa pratyatha-- lAge che. [anAtmya Tvi: jIpU 6/4/141thI) lepa thayA che.-oTTanI aza bAkI raheze-temAM [yAre maunasyA 2/4/95] chI thaze. tethI monTu eva zudhdha prayAga khAkI rahyo. ahIM maiM nA nimitte`tu te tR thayA che. nimitta abhAve enyAyathI tRTM nA paNa abhAva thavA joie. tethI ahIM 'ninimitta" zabda vAparI TM te abhAva aTakAvela che. temaja kamAnifpaddhite 7/2/50thI putranUmAva paNa thaze nahIM. 0 nirnimitta eTale nimittanI AvazyakatA vinA strItva vivakSAmAM i thAya. 0 strIliMgamAM chudra para chatAM tuna nA sthAne tRc Adeza karavA kruzatrunatRttva sAthe trimAM ca jeDI zakAta paNa tema na karavAnuM kAraNa truTi nI anuvRttine adhikAra nivRtta karavA mATe che. * zaiSavRtti:- rau zabda svAnta puliMga sUtra 65 (163) mujaba TM zabda strarAnta pulDiMga sUtra 66/67 (164/165) mujaba nau zabda sUtra 67 (165) mujaba rUpe thaze. [176] pu. mahApAdhyAya vinavijayajI gaNivare racela haima ladhuprakriyAnA svarAnta strIliMga adhikAranA gujarAtI anuvAda tathA vivecana samApta, U nyAya -- nimittAbhAve naimittikas nyAya 29, pR. 27 O takasyA'pyabhAvaH Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAnta napusaMkaliMga 101 () sa ) @ svarAH napuMsakaliMga % svarAti napuMsaka liMgI rUpanI sAdhaniko A vibhAgamAM raju thayela che. jemAM vana rAta mag jevA niyamita nAmonA rUpa tathA priya -daDha 3 aniyamita nAmonA rUpono samAveza thAya che. ane svavALA napuMsakaliMgI nAma eTale svarAnta-napuMsakaliMga nAme-jenI sutrAnusAra sAdhaniko ahIM darzAvela che je alaga pariziSTamAM darzAvAyA che. dhi+si=dhi (mana pU) 1/4/59 thI "si" lepa thaze. 0 svasandhi kema kahyuM ? tasavadhi vijJAnathI priyavuve: ahIM ja karAta napusakaliMga nAmane samAsa thaye che mATe "mam" Adeza na thayo. 0 anya udAharaNa :- (2-e) ku+ma=sTam vRtti :- navuM sAhya ratha: : : cAtrA (1) utaH sthAom 14/57 * sUtrapRtha :- ata: si-3ma: jam ka vRtti :- 3mArAntasya nagvahya sva- ram sthAt | kurum | _ka vRjyartha - 3 kA rAta napuMsaka liMgI nAmane lAgelA ri-3nU pratyayane san Adeza thAya che. (gharaSi -lakArA napuMsakaliMgI nAmothI ja utpana thayela ) jemake :- yu -(1-e.) += kuTa++(samAnAsta 1/446thI A lepa) * anuvRtti :- "navuM saca" 1 455 ka vizeSa :- sanA kAmanuM grahaNa uttara sUtramAM anuvRtti laI javA mATe che jemake prakhyASjAna..: 1/4/58 ahIM si-amane t Adeza karyo-ca thayuM eTale ke usa ane sinA sthAne thatA ane saMbodhanamAM lo pa thAya TU nahIM. 20 napuM kema ? vRkSa+=la thayuM. 20 ataH kema kahyuM ? (177 (2) : 1/4/56 * sUtrapRtha :- 3: : kra vRjyartha - napu sakaliMgI nAmone (svasambandhi) (prathamA-dvitIyA driva) mAM 6 Adeza thAya che. kuTa+=34 * anuvRtta :- napusahya 1/4/55 kra vizeSa :- tatasabadhi vijJAnathI pricA -ahIM ne zuM na tha. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ no abhinava laghu prakriyA 0 anya udAharaNa :- vaca ="hrakacarI [178]. (3) napuMsavAstha Hi 1/4/55 * vRtti - napusahya gar-za: ziH cAtU I 4 2 pu w:, zeSayuTasa zakahyuM . phAro vizeSArtha: - ka vRtyutha - napuMsakaliMgI nAmothI para -phAlU ne zi Adeza thAya che ane te dhusaMka gaNAya che temaja zeSadhu saMgAka che. ahIM zi mAM rajU phuta che. te vizeSArtha mATe che. * anuvRtti -- cha mauvaMzu-zaH 1/4/pakathI gar-zaH ka vizeSa :- 0 2 kAra anubaMdha che te vizeSa artha mATe che. anya sUtromAM zin kAryamAM upayogI che. 30 napuMsakaliMgI kema kahyuM? vakSa+==vRkSA: puliMga che. 10 vasandhi kema kahyuM ? viruvs: :- guve zabda priya sAthe samAsamAM che tethI phi na the. 0 zivuM - napuMsakaliMge bahU-zAnA badale thayela za" pratyAyanI dhu saMjJA thAya che. 0 udAharaNa :-- remni-ira+nam za=gra+zi= =+=+=vEAni uttara sUtromAM spaSTa thaze. [179] (4) carAjI 1/4/6 * sUtrapRtha :- svAta zI * vRtti - za re gharAntAnapurUvAta naDantaH sthAt | ka vRjya :- gi (H-zahU no zi) para chatAM svarAH napuMsakaliMgI nAma - ata vALuM gaNAya che. (jU na Agama thAya che.) jemake yu+zi=8++$ thaze. ka anuvRtti :- (1) navuM 2 1/4/55 (2) nAma nADoH 1/4 46thI neganta: ka vizeSa :- ? * nAma ghare nAgantaH 1/4/64thI 6 varNAdimAM zi para chatAM - anyAgama siddha ja che ane ujave 2/4/97thI thA napu mAM prApti nathI te ata: kema na kahyuM ? 0 uttara sUtromAM dvArA zabdanI anuvRtti laI javAnI che. tethI varAt lakhyuM. 20 svAt kema kahyuM ? catvAri - catura+jasU /zas catura+zi catvAra+i (vAH roSe 1/4/82 thI 3 ne vA) 180] (5) ni I: 1/4/85 * vRtti - zevadhuH re nAre pe vada syAt / kulAni dvitIyAyAmapyevam / "adeta syamA'' riti siluki-he kula / tRtIyAdiSu devavat / ka vRjyatha : zeSadhudra paramAM che jene tevA kAra para chatAM pUrva svara dIgha thAya, kuTa+/rArjusTa+riza ku+na+zi (varAcha) 8+nUna hAni (ahIM pUrvane ja dIrgha thaye. kemake 4 (zi) zeSaghuru pratyaya che.) * anuvRtti :- (1) vAH ze 1/4/8rathI (2) puri 1/4/68 1 ka vizeSa - 20 zeSaghuTuM kema kahyuM ? - 2Anana (si-le 5thayuM che. paNa na pUrve e dIrgha na thaye) 0 ? - kema kahyuM ? +=pat-patthara TU anya che mATe A dIrgha na thayo. 0 ? ghuTuM kema kahyuM ? carmana+sA ()= ... 0 svara ja hRsva dIrgha-plata thAya mATe ahIM tIrtha zabdathI svara levuM. 0 anya udAharaNa :rAnana+si==Ana-(vIrvAdazAve 1/4/46 thI silupha)= rAsnA (ni rSi thI 2 ne mA ane nAma ne 2/1/91 thI 7 le5). * zeSavRtti :- dvitIyAmAM paNa rUpe :vesTam zu kurAri prathama jevA ja thaze tRtIyAthI Dhava jevA rUpa thaze eTale ke yuna-kuDhAmyAma : vagere Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAMta naMpusaka 103 samAdhanamA adetaH syamAH thA sisopa thatAM he kula ekataravaja nA dekataram / Asanasya zasAdau me 35 ze. syAdau pareDantya lugvA / Asyazabdasya vA''sannA [181] deza ibhi paanniniiyaa:| AsAni / aasnaa| AsabhyAm / (6) paJcato'nyAderanekatarasya daH 1/4/58 Wan tyatha :- vizamamA 2 ziTra * sUtratha :- paJcataH anyAdeH an vajita dhudra varNane sva (potAnA vargano) prathama akSara vika9pe thAya che. jemake vAdra ekatarasya daH * vRtti :-anyAdi paJcakasaukatara varjasya symaad:| 53 anyat -mahI dunA tU sevA prathama akSara thayo. syAt / anya pratyatha :-anya re (anya, anyata2, merI zata kim itaraatara = katara + si itara , itara , Datam) pAMyanA ekatara zane am=katara lA (paJcato'nyAde thI dU) kataratU 10 si - am pratyaya ne pahale dU pratyaya vi ya za itaradU 5 itarat -0001 lAge che. (ahI siddhahema vyAkaraNathI * manutti :-1) aghoSa prathamo'siTa: 1/3/50 napuMsakaliMgI nAmamAM artha samaje. thA prathamo'ziTa: (2) ghuTAghuTisve vA 1/3/1/thA ghuTi anya +si = anya + dU = anyad Wan vizeSa :-0? dhurma ? anuvRtti :- (1) napusakasya 1/4/55 bhavAn - n madhuTcha bhATe t nathayo. (2) ataH syamA'm 1/4/57 thA syamA. 0? virAme ubha yu ? vizeSa :- 1 sAdi samandhi anya vAgatra-vAga+atra sahIMga virAmamA nayA bhaattekuunthyo| vagere pAya 2 anya anyata2 itara nAmA mane itara , 0 anya udAharaNa vAg-vAk pANI, SaD-SaT cha, kakRbU-kakRpU kore. utam bhanne pratyayo) 3 nasasimA syamU ne dU Adeza thAya. *zaSavRtti :-0 prathamA dvitIyAmA 0 da mAM 24 42 ubhyA29 mATe che. anyat / dU anye anyAni / 0 priya sAthe pIlisabhAsamAM dUna yAyapriyAnyam tRtIyAthI anya nAM rUpe puhiMlaga jevA thaze. 0? anekatara ubha yu ? 0 ekatara nupr| pUrva sUtramAyu tathA ekataram ekatara+si/am ekataram mahIM dU mAhezana yAya. mAM TU na thayo. 0? paJcata: ubha yUM? 0 sAsanizA'sanasya zasAdau lumbA 2/1/100thA Asana nemam-nema+si-pAMyabhA nathI. nAsatya anAvistheso 5 thaze Asan 5 Asana 0? napusabhi ? 0(pANinImate AsyatA visye Asan mAheza thAya) anya+si=anyaH putriya che. 0 prayabhA :- Asanam Asane AsanAni 0 24-4 295 : 0 dvitIyA :- mAM zatru pratyayathI vikalpa be rUpa anyata+si | am-anyatarad Asana+zasU Asana+zi pakSe Asan+ziyezate thaze merI zate katarad, itaradU, vagere virAmevA sUtra thaa| teyA AsanAni pakSe AsAni(nidIdhaH thA na pUrva anAA) dUna t thAya tyAre anyat kore thAya. 0 tRtIyA :- Asana+TA=Asana+ina (TAGasArinasyau) 182] Asanena - vithe aso5 thatai (7) virAme vA 1/3/51 Asana+TA=AsnA (aneo'sya 2/1/108 thA a5) * vRtti :-- virAmasthasya zivajasya dhuTaH svaprathamA | (tRtIyA-4.) Asana+bhyAbhU-AsanAbhyAm vidaye vA syAt / anyat / anyatarat / itarat / katarat / AsabhyAm (nAmnAnA thA na so5) katamat [183] Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 abhinava laghu prakriyA (8) chuTakAra 1/4/66 * vRtti - pujJAtistAntaya vRSTi ghare chuTa: khAne DannaH sthAta ka vRtvatha :- svarathI para rahelAM je ghuTu jAti (eka ke vadhAre dhruTa) tadanta napuMsaka liMgI je nAme tene ghuTu pratyaya para chatAM (zi para chatAM, dhutva nI pUrvenu Agama thAya che. * anuvRtti :- (1) varAt 1/4/65 (2) banAnuM svare nezanaH 1/4/6 6 nAgantaH (3) napuMsa -1/4/55 EF vizeSa :- dhurAM bahuvacana jAtinA grahaNa mATe che, 0 dhusaMjJaka vyaMjana-8 | | | K - 2 8 1 sivAyane eka ke aneka vyaMjana-jemake (eka) +zi=AnU+=vaghAnti (ni ravi :thIsA) (aneka) rASTatA-tti (kSa=+q) =ztanakSa = sanka kSa lAkaDA cholanAra ( 3 ) 0Amata+jhaTU /=Ama7+za-vitaH 1/4/70 para sUtra che tethI pahelAM ja AgaLa thaI jaze, tethI A sUtra lAgaze nahIM=Amati rU5 thaze. [184] ka vRtvarthaH - apadAnta (padane cheDe nahI rahelAM meM - pachI vagIya dhu akSara Avelo hoya to te dU-jU ne badale vagIya dhruTU akSarane sva ghuTuM e pAMcamo (anya) akSara thAya che.-3nu +zi-hRdi. hRdaye, anuvRtti - DhuM svarayAnuM navA 1/3/31 thI anu vizeSa :- mUna ne nAM thI bahuvacana karyuM-dvivacana karyuM nahIM te para sUtra lAgI thatAM varNAntarano bAdha karavA mATe che. dA.ta. purvati, sara": (vega) ahIM 2 varNanane 2/3/6 dhI nuM na [ prApta hate-te bahuvacanathI thaze nahIM. e ja rIte nivA, zrAvI mAM jU na thayo. 0 siddhahema vyAkaraNa mujaba zatru levuM eTale ke anya kAryo karyA bAda A sUtra lAge. 20 ghuva kema kahyuM ? vane kathana dvArA anya vagIya varNanI vyavasthA karavA mATe 20 ghuTuM kema kahyuM ? gADhaHhe ahIM - pachI m adhu che (ame AghAta karIe chIe) 20 dhuDa varga kema kahyuM ? jAmyate pachI che ghuvagaya nathI. 20 apadAnta kema kahyuM ? mavAnuM rati- ahIM padAnta che mATe 4 na thaze. 0 anya udAharaNa :- +=17 - janAro mU pachI tuM che mATe tenA vargane n tha vana+pitA =patA-kampanA na pachI 6 che mATe te vargane 6 tha. * ziSavRtti - (3-e) da =dUhRdayavaDe hUmyA=hAbhyAm ahIM tapAH nAsi! ...vI 2-1-101 sUtrathI dasa ha Adeza. (9) nAM buDADavA 1/3/39 * sUtrapRtha :-- na vaLe asva: vAte * vRtti - apAtRthAnAM nAM vacce zuTi pare puraH sthadhuTu sambandhI paJcama: syAt / handi - 0 dRDha I TrasthAm | kAna 36nA | yadrakhyAm | pakSe tu AsanAdayaH kulavat Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAnta napusakaliMga vikalpe thayo che. jo tema thAya te hRdaya zabdanA rUpe puru jevA thaze.--cam ce yAni, zasAhi pratyayathI e-e rUpa thaze jemake (4-e) thAya pakSe hU~Dhe- eja rIte 3 zabdanA rUpomAM ram sa Ani vagere hatA rUpA jevA thaze paNa vantavAra...vA 2/1/101thI sAvi pratyaya pUrve vikalpe nU Adeza thatA- (2 kha ) ni ya+ zi=vAr+7=-hAni (3-e.) 3vanU+bA (bane'kSyathI Ja lepa) = jUnA thaze (3-fdde.) 3rnU+ cAm=+ rAm (nAraneA neDathI nU leApa) cArmI thaze. [195] (10) jIve 2/4/17 * vRtti -- napu sacavarAntasya straH syAt / vizvapam ityAdi kulavat maiM vRttva :-- napuMsakaliMgavALA stharAnta nAmanA anya svara hasva thAya che. dA.ta. vizvapam-vizvApA+mi=vizvap+tram (jJA dusva) (vrata: meDam 1/4/57)=vizvapa+f=(samA* nAjhmAta :- jJa lApa)=vizvavan * anuvRtti meAvAte hasyaH 2/4, 96 thI havaH vizeSa :- vizvA-vihAvA vagere A kArAnta nAma dUrava thatAM vizvapa-Airuva evA tra kArA nAma thaze.-tenA nAma rUpe yu jevA thaze vizvapam vizva vizvapAni 0. nAyamattiAntaH kRti Rtino nuM drasva aitinu thaze. 0 prAmaN nati kRti prAmaLInu' zAmaLi (hastra)thaze. 0 dhrUva: kahetA svaranuM ema samajavu kemake svara ja dUca-rIva --plum thAya. [16] (11) anatejuLa 1/4/59 * sUtratha * vRtti sthAt vAri dha H nRtya :- 1 kArAnta napuMsaka - an-ataH lup :- akArAntavarja-napu Msakasya syameolupU hiMgI nAmane vane (anya napusakaliMgI nAmAne lAgela) si mU pratyayanA lepa thAya che-jemake :- maiM kArA =pANI prathamA-dvitIyA e.va -vArtA+tti/amU= tti-m nA lApa) * anuvRtti :- (1) navuM sasya 1/4/55 (2) ata: sthamADam 1/4/57thI camA 6 vizaSa :-- jIrU thayA che. tethI sthAnIyata bhAva thaze nahIM. tethI yak tat vageremAM si ne lepa thayA bAda (bATTuraH 2/1/41thI) banI prApti raheze nahIM. 105 -- 20 avatA kema kahyuM ? vum +fsa/a-kArA nAma che mATe lepa na thAya. 0? hai tu mAM bar kema na thayA ? *rum nRtye thI chupU nA sthAnIvat bhAva na thAya tethI R te guNa paNa na thAya. 0 anya udAharaNa : tu, dhi, madhu ca: badhe si/ane lepa thayA che. noMdha :- maratA tra sivAyanA svara ke g jana banne levA. [187] (12) nAre nta: 1/4/64 * sUtrapRtha :- a-nAm re naH anta: * vRtti - nAmyantasya napuMsakasyAmvaje svarAdau * sthAdau no'ntaH syAt / vAriNI vArINi vAriNA / vAriNe / vAriNaH 2 vAriNoH vAriNi Ami munivat 5 nRtyatha :- nAmI svara ante hAya tevA napusakarUMgI nAmeAne bAmU sivAyanA svAdi pratyaya lAge tyAre anteTM Agama thAya che. jemake vAri=(pANI) zabda (1/2-dvi) vAre+au=f+: (aurI: 1/4/56thI )va+inU+rUM (A sUtrathI r Agama thayA)= vargALI-(ravarnAne thI n 1/2-a.):-vAri+ nam /rAsU=rizi (navuM lakSya zi: 1/4/55) +nU+ (svAccho 1/4/65 thI 00 . jIvyaaehenata 7/4/112 paribhASA. d. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 n sAgabha-yA sUtrathA nahI) tathA vArI+na+i(nidI : 1/4/85thA zeSa pUrva hI) vArINi thayu. 0 na bhAgam-na nA . (3-me.) vAri+A vAriNA. na Agama (4-me.) vAri+e vAriNe (51-me) vAri+asU vAriNaH (7-se.) vAri+i=vAriNi 0 anAm 4bha yu? vAri+Am-vAri+nAm (hasvApaca thI AmnA nAm =vArINAm (dIrdhA nAbhya...thA yu) anuvRtti :- (1) napuMsakasya-1/4/55 (2) nAminA lugvA 1/4/3thI nAminaH OM vizeSa :-0 saptabhyA Adi: 7/4/114 paribhASAthI svarAdi svAdi para chatAM evo artha 0 vAnyataH pumASTAdau svare 1/4/12thI yAvata TAdau madhikAra sahI nivRta thAya 0 mitravat AgamaH nyAyathIna 12 mAgama thayo che. 0 tatsambandhi vijJAnathI priyavArayepuse mevA priya sAthe samAsamAM na Agama na thAya. 0? anAm ma yuM ? vArINAm-le Am nu na na re to 54 na AgamathI nAm thaI zakta paNa pUrvAne svara () hI na thAta bhAra anAm yu. 0? svare ma dhyu he vAre-vAri+siche mATe na sAgamana yayA. guNa thayo. 0? nAmI Debha yu ? kuNDa+au=kuNDa+i=kuNDe a5||2||-tche 55 nAbhI nathI. 0? napusakasya hema ityu ? munI-muni+au-pustiche. 0? neo'ntaH ne pahale na: bhuyu hAta to SaSThayA. 'ntyasya paribhASAthI nAmI svrnetyaanen| Avata ne ne paJcamI gayI to paJcabhyA nirdiSTe thI nAbhine sate yaza 5 anantaH paJcAmyAH pratyaya: 1/1/38 sUtra bhugama pratyaya yajaya bhATa neo'nta: grahaNa karyuM che. [188] (13) nAminA lugvA 1/4/11 * sUtratha:- nAmina: luga vA * vRtti :--- nAmyantasya napusakasya sthamAlu gvA syAt / luki ca sthAnivabhAvAllupta pratyayanimittaka kArya syAditi sinA saha gunne| he vAre pakSa anate lupU iti selu pU / lupi na tannibhittamiti guNAbhAve he vAri svasambandhi vijJAnAt he priyavAre nAtra vikalpaH / . madhu / madhunI / madhUni / madhunA / he madheA-he madhu / pratyaya :-- 17 nasalikA nAmane cheDe nAmI svara Avela hoya, te nAmane hAlA (1-2.) si mane (2-me.) amnu pyAraNa vi85 42 lukU thA sthAniSat bhAva thavAthI ta pratyaya nimittanuM kArya thAya che. tethI ahIM tti nI sAthe guNa thaze [bho hasvasya guNaH1/4/41thI guNa prAliya] he vAri+si-he vAre (sinAmA sthAnI1t sAthI in| gupae)viye anatolup 1/4/58 thI sine so5 yatA he vAri ja raheze sukha thatA tenA nimitta abhAve guNane paNa abhAva thaze saMbodhana e.va. mAM he vAre/he vAri 25saniya vijJAnathI priya saathen| samAsamA vAri pulisa tht| A sUtra na lAge tethI mAtra guNa thAya, (hasvasya guNaH) he priyavArelara [priya vAri yasya naraH iti priyavAri anuvRtti :- (1) napusakasya 1/4/55 (2) ataHsyamo'm 1/4/57thI syamA vizeSa :- sA apavAda sUtra che. 0 anatAlupU thI si-amnA5 sita chatAM lugU yute sthAnIvat bhAva mATe cha-vaNA anatA vyaMjanane paNa lAgu paDe che-ahIM nAmI kahetA anavarNAnAmI thI 25 mAvaze i I u U la la R R 0? nAbhina bha yu ? he yad / he tadU / mAtra si so5 thAya 0 anya 22: si/am| (1-2 -2 )priyatri+si/am, Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAMta napuMsaka liMga 107 / sopa thAya to priyAH tisa: yasya tad (1) priyatri kulam -(si-am-sA5) ne so5 / thAya-"lupha" thAya te (2) priya tisa kulam tri catura tisa-cata25 syAdA 2/1/1 thI tisa) -sino Rduzanas...se: 1/4/84thI DA na thAya ma tyAM dhuTU sajJA thatI nathI. tethI priyatisA thaI zake nahIM. zeSavRtti :- madhu madhunI madhUni ghudhu madhunI madhUni madhunA...vagere 35o vAri zampA ze [18] (14) dysthiskthykssnno'ntsyaan| 1/4/63 * sUtratha :- dadhi-asthi-sakthi- akSaNa: antasya anna. * vRtti :- eSAM napusakAnAM sve'sve vA TAdau svare an syAt / aneo'sya ityalluki danA priyadanA / IDauvA dani dadhani / asthanA / atyasthnA / sakathnA / akSNA / Iha dvidhA liGga vyavasthA kecid dadhyAdivajAtizabda: svata eva liGgamupApadate, guNakriyAdravya sambandha. nimittAzca kecitpaTavA ddhivaddhizeSyA2pa liGgam iti pravRttyatha :- dadhi-asthi-sakthi akSNi zabdone (sva ke asva saMbaMdhamAM) rA vagere (TA -Gasi-us-Di-os ) sv| pratyaya para chatAM anya savarane san thAya che. ano'sya 2/1/108thI an nA ane| so5 thAya che. dadhi+TA dadhan+A ddhanA (mar3I anya 6 no na thayo che) e ja rIte anya sampandhimA priyadanA yaza. IGovA 2/1/108 thI vithe a sA5 5i dadhi+Gi dani 5 dadhani (dadhan mAheza m| sUtrathI ya4 be rUpa thayA). sakthi+A sakthan+A-sakthnA akSi+A akSanU+A akSaNA asthi+A asthanU+A asthanA * 25nuvRtti :-- (1) TAau svare 1/4/12 (2) napukasya 1/4/55 vizeSa :- a :- dadhi-hI, asthii, sakitha -saNa, akSi-mAM5 (0 TAdau vagere / zata cha / (TA)-danA (Ga) dadhne (GasiGas ) dahanaH (Gi) dadhni. dadhani (os ) dahanAH 0? TAdA svare ubha yu ? dadhIni :- dadhi+zi-dadhi+na+i=dadhIni-TAdi nathA mATe bana na thAya. 02 svare hebha yu ? dadhibhyAm dadhi+bhyAm 0? antya ubha yu ? an se sane vAgA Aheza che. aneka vargaH: sarvasya paribhASAyA ana mAmA zahanA mAheza thaI jAya mATe anya zabdanuM grahaNa karela che. 0? napu sakastha ubha yu ? dadhAti iti eva zIla: dadhiH-sadhicakri...5/2/34thI dadhi nipAtana thatA dadhinA ze an mAhezana yAya. * zeSavRtti :- liMga vyavahAra mATe A zAstramAM ye bAta the. IsA svataH siMga jAti zamache. pravRtti nimitta nu te svata: siMgAta ghaTa-go mahiSI vagere. guNa kriyA dravya sambadhi nimitta che jenuM te bhanyata: // 43. yA zata puhiMsA paTu strIya padvI na. sige-paTu (5 - pAcakaH (strI) pAMcikA (napu.) pAcakam [10] ___ (15) vAnyataH pumAMSTAdau svare 1/4/12 * sUtratha :- vA anyataH pumAMsU TAdau svare * vRtti :- anyato vizeSyavazAt napuMsakA nAmyantaSTAdaza svare puvadvA syAt / paTunA 2 / paTune paTave / paTunaH paTeAH 2 / paTUnAmU 2 / paTuni paTau / -nI-grAmaNyAdi zabdAnAM svatve ni, grAmaNi kulam / ninii| grAmaNinI ninA, niyA / grAmaNyA, graamnninaa| nini, grAmaNini / niyAm , grAmaNyAm hene, heni / he grAmaNi he grAmaNe / -- Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 abhinava laghu prakriyA ka vizeSa :- 0 2 TAvo kema kahyuM ? prAmAjJi=AmaLIni-zi pratyaya che 0 ? svare kema kahyuM ? zAmaLikhyAm 0 2 nAmina kema kahyuM ? varApena yuna 0 ? navuM kema kahyuM ? trIzrI vara / jaLa ni je vArtA re vAIna ! de Ini ! jaa RtRkhyAm jamiH para edetA hasvatve ikAra: odautArukArazca vAcyau / tatazca atihi atiri| atigu / atinu kulam ityAdi prAgvat para vRjyartha - je zabdasvayaM napuMsakaliMgI na hoya paNa potAnA vizeSane anusarIne napuMsakaliMgI banela hoya ane jANI ane hoya tevA svaravALAM hoya tene AdimAM svaravALA ri pratye lagADavAnA hoya te vakhate te zabda vikalape puliMgI samajavA, TunA-dujarA=huvA : si nA 1/4/24 vikapa TurA=paTu+nu+T-anAmuM ne datta: 14/64 thI nuM Agama. eja rIte dura = pakSe ne v =vTuna: pakSe H vahunnA=hunAmu pakSe (na thI) vnAmuM paTu+Gi-paTuni 5 paTau eka vakhata na Agama thAya pakSe puliMgamAM sAdhu zabda jevA rUpo thAya. * anuvRtti - (1) napusakreca 1/4/55 (2) nAmane suvA 1/4/61 thI nAmana: * zeSavRtti - ni (1-ki.) ninI, (3-e) ninA pakSe niyA (phayu), (-e) niti paNe vicAryuM grAmana (1/2/&i.) rAmaginI, (e) zAmaLyA - pakSe grAmathAm, kSetu :- prathama/dvitIyA -tR tRf df saMbaMdhana - vArtA katRLI vaLi (3-e.) *rgA pakSe vatRLA e rIte svaramAM babbe rUpa thaze. vyaMjanamAM agrAma thaze. -: hasva vidhAnathI - 0 atihe nu atihi bhane atirairnu atiri 35o vAri jevA thaze. 0 gatinuM prati ane gatinaunuM yatinuM - sAdhu jevA thaze. [11] pU. mahopAdhyAya vinayavijayajI gaNivare racela haima ladhuprakriyAnA svAta napusakaliMga adhikArano grejyueTa pravacanakAra munirAjazrI sudharmasAgarajI ma. sA. nA ziSya dIparatnasAgara M. Com. Ed. karela gujarAtI anuvAda | vivecana samApta. napuMsakaliMgI nAmomAM vizeSa phephAro sivAya tRtIyA vibhakitathI badhA rUpa puliMga jevA che tethI ahIM mAtra sUcanA Apela che chatAM abhyAsake draDhikaraNa ane punarAvartananA hetuthI paNa mukhya rUpanI sAdhanikA eka vakhata karavI hitAvaha che. jenA rUpa pariziSTa mAM Apela che tenA AdhAre sAdhanikAnI satyatA cakAsI zakAze. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAMta napuMsakaliga 109 0 1 ) haB vyaMjanAnta puliMga 3 varAta nAmanA rUpa traNe liMgamAM je rIte darzAvAyA teja rIte vyaMjanAnta nAmonA rUpe paNa traNe liMgamAM darzAvelA che je kramaza: ahIM paNa puhiMlaga-strIliMlaga napuMsakaliMga 2jU thayela che, anya vaNathaMjana hoya tevA hilaga nAmone vyaMjanAnA puliMlaga nAma kahevAya che. svarAnta karatA vyaMjanAnA nAmomAM parivartananuM pramANa ochuM che. vyaMjanomAM sAnninam sUtrathI vA thI 6 paryaMtanA vyaMjane samajavAnA che. (1) ca: jAm 21/86 * vRtti - duTi pratye vAnta 2 syAtAm / "dhuTastRtIyaH iti suvAga 'virAmevA' suvAk . suvAcau / suvAgbhyAm / suvAk su iti sthite, "nAmyantasthA iti Satve / kpa saMyoge kSaH / suvAkSu / he suvAk, he suvAga ka vRcartha :- vat vANI zabda strIlige che zabda traNe liMge vaparAya che. chatAM ahIM puhiMlaga rUpe lIdho che. jemanA vAkUyasyasaH suvAc ] ka vRtvatha :- ghuTuM pratyaya paramAM Ave tyAre ane padAjete rahelAM 2 ane 1 no anukrame m thAya che. yuvA+ritrapurA (vIrvacA caDanArata thI si lupha) A sUtrathI padAnta no thaze tethI suvANa -pustRtIka: 2/5/76 thI yuvA ane virAma vA thI yuvA evuM rUpa thaze. * anuvRtti :- (aa) ghuTuM vAte 2/1/2 para vizeSa :- 0? ghu-padAne kema kahyuM ? vagni=+mi-ma aghuTuM che tethI jUno na thAya. 0 pratyaye kema kahyuM ? jIti | magati bannemAM cU- pachI chuTuM varNana che paNa pratyaya nathI mATe pUrva - na thaze. 0 ? tarata kema thayuM ? tarati=Avatha 1/3/10 ane sAthe prathama 1/3/51 lAgIne taNUvarati thayuM -je :*m lagADavA jaIe te pUrve - asat thaI TU thaze tethI ra no na thAya. 0 ? "satramAM 6 - be Adeza kema karyo ? -0- jU athavA koIpaNa vidhAna kADhazadbhavam -bRhadavRtti pajJa nyAsa-pR. 191 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 abhinava laghuprakriyA kare to paNa zuM ne n ke ne zuM siddha ja che. | chatAM paNa bannenuM vidhAna karavAthI gU thI rAma vagere siddha thaI zakyA che. * zeSavRtti -suvA nA rUpe prathamA :- guvA muvA avAca: dvitIyA :- suvAvanuM yuvA yuvAva: tRtIyA :- muvAcA yuvA pAm vagere sAtamI :- ba. va. mAM yuvA muM--nAthantathI vat thI yuvA+; ane thI kSa thatA thayuM saMbaMdhane Tre avAjU-suvAgU thaze. noMdha :- svarAnta nAmo mAM pratyayenA pheraphAra vizeSa Ave che vyaMjanAnta nAmomAM pratya sAmAnya rIte sIdhAM ja lAgI jAya che. pheraphAro mukhyatve nAmanAM varSomAM thAya che tethI ja "hema sata pravezikA" - prathamA mAM paNa vyaMjanAnta nAmonA pATha pUrve anubaMdha rahita pratyenI noMdha karI che jemAM (1) huM paNa (2) am bo (3) trA, sthA, mit. (4) , vhAm (5) kam, myAnuM, spar (6) an, bom, sAmU. (7) , mosa, su. vyaMjanAnta nAme nA abhyAsa mAM A rIte ja pratyaya lAgatA yuvA yuvAva: vagere thaI zakayuM. asU asU * anuvRtti :- (1) saranAmuM santaH 1/4 64 thI nA37: (2) dhurAMdrA 1/4/66 3) gTa 1/4/68 1 ja vizeSa - kAvyAta 2 | dhAtu svAra (prathama) gaNane ghAtu che. pUjA ane gamana artha che an + jiva anarcA (pUjAbhinA) arthamAM upAsanAnuM 4/2/4thI bacamAM rahelA na (na ne sthAne thayela nuM sthAnI vata mAnIne) no lepa karavo :- sa + fsa thaze. A sUthathI na Agama thaze- prati+ma2 kemake sidhu pratyaya che ghara ghuDanta che mATe 2 pUrve nuM thaye 0 varSAcA 1/4/45 thI ni no lepa thatAM prati+DAna thayuM have pachInA sUtra 2, sUtra 3 thI pratye evuM rUpa taiyAra thayuM prati + lagna 0 A sUtra sva a3 baMnemAM lAge che. 0 ? ghuTuM kema kahayuM ? (ra.ba) prAca:- prAr + za ra adhur che tethI na Agama na tha. zi93) (3) 2 1/8 * vRtti sa cArAtA thAt vRjyatha - padane ane saMyogamAM rahelA joDAkSaranA) anya varNano lepa thAya che. jemake sUtra 2 mujaba pratye jUnA anya 9 no lepa thayo tethI prathana evuM rUpa thayuM * anuvRtti : sAghA dA 2/1/88 thI saMyogasya.. ka vizeSa :- 0 0 sAcA kema karavuM ? RtvA jaIne aMte A che saMyukta varNa nathI 0 anya udAharaNa 0 pumAn - anya mU luk pumAnU [19]. (2) 32: 1/4/69 vRtti - zakyatete ghurantasya zuTi dhare dhu: prAgU norantaH cAta (dRyAt. ti fsa suvi) pratyavU - ka vRtyatha: - dhuDA je makhya dhAtu tene ghuTu pratyaya (ti 34-ka- ) para chatAM chuTuM varNanI pUrva antA gama thAya che. ( ricAr racanAtta 1//45 thI si luka thaze) Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 kukhyAnA dara 2 3 4 1 * sUtrapRtha - gujJa vALu kurve: naH : * vRtta :- giaaN nA pAtte 3: cAta / prasAda (navA ati prayagrI prAH tane pyevam / pratyaJcam pratyaJcau / ) ka vRtvatha :- gujJa , [2] , zabdamAM jemake - kalcara (1-e.) prati + + Na =ti + lagna (2: 1/4/69 thI ) =prati+nuM (gii 2/189 thI 5)= 3, A sUtrathI na -thaze (sino nirdha cA 1/45 thI lopa thaI gayo che, * anuvRtti :- pAnta 2/1/4 kara vizeSa - navu na tivimarthama - kema mu ? paSTayAnAhya paribhASA mujaba anya evA - ne ja sarvatra Tu thAya tema jaNAvavA mATe 0 ? vAste kema kahyuM ? (1-2 ki.) pratya-prAnvI (ra-e.) prakhyam-pracaN+yam traNe udAharaNamAM nuM padAnta nathI. tethI ; 7 thatAM ta varga * varga 1/3/60 thI ne thayo che. (saMbaMdhanamAM -pratya3 pratyaHgrI prA thaze) 0 anya udAharaNa :fsa lepa thatA - 0 yudga cA-yujJa-dhAtu yunakti iti kvip-kvip-yujanu yunj (yuJo'samAse 1/3/71 thI 7 agALa) yuna (vaya 2/1/9thI 5) A sUtrathI guru (jenAro) thaze. 0 maracAtava-san dhAtu pUrvaka kanva=prAr prAr (vaDanagraMthAt 42/46 thI 7 lo5),=prAnavuM '0 0 0 0 0 0 0 0 0 + 0 0 0 0 0 0 0 brahavRtti-patta nyAsa yukta pR.182 nyAsa. : 14/69 thI 7 ogama=AnuM (pa 2/5/89 thI lU le 5) prAra, A sUtrathI ne thayo. prApha AgaLa cAlanAre. eja mate suv-ta-nyU-pI thI lU lepakura, ane A satrathI "kura "vada cAlanArethayuM. [15] (5) 2 ghA vIca ra/1/104 * sUtrapRtha - lagna 2 kA hI: . * vRtti :- fr-ca ghu ghare pArA carAva ca pratyaye acaH c ityAdezaH syAt , pUrva svarasya ca : utI: pratIvA | 0 vatyAm | pratyakSu | prAru prAsa21-: I prAH | prArA | prakhyAm | F vRjyartha :- , , dhura sivAyanA AdimAM ja kAra ke svaravALA pratyaya lAgyA hoya tyAre kara no Adeza thAya che ane 6 nI pUrvano svara dIdha thAya che. jemake :pratija: pratItrA vagere nidha :- ara: 1/4/69 sUtra mujaba dhuH pratyAmAM na Agama thAya che tethI pahelAM pAMca rUpa - yukata thayA paNa ahIM dvitIyA ba.va.thI adhu pratyayo nA rUpa ApyA che mATe sUtra lAgaze prati+ +rA-prati+nanA ( 33nayAm thI 5) =pratIra: - A sUtrathI 4 5 6 dIdha e ja rIte sA pratyaye pratItrA Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 anuvRtti :- ya svare pAdaH pAdU aNikya ghuTi 2/1/102 thI ya svare... aNikya ghuTi phra vizeSa :- 10 ya-svare bha hyuM ? pratyagbhyAm-pratyac+bhyAm bhArAhi * pratyaya che bhATe Ja lepa na thayA. O? Ni vadhu ? dadhyaJcamAcaSTe=dadhyacU+Ni dadhyayati [ Nic bahala' 3/4 /42thI NicU ] tryantasvara |de 7 / 4/43 thI acU no sopa thatAM dadhya + i + a + ti = dadhyayati thayu - pazu pnA tra na leApAye . 0? katha vana prema ? kya (ktha, kyan kyaDU ... aN) dadhyaJcamicchati iti kayan (kayan 2 charza: atyaya) dadhyac +ya+ti - dadhyacyati hIM pAmanArane che che. kya vana che mATe ana pAyo. 0 ghuT vana prema ? dadhyaJca + jas= dadhyaJcaH 0 sUtradvAre nU vagaranA ac nuM vidhAna suresa che. tethI acchU (anc ) hoya tyAM yA niyama na lAge. bhaTThe sAdhu+aJc+A - sAdhvaJcA sAdhune pUnAra vaDe 0 pUrvane svara dI thAya che. te vidhAna anantara svara mATe ja samajavuM. zeSavRtti :- pratyacU - nA 35 (3/4/5 dvi.va.) pratyac + bhyAmm-cajaH kagAm thI pratyak+bhyAmm ghuTastRtIyaH thI g pratyagbhyAm (7 me) pratyac+su =pratyak+su cajaHkagAthI kU- pratyakSu nAbhyantasthA thI suno = pratyakSu pra+aJc dhAtu nA 3. pra aJcati iti kvip-acc nAma (1-2 ) prAi ( 1/2 - dvi. prAJcau (1-5) prAJcaH ( 3 - 2 ) prAcA (u-di) prArabhyAm [ter] (6) udaca udIc 2/1/103 vRtti :-- Ni-kya - dhuvaje yakArAdau ca / udIca: udIcA [udaGa udadhau udathaH | ] ( udagbhyAmm ) pha vRttyartha Nikya - ghuT sivAyanA AdimAM ca vALA (ane svarAdi pratyayA lAgyA hoya tyAre udac nuM udIc thAya) ut pUrva' : azca dhAtUM=udazca azvo'nacayAm 4/2/41 thI 5 thatAM udac-uttara iM abhinava laghuprakriyA -- (2-05.) udakaJ+zasra=udIc+zas 25 sUtrathI udIca = udIcaH (3-bhe.) udacy+TA=udIc + A =u = udIcA anuvRtti :- ya svare aNikya truTi 2/1/102 vizeSa :- 0 chuT vana De ? udac-acaH 1/4/18 ghI na bhAgabha udancU (1-2 ) udaGa (1/2-dvi ) udadhau (1-5.) uda: (2-the.) udazvam pAMce Sudra che tethI vIr na thaya. 0 ya svare bha ? (u-dvi.) udagbhyAm udacA+bhyAm maiM kArAdvi pratyaya che tethI udagbhyAbh thayu N. 0 Ni vana ma}yu ? noktha g thatAM udaJcamAcaSTe-udacy+Ni-udayati uttara dizAne denaare| trantya svarAdeH 7/4/43 thI cU lopa Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyujanAnta puliMga kya vana prema udaJcamicchati - udac + kya = udacyatti - uttaradizAne che che, bannemAM karI Adeza na thayo. 0 A sUtra r bAdhaka che. Adeza karavAnA sUtranuM udAudIn khAnu dhu che tethI udaJcan hoya tyAM A sUtra lAgu paDaze nahIM. [153] (7) saha samaH satri - sabhI 3 / 2 / 123 saha vRtti :- kvinte'Jcatau pare / aJcatIti sadvyaG / sadrayag-cau / sahayaJcaH / satrIcaH / satrIcA samamaJcati iti samyaGa / samyaJcau / samyaJcaH / samIcaH / samIcA / samyagUmyAm 5 vRttyartha :- kvip pratyayavANI aJc zabda uttarapadamAM heAya tyAre sada ane sama nA saddhi ane nAi Adeza anukrame thAya che. bhar3e :- saha aJcati iti kvipU saha+anc (kvip nyaprayojita che) saha+ac (anco'nacayAm 4 / 2 / 49 thI n loya thye|) -acaH thI n yAgama samri + aJca sUtrI sadhi yu. sahayanc sAthai banA2. yA rIte samyakU aJcati sama+aJca = samyanbU - sAthai banAra 35 thayuM (1-bhe.) sadrayaGa, (1 - dvi.) sahayacau (15.) sahayaJcaH (2-.) sahayancam (2-3.) sadrayancau tha (3-2.) sadhIcA-satri+ac+A acca prAg dIrghAzca 2/1/104 sanI+cA ye rIte sanIcaH savi+ac+zas khela rIte samyaGa samyandhI samyantraH samyaJcam samyaJco bhane samIcaH samIcA, thAya sarvAdi - vizva - devAGa dviH anuvRtti :kivyaJcau 3/2/122 thA kyacau vizeSa :- 0 kvip pratyayAnta ma ? saha + aJcanam - sAthai pUrana khaDI kvipU nathI paNa an pratyaya che mATe sUtra na lAge. 0 ? sahasama ma bha yu ? prAJcau - prAJc + au sUtra na lAge 113 0 ? aJc utta256 sahayuk- yuj uttara bhATe sadhi maheza na thayo. 0 anya udAharaNa svara pratyaya :- sadhrIcInaH 7/2/107 adika striyAM vAMca: zrI in pratyaya A sUtrathI saddhi thayuM. - GI pratyaya :- saMtrIcI yu nAMdha :- yahIM aJcU - kvibanta uttara 5 mahatvanA che. tethI ghu-madhudra svara ke vyaMjana dareka pUrve sakhine sabhi Adeza thatA - saha aggcati iti kvipU thI zyAmAM sadhiyu nema : 11) dhu-saddayaGa (2) adhura svara :- sanIcaH (3) madhura vyaMjana :- sadrayakSu [18] (8) tirasastiyati 3/2/124 sUtrapRtha :- tirasa: tiri ati vRtti :--- amarArau vibante' Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghuprakriyA ] (e) yaja-sRja-bhRja-rAja-bhrAja bhrasja-vraJca -parivrAjaH zaH Sa: 2/1/87 catau pare tirasatiriH smAt / tiryaTaH / tiryacau / tiyanca: / tiya gbhyAsU / akArAdAviti kim / acazcAdeze mA bhUta tirazcaH / tirazcA pratyaya :- mAhimA arvaanne| bhane kvipmAtANeaJc 16 uttara. padamAM hoya te tirahu notiri Adeza thAya cha. tiras + aJca + kviH = tiri + anyce| (4 // sUtrathI tiri) tiya-mAyAsanAra -51 (1-.) tiryaGa tiryac acADa'na yAm 4/2/46 thAna sApa, acaH 1/4/68 thI na mAgama padasya 2/1/88 thA ca sA5 yujaJcakruJcAnAGa thI Ga. thy|]. tethI tirthaGa yu. (1-vi.) tiya cau (1-5.) tiryaJcaH (3-vi.) tirya gabhyAm - ahIM sna thai thaye che. paNa a na sA5 nayI thayo mAra tiri 0? a bhayo ? ac nA cU mAheza thAya tyAre tirasU n| tiri mAheza thata nathI. tirazcaH -tiras aJcati tirasU+acU-acca prAga dIdhaca thI mAza thatai tirasU+ca-tirazcU (sasyazaSau thA zU ) 0 (2-5.) tirazcaH (3-me.) tirazcA * manuvRtti :- sarvAdi vizvag devAi idriH kvaycau 3/2/122 thA kavyaJcau OM vizeSa :- saptmyAH AdiH 7/4/124 paribhASA mujaba ta AdimAM kAranuM vidhAna *vRtti :- yajAdinAM dhAtUnAM cajoH dhAtoH zasya ca dhuTi pratyaye padAnte ca SaH syAt / dhuTastRtIyaH iti Dattve / devei, deveda / davejo deveDbhyAm / Utya :- yaj, sRjU , bhRjana , rAja, prAja, bhrasmA tamAma dhaatum| tathA rAvaLa zabdanA anya - ke vA no tathA ane tAlavya zuM che tevA dhAtuonA anya rajU na padAjo athavA AdimAM dhu vyaMjana vALo pratyaya Avela hoya te bhudhanya "" thAya cha.saMbha :devam yajati iti kvipa deveja-31nI pUom 12nA2 yajAdi vaceH kiti 4/1/108 thI kRt yatAMnA ithayo deva+ija-deveja) deve-maasuutrthiinaathye| ghuTastRtIyaH thIna thata yuTU pratyaya (1-me.) deveDU-virAmevAthI deveTa 56.ta:- devebhyAm -devega bhyAm pratyaye madhu ? devena+au devejau-audhu nathI tethI ghanI prApti nathI. anuvRtti :- hA ghuTa padAnte 2/1/82 thA dhuTa-pradAnte OM vizeSa :- pAte deveibhyAmbhA deveja+ bhyAm-nAmasidaya vyajane 1/1/21thA 56sajA thatA vala (devej nA) j no ze-deveSNa ane dhuTa. stRtIyaH thA DU thatAM deveDbhyAm thayu, 0? yAtuno z ? niza+bhyAm nijbhyAm 48 nAmanA . tethI ghuTastRtIyaH thA za nA jU thayo pae 2 no nathayo. 0? cajaH ma yuM ? cajaH na hoya to na yAya [1ee] Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjanAnta puliMga 115 (10) suna: sa: : 1/3/18 jemake :- vRkSa vRti rUti vivadhU vRkSavRkrU-tam ApaNe vRkSavati-tiviva-(trI svarA 7/4/43 thI na lepa thatAM) vRkSa- ahIM vRkSa sAthe vRn che paNa rUpamAM anya 9 nathI mATe 6 na thayo 0 anya udAharaNa :nAma :- fsa lopa-kIrvathAt thI 0 tIrthagrujha+uietIrthasTa tIrtha -tIrthane sarjanAra 0 parimU+sa=parimU+zi pazci-TU-sApha karanAra 0 sannA+si==samrAr0 vizvAga+f=vitrAq=vitrArU-vizvADha-vizeSa zobhanAre. * sUtrapRtha - 3 : sa: : 3-W: * vRtti :- vAstasyAkhyAMDanAkhyAM paraca saca tAvika che vA ghAta lAgyaHzrAvayava na hyA ! deveitsu / deveDsu . he devei-hedeveT / tIrtha sui tItha sRT / kasaparimRi, kasaparimaTa / samrAi, sabhrATa / vibhrADU-vibhrATU / ka vRjyartha :-- padane anete rahelA tathA 5chI tarataja t Ave to ne badale vikapa TU bolAya che. (paNa) A , 4 saMbaMdhi na hovo joie-jJa + pu Du (cara-sujJa...za:: 2/187thI 1) pheDUtapu (chuTadjya: 2/1/86thI DuM ) deve+su 1i465 deve+tsu za devesu pakSe remsa-vikape raju thaze. * anuvRtti :- haLa: TIvana ziTi navA 1/3/17 thI vI 0 dhAnAmRgRti - dhAnAmRq=dhAnAmR3 - 2 dhANAne bhUjanAro. 0 rAta :taravaMchati vRti tavaivADha-tattvane pUchanAra-vighu - 5/2/80 thI vivetta thaye kAnunAsi vavaH guru 4/1/108thI za tathA tavarA A sUtrathI ""-tatvajJAn puTatRtiya: thI thatAM tatvajJADhu- thayuM. ka vizeSa :- 0? kema kahyuM ? par kRtati cha (phaLa) kharI paDe che. ahIM s ne zuM thayuM che (saMgharAva) mATe s no rasa Adeza na thAya. 0 ghartInti satramAM 3 kAranA nirdezathI dharUnuM ghaTU (madhape prathama 1/3/50thI thaI zake nahIM-chatAM keTalAMka Tu Icache che mane temane patalIti thAya che. 0 dhuH pratyaya : jhUmatA [+=vaTa pUjanAro hitA=+=szI-janAre. noMdha - pANInI vyAkaraNanA mate cUMs uparAMta s nA nuM vidhAna paNa che. ahIM snuM vidhAna nathI. kema ke ahIM manunAsi 4/1/108 sUtrathI jhU ne zuM thAya che ane cuno karavAnuM vidhAna sUtramAM che ja. ri00] 0? ema kema kahyuM ? var mavanti maMkAra paramAM che. mAna va:- para zuM che s nahIM mATe sna thayo-(nakAramAM mavAnasAdhu pakSe mavAna sAdhu thaI zakayuM kemake huM paramAM che) Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava ladhuprakriyA zaMkA ? te prazA ..sUtrathI 7 kAranA sthAnamAM anusvAra anunAsika Adeza kema nahIM ? e sUtramAM puravara-ema kahyuM che tethI 0? datya sa kArane ullekha kema ? TrASTi kArya tATasthApi mavati" nyAya mujaba danya "" sthAna niSpanna "" mAM A sUtra lAgu paDe tyAre tAlavya ne paNa lAgu paDI zakata te na thAya mATe datya "a" ullekha karyo che. mavAnuM zetemAM "sa" thAya nahIM. (2) tenA pachI zudra vyaMjana Avela hoya to te 6 ane zuM ne lopa thAya che dhAnAbhrsjti iti kvip-dhaanaa+sjuu+kvipuugbrA 2/1/84thI vRta thatA 2 no = dhAnAbhUsj (1-me.)dhAnAmRsjU+si-dhAnAbhUj civa thI si lopa thaze ane joDAkSara hovAthI A sUtra lAgIne lU lopa thayotyAra pachI yajJa--vRd.rAva: thI 1 thatAM dhAnAmRLa ane ghuTaskRtIyaH thI "dhAnAmRNuM rUpa thayuM. * anuvRtti :- () pura pAte 2/1/2 * zeSavRtti :- anya nAmanA rUpe bedhana e.va. huM ve- haveTU prathamA e va nA rUpa (1) tIrthasUr - tIrthane sarjanAra (2) saparima- kAMsAne sApha karanAra (3) sannAphu --samrAT (cakravartI) (4) vimrArU-ra-vizeSa zobhanAra -A cAre rUpamAM anya ne yaMgasUt : : 2/1/87 thI ghU thaye che pachI chuTatRtIyaH 2/1/6 thI rU thayuM che ane virAmeTA thI vikalpa + tha che. [201] (11) saM sthA ja 2/188 * sUtrapRtha :- kAzya mAtra : 7 * vRtti - duTi pAnta ja thAH skArlak syAt / dhAnAbhRD dhAnAbhRT / . "sasyazaSau' iti sasya zatve tRtIya tRtIya caturthe iti zasya jatve, dhAnAbhRnau / eva mUla mUlavRT / mUlavRzcau / parivAi-parivAra ka vRjyartha - saMga (joDAkSara)nI AdimAM rahelAM jU ane je (1) padAnate hoya ke kara vizeSa :- 02 mADhi kema kahyuM? zIzakita--ahIM soganI AdimAM nathI paNa paramAM che mATe lepa na thAya. rAvuka - dhAtu-3drita...ntaH 4/4/98thI na za dhA:... 3/4/8thI yUzavam sagharu zra 4 1/3 thI dviva zAt bApu...4/1/4 thI mA. zIzanavam vaMdu chu 3/4/14thI 5 zArajU nAMdharU vaze 1/3/39 thI zArA vartamAnamAM rAzakti AdimAM che 0 pratyaya kema kahyuM ? pRthaksthAtA pRthak +sthAtA 0 luka kema kahyuM ? nannati-saMgamAM TU nathI. (to) vRta dhAtu ghA ...cai ke/4/9 thI ya-nRtca , sanya% 4 1/3 thI nanRta+A, gAData 4/1/38thI no -jainRta+ - va647n 3/1/14thI yU lepa-navRta , vizva 7pa 4/1/56thI narta, DhApAcarya thI nirunarta, vartamAtamAM narnatti thayuM t jU nathI mATe lepa na thAya. 0 yud-padAna kema kahyuM ? sAdhu-sAghauthI jU thaI tRtIyatRthI jU thaye) Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjanAnA puliMga 0 anya udAharaNa :(sa) sAdhulasja+si-sAdhulaj ( ne lopa) sAdhu-sAghune vaLaganAre. (2) jANata-si=ANata+si=ATata+sikASThatam lAkaDA bolanAra ghuTuM pratyaya :- (1-e) sa pratyaya ta-m lopa thatAM sta=+ta (vajha:mU )=Ana-lAgelo sUcavI...tA 4/2/70 thI 4 ne rU thayo) vRzcata=+ta (vanAM s no lopa)=sUcahyA...taH 4/2/70 thI ane : van 2/1/86 thI ) =qnna+naH==gvanane 2-3-6ththI =vRr: * zeSavRtti 0 dhAnAmR-1-ra-ddhi) dhAnAmR#aughuTu pratyaya nathI tethI lopa na thayesaracazo 1/3/61thI thatAdhAnA mUDjha tRtI. tRtIya 1/3/49 thI r thatA dhAnA mRgnano 0 mUra+za+vi=mubruva - lopa, ne pU no upara mujaba thatAM-mUvR- muLa kApanAra 0 pari+trakU+vivapU=fajhU (vighura - DhaDha...viven pA2/3thI nipAtana) pravidra thayuM [20] (12) yugamANe 1/4/71 * sUtrapRtha :- yunna: 3NamANe * vRtti :- "yugRthvIne cAsamAe zuTi vare pura: prAdantaH cAtuM ! yuno [yunA, yugyAma]. asamAse iti kim ? azvayuk-gU yujra iti kim ? | yujiJca samAdhau yujamApannA munayaH - (padAnte Rtvijo gatva vAcyam ) RtdhiktakArAntA marut zabdaH / marut-maruda marutau / dUbhyAm / vRtvatha - "ju e cuLa dhAtu ahIM samajavAno che. asamAsamAM rahelA kuLa dhAtuthI banelA nAmane ghuTuM pratyaya lAgatAM pur pUrve (jJa pUve') umerAya che. data. guga (tA ..1/3/60 thI no ) guea -jehanAra, (prathamA a.va.) yu-musi vIrvacA 1445 thI si lepa, paca 2/1/88 thI no lopa, cunno ra/1/71 thI 2 ne 4 thatA gu thayuM (prathama ki.va.) yu -yu, +o (1-bI) yujha: (2-e) yuY -: prazno :- 0? zudi pratyae kema kahyuM? ()-+3 yujhAM (cAmuM) yu+myA-yurakhyAbU bane adhuH pratya che tethI 1 Agama na thayo. 10 ? samAre kema kahyuM ? vazvayudga - (1-e.) 3yu zvayu ahIM yu zabda vAgha sAthe samAsamAM che mATe Agama na thayo. 0 ? yu kema kahyuM ? yunizvasamAdhI -e paNa yujha dhAtu che -paNa yunna: vidhAna che mATe yuti mAM - Agama na thAya, tethIM (2-e) yuma kApA puna: samAdhine pAmelA munio - yujJa mAM na Agama na thayo. anuvRtti :- (1) puri 1/4/8 (2) ghuTAMai 1/4/6 (3) nAm svareADaoN: 1/4/64 thI negantaH Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 abhinava laghu prakriyA F vizeSa :- 02 vahuyuH kema banyuM ? 0 ahIM vahu pratyaya sAthe yu zabda che. samAsamAM nathI tethI prathama e.va. vara-jeDanAra jethaI zakaze. 0 napuMsakaliMge paNa ghuTuM pratyaya zimAM yunni thaI zake. vizeSa :- 3dvitaH gharAnAntaH 4/498 sUtramAM dhAtune adhikAra hovAthI svADhitaH e vaDe ja sahita siddha hovA chatAM ahI pRthaphU grahaNa karela che, tethI khyAtinuM (dhAtunuM) varjana karyuM che tema samajavuM. temaja 3 nA sAhacarthathI jhumAM paNa dhAtunuM vajana samajavuM pariNAme satrA vageremAM na Agama thato nathI. ? zuTi kema kahyuM ? matA-mahetA -aTra pratyaya che mATe na Agama na thayo. 0 anya udAharaNa :badaridra :-(zatR-patyaya) urvata+= (A sUtrathI na Agama)= zifa ( -1-89 thI 7 le 5) ==+fa=(vIrvayAvuM..ke thI kvi le 5) purvana -karanAra (vidga) vizva +fsa (svat pratyaya) =vizvasUri=vizvana+sika(samatA: 1/4/6)thI dIrgha =vidvAnU * zeSavRtti :- 5dAte vin nA na ne n thAya che- vyaM. pu. sUtra-ra-viMgsa... : 2/164 tethI Rtvi0 2 hatuM (pavana) zabda maphata madata maruta: mahatama vageremAM maphatane sIdhAja si-.. vagere pratyaya lagADavA. [23] (13) vita: 1430 * sUtratha :- mRta 3n DUta: * vRtti :- kavitA kavitavya zuTi vare : prA nAgantaH sthAt | (ArAnuvA mata zA) ka vRjyartha :- 4 (trata) ane 3 (3) che ruta jemAM eTale ke je nAmane ane R kAra ane 3 kAra nizAnI vALA pratyaya hoya evA nAmane dhuH pratyaya lAge tyAre (nAmane ane te pahelAM, Tu vaNe pUrve - umerAya che. jemake mada (pUjA) dhAtune vRdi...g: *GNAdi 888thI 34 prazya lAgIne maddatu zabda banyo. madata ( anu. badhu)mahatuti-majU+ri e rIte 7 pUrve Agama thaye che. * anuvRtti :- (1) puri 1/4/8 (2) ghuTAMkA 1/4/66 (3) nAma svare nAgaH 1/4/6pa thI nAgaH * 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - 0 *ugAdi :- draSTi vRdi-maf-vikhyaH nR: sava-884 pR. 68-uNAdi gaNa vivaraNa (14) jU-ma 1/4/86 * vRtti :- santaya mahaMtazca svaraca zehe puTi pare dIdha': syAt / mahAn / mahAntau zepedhuTi ityeva te madana ! de madArtA . je mAnaH mata: . zatR pratyayAntAnAM ghuTi dIrdhAbhAvA vizeSa: / pan pavantI . vaca7: de cina ka vRjyartha :- zeSadhuH pratye lAgyA hoya tyAre je zabdane ane "jju hoya tene tathA madata zabdane anya svara dIgha thAya che jemake (1-e.) madAra madArUti =(vita: thI )mahattatti ( 2/1/8 7 lo5) =+=+tti A sUtrathI mArI (tti lopa) Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjanAnta puliMga 119 (12-Dhi) mahArata-madata (1-ba) mahAtta: - mada+kar (2-e.) mahattam - madanam saMbadhana vi. madAratAM, ba. va. medAntaH e pramANa anya svara dIdhe thayo. che ? Sadra kema kahyuM ? de mana ahIM saMbodhana e.va che, mATe ja no 3 na thayo. 0 ? ghuTuM kema kahyuM ? mAtA - madA -adhuH che * anuvRtti - (1) ghuri 1/4/68 (2) vA: ze 1/4/82 thI kara vizeSa :-0? mudi+viva=mudri mAM hastranuM dIdhuM kema na thayuM 0 zuddha dhAtuthI thatAM vivat zabdanuM grahaNa nathI mATe dIrdha na thayuM 0 ? zuddha dhAtuthI thatAM vidyattanuM grahaNa kema nahIM ? madata zabda zatru pratyayAnta che athavA te IcchA arthamAM na karI nAma dhAtu banAvI kartA arthamAM kvip rI kyan kivapU sA5 cyA mA6 mahat zabda zuddha kivanta dhAtu nathI mATe sAhacaryathI "+" anta paNa zuddha vivavatta thI bhinna hoya tenuM ja grahaNa thAya, 0 anya udAharaNa :- s-dorya nuM-royAnuM (A sUtrathI n pUrve A thayo) zrayAn zreyAMso zrIyAMsaH (ahIM - ne anusvAra ziDanusvAra thI thayo) * ze' vRtta -- vizeSamAM zatru pratyayAta za6mAM dhum pra che lAgatAM dIrdhAne abhAva che. vaghu+ za = pacahna = pacat (bahuti: thI na Agama) =pavan paya thI tu le 5) ahIM "'' nathI mATe dIrgha na thatA ca paranta parata: (15) vAsthata: sau 14/90 * sUtrapRtha - -aa : atu-sa; sau vRtti :- pravaktastrAsantasya 2 vAra vajasya zeSe sau pare dIdha syAt bhavAn / bhavantau bhavantaH / he bhavana / matu pratyayAntA apyevam / gomaan| gomantau / he goman . th kArAnto dadhimath zabdastasya "ghuTastRtIyaH phati - vidhimar - 1 | pimathI vimamu ! he dadhimad-t / * vRArtha - atu temaja vAhU anta vALA zabda ja vAra gaNunA dhAtu dvArA nipajela na hoya to prathamAnAM ni pratyaya lAgatA te no (tu ke man nA 1 no) dIgha thAya che. (eTale ke nA ja thAya che.) jemake mArava7 -uNAdi-886 thI mA+vatu =mU+tu=mavA (mavatta zabda) (prathamA e va.) mAta+sika vita: /4/70 thI nuM Agama) =+vana+si (A sUtrathI bA) mannati= v thI lopa, hIrA : thI si lopa thatAM - mavAnuM Ape. matu pratyayAta nAma paNa eja pramANe prathamA e va mAM 3 no thAya. (Ama7 gAyavALe - mA * anuvRtti :- (1) puri 1/4/68 (2) vIH re 1/4/82 thI zeve (3 ne rIrva: 1/4/85 thI rI: | | vizeSa :- 0 svADhi vajana kema? vigate ti vija pram (Ada: 2/1/72, 2: vAste 1/3/53) pii pra: 0 *arthavadrALe nAnartha IM-arthavAnanuM grahaNa thAya che. anarthakanuM nahIM e nyAyathI siddha havA khyA: 205] nyAya :- 14, pR 14; -nyAya sa graha Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 vacana prativAdana karela che. te *, pha, ar, manU avAna vaDe ke anarthaMka vaDe taddanta vidhi karAve che. e nyAyanuM jJApana kare che. tethI gharanam nu larA: (kharaNA) thayuM ahIM (ante namU che mATe) yU-anatha ka che chatAM dI' thayA varacanAsivA iva nasikAyasya kharanasU ( kharakhurAnnAsikAyA nas 7/3/160thI namU Adeza) ane pUr cAr nAmyA: 2/3/64thI s nA " thI sumU thayuM. A sUtrathI be dI thatA saraLA: thayuM. 0 vAve kahyuM dhArtAH nahIM-kAraNa ke svAdhinu vana karavAnuM che. nAmadhAtunuM nahIM. 0? prathamA sinuM grahaNa kema kahyuM ? dde sumanas + si=dde sumanaH ahIM sa'medhana si' che mATe ba dIdha na thAya. 0 Rtu e pramANe jIvita karavAthI hita mAM A sUtra na lAge jemake padmana--ahIM zaTTa pratyaya che mATe maiM pUrve eN dI na thaye.. 0 anya udAharaNa : (3) yavamatu-yavamata+f=yayamAna (TM Agama, si lApa, tU lepa, ba dI) (bar ) kArbIrabhU+ =gasarA (rIya vAr ... tti lepa, vaca mU lepa,) A sUtrathI mUne la dIdha thayA. * roSavRtti :- ghU kArAnta dhimar zabda chuTatRtIya: thI rU., virAmevA thI t dhimar dhimata (prathamA e va. thAya) (2.e.) dhimadhau (3, dvi) vRdhimarmvAm (7.e.) dhimatyu--aghASe prathamAthI tU [26] *aninasman grahaNAnyarthaM vattA'natha kena ca tadantavidhi prayAganti nyAya 19, pR. 66 3 O (16) jIyAre pare 2/1/113 * sUtrapRtha :-- nu lakSya t ti are * vRtti :-- vAvAvAre vAre cAre hya O cAta / caTU-bADhuM : rati a-tya abhinava ladhuprakriyA maiM nRtyatha ::- apade eTale padanI madhyamAM rahelA nA tra kAra ke haiM kAra paramAM Avela hoya teA pUrvanA la nA lepa thAya che. jemake (hyaTTamAM Dhe; thI rRnAla thatAM ya thAya) A sUtrathI pUrvanA la lApAtAM sA+='ya" thaze, vizeSa : : 0? pade kema kahyuM ? 23+ sAma=r Apramu-ahIM kAzrama mAM 5ne AdibhUta avayaya che tethI lepa na thatAM sandhi thai 0 ane kema kahyuM ? zramaLe-traNa+3-che. mATe lepa na thAya, 0? anya kema kahyuM ? anti-Dha+kAnti pUrveta che, 0 anya udAharaNa : 0 tar+-si=bA : thI 4 thatAM ta++mi-A sUtrathI 6 leApa thatAM te+ga+sita+fsa e svarUpa thaze. rAMdhe che 0 varRnA+tranti-te ahIM pU` 4 lapAtA vanti thaze. [27] (17) ta: sau saH 2/1/42 :--- * vRtti dvi zadvAntAnAM tyadAdinAM svasamba mbini sau pare taH sa: sthAt / yaH / sa / Ji -tyau / ye / sau / te / tau / te| yaH cau / ye / svasambandhinIti kis ? priyatyadU 5 nRtya :-- 'ca'i" saMbaMdhi : Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjanAnta puliMga raca thI ddha sudhInA zabdone prathamA eka | 0 gA: nI anuvRtti cAlu rAkhavA mATe di sudhI vacanane si lAge tyAre teno 3 thAya lIdhela che -t nA s mATe nahIM. zvamAM A sUtra lAge. 0 ? mA kema kahyuM ? -badhAM udAharaNamAM mavatI (ddhi pachI Ave che te mATe 7 ne thayo nahI) (1) : 2/141 thI anya vaNane vAra 208] (2) suthAzcAtyare 2/1/113 thI pUrvane ja lopa thaze. tethI (18) tyavAna dvitIyAro vRtta (2/1/33) duniyana=sTa: - tatsa ta+nA: * sUtrapRtha :- tyAma ghanatva jata: dvitIyA tadu+si=wta+fd=r:=gr: ( no ) TA-osi-a vRtyante traNe sUtramAM sno thayo che. * vRtti:- vinnidrivAtuM yatasya punaracadvighAtu kathamanvAdezaH, / tasmin gamyamAne dvitIyA Tausi 0 si ema kema kahyuM? pare etadaH enat syAt , na tu vRtyante / Agata eSaH ka, nagna nA 6 pratyayamAM ta no na thAya. athe| enauM bhojaya / enam / enau enAn / enena / -tethI (1) va nA (1-ddhi), (2-ba.), etayoH, enayoH / anvAdezAbhAve etam etau etAn (2) te nA (1-di.) ta, (1 ba.) te, vRnta-varauta patha ! evam (3) cta nuM prata-ute traNe udAharaNamAM - ka vRjyartha :- agvAdeza - je eka pratyaya nathI. 10 ? tane huM kema kahyuM ? vAta pahelAM kahevAyelI hoya teja vAta vize 26 ne sthAtri lAgatA DA: thI TU no ja bIjuM kaMI karavAnI vAta kahevI te - thatAM cA-susthA...thI pUrva ma lopa anuvAdeza. avAdarA mujaba jayAre dvitIyA thatA rA+3 = thayuM. vibhakitanA pratyaya lAgyA hoya, tRtIyA prathama :- : va ce thaze ekavacanano rA pratyaya lAge, SaSThI-saptamI ahIM ja che mATe jU na tha. dvivacanano lU pratyaya lAge tyAre prata 0 ? svasakvantha ema kema kahyuM? zabdane badale ghana Adeza thAya che. paNa riyA -ahI ta no sU na thAya. kemake pata zabda vRtti (samAsa)ne ane hovo caDhuM ne uga sAthe samAsa thatA anya joIe nahIM. - saMbaMdhi thaze. sAta (sti) A Avela che. ka anuvRtta :-- (1) TITTa 2: 2/1/4 v meca have ene jamADe, A vAkyamAM (2) tyadAmaiyatA ... 2/5/ 03 thI caDha pahelA AvavAnI vAta karI pachI jamADavAnI ka vizeSa :- 6 kalA :- 2 , ta6 , vAta karI tethI anyAdezamAM nit prayoga caTU, kAm , , vat, i, dri. -ca4 , ta , gI tathA tene strIliMgI rUpi thAya che. cA, tI, patInuM grahaNa karela che 0 ditIyA :- ghana ghana ghanA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 abhinava laghuprakriyA tutIyA e.va. jona, SaSThI-saptamI vi. * vRtti :- yasya pADavAnAM pasfpa kADha mavati : -e pramANe anyAdeza thaze. caturthazcAnte bhavati tasyaikasvarasya zabdAvayavasyAde ahIM ghanatvamAM 4t che tethI ghana evA ja zcaturtha: syAt , padAnte, sAdau dhvAdau ca pratyaye pare / kAra. prayoganA rUpe thaze. dharmabhu, dharmabhUt / dharmabuddhau / he dharma mud-t / jemake patta mAM na thayuM. dharma bhubhyAm dharma bhutsu / 0 lavArA na hoya tyAre tat Adeza E 7 vAra rAganuM zaH - na thAya tethI dvitIyA khatama, pati, patA "nidIdhaH iti dIdhe rAjA rAjAnau rAjAnaH aghuT svare e pramANe rUpa thAya. * nAza" rUtyAre narca kA nagag: - jJaH raajnyaa| rAjabhyAm -asadadhikAra vihitasya nalApasyAsa0 nRtyanta (samAsAne) ghanatva na thAya vAddIrdhAnAvaH | rANe rAjJa: ! rA: rAjJAn ! med gzya - ahIM ane taduno rAzi, rAgani ! rAga! | samAsa thayo che. ane taMdu samAsAna che. ka vRtyartha :- jenI dhAtu rUpa zabdanA * anuvRtti :- nimavAre 2/1/3ra thI avayavanI) adimAM ja, 3, 4, va mAMthI anvAdeze koI paNa eka akSara (vaNuM) hoya ane pa vizeSa :- 0 3 pratyayAntamAM paNa ane cotho (vargIya) vyaMjana (akSa) heya. tevA eka svara vALA zabda avayavanA Adeza thaI zake Ada vaNa (akSa6) nA sthAne ceAtho akSara jemake :- Uta sAmu bArAma ko para I mathI (vargIya vyaMjana) thAya che - je te the punameva sUtrAgi -A sAMine Avazyaka bhagA - akSara padAte heva athavA tenA pachI 4 have enaja sUra bhagAlA ke dat kAra vALA pratye lAgelA hoya to ahIM to evo Dara pratyaya yukata pArane prayoga jemake :- dhai vadha-dhama jANanAra (1-e.). che. to paNa annAdeze patR thaI zakyuM. varSAguhU+tti -ahI sudha zabda avayavanI che ? dvitIyA si.. kema kahyuM ? AdimAM jhU che. ane te dhU e cothA varNa che. temaja eka savA dhAtu rUpa zabda che. etasmai sUtra dahi atho etara meM anuyogamapi dehi / tethI A sUtra lAgIne lU no cotho varNa -ahIM tame caturthI prayoga che tethI anvAdeze thaye. --dha mukatRtIya : 2/1/86 thI nituM na cAle. ? huM ane vinAmavA thI thatA prathama e.va. 0 3 caDhAnuM -kema kahyuM ? dharmamudra, dharmamata rU5 thaze. saMbodhanamAM puta saMgrahANa hAtha u gAya tyadAdi nathI. paNa dharmI mukta thAya. [20] (1-ddhi.) dharmayuddha -- 5dAna ke kUdavU nathI mATe yunuM vudha nuM yudha ja raheze. (14) ga'dabAdezcaturthAntasyakasvarasyAdezcaturtha: (3-dri.) dharmAmUkhyAm OM ra /1/77 (7 ba) dha mukavuM * sUtrapRtha :- --- 3 3 caturattastha ka vizeSa :- 0 3DhavAH kema kahyuM ? svara mAre caturtha bhU: 2 gha22. | kubdha + si = ahIM ane che paNa Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjanAnta puliMga 123 paNa prAraMbhamAM -TUM-TU- nathI. 0 viturthAntaryaM kema kahyuM ? sugaLa ahIM AdImAM DU che paNa ane caturtha varNa nathI ! 0 ? eka svara kema kahyuM ? rAma4i -A zabda pUrve 4 ane anaMta caturtha varNa vALo che, paNa eka svara nathI, 0 ? rahya kema kahyuM? dharma budhau au pratyaya che 0 rU5 sAdhaniko aMge vizad chaNAvaTa mATe madhyamavRtti avacUrI" bhAga-1 pR. 89/90 khAsa juo, svapajJanyAsa bhAga 1-185 0 varNavidhine lIdhe sthAnIvatabhAva na thAya tethI thavuddha thAnAva vidha 7/4/109thI sid lepa thatA sid sthAnIvata thAya nahIM e hetuthI mayuddha mAM sidgu no lepa thatAM Adi - zuM thAya nahIM. 0 anya uda haraNe 0 padAnta varga ="La ghuTa-2 pAMdaDAne saMtADanAra vRkSa ahIM yU no cothA varNa dU thayo TU ne huM 0 sAdri pratyaya :-- nipharate ahIM sADhi pratyaya che tethI pUrvanA nne 9 thaze ane peDha:risa 2 1/62 thI TU ne zuM thaye nidhA+catai, nAcatA 2/1/35 thI sU ne phU= nighavyasainikyate te gupta rAkhaze 0 dvAri pratyaya :ahurtadhyam = madhuatame ahIM sthA 2/1/83 thI huM ne thayo AvA sUtrathI t ne dhuM thaye tRtIya tRtIya 1/3/49 thI ne gU thayo. * zeSavRtta --- rAganuM zabda yAtrA nirI: 1/4/85 thI 8 nI kA nAmanA nAna 2/91 thI - lopa rI thAya 1/4/4pa thI si lepa (1/2 di) rA +==AnI (1 ba ) rAsa+=+=+gI: (3-e.) rAga+mu===Anam 0 dvitIyA ba.va.thI aghuTa svare ane karaca 2/1/198 thI ma no lepa, tava va 1/3/6 thI ne ja thaze. ane nU+= thaze tethI - (2-ba.) rAjJi (3-e) rAjJA (4-e) rAphe 0 vyaMjanAdi pratyaya pUrve nA 2/1/91 thI - lepa thatAM (3-.) gAm sat adhikAramAM jaNAvyA mujaba nuM nA lepane asat gaNI ahIM A no A (cata rAH zAha 14/1thI) thaze nahIM. 0 saptamI e.va. phuvA 2/1/109 thI vikalpa ma lepa thAya tethI rAtti/rAni [10] (20) nAma ra/1/2 * sUtrapRtha :- nAma * vRtti :- sodhane nAgna nahya na cAlU | he rAjan ka vRjya :- saMbaMdhana (vibhakti)mAM nAmanA 7 no lopa thato nathI. ( nirva: 1/8/85 zeSadhumAM lAge che mATe dIdhI paNa nahIM thAya) tethI de rAjJanuM ! 4 anuvRtta :-- nAna : 2/1/91 thI RAna: - ka vRW :- de rAtravRAra ahIM samudAya arthamAM AmantraNa che tethI rAgana nA nU lepane niSedha thaze nahIM rAga nyArat - "vRdvAra nAjhUijhare 3//108 thI samAsa thatAM ranavRndAra 0 anya udAharaNa he simana / he takSan [11] Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 (21) 1 vamanta saMcet 2/1/111 * sUtrapRtha :- maiM vanam anta: sacavAtU * vRtti :- vAntAnmAntAcca saMyogAt parasthAnA'sya lug na sthAt / yajvanaH yajvanA / AtmanaH Atmani / (zeSa N rAjan vat evaM suparvanprabhRtayaH) 5 nRtya :-- je zabdane IMDa sayeAgamAM ke maiM AvelA hAya teA tenA pachI AvelA nU nA nA le 5 thatA nathI. jemake -- yavanyajJa karanAra. (2-kha.) vaLvana: ahIM saMceAganA ane rU che tethI va nA la leApAya nahIM. eja rIte (3-e.) gAmanA-gAmanuM zabda (AtmA) sayAgAnte ma che tethI tenA tra na leApAya. 0 (bAkInA rUpe an anta 'jJAnan'" jevA thaze. jemake :- AAmA AtmAno vagere). 0 (jIvava vagere rUpA paNa A rIte ja thAya) * anuvrutti aneAhya 2/1/108 - AE vizeSa :-- 0 ? sacALatA kema kahyuM? sAmA+ma=sAnA -sAmaveda vaDe ahIM ma joDAkSara nathI mATe a lepa thayo. 0 ? yamanta kema kahyuM ? takSa +bA=taphaLA-sutAra vaDe ahIM pU. joDAkSaramAM che tethI nA lApa thai zakyo A sUtra ane'hya 2 1/108 ane phUMkovA 2/1/109 te apavAda che.vizeSamantaH 7/4/113 paribhASA mujaba TU kAra kArane vizeSaNa mAnIne mAtra antanuM grahaNa karavuM tethI saMyogathI para eve aya abhipreta thAya che 0 anya udAharaNa H-- (ra-e.) ma`LI - +++-be karmA van -napu MsakaliMgI zabda che. r r joDAyela che tethI a lepa na thayo. [12] abhinava laghu prakriyA (22) jUn dI pUrAya : zimyA: 1/4/87 * sUtrapRtha :-- phaeN pUvI gayA:ziO1: pravRtti :-- phrenvantarasya dArInAM ca zistyAreva rI: cAt |niTI' kRti TIthe siddha niya mAthe tryaMcAze: - / phankI / [blinau / blinaH / bsinA / yakibhyAm / hai raThThI ] vinpratyayAntA apyevam vacasvI hA nRtya :- phLa ane heAya tevA zabdo tathA t, pUrvI amI, zabdane prathamA-dvitIyA, va nA zi (6) pratyaya (navuM sasca zi:) tathA prathamA e.va.ne si (6) pratyaya lAge tyAre ja te zabda ne anya svasvara dIgha thAya che. [niItraH 1/4/85 thI siddha hAvA chatAM niyamane mATe A sUtra banAvela che) jemake g+si==DDI 61 anta nAma che tethI tti pUrva svara dIgha thayA. nAstrenA 2/1/91 thI 1 lApa-TrIya sthAna 1/4 45 thI tti leApa 0 vighna pratyayAnta paNa grahaNa karavA tethI vayA+si= vacastrI vacana vALA. 0 71-9x+tti-vRtrahA (ladIgha') 0 ? zisthAH kema kahyuM ? (1/2-dvi) rina+ (1-kha) ni: (3- e ) daNDinA (3- dva) daNDabhyAm darekamAM zi-tti sivAyanA pratyaya che mATe OM dIgha na thAya. * anuvrutti :- nirIC: 1/4/85 thI dIdhuM: vizeSa : :-- 0 ? eIdanau mAM A sUtra kema na lAgyu. ? 0 x+[ dhAtu kan pratyaya che. *uNAdIthI chIdan nipAtata thayA che. A sUtrathI nahIM-ahIM na ka han che *ugAdi '}, 6, 1 O O . :- zra mArein... vanniti-sUtra 902 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjanAnta puliMta 125 kemake duzmana pratyaya che arthavAna zrI nathI. mATe A sUtra na lAge, 0 ? vAmana (sArI vANI vALA be) ahI mi pratyaya | anarthaka che. chatAM nirvIrya thI vAcinanI dIdha kema na thayuM. -0- Rnizmina... gyAnacanti-cAra mujaba phu nuM grahaNa arthavAna-anarthaka banemAM che. mATe samarthava gharane nyAya lAgu na paDe tethI vAmina dIdhana thAya. :- kemake A sUtrathI zi-f pUrveja dIrgha niyama kare che tethI (1-e.) vAmI thaze, paNa anya ghuTu pUrve huM dIrdhA thaze thaze nahI, 0 anya udAharaNa :- (zi) DhaLadu + za = geIni daDavALA pUSa-pU+sikapUNA Indra mana - yamana + fsa = mA - sUrya [13] (23) svavata 2/3/76 * sUtrapRtha :- 1 gha - Uvazvavati * vRtti : pUrvathAkAra: varasya - vargavatyekasvaravati cottarapade nANa: syAt |n cedasau vahya , vRtradaLa | ka vRjyartha - pUrvapadamAM rahela 2,1 ane vaNa pachI ja vagavALuM ane ekaja svara vALuM uttarapada AveluM hoya to . ne ja thAya che paNa te na - 14 zabdano na hovuM joIe nahIM :0 ekasvara :- vRtrakA, a = vRtradaLo ahIM dRna eka vara che tethI - ne ju thai za . anuvRtta :- (1) 2pavaLa, ... samAntara thI 2, 5, 6 (2) dvArA tenakyAro yuva-padyavAhUna2-3 75 thI upava. vizeSa :- 0 ? pajavuM kema kahyuM ? ripana - dudha sAthe pakAvela padArtha vaDe ahIM vasa zabda hoya ne zuM na thayo. 0 ya kyUTatavAsAnere kema kahyuM ? 0 mA cAIna: nU kAra pachI kAra che. paNa vacce che. mATe ne jU na thAya. 0 anya udAharaNa 1 - (2) ratha yAmiLa - svarganI IcchA karanAra - ifmana nA 1 ne jU thaze. varga- (6) vRSaNAmiLa-mAmi nA = ne thaye (baLadapara janArA be) [14] (24) ne dune dana: 2/1/112 * sUtratha : dana: hra: datta: ja vRtti - zUnta dana: thAtuM ? ka vRjyartha :- nA TU na dana thAya che, vizeSa :- 0 udAharaNa baLadanI = garbhanI hatyA karanArI. bAdR + e (-hI pratyaya) bhUgaDha + $ (koDa-2 (2/1/108 le5) bhULaF1++m (A sUtrathI Dha ne daF). bhUgadanA ( vayA ...thI zuM lepa) 0 dhAtu hR+Anti=&_+ndri=dananta teo haNe che. che ? hana kema ? traDhaLI- hai nathI mATe na thAya. ha kema ? - Dha: - phuda + a che. hRF nathI ri1pa. (25) ne ya 2/3/94 * sUtrapRtha :- danaH Si * vRtta :- Tu dhAre nimittAnigiri narantare sati ne| No na syAt vadhnaH / vRtrani, vRtrahaNi / pUSA | pUgLa | puSion giLa mA ! aryamaNau / artha mNaH / ityAdi / / ka vRtvatha :- 6 no thayA pachI nimitta ane nimittinI vacce AMtara na hoya to vra dhAtunA no ja thato nathI. (2 ba.) vRtta. (I) ahI 6 pachI * nyAya saMgraha - nyAya 19, pR 66. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 TM che. -paistha ti 2/3/76 thI nA jUnI prApti hatI tenA niSedha A sUtre karyAM che. tethI na nAr na thayA) [sAdhanikA :- ghRtra tavAnU bahmAdibhyaH 5/1/85 thI Ta (1) pratyaya, -vRtrana ane'rce 2/1/108 thI 36 lA5, =vRtrahanuM, ne dAna; 2/1/112 thI dhva =vRtraghna, dvitIyA ma va. vRtraghna;] (7-a.) di pratyaya vRdhni vika pevRtrani [phuvA 1/1/109 thI jo leApana thAya te jUna raheze. temAM nU nA " pUrvasUtra - 23 thI prApta che.] pade'ntare'nADayataddhite (1) * anuvRtti 2/3/93 thI 6 (2) raghuvanoLa: 2/3/63 thI tA : thayuM vizeSa 0 ? haiMna kema kahyuM ? pariSeLaH ahIM paridha nA nU kAra che. dar nA nahIM mATe OM ne thaye 0 ? chIta kema karyuM ? vRtradaLo -ahIM dar nA 4 nA cha thayA nathI : * zaiSavRtti :-- 0 adhut svare vRdhdaH, zvetranA 0 adra vyajate :- vRndhAma -e rIte nA-nezanaH 2/1/91 thI 6 lepa 0 jUna indra (1-e.) pUSA (1-dri) pUrvann (7-e.) pUcha-pakSe-pUrvani 0 ama'' sU : (1-e ) *mA (1-ki.)ba maLa (2-kha.) *: (ane'sya thI tra lApa) [21] (26) zyana yuvan maghAnA ii rAtre juda svare va 3:2/1/106 * sUtratha :- zvan yuvan maghonaH GI syAdi aghuT svare vaH u: * vRtti na 3: cAt / [trA | dhArau| zrAn / hai ban] :-- DyAMsyAdya ghuT svare ca zranAdinAM naH / gunA / abhinava laghu prakriyA [yuvA / yuvAnau / de yuvan !] yUnaH [maghavA, maghavAnau|] mAtta: maghavat zabdastu mastvantaH / maghavAnn / 5 nRtya :-- ii (nArIjAti sUcaka '" pratyaya, syAdi sambandhi adra svarAti pratyA lAge tyAre zvat, yuva, madhavat nA 1 nA 6 thAya che. jemake :- zyam - kRtarA zabda [1-e, zra+ff=ar" nitiSa: thI jJa nA sA, nAmnenA thI maiM lepa, TIva sthAva thI tti leApa... (1-dvi,) zvAnau...1-kha, zrvAna:] 2-kha. zvAnU+sU=7+3+nu+sUnuna: ahIM svarAdi sthAdi aSudra pratyaya sU lAgatAM 6 nA 3 thayA che. 3-e. zva+TA=zuna+jJA=zunA eja rIte yuvana zabda [1-e. yuvA 1-ddhi. yuvAno saM haiM suvar] 2-kha.) yuva+rAsU=J+3++=thUna:ganA vagere 0 madhayana-indra zabda [1-eUvA] (ra-ma.) madhavana-rASTra=madha+3+7 =mavAnaH (jhava ce 1/2/6 thI 4) [tu antavALA madhavana zabda hAya tA madhyavAna thAya] maiM vizeSa :- 0 ? kIscAya ghuT vara kema ? 0 vanU+tra (aLu )mU=zauvanam kutarA paNu` 0 yuva+tra (traN ) + mU=yauvanam --yauvana bannemAM 1 nA 3 na thayo. 0 geTa vena mAM 3 kema na thayA ? maiM anta nirdeza che. mATe gauSTe veva meTAste jIna: 7/3/110 thI aT samAsAnta nevaca... 7/4/61 anya svarAdi lApa Taba -- tRtIyA geTa vena Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjanAnta puliMga 0? ar kema kahyuM ? zrAd+1=myAnau-sau pratyeya adna nathI. 0 ? svara kema kahyuM ? zrAF[+TAmU= zvabhyAm ahIM myAnlR ar che paNa svarAdi nathI mATe 3 na thAya. nAmna nA thI na lepa 0 ? arthavat grahaNAt iha na bhavati-tatva daSTavAn kRti tatva ravA A dRSTAntamAM zuM dhAtu (vane ) nipU. pratyaya che tethI zrvasU'" evA avAna zabda na hovAthI sutra na lAge. 0 anya udAharaNa : DhI pratyaya dhanu+hI=[+=+nU+=ncurI -kutarI. matravar+TI=mavAnI-indrANI [17] (27) cit cit mukSa: sau 1/4/76 * vRtti :-- pazcAddInAM-nAntAnAmantasya sau pare AH syAt / iti nakArasya Ave thAya 5 nRtya :- cina, citra, mukSina nA anya r no tti pratyaya pUruM che. ['si'" prathama-sodhana bannenA e.va. ne samajave!] dhana si=thi+1+mi a sthiti thaze. (1) JA ma moDatA * anuvrutti 1/4/75 thI H (ra) anAma svare ne'ntaH 4 4 thI A5-1 vizeSa :- 0 s kAnta derAthI ahIM na thAya :- pathI: panthAnAm icchati iti kyan pathin +kayan = pathIyati, parIti prati vizvapra= thI+si= thI: ahIM nU ante nathI. 0 si kema kahyuM ? (1) vasthAnau-vasthA+gau che. (2) hai muvacana+sa=ganatA 31 1 4 59 thI sile pa =dde mucin he sArA mArge cAlanArA "kuLa" ahIM si ne abhAva thatAM maiM ne! A thaze nahIM. 0 *1ahIM r kAra evA sAnunAsikane sthAne kAra evA niranunAsika varNa thaze, --aui 1/3/65nA jJApana thI 0 anya udAharaNa : 0 cittU-mArga 127 cin+si=cina-gA+tti -A sUtrathI. =payA+trA+si (6: 1/4/77 thI rU ne JA) =vasthA+gA+si (thAc 1/4/78 -nyU) =prasthAH eja rIte mathAH -valANI, mUlA -- iMndra. [19] (28) : 1/4/97 1 * vRtti :-- pazcAddanAmivAraNya. ghuTi pare A syAt / pathA iti jAte 5 nRtyatha :-dhana, macin, mukSinu nA kAranA vrudi pratyaya lAgatAM jJA thAya che. jemake : thina+tti=rvAtha++fB (pUrva sUtra 7 thI n nA lA) =pathA+3+tti --(A sUtrathI rU nA T =A+sa e rIte thaze. * anuvrutti (1) car dhinuM mukSaH 1/4,76 (ra) truTi 1/4/68 (-) anAma svarUpe nesa: 1/4/64 thI ne! vizeSa :-- 0 * 2sUtramAM : thayuM te rU nu paDI e va.nu rUpa che. 0 pacina cinuM..... sau 1/4/76 (sUtra ) nI jema ahIM paNa r anta nirdeza samajavA pacina vagere nU kArAnta - 0 * 1laghuvRtti - avara - prathamacchaka catu majurI -pR. 105 * 2gRhavrutti nyAMx samuddAra yukta bhA.-1, pR. 128 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 abhinava laghu prakriyA hoya tyaior mA niyama mAge-pathyau pathI+au-28 | sodhana he panthAH ino A thayo nahI. anuvRtti :- (1) pathin mathina...1/4/75 0-panthAnAm iti kyan (amAvya...3/4/23thA kyan)= | (2) ghuTi 1/4/10 pathin+kyanU (ya) nAmnA nA 2/1/121) na sopAtA (3) anAm svare neo'ntaH 1/4/64 thA na antaH pathi+ya, (dIrgha tricvayaGa 4/3/108thA) i hI pathI+ vizaSa :-0 bhane pAra pADAvAyA ya, pathIyati iti kvipU , [yveAH pvay 4/4/121thA sUvane Adeza prApta chatAM thaH e pramANe nirdeza ya so5]=pathI+au pratyaye-pathyau thayu kare che te sthAni vizeSArtha mATe che. ane 0? dhura mema ma yu / bhukSin zanI nivRtti bhATe che. mathin+si-manthAH th no ny thayo. pathibhyAmpathin+bhyAm-bhyAm adhuTUche bhATe in| 0 ghuTa mema Debha ? A na thAya. 0 anya B2ya : supathIkule-ke saa2| pathavANA pus| supathinU+au=napusamAM au dhuda nayA mAre th n| pathin+au=panthAnau nthU na yAya. pathin+au=pathAn+au (yA sUtra thA ina A= supath au in GI svare luk supath+I (aurIHthAI) panthAn+au (thAnthaH 1/4/78 thAnth ) panthAnau [220] me zate mathin nu (1-6 ) manthAnau RsukSin nu (1-6) RbhukSANau thayu. (30) in| GI svare luka 1/4/7e supathin+jasU prathamA 5.4 - supathina+zi (napusakasya ziH 1/4/55) *tti :- yAmadhura svare ca pare pathyAdInAminA =supath+An+i mA sUtrathI in| A thayo bho luk syAtU / pathaH / pathA / zighuTa 1/1/28)=supathAni-thonth thA supanthAni yayu. pathibhyAm / manthAH manthAnau mathaH / RmukSAH / [21] RmukSaH / (28) thonthU 1/4/78 paJcan prabhRtayA vahuvacanAntA: nAntA: saGakhyA zabdAH * sUtratha:- tha: nyU tripuliGgeSu sarUpA: / itiSNaH iti jas-zam lupi *vRtti :- pathinmathineAntiyosthasya ghuTi pare paJca / paJca / paJcabhiH / paJcabhyaH 2 / nth syAt / panthA: panthAnau / panthAnaH / he panthAH pratyaya :-- yA3 zrIsiMga sUra + vRttyatha :- pathina bhane mathin n I (DI) pratyaya se DAya tathA (syA kArAta zabdano ghuTuM pratyaya lAgatA no sani3) adhura pratyayo (se) ntha thAya che. 6.a. panthA: (1-4.) pthin| hai "I-na., as , A e, asU , os, +si pathi+A+si (pathi-mathinA...1/4/76 i) lAtA hai|y tyA3 pathina, mathin, pathA+A: (pe: 1/4/77thI i (A) RbhukSin zana in / 5 thAya che. panthAH (4 / sUtra thA na ]) (2-4.) pathina+zasU-pathU+asU-patha: 25 // me za (1-di) panthAnau (1-5.) panthAnaH | sUtrathI ina , 5 5yo. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjanAnta puliMga 129 (3-e.) g =gyU+=AthA * anuvRtti - pacana maya badamukSi 1/4/76 ka vizeSa:- 0 satagyA mAliH 7/4/114 e paribhASAthI svarAdi svAdi artha thayela che ! 0 meDha niza : - sarvAsA mujaba sUtramAM phuna: e pramANe kahyuM hatata ujhayAnacarya 7/4/16 paribhASAthI na ja luka thAta tethI rUnuM prathamAta karI abheda nirdeza dvArA tenA lepanuM sUcana karela che 0 8 ne sahacaryathI adhur evuM vizeSaNa svarAdina thayuM che. 0 anya udAharaNa :supathina++fsa (sadAcArI strI) =ypathasa (A sUtathI na le 5) =gvathI (vIrvaka thA...si 5) napuMsakaliMga :- yupathI yuni=supathagrIH yupatharDa (rI)=ApathI * roSavRtti -(3-e.) cinagAma vacamyAma | 0 nAmA ... maga - (prathamA) mathAH manthAno (2-ba) maya: -maya + za = + rajU amukSi ra-ba.) mulAH (pathAH mujaba) (2-ba.) namukSi rAhu=munna++=muksa: vazva-pAMca-mukhyatve bahuvacana - anta saMkhyA vAci zabda che. traNa lige samAna upi tha ya che. katicom: sAcA re satra mujaba namrAs pratyaya no lepa thaye tethI dhanvana+nam za= (1) vA (2) paka (3) paramiH (4) vanyUH (5) myaH [21] (31) sahA /4/33 sUtratha :- sarasthAnA 2 6 nAmuM * vRtti - 2 2 nAtAnAM saTTAvALAnAM svasambandhina AmA nAm syAt / diinaamytisuvatarU:6 rUti vadhe ! "nAne nezanaDhaH' phAti na na lope paJcAnAm / svasambandhina ityeva-piyapacUnAm * ziSavRtti :- pannA, priyapAthe rAganuM vatU I eva saptan pramRtayaH / ka vRArtha - saMkhyAne sUcavatA 2 kArA, zuM kArA nuM kArA. zabdone lAgela savasambadhi SaSThI ba.va, mAm pratyaya lAgatAM 3rrno nAjU thAya che, nAsthatisRvata: 1/4/47 thI nAma pratyaya pUrveno svara dIgha thaze ane nagnAinaa: 2/1/91 thI - lApa thaze. tethI - gzvana sAmU=vazvana+nA+=gSyAnAmu 0 ? svasabadhi kema kahyuM ? (6-bI) vijJAn (priya che pAMca jene). ahI gAmane nAma na thaye paNa Tgnana+numAM "sArA" thI 3 lepa thatA g+36 thaI " tAva. thI 1 + sAmu=pagUgAdu thayuM. * anuvRtti :- zAmenAnuM kara vizeSa :- sUtramAM bahuvacana vyApti mATe che, tethI 35TAnAma mAM bhUtapUrva na mAnIne paNa A sUtra lAge che. 0 ? sacAnAm ema kema kahyuM ? rAma -zi+bAra-vANIonAM 2 kArA. che, paNa saMkhyAvAci nathI. 0 ? | kema kahyuM ? fzatA - trirAta+gAma-lU kArA. zabda che mATe sUtra na lAge. 0 anya udAharaNa :2 karo. vAma=cAtA =vatuLam -cAra jaNAnAM Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 pR 42, SaS+Am=SaD+nAm ghuTastRtIya= SaD + NAm ( pratyaye ca ) = SaNNAm (tavargazcavargA - ) 7 bhagAnA nU ||-aSTan+Am=aSTan+nAm = aSTa+nAm ( nAnAne 2/1/51 ) = aSTAnAm (dIrghenAbhyatisRthIA) zeSavRtti :-- priyapaJcan vagerenA 3 rAjan bhevA thaze. eja pramANe saptanA rUpe paNa thaze. (7-05) paJcan + su = pAsu [222] (32) vATana AH syAdau 1/4/52 sUtrapRtha :- vA aSTanaH AH syAdau vRtti :- aSTana: sthAdau pare A vA syAt / pha vRttyartha' :- aSTan zabda pachI tara ja syAdi vibhakitanA pratyaya AvelA hAya te| (aSTan nA n no) viu AthAya che. (1 ke anya sadhi baMnemAM) vizeSa :- SaSTayAntyasya 7 / 4 106 paribhASAthI anyaneA Adeza evA atha thAya che O? syAhi bha ? paJcan+kU (sakhyAyAH saMgha sUtrapAThe 64 / 171) paJcA+kapaJcakaH 0? svasambanyi anya sambandhi kema kahyuM ? 0 svasammandhi sUtrathI TU nA ) vikalpe che. mATe mi 0 anya sambandhi priyASTan+si priyASTa A na thAya tyAre priyASTA -: - aSTan+bhisU=aSTAbhiH (zrA [223] (33) aSTa aujarsa zaseo: 1/4/53 sUtrapRtha :- aSTa au: jasU-zaseo: abhinava laghuprakriyA vRtti :- aSTanaH kRtAtvasya jas zaso rau : syAt / aSTau aSTau / aSTa, aSTa / aSTAmiH, aSTabhiH aSTA bhyaH aSTabhyaH 2 / aSTAnAm / aSTAsu, aSTasu / priyASTA, priyASThAH / bhakArAnta: tuNDibhU zabda: / gaDadabAdeH itiDhatve / tuDavU, tuNDi / tuNDibhau pha vRttyartha : aSTan zabdena vASTana syAdau 1/4 / 52 thI A thayA (aSTA thayA) mAtene jas, zatru pratyayo lAgatA te bannenA hai Adeza karavA (svasambandhi) (1-05.) aSTam + jasra = aSTA+jas= = aSTA+au ( yA sUtrathI au thye|)=assttau (edaut sandhyakSare :) (25) aSTa+zas - aSTau vikalpa -: nAmnono 2/1/71 thIn Sa, DatiSNa: saGakhyAcA lupU thI jUsa zas sAtha thatAM (1-5) aSTa (2-05.) aSTa (3-4.) aSTa+ misra+aSTAmiH pakSe (A nathAya te| ) aSTabhiH (4/5-05.) aSTan+bhyas (A thAya te!) aSTAbhyaH pakSa aSTabhyaH (1-5) aSTan+Am 0 aSTAn + A = dIrghAnAmya 1/4/47= aSTAnAm (7-05.) aSTan+su (A thAya teo) aSTAsu pakSa ( 14 ) aSTasu-A thAya tyA :(1) aSTau (2) aSTau (3) aSTAbhiH (4) aSTAbhyaH (5) aSTAbhyaH (1) aSTAnAm (7) aSTAsu vizeSa :- 0 tat sammandhi vijJAna thI priya sAthenA samAsamAM 1 nA jai na thAya. priyASTan + jas= priyASTAH n na A thayA A te bau na thaye. zeSavRtti :- bhU azanta tuNDim zab Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjanAnta puliMta gAve...pratyaye 2/1/77 thI caturthAM (1) tuDhivU+si=gTipU (virAmevA) (1-dri)-tuSTima+ =NDibha [24] (34) lAmiyana TumbriyA: sau 2/1/38 * sUtrapRtha :-- yam cas pustriyA: sa * vRtti:- pustrIhi, cArita vacce svasambani sau pare amiya syAtAm / ayam / svasamvandhinIti kim ? priyedam nA strI vA / meM nRtya :- tyahAdi sandhi krR zabda puliMgamAM heAya tyAre si pratyaMca lAgatA m ane strIliMgamAM hoya tyAre mi lAgatA tham Adeza thAya che, 0 3+ni=cama 0? svasambadhi kema kahyu ? priyaMm-puliMga, strIliMga bannemA cam iyam * anuvrutti :- maH 2/1/34 aa vizeSa :-- tIvam kema banyuM ? rUDham atiAnta:-ti+m-A zabda di sabhya ndhi nathI tethI trayam Adeza thaze nahIM 0? pustriye: kema kahyuM ? puliMgamAMja yam thAya strIDiMge nahIM. 0? sau ema kema kazuM ? mU+bau=nau (bATTura thI mU 0 a, pratyaya sAthe paN yam tethI ra+si=bayam eja rIte ca = paramAcam nA 33) [25] (35) pheza : svAdo 2/1/39 strAvaro natu | namU ka Adeza thai zake paracAsau prathama * sUtrapRtha :- OM ma: sATo * rghAtta :--- -cAra patra mA vAma: mau / rame / kamam ! mau | pAnuM enau ka nRtyatha : syAdi vibhakti lAgI hAya tyAre tyadrAdi gaNamAM Avela m nA nA ma thAya,-svasambandhi (jJAnlR : 2/1/41 thI tA ) (1) TM=+soM=(2) 6+4+ft=(3)=+=+ (jIna cAcare 2/1 113 thI 4 lA5)= (4) =+=I-- 131 "A sUtra thI rU nA ma thaze" tethI (5) rUma+i (1-) mA~ thayuM-- eja rIte ma thayA bAda (1-kha,) jUma+jJaAE =rUma+rU (nala rU:)=me dvitIyA phaeNmI mA~ mAn (2-kha) rUma+rAC=mAna rahetAzrva thI * anutti -- maH 2/1/34 vizeSa : 0 pratyayamAM paNa rUma thai zake che jemake mUga pratyayam+yAm =ma+sthAm gata traH hyAto thI mAyAnuM 0? tyavAnU kema kahyuM ? tricasau-priya+5+gau ahIM mU anya saMbaMdhi thatA tenI pradhAnatA rahetI nathI mATe r ne ma thaze nahIM tethI pharma ja raheze. eja rIte mU tikAnta :- atIm+cau= gAmaI-- tema na thaye jo natI pradhAnatA hoya to maiM ne ma thai zake-jema varama zvAsau prathama ca paramedam + au = paramemau * zaiSavRtti [1] dvramaH 2/1/34 n ne dvitIyA vibhaktinA pratyayA lAge tyAre, tRtIyA evA TA lAge tyAre, pachI-saptamI dvi va. te sonU lAge tyAre anvAdezamAM natU Adeza thAya che. A zabda samAsAnte na hovA joie.- navU nu* Ada: sUtra lAgI na thaze. dvitIyA :- enam enau enAn tRtIyA :- naeNna, pachI saptamI kei.va. ceoNH [23] [226] == Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 abhinava laghuprakriyA (38) Tausyana: 2/1/37 * sUtra :- TA osi anaH *vRtti :- sva Tau seAH parayAranakasya idamo'na: syAtU / anena / sva ityeva priyedatA / anaka ityeva ima kena / tyatha :- sva (tyAsiniya) idam ne tRtIyA e.va.no ? ane pachI saptamI dvi..n| os pratyaya tyA3 idmne|) ana mAheza thAya che. ak shitne| idam zabda hovA joIe nahIM. idambA -ana+TA-ana+ina (TAGasArinasyo 1/4/5)=anena 0? sva ama Debha yu? priyedamA priya che idam (241) netanA :priya+Idam+TA-ana mAheza na thayo. 0? anaka bha? -idam+ak=idakam idaka (AdveraHthA m n| a thye|)-imk dAmaHsyAdo thI da na ma / imaka+TAimaka+ina Imakena yaha idam ne| ana mAheza na thA. * anuvRtti:- (1) anak 2/1/36 (2) idama 2/1/34 [idamadasArakyeva bhisU aim iti niyamAt "edvahusmAsi" ityetve 1ebhiH / aki tu imakaiH / asmai / asmat 4astha / anayoH / eSAm / asmin / 'eSu ma tyatha :- mAhimA vynyaane| svAdi sAMdha pratyaya lAgyo hoya tyAre sva (tyAdi) samAnya idam zahanA a thAya che. 51 ak pratyaya ne 17degna (ak pratyayamA ana thAya) 0 idam+yanA pratyaya = a+yanAhi syA pratyaya thaze. tethI . a." thayA yA nIcenA rUpa banaze. (3/4/5 16.) a+bhyAm ataA:syAdau 1/4/1 thI A thatAM AbhyAm sva (tyAdi samAthi) mama ? 0 priyeda'bhyAm-priya+idam+bhyAm mI-priyaH ayan yasya saH thI priyedam samAsa thye| cha tethI nI pradhAnatA rahetI nathI mATe "a" na thye|. / 2 / idamadArakyeva-1/4.3 idam adasU zahane ak pratyaya lAge hoya tyAre ja tene lAgelA mit ne es thAya che. ma idam+ak=idakam=(AdvoraH yA m ne| a yatA) idaka= (dAmaHsyAdA thA da noma) imaka thayu mA sutrathA bhisU no es thatAM (3 - 1.). 'ibhakaiH" yayu yA sUtrAnusAra idamU ne ak pratyaya sivAya mir ne thaze nahIM tethI-+ bhisU-ebahusmosi 1/4/4thI ana e ze tathA (3-24.' ebhi:" thayu. (4-me.) idam+Ga =a+sma='asmai" (5-me.) idam+Gasi-a+smAt="asmAt" (yatuthI' 5'yabhImA sarvAdeH smau smAto 1/4/7 tAnyu che.) Wan vizeSa :-04hAzima vijJAnathA ati sAthe samAsa yatA idmuune| ana / thAya. ati. dam+TA atIdamA 5 paramazcAsau ayam ca bhAM idam nI pradhAnatA vAthA-parama+idam+TA=parama+ana+ina= paramAnena [227] (38) anakU 2/1/38 sUtratha : - an akU *vRtti : -- vyajAnAdau sva-syAdau pare anakasya idamaH aH syAt / AbhyAm sva iti kim / priyedabhyAmU / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjanAnta puliMga 133 (6-a.) = +ca=" " (6-ba.) [+TH=A+nAma (vAva zAma: sA, 1/4/15) =+sAm (gvadura) ="gSAnuM" (nAyatasthA thI phU) (7-e.)[+=+smin 3 mira 1/4/8) ="mina (7-ba) +g= +nu= "rg uparokta sAte udAharaNamAM vyaMjanAdi pratyaya hovAthI um no 3 thayo che. ja anuvRtti - rU. 2/1/34 (2) artha jhane 2/1/35 yuganA (3) rAmena tA 2/1/37 thI cAmuM 1 vizeSa :- tatana abdhi vijJAnathI Dram nI pradhAnatA ne abhAve zuM Adeza na thAya -jemake atIbhyAm idamU atikrAntaH atIdam +bhyAm / paNa sunnI pravAtAmAM ja thAya jemake paramAtrAsa ayam ca- paramedam + bhyAm = paramAbhyAm 0 anya udAharaNa :trIlige rudradUmi=minU sAmi: rUma ne e thaI strIliMge nA thayuM. - 228]. (38) dina: davA 2 2/140 ja sUtrakRca - vi: : tamArA 4 * vRtti - sthAyI ta2 vare krima : thAt ! : I sA #is : jo # ! sarvavat ka vRratha :- yAdi pratyaya lAgyA hoya ke (tAddhana) sAtri pratyaya paramAM hoya tyAre (tyAdi Andha) dminuM ne , thAya che. 3 sahita paNa zuM thAya che ) (1-e.) visa=+: (1/2 dvi) vidaH+=+= (1-bI) [i +17 G+ (3-:1/4/=. e rIte sAda pUrva dizAnuM na ja thaI badhAM rUpe sarva [arAta puhiMlaga sUtra 13thI 18] mujaba thaze, * avRtta :- he mA cAlo 2/1/39 thI syAdau ka vizeSa :- "vakArathI yAdinI anuvRtti Avela che kemake 2 kAra tA pratyayanI sAthe hevAthI tenA sajAtiya evA svAdinuM pUrvasUtrathI grahaNa thaze. 0? tAri kema kahyuM ? mitarA=fktara-zuM ahIM-mithe va taraphU 7/3/6 thI taran pratyaya-tasADhinathI-tasAdi pratye 7/2/81 "vyAvrata,H"thI 7/2/101 "sanAtane hiM sudhInA che. 0 pratye - tar, pita, tra6 , , gDhayu , yun , .i 0 kADhi zabda vyavasthAvAci che te ta" thI " sudhInA pratyenuM vidhAna kare che. 0 ? sAApi ema kema kahyuM ? agra sahita paNa 2 Adeza thAya che. tethI :, . evA rUpa thaze. 0 ? tyAfya kema kahyuM ? pratidinI, trikrimI evA samAsamAM zin gauNa thatA tene ja Adeza thaze nahIM. 0 anya udAharaNa :10 vikhyAmardanamyAma=myA 0 strIliMge vi+si=+=(A pratyayathI) + si= (fsa 5) 0 paramazcAsau kazca-paramakaH 0 tAki - +iaa (vi tuM ta... 1 7/2/95 =vA rira9] to 5 7 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 nyAya :-- #Are paramAt pUratanAtIyanetra samudrivAti-pR. 105, nyAya 61 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 abhinava laghu prakriyA (39) vA: ze 1/4/82 * vRtti:- raveDa vA ze gTa pareDanaTukyAdA vA syAt / catvAraH / [ caturaH | catu: caturthya: 2 caturthAt ' ] - ka vRtyatha:- manaDuta ane catura zabdanAM 3 nA (sva sambadhi ke asva sambadhi prayogamAM) zeSa ghuTuM pratyaya mAM vA Adeza thAya che. [ ratura zabda bahuvacanAta che] 0 caturnU kyAra+=catvA: prathama ba,va, ahI "1" ghuTa pratyaya che. tethI 3 no vA thaye ja anuvRtta :- tADanaTucatura va: 1/4/81 thI mana TU-vatur 3 lIdhAM (2) ghurI 1/4/68 ka vizeSa :- che ? zeSaghuTuM kema kahyuM ? (1) saMbodhana he priyacatva: ahIM 3 ne vA na the paNa teTSnaDu...vaH 1/4/81 thI 3 ne 4 thI (2) vahu+mi=caturmi: 0 ? ghuTuM kema kahyuM ? 1 (2 - ba.) caturza =catura: 2 (3 ba) catura+mi=mi:. 3 (4/5-ba vatura+9 yuvatuI: 4 (6-ba) catura+gI=sasthAnama 14/33. thI catura+nAma=catuLama thayuM. cAre udAharaNamAM adhu pratyaya che. tethI va ne 3 na thayo. 0 anya udAharaNa : 0 anaDut+si-anaDvAn A sUtrathI 3 no vA thaye manaDu: so 1/4/7ra thI na Agama 1Dhalya 2/1/91 thI 8 ne lepa 0 bicacaturka priyavavArI 0 napu liMge-catura+zi=vasvAra ri30. (40) : : 1/3/57 * vRtti :- rAcihya rahya supi pare 2 thAta ! caturSe | priyacatvAH / priyacatvArau / - ka vRtvatha :- 6 nA ru sivAyano 2 hoya to (saptamI ba. va. ) paramAM AvatA te 2 no 2 ja rahe che. catura-Du-catupu nAkhyattasthA 2/3/1pa thI) s no r thayo che. * anuvRtti:-: vAte vistAH 1/3, 53 thI 2: ka vizeSa :- 1: kema kahyuM ? vaya+su=pacara; (Ai: thI 2)=A:muM (2H paDhAte 1/3/53 thI visarga pakSe pavaSNu rAse rAsaM thA 1/3/6) svAbhAvika rU nathI tethI sUtra na lAge 0 ? muhU kema kahyuM ? si =f: 0 A sUtra visarga sUkAranuM kArya aTakAvavA mATe banAvela che. 0 ? 2 ema kema kahyuM ? mata+hu=mahu 0 anya udAharaNa : fjara+nuM=navuM-vANImAM nAkhyantasthA 2/3/15 thI 10 vAvernAmine vIghe 2/1/3 thI dIrgha ja zeSavRtti :- catura nA rUpe 0 siriyacaturamati=rayAtrA+si (vAze 1/4/8ra thItrA)=pi garavA (ti-thA |4/45thI 5) [231] (41) kAnapuar : 14 81 * sUtrapRtha :- uta: naruta-catura: va: ka vRtti :- sAdhane rasa je viyavaH [. zArAnta vize zaa: yana sUjha rUti gye | vira , viTu ! vizo . viSNu, viryuM tattvavA, tatvaprATU tatvaprAzI - ka vRjyartha - jayAre sa dhana sUcaka tti pratyaya paramAM hoya tyAre unaDuta Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjanAnta puliMga 135 mana catura n| u Arana vU thAya he priya / catura+si-hepriyacatvara+si (yA sUtra thI u navU thye|) hepriyacatva: (si 5, 2 ) me sta he anavana * manuvRtti:- vozanasA na cAmantrye sau 1/4/80 thA Amantrye sau Wan vizeSa:- 0? mAmAtra ma yuM ? (1-me.) andduh+si=anivaan| (1) anaDuhaH sau 1/4/72 thA na mAgama (2) vA: zeSe 1/4/82thA una vA (3) padasya 2/1// thAhA (4) dIrgha GayAvU 1/4/45thA si sopa 0 *he anaDahI-gaurAdi nipAtanathA unI bU thAya nahIM. 0? si 52mA ma yu ? (1-6) au-priyAnaDUvAhau-mAtraya che 55 si nathI mATe thayuM. zeSavRtti :- zU santa vizu za+si 0 yajamRj...zaHSaH 2/1/87thA p thAyaviS (dIrghaDyAbU 1/4/45thA si 5 =ghuTastRtIyaH thI i, virAmevA thI =vii-viTa (1/26 -4.) vizu+au=vizo(7-5.)viz+su=viD+su (aghoSeprathamA thA Ta) = viTa+su pakSe inaH tsaH ... vid+tsu=vidatsu me zate tatvAz (1-2) tattvaprAi/tatvaprAT (1-dvi) tatvaprAzI [22] (42) Rtvi-dizU dazU spRsh-sj-ddhR|| uSNihA gaH 2/1/18 *vRtti:- eSAM padAnte gaH syAt / tArdagU , tAda'k / (tAda shau)| tAdagbhyAm / sadagAdayo'pyevam / ghRtaspRg , dhRtaspRk / (ghRtspRshau)| dhRtaspagbhyAm Wan vRttyatha :- Rtvija *tu 43 pUna 2nAra) dizU (dizA), dazu (Ti), spRzU (45nA2) saj (bhASA). da (pA295 12nA2) uSNihU (pAghaDI) zamA padAnta rahelA vyaMjanane mana thAya che. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 * mRtti -nyAya samR2 yuta mA. 11.130 / tAda zU-(1-me.)tAdazAsitAdaga virAmevA thI tAdaka (si / dIrgha DyAb 1/4/45 thA so5) (3/4/5-dvi)tAda zU+bhyAm=tAdagbhyAm sdshn| 3 // 55 zata thaze. ghRtaspRza-dhIna manA2 (1-me.) dhRtsY .-dhRtsk (3/4/5-vi) ghRtsthagbhyAm bane duSTAtamAM grAm pUrve pada saMjJA nAmadiyavyaJjane 1/1/21thI yatA satya vana gathayo che. bhavizeSa :0? pahAte ma yuM ? (1-6) dhRta25zI. tAda zau au pratyaya che-pAnta nathA mAre gUna thAya. 0 Rtvij kore zahonI utpatti mAhi bhATe "madhyamavRtti akyUri' mA.1 87 pAsa pu. 024-4 SER23 :(1-2)-khaj+silaga-ga- k, daghRSNa+sidadhRgU-k, uSNiha+si = uSNim (7-5.) tAda zu+su = tAdakSu [233] (43) no vA 2/1/70 * sUtratha :- nazaH vA *vRtti :- nazaH padAnte gU vA syAt / jIvanag , jIvanak / jIvanaD, jIvanaT [jIvanazau] / jIva. nagbhyAm , jIvanabhyAm jIvanakSu, jIvanaitsu, jIvanadatsu . dagU, dak / davRSau / dagbhyAm + vRttyatha :- nazU nA . pahAte gi thAya 2. (1-2.) jIvanaza+si 0 vyaMjanAdi pratyaye pUrve padAna thatA ne ga thAya te! (1-se.) jIvanaga virAme 1/3/51thI jIvanak thaze. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghuprakriyA vithe (1) yajamRj...zaH Sa: 2/1/87 thA Wan vizeSa :-- sajuSasAthI [ jiivn| (2) ghuTastRtIyaH thA 3 jIvana sahajuSate iti sajuSaH (1) virAmevA thI jIvanamA prathamA me va mAM 0? pahAta ubha ? (1) jIvanaga jIvanaka pakSa au-sajuSo- pahAta nathI. (2) jIvana-jIvana yaza. 0 ghuTastRtIyaH 2/1/71 thI nADU nA prApti tI (3/4/5-6.) jIvanaza+bhyAma= teno ahIM apavAda che. jIvanagbhyAm pakSa jIvanaDUbhyAm 0 8295 :- sajuS] + si = saju2 + si (7-5.) jIvanazU+7= si sopa thatA saju2 gU mAheza :-- jIvanaga+su aghope prathama padAnte 2/1/64 thI hI -sajUH 1/3/51 thI kU 235] jIvanakU+su-jIvanak+pu-jIvanakSu (45 padAnte 2/1/14 vipnAi) jIvana+su, (inoda) jIvana su | *vRtti :- padAntasthayAdeivo parayostasyaiva nAminA dI: syAt / sajUH [sajuSo] he sajUH / sU nA tsU- inaH tsaH 1/3/38 thI yA satAm sajUe / jIvana utsu 53 jIvanaTUsu thaze. bhAsatabhI 5.3.bhA * zeSavRtti :- SaSNa zabdA nitya bahuvacanAnta: (1) jIvanagsu (2) jIvanakSu (3) jIvanatsu SaD, SaT / SaNNAm / SaTsu / priyaSaDU priyaSaT / priyo (4) jIvanaTsu thaze. sakArAntaH suvacam zabdaH / ambAderatvasaH sau iti anuvRtti - (1) padAnte 2/1/64 dIrdhe suvacAH / suvacasau suvacAbhyAm / suvacassu / (2) Rtvij-diza-daz-spRza sraj-dadhRS ussnnihe| he suvacaH eva sumanasU prabhRtayaH ga: 2/1/69 thI gaH pratyartha :- bhU 12 pAtumAmA javizeSa.-0 jIvasya nazana iti "jIvanazu' pAntarasA2sanevUna pUnA (bhvAdi na) nobhA 212 hI thAya . 0 ? 56-ta mema bha yu ? saju+si-saju2 sijuSa: thI 2) (au) jIvanazau-au pU pahAta nathI. -sajU2 ( / sUtrathA u hI thA.) *zapatti :- daghRSNa dhA261 42nAra ="sajU:' (ra: padAnte visargastayAH) (1-me.) dadhRgU-daghRk (Rtvij...ga: 2/1/68) sAdhanamA 55 "he sajU:' yaza. (1-6.) dadhRSau (3/4/5-6.) dadhRgbhyAm / 0bhyAma rAjayiAma "sajAma" [234] ( 2 tha6 u hI thayo) (44) sajupa: 2/1/73 0 sup -sajuNa+sup="sajupu" * vRtti :- padAnte ru: syAt / nA thai 3 dIdha thaye) 5 vRttyaya : -- 5.ne 24-te (saju n| nAmyanyantasthA 2/3/15 zrI suune| yayA. n|)ru (2) thAya che. -sajuSNa+si-saju+si anuvRtti :- bhvAdenAminA dIdheveivyinjane anuvRtti :- soru: 2/1/72 2/1/63 bhvAde minA dIghevi Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjanAnta praliMga 137 vizaSa :- 0? padAnte ma dhuM ? gira+au=girau sahI 2 pahAnta nathI. 02 nobha yu ? sajuS+au=sajuSau-2461 mate 2 nayA bhATe hI na yu. 0? nAbhI bha yu ajAga: ahIM gUthA 522che nAbhI svasthA 52 nathA. (jAgR+ti, anAguNa thatA jAgara, adhAto...thA a 4/4/- 8 ajAgara vyajanAdeH 4/3/78 yA ti so5 0? bhvAdi 35 yu ? vAyu+s vAyu+2 vAyuH - vAyu -svAdi nathA bhATe hI na thAya. 0 sajUH korebhA uhI pakSAM thaze-pachI no visarga thaze * *zaSavRtti :- SaS zaha-mAdhuvayanamA (1) i/SaTa-ghuTastRtIyaH thA no D (jas )DatiSNaH saGakhyAyA- lup (6) SaNNAm-SaS+Am=SaD+nAm 0 saGakhyAnAMSNAm thA nAm- SaNa+nAm -(pratyayeca) =SaSNAm (7) SaTsu-SaNa+su=SaD+su=aghoSe prathamo'ziTa: 1/3/51 SaTrama paNa zanI priya sAthe sabhAsa-priyaSa (1-me) priyaSaDU - TU (1-6) priyaSaSau vagere. sa 2. -suvacas za (1-me) abhvAde sau 1/4/40 thA va thatA suvacAsU soru: - suvacAra , - 2:padAnte - suvacAH (1/2.6) suvacasau, (3/4/5 6i.) suvacobhyAm suvacas+bhyAm soru: thI suvacara+bhyAm dheoSavati 1-3-21 thA u suvacau+bhyAm = suvacAbhyAm (7-05) suvacam+su = suvacarasu mA pramANe sumanasUnA 35 // thaze. [23] 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 *nityAdantaraGgam-pR. 47 nyAya 53 (41) zatsaH 2/1/80 * sUtratha :- zat saH * vRtti -padasya sayogAntasya yA rastataH parasya sarazaiva luk syAt / cikIrghAti-iti cikIH he cikI: cikIpau / cikIAm / cikiirssu| ukArAnubandhaH zreyasa zabdaH / "dudita'' itinumAgame "nsumahato:" iti dIrgha ca zreyAn / 5 vRttyatha :-- 54ne panta mAlA saMyukta akSaramAMnA 2 pachI mAtra no ja lopa thAya che, cikIpati iti kvip cikIH 25AnI 62chApANe(1) cikIrSa (2) ata: 4/3/82 a 25 cikI (3) cikI+si (4) cikIra-cikIra +si // sUtrathA s na 5 za. (5) cikIra-dIrgha DyAbU...1/4/45 si sA5 (6) cikIH - raH padAnte 1/3/43thI visa' sayovanamA -he cikI: thaze. * anuvRtti :- padasya 2/1/le (2) sayogasya 2/1/88 5 vizaSa :- 0? sU no so5 / ma ? Tema :- (1) nAma uk -(041 pA275 42 // 2) (2) ThiA56 :- 'nyamArTa-te nirata2 sA 4yu -bhanne prayogamA 2 57anu k bhane da cha , tethI soya na thayo, nyamArTa (1) ni + mRjU + t : (hastanabhUta vi . 1) (2) ni+majU +t (lo rupAntyasya) (3) ni+mA+tU (bhRjo'sya 4/3/42 (4) ni+a+mA+t (adhAtoH 4/4/25) (5) nyamApU+t (yaja sRja mRjU 2/1/87yIna) (1) nyamAda (ghuTastRtIyaH yI Da, vyajjanAdU...deH 4/3/78 thI t yo5 0 0 0 . Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 0 pa'' 2/1/89 thI sa tA lepa siddha hatA chatAM siddha satti nyAye niyamane mATe A sUtra banAvela che r thI para hU~ nA ja lepa thAya che. vanA nahIM teve atha abhipreta che. * zaiSavRtti :-- citra' nA rUpo (1/2/dvi) au-zvinaI (3/4/5 dvi) ciI+sthAC=q mAM mULamU che. tethI ciI +cAmrATsaH 2/1/90 mU lA pa=ciIra+sthAma=viDhImAMm (7-1.) ciThThISa +mu=ciThThI+g (rAsa 2/1/90 sU lApa)=civI+vu (nAmyantA 2/3/15 thI 1) = zvavIg = kroyam (OM kAra anubandhavALA zabda (1-e.) koyasU +sivrudrita 1/4/70 thI na Agama)=oyant nyU matAH 1/4/86 thI dIdha chocAndU - vaca thI s lepa thatAM choyAna (si lepa ii 1/4/45 thA thayA che). yAtra [237] (47) ziDUinusyA: 1/3/40 * sUtrapRtha H-- zi-TM anusvA: * vRtti apadAntasthAnAM mnAM ziTi he ca pareDanusvAra: cAta / cAMsau / zrayan / zrayAbhyAm / kvasu pratyayAntA arvyayam|vidvAnU 1 vidyuAMsau hai vighnanU| 5 nRtyatha :-apadAnta (padanA atamAM nahIM) rahela maiM ane 6 pachI tarataja Ti akSara athavA Avela hoya tA (mu athavA TM ne mada) anusvAra elAya che. -(annu) (1/2/-dvi.) zra var+1=xyAMsau ahI zravaN zabdane sau pratyaya lAgatAM tAH 1/4/70 thI TM Agama thai zrayant banyuM, jU mahatte: 1/4/86 thI mA thatA yAtsU banyuM. 0 0 *nyAya siddha sati bAraAA niyamAnUM nyAya 25, pR. 25. abhinava laghuprakriyA apamAM r che pachI ziklR evAM r kAra che mATe anusvAra thayA zreyAMs :- mnAM ghuT varge'ntyo' yadAnte * anuvRtti 1/3/39 thI nAM...ApavA te (2) darzAvadavarasyAnuM. navA 1/3/31 thI anu vizeSa : nAM ba va. che. tethI uparokta dRSTAntamAM (1) raghuvarSAAALa 2/3/53 thI s nA g nI ane (2) sac va 1/3/60 dhInnA . nI prApti hatI te banne bAdha karI ahIM anusvAra thayA che. -kemake bahuvacana varNAntarane aTakAvavA mATe che. 0 ? zi dde kema kahyuM ? gamyate-r pachI yU che mATe anusvAra na thAya. 0 apAnta kema kahyuM ? mavAnu+sAdhu: -mavAsAdhu: ahIM rUpAnte che. 0 ? anu kema kahyuM ? vizva (1) pi+tti (2) mAM varAche| 3/4/82 thI 7 =pinak+fha (3) nAstyA'' 4/2/90thI lApa =pi +fg --ahIM TU pachI brU zid ae chatAM anusvAra na thAya kemake anu vyAkaraNa saMbaMdhi anya kAryo karyAM pachI anusvAra thai thake. [anyakA :- ] (4) haiM ghuTenA dai%0iH 4/2/83=fSa +Si (5) tRtIyatRtIya 1/3/49=fpannU+Si (6) tathA`zrayaLa 1/3/39=56+fDha (7) ridhruvane 1/3/39 fpannU+fg (8) ghuMTA truTi svevA 1/3/48 3 lepa=pindva 0 anya udAharaNa :-~~ ghum+si-pu si-pu si-puruSamAM 7+[:=TraoNH -Da'kha vR+haLamU=vRttaLam - [23] Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjanAnta puliMga (48) vasuSamatAra 2/1/105 * sUtrapRtha :~ var 31 mato ja * vRtti :- Nikya- vaje yAdau svaradau matau ca kvasa uSU syAt / viduSaH / viduSA / maiM nRtyatha :Li, ca, ghuna vane AdimAM ya kAra ke svara vALA ane matu pratyaya lAge tyAre vastu nA v thAya che. (2-kha.) vizvarN = viTTu + 30 = viduva: (stra teA 1 nAyantathA 2/3/15) (3-e.) vizva +4=vindU+3y + A = - viduSA * anuvRtti :-- ya co vA: zikSya ghuTi 2/1/102 thI Ja-ft-ya-kyuTi 5 vizeSa :~ 0 ? fLa-5-ghura vajana kema ? 0 fLa - vidhyAsamATe - vim + fLa (3) vidyuti -vidvAnane kahenAra. ahIM (1) nivaduC 3/4/42 thI ni styasvarAa:jI 7/4/43 sU lepa (2) 0 ya-vighnAMsamicchati - vidvattU + ca + ti = vidvasthati vidvAnata icche che. ahIM (1) kamAvyayAta vacana haiM 3/4/23 thI car 0 g :vizvam + jJam = vidyAMsaH traNe udAharaNamAM ya vara paramAM che chatAM v tA 3 thayA nahIM 0 koi dhAtumAM vatA pUrve phara lAgI hAya tA dU sahIta paNapU thAya che rUr e pratyayanI pUrve Agama rUpe che tethI mitravat gaNAya che. 0 ca svare kema vidvadbhi: - vidvas + bhis 0 anya udAharaNa : (ca) vis + ca + sU = viSuv + ca =virudhya: -vizvAnanA putra (mata ) vidhyaslR + mata = viSuv + mata = viSmAn -vidvAna vALA = - 0 0 0 *TU sahita v mATe juo AgamA mukhImUtAstarUprona vRzcanta nyAya-10, pR. 56. yadU (1) taddAsta 7/2/1 thI ma pratyaya (2) dyutiH 1/4/70 thI maiM Agama (3) JasvAa: 1/4/90 thI (4) paca 2/1/89 thI teM lepa [239] 139 (49) tra's vas vajJanavuMdela: 2/1/68 * sUtrapRtha :- traN dhvaM, vastra anapura: v * vRtti :-- srarUmAM vasUlyayAntadhyAntasthaandduhshc padAnte daH syAt / vidvadbhyAm / vidvatsu / 5 nRtya :- tra", dhvasa, kvas pratyayAnta zabda ane durdUnA anya vaNanA padAnte haiM thAya che. jemake :- vidyAbhyAm - nArnAr 1/1/21 padasaMjJA thatAM sU te| yU thAya = vidvadbhyAm (7-5.) vidva+g=vidvadyu+mu= laghutte prathama 1/3/50thI t vidvattu - padmAte 2/1/4 * anuvRtti vizeSa : :~ sUtramAM vahU evA skAra vALA pratyaya ema sUcave che ke cheDe TU kAra vALA ja sU levA koi niyamathI vastu vanyU thayuM hoya te tenu grahaNa ahIM thaze nahIM. tethI ja vidyAmAM sU ne rU thayA nahIM. padAnte sa tA r (seraH 2/1/72) ane hU~ ne ph (deza ghuTa vAste 2/1/82) banne sUtreA A sUtrathI bAdhaka bane che eTale ke TM ane haiM bannene TU thaze. jemake : (1) vidyutahaham - viSyam + duHm (2) banavujhUmyAm - banavu+myAm Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 abhinava laghuprakriyA je saMyogane lepa karavAnuM hoya to te prasaMge ] A sUtra bAMdhaka banatuM nathI. jemake - vidvAna-pulliga vageremAM vidvAn nA anya ne lepa thaye tethI A sUtra lAgIne t thaI zake nahIM. *(nanAprAste-nyAya khAsa vAMce) 0 2 padAnta kare kahyuM ? faiau-vijaya+au ahIM s padAnta nathI, mATe TU na thAya. 0 guNa: - na thaye 0 pavRvat pratyaya vi+va6 (1) razna...s... relAyA: 4/1 81 thI huM Agama (2)nAzA vAtaH 4/1/24 thI 3 no 9 thaye che. zasADhi pratyaya lAgatA vara no thaze - tethI nimittAmAve naimittisthAbamAva'' nyAyathI DuM ne abhAva thatAM - +3+ =13Sa: 0 anya udAharaNa :srasU-ukhAsada-ukhayA saMsate iti kvip-ukhAsram - (aa ThataddhitaH 42/45 thI 7 lopa thayo) =A sUtrathI lU ne TU thatA 3NAsat thALImAMthI TapakanAra padArtha dhvasU-parNani dhvasate yasmAt iti kvi: - vadhavaMTyU+si-( caM'...tafhataH 42/45 thI na le5) = + = Ladhyat jene lIdhe pAMdaDA kharI paDe che te eja rIte - naTu grAm anaDubhyAm [24] to o o o o o o o o 0 0 0 0 0 0 0 - *nyAya - renanAprAnta zAvidhirArampate sa tasvaiva vAdhava; nyAya-40, pR.-38. * hemaprakAza-pUrvArdha pR.-141-42 (50) puman 1/4 73 ma sUtrapRtha - Sa: kumaLyuM ja vRtti :- zuTi / pumAn pumAM Tre pumanU * ziSavRtti - pusA "vahya" ti pubhyAm / pusi / dos zabdasya svarAdau Satva vyaJjanAdau ca rutvam dAH / doSau / he doH| zasAdau syAdau vA doSanAdeze doSNa: doSa: / dASNA dASA / dvAkhyAn, rAmyam, rAfs, sLa, DhASiI dASSu / uzanasUzabdasya duzanasu" serDA / uzanA / uzanasau / ka vRyartha :- ghuTuM pratyaya lAge tyAre pus (-3 DUta) zabdane pu e Adeza thAya che. (1-e.) [+tti =jumar + si (A sUtrathI guma Adeza thayo) (1) madatte : 14/86 thI 3 no A (2) pI 2/1/89 thI 3 lepa (3) rIrdhA cAlU 1/4 4 thI si lepa (1-e) jumAn - (12-ddhi.) pumar + 3 = purA ziDanusvA: 1/3/40 thI pumAMno (sa bo. e) - pumana -( dIrdhA na thAya) * anuvRtti :- zuTi 1/4/68 ka vizeSa :- 0 sva ke anya sababdhi ghuTu para chatAM A sUtra lAge che. (1-e ) priyapumAna. -priya che , jene 0 9 jUmAM m ne anusvAra thaye che tethI lU no | thaye nathI dA. ta. . 0 ? ghuTu ema kema kahyuM ? (zasU) - puraskU+ =": adhuruM che mATe rUma Adeza na thAya. * zeSavRtti :- haidma zabda (hAtha) -0- svarAdi pratyayamAM-nAmyantasthA sUtra 2/3/15 thI lU ne 6 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjanAnta puliMga -0- vya MnAhi pratyayamAM- soruH 2 / 3 / 72 thA snor (1 - .) dAs + si= si ya tha do: - (ra: padAnte visarga 1 / 3 / 43 ) ( 1 - dvi.) - dAsU + au = dAsau 0 zasAdau syAdau vA... (danta pAda... vA 2/1/101 thI doSa nuM doSan viye thAya. tethI (2-05.) doSNa: (aneo'sya thI doSan nuM doSNa) viye doSaH ( 3 - bhe) dos+TA (A) - doSNA pakSe doSA ( 3 - 6 ) dos+bhyAm = dorbhyAm pakSe doSabhyAm (7- bhe.) dos+di doSaNi pakSe doSNi pakSe doSi - iDauvA thI a viyeso thatAM khar3I traNa rUpe thayA. ( 7 - 05.) dos+ su = doSSu - nAmyantasthA 2 / 3 / 14 thI suno p, zasezaSasa vA 1 / 3 / 9 thI pUrvana sUnapU thayo, pakSe dosa 0 uzanas zukrAcAya uzanasU+si (RduzanasU... DA ) uzanas + DA=unU+A=uzanA - [241] (51) vAzanaseo nazcAmadhye sau 1/4/80 sUtrapRtha :- vA- uzanasaH naH ca Amantraye sau vRtti :- uzanasaH sambodhane na-lukau vA syAtAm / he uzanan, he uzana, he uzana: puruzA | purudAsau / ahA ahail | he purudazaH / he anehaH vRttyartha :- uzanas nAsna sodhana bhe'vayana "si" atyaya lAgatAM viddhaye n thAya che athavA sUna sopa thAya che, bhebhaDe :he uzanas + si= (1) sneo n thAya he uzanan 5 (2) s thAya pan na thAya he uzana pakSe (3) s he uzana: (seru 2/1/72 : padAnte 1/3/43 anuvRtti thI lukU -: phra vizeSa :- 0 ? si bha ? uzanasau AmantraNa che si nathI. 141 ina - GI svare lukU 1/4/78 0 ? Amantrya mathuM ! uzanA - uzanas + si prathamAnA tethI "se" lAgyu zeSavRtti purudazasu + DA = purudaM z + A = puru6 zA ( 1 - Di.) puruda zazU + au = puruda zasau : (1) purudazas + si= 0 anehas + si= anehas + DA = anehA ( 1 - 6 ) anehasU + o = anehasau (sao.o.) anehas+si=dde anehaH [242] (52) adaseA da: sestu Dau 2/1/43 sUtrapRtha :- adasaH da: se: tu Dau vRtti :- svasambandhi sau pare adasA, do m syAt seratuDau asau asakau / he asau / svasambandhi iti atyadA pha vRttyartha :- "svasamyandhi" si pratyaya lAgyo hoya tyAre (tyadAdi bhAM bhAvesA) adasU zahanAd ne sUkhane si pratyayanA Dau Adeza thaze. (5) adas+si + ad + a + Dau - (Ara: 2/3/41 zrI sne| a- lugasyAdetyapade 2/1/13 thI pUrva a pa (2) ada+Dau (3) yA sUtrathI da / sa tha asa + Dau (4) as + au - Dityantya... 2/1/114 (4) STETT-241 sodhana the.va. pazu asau thaze. adam+ak=adakasra+si = (1) adaka+si (Advora : 2 / 1 / 41 ) (2) asaka +Dau mA sUtradhI (3) akau Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 abhinava laghuprakriyA 0 svasabadhi kema kahyuM ? amum atIkrAntaH iti atyadas adasUnecI janAre A vRtti=3yA: (kamyA 1/4/90 thI 3) [nA rUpa man jevA thAya. * anuvRtti - (1) gADha raH 2/1/41 thI svADhi sambandhi (2) taH sau saH 2/1/4ra thI sau ka vizeSa :- 0 dita karavAthI anya svarAdine lepa thAya che. tethI tA 1/4/20, gvApa: 1/4 42, varSa racAya yajJanAna H 1/4/45 lagAyattatikSAvAnAm 2/4 111 vagere sutronA kAryo thatA nathI. dA.ta. priliMge paNa sau (pra e va.) thAya che. 10 tasambandhi vijJAnathI A na thA. vighaH asau : - viyAgrasta 0 paNa madrasUnI mukhyatA hoya to thAya. parama cAsau asau ca -paramAdara paramAdasU+si=paramAsau 10 ? to ema kema kahyuM ? savA+gau=Am sAdhanika sUtra 54) zI che mATe sUtra na lAgyuM. [43] (54) moDarna ra/1/45 * sUtrapRtha :- 5: 3vastha * vRtti - kAvatahyA che [ 7 I amau iti jAte ka vRtyartha :- varNa ane che tevA 6 zabdanA (yadAdina ) sUno ma thAya che, jemake :- avaq+ (aa: /1/41 thI 3 -A sUtra lAgatA ma+ thaze. * anuvRtti :- (1) gaDha H tu DhI 2/1/43 thI basa (2) mAnnaraH 2/1/4 thI tyadAdi ne ka vizeSa :- mamae rUpa adhuru che sUtra 55 mujaba sau ne 4 thatA (1-di.) thaze. 0 ? A varNAnta kema kahyuM ? gaDha:3stram ahIM zreyas evo sukArAnta zabda che. kemake napuM. viMge rasa lepa thAya che. vAnarupU te sthAnIvata thAya nahIM eTale vAt ne saDha paNa na thAya *prasiddha vahivaTAmantara nyAyathI mahat ja rahe 0 be pratyaya sahita paNa zuM thAya, kADha+z2a matakU+= +==+=Amu [24] (54) mahuvaDanuM 2/1/47 >> sUtrapRtha :- mAtra 31 kanu * vRtti :- 3 mA pAhya vaza 3varga: syAt / isvasthAne isvo dI sthAne dii| anu -qzvAntarekhya: I H I ka vRtvatha :- 36 zabda sabadhi 6 vaNa pachI je varNa hoya tene 3 varNa thAya che. -hasvasthAne dUrva ane dIrdhA sthAne dIgha kare. ji ma pachI dusvasvara hoya sva 3 ane dIrgha svara hoya to dIgha ka karavA ane anya tamAma kAryo karyA bAda jei koi sUtra lAgI anya pheraphAra thatA hAya. no te pheraphAra karyA pachI A sUtra lagADavuM. 3nU+=+=AvathathI 2 no ma= ma+= sUtrathI 34mU -P pachI dIghI che mATe dIgha 1) * anuvRtti :- (1) H tue 2/1/43 thI : (2) mohya 2/1/45 thI vacce ka vizeSa - 0 ? hasva sthAne hasta dIdha sthAne dIrdha kaI rIte ? (ha) +AmU=+4+= + amU=zrama+m (samAnADhamAtaH thI 2 le5) =Amuma m pachI e hasva che mATe 3 thAya. (dIrgha)-vahU+gau=mam (kRti mujaba) anyAya pitR-nyAya 20, pR. 20. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjanAnta puliMga 143 hasvasthAne hasta, dIrtha sthAne dIrgha e vRtti sAhana 7/4/120 paribhASA mujaba samajavI (1) hasya 3 (2) dIrdhA , (3) kAma rU 3, 3 prakane 2 prati 7/4/98 thI jIta 0 2 nuM kema kahyuM ? kAvayuga =+=muau. ahIM ma che te ma kArA. che tethI sarvADheH ra smAta 1/4/7 thI meM thayuM je pahelAM 3 karIe te kSe thaI zake nahIM mATe manuM kahyuM ? 0 anya udAharaNa 0 madrasU+a+vivadhU vi-raMtu che) (1) [+dri+nyU-sarvADhi vizva 3/2/122 (2) aradi + -Dityanya...2/1/114 (3) ada+ nyU+si prathama e.va.). (4) zadi+ga+ri- a narcA 4,2/4 (5) badi+Anasi -savaH 1/4/69 (6) di+navU-rIrvakathA '/4/69 (7) badira, padma 2/1/89 thI 2 lopa yuna-2/1/cha1 thI 4 (8) madugha - varSA rahe 1/2/21 have vAdyo 2/1/46 thI 8 no ma ane mokaahya 2/1/47 thI 8 no ma mATuvaDanuM 2/5/47 thI vRyartha :-- alU zabda rino na karyA pachI bahuvacanano gha Avyo hoya to te no chuM thAya che. 0 + 1N = (aa :) 3 + rajU = (3sa ; vaca) kAma + = 3/ va ze... ="bI" A sUtrathI mU pachI nA ne huM thayo * anuvRtta :- 1) 3 : setuka 2/1/43 thI : (2) mAMDavarA2/1/45 thI 8 ne ma vizeSa - 0 deg i kema kahyuM ? amUka unnaH (A strIo) ahIM vAs + kahyu = = strIliMge yA + nan = 1 = mUH ahIM { pachI zA che mATe zuM na thAya. 0 ? ma thI para kema kahyuM ? *amuka+jasU amuka+I amuke sahI ka thI 52 e che mATe zuM na thAya. 0 ? bahuvacana kema kahyuM ? am kure (1/2 dvi va) ama+=+ (rIH 14/56) amevu - pachI I che paNa divi che. 0 anya udAharaNa :- . 0 an + 3 = zcama 1 | = rAme + ; (TUvaidrAri 1/4/4 thI =AmI+ durIH 2/1/49 thI IM) = amISa * zeSavRtti :- saMbo. de ara - adra + si = caDha + fsa = sa + Da = masI (mUtraH para) (2-e) an + am = 3 + um = thama + dhamU = rAma + ma = muma (2-ba ) yazasU=Ama+za=Amagna zakatAsatrathI [246). (1) keTalAMka pachInA Dha no ma irache che te caDhamaya (2) keTalAMka pUrvanA 2 ne ma Icche che te samudra (3) keTalAMka bane 6 ne ma Icche che. to amumugaTTa (4) keTalAMka banemAM ma IcchatA nathI. te avAya evA cAra rUpa thaze. [24] (55) vadu : 2 1/4 * sUtrapRtha - duhu g : * vRtta :- yaduvacanA7@Asa : : thAt | kAma | * zeSavRtti :- muma am ! mUra * bRhadavRtti- pajJanyAsa yukata bhA.-1; pR.-169 tanama patitI taddana grAnTe nyAya 10, pR. 56 mujaba nuM vyavadhAna chatAM 4 ne zuM thaI zake paNa ma pachI 3 che mATe i ne huM na thayo. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 abhinava laghuprakriyA (56) prAginAt 2/1/48 sUtratha :- prAg inAt * vRtti :- adasA maH parasya vargasya inAdezAtprAguvaNa : syAt / abhunA | abhUbhyAm / "idamadaseo'kyeva" iti niyamAdibha sa "ebahusmosi" ityetve "bahuverI:' amIbhiH / ama-smai iti jAte "mAduvarNo'nu'' amuSmai amUbhyAm amIbhyaH amuSmAt / amuSya / amuyoH / amISAm / amISu / pravRttyartha :- adasU n| ma (da nAma) pachI AvelA vaNano(tRtIyA e vIrA nA in mAheza 5 u 15 thAya che. 0 adasa+TA=AvaraH, mo'varNasya =ama+TA=amu-TA -241 sUtrathI TA nA inU Adeza pUrva mu thayo che. =amunA - TaH puMsinA 1/4/24 [ne upAzana re / ama+ina-amena thatA amUna meme 35 siddha thAya.tanayAya mATe pUrve 3 karyo che.] tathA tRtIyA .va.mA "amUnA" 35 thAya. anuvRtti :- (1) adasA da: sestuDau 2 1/43 thI adam (2) mo'varNasya 2/1 45 thI da nAma OM vizeSa :- inAt ma jyu ? strIliMge ta. me.va. mA adam + TA = ada + TA = (At 2/4/18 thI) adA+TA Tosyet 1/4/14 thI e-ame+TA = (mo'varNasya thI ma) =amA+TA = amay+A (aidai to'yAy ) = mAduvaNo'nu thI abhuyA ahIM nI prApti ja nathI tethI prAcinAta lAgaze nahIM *zaSavRtti :- adas // 3 // : (3/4/5 -64.) adasU+bhyAm (1' ada+bhyAm (2) ana+bhyAm (3) ataAH syAdau amA-amA+bhyAm (4) mAduvarNo'nu thA 7.bhUzyAm (3-24.) das+bhis= (1) ama+bhis mahI 'idamadaseo'kyeva 1/4/" thI bhis na aim / zakaze nahIM tethI (2) ame+mis - ebahusbhAsi thA (3) "amIbhiH" bahusverI: (4-the) adasa+Da ada+Da-Ama+hare =ama+smin (Da': smin 1/4/8) ="amuSmin" (mAduvA'nu 2/1/47) (4-4) adam + bhyas = ama+ bhyaH =(ebahusbhosi) ame+bhyaH='amIbhyaH" 5 me.) adam + Gasi = ada + isi ama+Gasi ama+smAt (sabAde smaismAtI 1/4/7) =amuSmAt (-the.) adas + sya = amuSya (752 mu05) (6/7-6.) = adasU + os = ama + os (ebahusbhAsi) = ame + os = abhaya + os = amayoH = anuye| (1-4) adas+Am= ama+Am=avasthAmasAm 1/4/15= ama+sAm = ebahusmosiyA ame + sAmA edavahusbhAsi yA ame+sAm amISAm (7-5.) adas+su = ama + mu = ame + su = amISu -(052 mulapayayuche) [247] (57) asukAvA'ki 2/1/44 sUtra :- asukaH vA aki * vRtti :- adaseo'ki satyamukAvA syAt / asukaH / asakau / he asuka he asakau / U vRtya :- adasa ne ak pratyaya Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjanAnta strIliMga 145 hAndi asUkaH vi thAyaje. [siddhahema vyAnI vRtti mujaba tyadAdi saMbaMdhi ane ri pratyaya paramAM hoya tyAre -melI 2502 vizeSa-samabhavI adas+ak+si=''asuka:" -nipAtanavile adaka+si-AdveraH 2/1/4 thI a thani adaka + si = adasodaH 2/1/43 thI asaka +Do = "asako' sAdhanamA 54 he asukaH pakSa he asakau manuvRtti :- adasA da: sestu Dau 2/1/43 adasaH ka vizeSa - strIliMge paNa Adeza thatA asukA thaze adasU+si asuka bhane sIliMge At 2/4/18 pratyayathI asukA [248] (58) anaDuhaH sau 1/4/72 * vRtti :- ghuTAM prAg neA'ntaH / "padasya" iti ha leApe anaDvAn / . anavAhI zasi anaDuhaH / sras dhvasU ityAdinA datve / anaDubhyAm I sambodhane "utA'naGaccatuge vaH" he anaDvan OM vRttyatha - [ma. dhuda vya na pAmA anaDuha zahane 'si' pratyaya Indi] ghuTuM pUrve na Agama thAya che. (1 anaDuha+si (2) anaDunha pA sUtra all 6 pUrve nuM Agama thaye. = (3) anazvAnha -(vA: zeSe 1/4/82) = (4) anavAn - padasya 2/3/89) si so5 dIrdhaGa yAvU 1/445 thI * anuvRtti :-- (1) ghuTAMprAka 1/5/66 (2) anAm svare neA'ntaH 1/4/64 yI neA'ntaH 'vizeSa:- sasU dhvasU DahAdaH 2/1/18 thI karavAmAM - kAra kema prApta nathI. ? vidhAna sAmarthyane lIdhe 4 lepa thAya che. tethI dU // 2 tharI nahI. 0 nAmagrahaNe liGaga viziSTa syApi nyAya 16 pR. 16 bhu strIliMganu hara za45 cha chatAM anaDuhI mAM na Agama na thayo kemake gurUta ne abhAva hovAthI sUtra na lAge 0 ? svasambandhi anya sandhi mayu -.- anyasambandhi-priyAnaivAn priya cha 16 janete * zapatti :- anaDuha nA 3 // (1/2 6i.) anaDuha+au=vAH zeSe 1/4 82 thI u nA vA -anaDvAhI (1-1 ) anaDuha+jas anaivAhaH (2-me) anaDuha + am = anaivAham (2-1.) ataDuhU+zas anaDuhaH...vagaire vyanA pratyayabhA-saMsa vasU... dA 2/1/68 thI ha no dU thaze tethI (3/4/5-6i) anaDuha+bhyAm anaDud + bhyAm = anaDudbhyAm smo-ye| amaDuha+si "DatA'naDuccatu ro vaH" thI u / bU yatA he anaDvan / [24] (58) heo dhuT padAnte 2/1/82 * sUtratha :- haH dhuda padAnte * vRtti:- dhuTi pratyaye padAnte ca ho Dha: syAt / madhuliDU, mughuliT / (madhulihau) madhulikhUbhyAm / madhulidasu / madhuliTratsu vRtyatha :- pahane gata 22 / ha athavA dU kAra pachI Adama puru akSara vALe pratyaya Avelo hoya to du no TU thAya cha (1-me.) madhulii+si-madhulida+si yA sUtrayAhU ne| da, dIdha Ga. yAbU 1/4/45 thI si sA5, dhuTastRtIyaH 2/1/76 mane virAmevA 1/3/50 thI / (1-1.) madhuli pakSa madhuliTU-bhayAnAra Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 abhinava laghuprakriyA (3/4/5-vi.) madhuliha+bhyAm madhulida + bhyAm = madhulibhyAm (7-22.) madhuli+su-madhulida+su =agheoSeprathamA ziTaH 1/3/51 thATU =DanaHsatsA 1/3/18 thI vithe tsa thatAM madhuliTsu 5 madhuliDatsu 0 ? ghuTa-5 yu ? madhulihau - madhulihU+au adhuH che mATe huM no na thAya. *anutti :- myintAt parIkSA tyA ziSa) ghA DhaH 2/180 thI Dha: bhavizeSa :- 525 - lihU tAlida+tA (he| ghuTa padAnte 2/1/82) =lida+dhA (adhazcaturthAtathA': yA dhaH) =liDh+DhA (tavargazcavarga 1/3/60) =leDhA / DhastaDhe) laghorupAntyasya 0 guDalihU+mAna - jAgane yAniAra = guDaliT + mAn = guDaliD + mAn pratyaye ca thI = guDaliNamAn [250] (10) bhvAderdAdegha: 2 / 1/83 * sUtratha :- bhvAdeH du-AdeH ghaH *tti :- bhvAderdhAtoryAdAdisvayastasya dhuTi pratyaye pare padAnte ca ho dhaH syAt / 'gaDadavAdeH iti dhatve gAghuga , godhuk / tyatha :- bhvAdigAnI dhaatuemAM AdimAM ra kAravALA avayava sahitanI je dhAtu tene ane pahela dU (kAra) padAte athavA putra vyaMjana 5ramAM Ave to te dU ne jU thAya che. rema :- goduha -zAya nA2 (1-me.) godui + si = (1) yA sUtra ll nAghtha ta godu+si (2) gaDadabAde 2/1/77 thI dUna gh -godhugh+si (3) ghuTastRtIyaH -virAmevA bhannethI godhugU 53 godhuk (si sA5) * zapatti :- ho ghuTa padAnte 2/1/82 OM vizeSa :- 0 ? bhvAdeH ma ? dAmalihU + si = dAmaliT + si= dAmalii -dAmaliT -bhaNane yAMTana2 ahIM AdimAM Tu che paNa svADhi nathI tethI 6 ne zU na thAya 0 ? da-mAhima ? madhulihU + si = madhulii - Tra AdimAM huM nathI mATe gha na tha. 0? dhud-5||t bha yu ? goduhaH -goduha+as 0 mA sUtra ho ghuTa padAnte 2/1/82 thI yatA Dha ne apavAda che. 0 anya 295 :(7-5.) godhukSu - goduhU+su 2 bhurama - godhuka+su=nAmyantasthA 2/3.15 thI e = godhuk + Su = godhukSu 0 adhok a+duha+ti-yastatamuta tripusa.. (1) laghorupAntya 4/3/4 -adAhU + ti (2) vyaJjanAde...4/3/78 = adAha (ti so5) (3) 52 mura5 adhog- k / [25] (61) muha-druha snuha-snihI vA 2/1184 + vRtti:- ghuTi pratyaye padAnte tveSaNaM caturNA ho dhU vA syAt / tatvamuk tattvamuG, tattvabhuTa / sambodhane cAturapyamU Wan tyatha : - muhU-ha-snuha - snis A cAra zabdone anya dU 5dAne hoya athavA tenI pachI AdimAM zudra vyaMjanavALe pratyaya Avela hoya te 6 vikape thAya che. - 0 A sUtra mujaba anya 6 no thaze - 0 dh na yAyateghuTa padAnte thI da the| - 0 ghuTastRtIyaH thI gh n| gU, da nA i thaze - 0 virAmevA thI g ne| ku, ina da ze. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjanAnta puliMga 147 A rIte cAra rUpa thaze 0 anya udAharaNa : anyane rR pakSa 6 thatAM (1) tatvamuga (2) tattvamuk mitraguNa-mitraduru-mitradru--mitratu (2) nu+tA. (3) tatvamui 4) tatvamuda vika9pe 6 ke TU thatAM saMbaMdhanamAM paNa A cAra rUpija thaze. 0 snAdh+tA pakSe sne|ntaa 52 snAd+tA * anuvRtti :- (1) vArSa: 2/1/83 thI (Ahya 43 4 thI 3 ne guNa (2) devu vAte 2/1/2 0 (dhakhyatu 2/1/79) = + pakSe - ra vizeSa :- 0 ? ghuTuM pAta kema kahyuM dUdhI (ta te 6 tho). -tatvamu-gTa nathI padAnta nathI mATe 6 ne 0 ghA pakSe TADha kaDhA (tavara vaga' 1/3/60 TU ke na thayo. thI 8 ) naiyA DhaDhaDhe 1/3/43 thI 4 5) 0 muddAri e gaNa nirdeza na karavAthI ya bAdhA pakSe taiyA" lepa thaye chate paNa vidhi thAya te mATe che tethI [252 mu nuM momedhi pakSe memoDhi thaI zake che pU. mahepAdhyAya vinayavijayajI gaNivare 0 * mAM nI prApti che ane anya traNamAM cela hema ladhuprakriyAnA vyaMjanAnta aprAti che tethI ahIM vikalpa nirdeza karyo che. puliMga adhikArano gujarAtI anuvAda tathA 0 0 0 0 0 0 0 * 0 0 0 0 0 0 0 0 *H vAghANe..madhyamavRtti avasUri bhA. 1, pR 93 | vivecana samApta. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 abhinava ladhu prakriyA 3 vyaMjanAnta strIliMga 3 () kAma () vyaMjanAnta nAmAmAM svarAnta nAmAnI jema liMga badalatA vizeSa pheraphAro jovA maLaze nahIM. keTalAka rUpe traNe ligamAM samAna jevAja raheze. kemake vyaMjanAnta nAmomAM pratyenA pheraphAra daSTipatha para khAsa AvyA nathI. tethI mAtra sAta sUtromAM ja A prakaraNa ghaNAM nAmono samAveza kare che. anya varNa vyaMjana hoya tevA strIliMgI nAmAne vyaMjanAnta strIliDa nAma kahevAya che. phrena prajJA pUrvArdha - mR. 145 :- janamata strIliDa zabdomAM 4 kArAntathI i kArAnta zabda sudhInA rUpe prAyaH puliga zabdonA rUpe jevA jANavA pachInA rUpe vize jANavA yogya che. te A vibhAgamAM darzAvyA che. jU, vAva, suva, vat vagere karAnA nAme suvAk (vyaM. pu. sUtra.1) jevA jANavA __ devejU, tirtha suj. kaMsaparimRj, gaNarAj , vibhrAjU , dhAnAmRj , parivRj ,yujU bore j kArAnA nAme mamRt vagere ta kArAnta nAma, mitha vagere zuM kArAnta nAma traNe liMga sarakhA thAya che, prazai, praq vagere ITInta nAma sat sUtrathI lAgatA praNI vagere dIdhuM chuM kArAnA nAme jevA thaze. eja rIte ja kAra anuba vALA nAma vita, mavana - strIliMgamAM A dhAtu ti thI lAgatA dIdha kArAMta nAme jevA thaze. ahIM Tu kArAnta vagere zabdo carcela che. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjanAnta strIliMga 149 (1) At 2/4/18 / :- akArAntAnAmnaH striyAmAp syAt / "taH sau saH" syA . tye / tyAH / sarvAvat / sA te| taaH| yaa| ye| yaaH| essaa| ete| etaaH| etam / ete / etaaH| etyaa| etayoH 2 anvAdeze enAm / ene| enAH / enyaa| enayAH phavRttyatha :- a satanAmane strIlija hoya to A (ApU ) pratyaya thAya che. tyad (AdvAra: 2/1/41 thI a 21. thatai) tya - 41 sUtrathA tya+Ap=tyA yaza, -prathamA se.1. si pratyaya sAgatA "ta:sausaH 2/1/421 thI sUtathA "syA" tharI (dIghaGa yAbU 1/4/45 thI si sA5) *zapatti :- striyAMnRteo'svatA deGI : 2/4/1 thA sriyAm vizeSa:-0 athA 52ma ? sAma pAti iti somapA - sahI Acha, thI para nahIM mATe tApU pratyaya na lAge. 0 anya 6295 :- khadva +A-khaTvA - pATanI *zaSavRtti :- tyad- (1-6.) tyA+au =tyA+I (orI: 1/4/56) = tye (1-5.) -tyA + jas = tyAH (samAnAnAMtena dIrdha:) tad d (Advara: 2/1/4 thI) ta (At) tA (1-se.) sA (ta:sausaH thA su) 61-6.) tA+au=tA+I te (1-4.) tA+jasUtAH mera zate etadU nu 0 (prathamA - eSA ete etA: 0 (dvitIyA) - etAm ete etA: 0 (tRtIyA)- etayA (pAhI di) etayoH (tRtIyA-pahIma Tosyet yI e thayo ) anvAze tyadAmenadetadA ....2/1/33 thA) ena mAheza thatA - vitIyAmA enAm ene enAH 5hI di.va. enayoH vagere thAya [25] (2) apaH 1/4/88 * vRtti :- apaH svarasya zeSe ghuTi dIH syAtU / ApaH / zasi / apaH / tyatha : zaSadhuTU pratyaya Snni apU sh04ne| ahI' yAya, (1-4.) ap+jasU-ApU+as-Apa: * anuvRtti :- (1, ghuTi 1/4/68 (2) vAH zeSe 1/4/82 thA zeSe (8) nidI : 14/85 thA hIdhA bhavizeSa :- 0 ap za6 nitya bahuvacanAnta che 0 ? dhurma dhuM? zasu pratyaye apU+zasU apa: thAya 0 ? bahvapA: mAM avadha bhanathayo ? bahvaya Apo yeSu jalAzayeSu te bahRpAH RkpU: pathyapADatU 7/3/76thAat samAsAnta thaze. bahu + ap + a = bahvapa + jas = bahapAH 0? zeSadhuTabha yu ? he svap / a na thayo, 0 anya 29 :- zobhanA ApA yatra-svAp svApU svApo svApa: svApam [2601 (3) apo'me 2/1/4 sUtratha :- apa: ad me vRtti :- bhAdau syAdau pare apo'd syAt / bhiH / abhyaH / FI apAm / apsu / evaM svA5 / svApo / svadUbhyAm / kakubhU zabdaH tuNDim zabdavat / idam zabdastha "ayam iya pustriyoH sau" iyam / ime / imAH imAm / ime / imAH / "TausyanaH" anayA / "anak' / AbhyAm / AbhiH / asyai / asyAH / anayoH AsAbhU / asyAm Asu OM vRttyatha :- mAhimA bha 12 pApA svAdi vibhaktinA pratye lAgyA hoya tyAre a5 zahanA adu mAheza thAya cha bha :(3-5.) ap+bhisU-adu+bhiH = abhiH Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 abhinava laghuprakriyA (4/5-5.) ap+bhyas =adR+bhya: adamya * anutti :- tricatura: tira catara syAdau 2/1/1 thA syAdau Wan vizeSa :-0 ? bhU // 2 bha dhuM ? apa+asU-apa: bhAdi pratyaya tathA mATe apanA ada nathAya. 0 ? syAdi sebha bha yu ? apU+makSa: abbhakSa: -ghuTastRtIyaH thApnAta thy| kemake mela svAdi pratyaya nathI. 0 ? 21sadhi --4 sandhi bha yu ? ravapU + bhyAm = svabhyAm zapatti :- 0 ap // 35o :(6-4.) apU + Am = apAma (7-5) apa+su = apsu se pramANa (prathamA) svApU svApau kare, 0 kakubha zahanA 35 // tuNDim za yA [numA vyA. pu. sUtra 3.] thaze. prathamA :- kakub kakubhau kakubhaH 0 idam sh6|| 3 // prathamA :- iyam ime imAH (1-me) idam+si-ayamiya pustriyA 2//30 (1-6.) idam +au (1) ida+au (Adara: thA ) (2) dAmaH sthAdau 2/1/38 thA ima+o (3) At 2/4/18 ima+A+au 4) imA+au (5) autA-au sAthai A e (1-4.) idam+jas 52 bhura5 imA+jasU-imA: dvitIyA :- imAm Ime imAH tRtIya :- anayA AbhyAm AbhiH (3-me.) idam+TA (1) Tau syanaH 2/1/37 thA ana+A (2) Tausyet 1/4/16 thA ane+8 (3) edeteo'yAy thA anayA (3-6i.) idam+bhyAm (1) anaka 2/1/1 thA a+bhyAm (2) At 2/1/18 thI AbhyAm yaturthI :- asyai - idam+Ga anak 2/1/31 thA A+Ga = sarvAde huma pUrvA 1/8/18 a+isyai 5'yabhI-pahI ye.1 asyAH idabha+Gasi/Das A+DasthAsU (sarvAderDas pUrvAH thI paNI sabhI vi.va.) idam + om = ana + oma = Tausyet thA ane + osU = anayoH par3I ma.va. idam + Am A+Am-avarNasyAmaH sAm 1/4/15 A+sAm = AsAm saptamI me.va idam + Di = A + Di sarvAdaspUrvA: A+isyAm asyAm saptabhI sa.. - Idam+suA+su-Asu [255 (4) tri-catura stisa-cata syAdau 2/3/1 *sUtratha:-tri-catura: tisR catasR syAdau * vRtti :- sveDasve vA "svarAdau" syAdau pare strIliGamayAstricaturAsti cata syAtAm / pravRtyartha: 3 525 sammAnita svarAdi sthAdi pratyaya lAgatAM sIliMga 29i tri / ti bhane catu2 / / cata Adeza thAya che. * anuvRtti :- striyAm 1/4/63 Wan vizeSa :- ... - ... noMdha - huM ma ladhu prakriyA ane hamaprakAza mahA vyAkaraNamAM bannemAM svAdi evuM vRttimAM lakhyuM che te yogya nathI. siddhamanI vRtti bhugatamA tisRSu catasRSu 25 bhu15 mAtra sthAhira hevuM joIe savAdi-syAdi nahIM. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjanAnta strIliMga 0 // 33 // mavayanamA thAya che. nabha :- tri+asU-tistra: cata + asU = catasaH 0 syAhI matyu ? priyatrikaH mahI tri+ka pratyaya cha 2yAhi nathI. 0 strIsiMgama yu ? priyatri --mahI anatolupU thA napusatige si to lepa thayo che 0? priyati kulam ma thayu ? nAmineAlugUvA 1/4/61 thA tuHpratyayano sthAniyat lAva yatA "tisa" yA yu 0? tirakA nAma grAmaH rIte yayu ? -A koI nAma saMjJA vizeSa che mATe 25] (5) Rto raH svare'ni 2/1/2 sUtratha :- Rta: ra svare ani * vRtti :- tisa catasa zabdayAtra taH sve'sve bA svarAdau syAdau pare 2: syAt naviNyAdanyatra / cataratikha catasRbhiH / catasabhyaH / dIniAmyatisUcata - ityatra tisa catas vanAtU cata mRNAm / catasRSu he catasraH / evaM tisRbhiH / tisabhyaH tisRNAm / tisRSu / he tisaH / sve'sve iti priyatisA, priyacatasAnA / priyatisro, priyacatatrau / gira zabdasya padAnte iti dI / gI: / girau / gIAm / 'aroH supira" gISu / hetrI: Wan tyartha:- 253 mas5 sammAnita tisa catasa zamAMnA re RtanA 52mAM svarAdi svAda pratyaya AvatAM 2 thAya che. (paNa) te svara - nA sambandha vaLe na nAma : catura+jas / zasU-tricaturasti... 21/1 thI catasa+asU = 241 sUtrathA R| 2 yatA catasa+as = catasa: se zata (1/2-vi.) tri+as-tisa+asU =tisa+asU-tikha: anuvRtti :- tri caturastisRcatasR syAdau 2 1/1 thI tisa catasa syAdau ma vizeSa :- 0 ? svA6i syAha ma kahyuM ? tisRmi: ahIM mit pratyaya che te vyaMjanAdi cha bhAra tikha: na yAya. 0 ani ma yuM? tisa+Am-hasvApazca thIM nAm tisa+nAmU hI Ama nA nAma Adeza 55 che. tethI gAm ne svara mAnIne tasaH thayuM nahIM. 0 ivAMderasvesvare 1/2/21 yA 2 yazAta tai yA sUtra ma ? // sUtra 52 sUtra vAthA (1) RtoDa 1/4/38 (2) ajhaicU 1/4/38 (3) zasADatAsazca naH pu si 1/4/48 kore sUtrone pAya ne che. tethI A sUtra karIne mAtra 2 nI prApti karI che. * zeSavRtti :- catura nA 3 // - (5 sUtrathI catasa) (3--05.) catura+bhis = catamiH (4/5-05) bhyasU - catura+bhyasUcatasRbhyaH dInAbhya 1/4/4 thI dIrgha na thAya tethI (1-5) catur + Am = catasRNAm (7-08.) catu2 + su = catasRSu (sI -4.) catu2+ jasU = catasaH eja pramANe tri no tir Adeza thaIne nIce mujaba rUpe thaze. (1) tikhaH (2) tisaH (3) tisabhiH (4) - (5) tisabhyaH (1) tikhaNAm (7) tisRSu (8) he tisaH 0 ? sve-asve sema yu tethI - priyAH tisaH yasya saH priyatri + si = (Rduzanas... sehaH 1/4 84) priyatisA nA - priyacatasA nA e rIte tri no tisa Adeza thaI zake. 0 gira 176 "padAnte' 2/1/64 thI hAdha thAya. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 an - (2-24.) fuz+fa=fz (fa Alu) =gIH pAnte i dIrgha thayo che. (1-6.) gir+au=girau (3/4/5 - i.) gira+bhyAm = gIrbhyAm arAH supi raH 1 / 3 / 57 thI 3 / zuzrUs na thAya gir+su=gISu' (nAmyantasthA 2 / 3 / 15 thI su no p thayo che.) [257] (6) diva au: sau 2/1/117 :---- sUtrapRtha vRtti dyauH / diaau / :-- phra vRttyartha : [siddhahemavRtti pratyaya lAge tyAre vidha nA hU~ nA cha thAya che.] div+si= di+ au+si=ghauH mAza vizeSa :- niranubandhagrahaNe na sAnubandhakasya *nyAyAnusAra dhAtumAM citra hoya te tti lAgatAM dyau tharI nahIM 0 ? si 52 chatAM bha divo diva+au 0 ? sva anya sambandhi prema ? priyadiv+siH priyayau : atiyauH diva: au: sau -. 0 dyAm devI rIte manyuM ? + a A am zasoDatA 1/4/75 thI dyA+mU dyAm [258] (7) u: padAnte'nUt 2/1/118 o O 0 0 0 * 0 0 * niranubandha pR. 30, nyAya: 32. si sUtrapRtha :- u: padAnte an - Ut vRtti :- padAnte diva uH syAt / sa ca dIrghA na sthAt / dhubhyAm | 0 0 0 0 abhinava laghu prakriyA AzISu / divAm, dhuSu / he dyauH / " Rtviga" ityAdinA gatvedigU, he dikU Azis zabdasya " soruH" iti rutve "padAnte" iti dIrghe azIH / AziSau / AzIyam / he AzIH / adaseA daH sesDau / asau / dvivacanAdau / atva N matvaM / padAnte nahA gheo vAcyaH / upAnat upAnada / upAnahau / upAnadbhyAm / upAnatsu he upAnat, he upAnada / n vRttva pahane yante divU nA v nA 3 thAya che, te 6 dvIdha thatA nathI. divU + bhyAm = di+ u + bhyAm = dhubhyAm (bhyAm pUrva yaha saMjJA thapAthI v ne / u thayo ) * anuvrutti * diva o: sau 2/2/117 thI divaH vizeSa : ;-- -: () ? pahAnte mahyaM ? divyati ga 4 dina ni. va vU pahAnta nathI, mATe 3 na thAya 0 ? anUt bha ? ayauH dyauH bhavati iti dhubhavati Aza nathI te 7/2/126 khAsa thAya che. ahIM kRbhvastibhyAM thI nti pratyaya thaze -je aprayeAgita che. - dIrgha kiyepuca 4/3/208 thI hIrSava prApta che paNa ahIM banu kahyuM che tethI dI thAya nahIM. zeSavRtti : -- div nA 35 (1-5) div + Am = divAm (7-5.) div + su = di+ u + su = dhupu ( saM .) he dyau: 0 di 206 Rtvij.. gaH 2 / 2 / 18 thI zU ne gU ane virAme vA thI k thaze tethI diz + si=dig pakSe dikU 0 Azisa zabda : ( 1 - bhe.) Azisu + si (1) dIrgha GayAbU... se: 1/4/45 thI si = Azis (2) padAnte 2 / 2 / 64 thI i hI AzIs Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjanAnta strIliMga 153 (3) 1, 2/1/72, 2H pAnate 1/3/53 thI virga che (1.ddhi) yAhU+=Azipa-nAgyantarathI 2/3/15 thI (3/4/5 dri.) AzikhyAm AzirvAn (ba) zArirUku-da: 2/1/72 thI 2 zAzig= nAcattasthA 2/3/15 thI 5 thatAM yAjJi6 pakSe rU no visarga thatA rAzi:pu adam zamda :(1-e.)mavasa=cAra 2/1/41 suparacA vecava 2/1/114 thI madrAsa thaze H setura 2/1/4 thA asau (1-dvi, vahUau==I dvivacanathI badhe mAMDavazya 2/1/45 thI 22 thaze +=mama mADuvaDanuM 2/1/47 thI = 3pAnae-jeDu-pagarakhu vadhAnasa (rIDamAv 1/4 45 thI ra lo5) = sapAna nADAto 2/1/85 thI anya TU ne i = 7dhu ghuTatRtIyaH thI 3pAna0 svarAdi pratye sIdhAM ja lAge - kAna =upAnahI kore 10 vyaMjanAdipratyayamAM nahIMsItau 2/1585 thI hu nA 6 ghuTastRtIya thI dU upAnaha+bhyAm upAnabhyAm vagere 0 ; pUrve 3 prathame thI pAna; [59]. pU. mahopAdhyAya vinayavijyajI gaNivare racela hema ladhu prakriyAnA vyaMjanAnta strIliMga adhikArano tapAgacchIya AcArya pU. Agama ddhAraka A. deva AnaMdasAgarasUrijInA udAradila ziSya pU. upA. kSamAsAgarajI ma. sA. nA praziSya 5 tapasvIratna pU panyAsa suzilasAgarajInA jJAna pipAsu ziSya munirAjazrI sudharmasAgarajI ma.sA. nA ziSya munizrI dIparatnasAgara kha,com.MEa, karela gujarAtI anuvAda tathA sasaMdarbha vivaraNa samApta. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 () bam ) U vyaMjanAnta napusakaliMga che (TumaprakAza pUrvAdha 150) dhRvanI jema vyaMjananA kramathI vyaMjanAnta napusakaliMga zabda ahIM raju karela che" A prakaraNamAM mAtra eka sUtraja prakriyAkAre navu' mukela che, kemake vyaMjanAnta nAme alpa pheraphAravALA heAvAthI puliMga prakaraNamAM AvelA sUtronI madadathI ja napu sakigI nAmAnI sAdhanakA thai zake tema che. A prakaraNamAM prAraMbhamAM prakriyAkAre keTalAMka rAkhyuMAnI sAnikA nAMdhI tyAra bAda vijane vA sUtra mukI eka vRtti spaSTa karelI che tethI ahI paNa sIdhI rAkhtAnI sAnikA darzAvIne pachI sUtranI karI che. tra kAyAnta prar rAkhyuM 0 pratyap+tti/m pazcimanu - (1/2-e) trastyA-jU (banatAjInd 1/4/pa9 thI si/ban lApa, 2: naga: mU 2/1/86 thI 5 nA ra TastRtIya thI TM ) (1/ra-ki.) pratyar+sau=pratInI 1: annaprAn TrI zra 2/1/104 thI r tA 4 lApa pratI+mau 2: gaurI: 1/4/56 thI = pratInI te ph (1/ra-ba) pratyagnu+gayU / za=pratyeSi 1: : 1/4/69 thI maiM Agama pratyakS , 2: tavA zrava'' 1/3/60 thI 6 ne t pracandU, 3: navu'santha ziH 1/4/55 thI zipratyanyU+zi (rU) eja rIte sabhyarlR nA rUpe thaze prathamA sanyA- samInI sanni, tRtIyAthI banne zabdonA rUpe puliMga jevA thaze (bya pR. sUtra4,5,7) abhinava laghuprakriyA maiM kArAnta rA- 1/2-e) basuna+si/bam--basund (banatAjIpU-cana: namU-virAme vA) (1/2 ki.) asuna+bau=aurI: 1/4/56 asagas=AsanI mRga-lAhI (1/2-kha.) suna+gaC/ zam 1H navuM sayaziH 1/4/55 :- Tana+ra, 2: ghuTAMtrA 1/4/6 thI r sunga+T 3: ta qnly 1/3/70 thIn nA thatAM asudhni dvitIyAbahuvacanathI (zaMsAdri) vanta pAnAsiSThA...vA 2/1/11 thI suna te vikalpe basana Adeza thaze tethI (2-kha.) sana+zi=nidhI : 1/4/85 sAni (4-e.) ga+mA=prasanA pakSe amanU+gA, aneI'sya 2/1/18 thI jJa leApa thatA bahsa+bA=banA Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjanAnta napusakaliMga (7/4/5-6.) asRj +bhyAm = cajakaMgam 2/1/86 thA ga -asRgmyAm 5o asan+bhyAm - sAmnAneA'na 2/1/1 thAna 5 = asabhyAbhU tU rAnta jagatU za6 prathamA :- jagat, jagatI, jaganti jagat + au - aurI: 1/4/56 jagatI jagat + zi dhuTAMprAk 1/4/56 jaganti mahat :- mahat mahatI mahanti (1/2-75.) mahat+zidhuTAMprAk 1/4/66 thA na mAgama, samahato:1/4/86 thI A yakRt - zakRt 2006 :(1/2) - yakRt yakRtI yakRnti dvitIyA 51. - dantapAda...2/1/101 thA vidhe yakanU - zakan mAheza che. (2-5) yakan + zi- nidI: - yakAni (3-me.) yakRt + A = yakRtA pakSe yakan + A (ano'syathA) yaknA (3-6.)-yakRt + bhyAm yakRbhyAm pakSe yakana + bhyAm = (nAmnAnA) yakbhyAm (1/2) za / zakRtI zakRnti) (2-5) vikSye zakt + zi = zakAni (3-me.) zakRtA pakSe zakanA 752 bhu015 (3-6.) zakRbhyAm pakSe zakAbhyAm tyad pare sAwial (1/2-.) tyad + si/am - anatAlup 1/4/59 thA pratyaya yA5 - tyad (1/2-6.) tyad + au (Advara: 2/1/41thA) tya + au (aurI: 1/4/51thA I - tye. (1/2-5.) tyad + jasa/zasa = (1) napusakastha zi: 1/4/55 tyad + zi, (2) svraacchai| 1/4/15thA n - tyanda + zi (3) nidI: 1/4/85 thA A - tyand + i, 4) padasya 2/1/16 dU 5 - tyAni tya tye tyAni 24 // pramANe tad yad nA 3 // thaze. aham za6-vIsa (1/2-me.) ahan+si/am 1: anatAlupU 1/4/59-ahan , 2: ahnaH 2/1/74 thA aha2, 3: 2: padAnte yA ahaH (1/2 6i.) ahan+au 1: orIH thA I ahan+I, 2: IGovA yA vilpe aso5 yatA ahani pakSa ahUina (1/2 5.) ahan+jasa /zas 1: ahan+zi 2: nidIdha:- ahAni (3 me ) ahan+TA aneo'sya 2/1/108 a sA5 ahnA (3/4/56.) ahanU+bhyAm , 1: ahaH 2/1/174 thI 2 =aha+5+bhyAm , 2: 2: dhoSavati 1/3 21 thA u=ahobhyAm , (7-5.) ahana+su 1: ahaH 2/1/74 thI 2 ahara+su, 2: zaSase ..vA thA sU ahassu 5 ahaHsu 0 bahmana yA (1-me.) brahmana+si/am-anatAlup thA pratyayA5 nAmnA nA thI na so5 brahma (1/2-6.) brahman +au-aurI: 1/4/56 navamantasa yogAnta 2/1/111 thI aso5 / thAya svarNAnnA Na 2/3/63 thI Na brahamaNI (1/2-05.) bahAn + jasU/zas prAna+zi =pramANi (1/2) - brahUma brahamaNI brahmaNi (3-me.) brahRman+A brahmaNA vagere binA sUtra (1) klIbe vA 1/1/83 * vRtti :- Amantryastha naamne| nasya klIve lug vA syAt / he bahAn , he brahma / . idam / ime / imAni / kim / ke / kAni / "caturaH" zau / paya: / payasI / payAMsi / payasA / pyobhyaam| he payaH / eva vacaH pramRtayaH / ada; Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghuprakriyA dvivacane ame iti jAte-"mAduvo'nu'' abhU / abhUni / zeSa' puvat / kASThatai kASThatada / kASThatakSI / kASThataDikSa / Wan vRttyaya :- sAdhanamA 15 // na zana satya na nonapusati vikape lepa thAya che. he brahman pakSe he brahma (pi na so5) (si/am-anatolupa 1/4/58 thI) anuvRtti :- (1) nAmnAnA'nahnaH 2/1/01 thA naamne| naH (2) nAmantrye 2/1/62 thA Amantrye 5 vizeSa :- ... ... * zeSavRtti :- idam nA 3 :(1-me.) idam+si am=idam (anatA lupa ) (1-dvi.) idam+au= (AdvAra: 2/1/41) ida+au, (mo'varNa stha) ima+au (aurIH 1/4/59) =ima+I ime (1-5.) Idam+jas / zasU idam+zi = ima + zi (652 bhurA) svarAccho 1/4/15 iman+i, nidI: - imAni me zate kim-nA 0 kibhU ke kAni 3 // thI. 0 catu2 (yA2) catur + jas /zas = catura + zi (vAH zeSe / / 4/82) =catvA+i=catvAri payam-dudha-pANI (1/2-se.) payas+si ama=payasU payaH (1/2-6.) payas+au=payasU+I=payasI (1/2-5.) payas+jasU/zas=payasU+zi =payansU+i dhuTAMprAk 1/4/66 thA n =nidIdha: 1/4/85 thA payAnsi (3-22.) payas+TA payasA (3-6.) payas+bhyAm = (seruH) thA paya2 + bhyAm = ghoSavati 1/3/21 thI u = payAbhyAm 0 2mA pramANe vacasU shn| 3po thAya. 0 adam zanA 35o :(1-me.) adasa+si/am=adasa=adaH (1/2-6.) adasU+au=Adbara: 2/1/4 / lugasyAdetyapade 2/1/114 yA ada+au=mo'varNasya thA ama+au =aurIH thA ama+i=ame=mAduvo'nu thA abhU (1/2-0.) adasU+jas | zasU-adasU+zi-ama+zi= svarAcchau ni dIrgha : thA amAn+i=mAduva'nu thAabhU ni (1/2) ada: am abhUni ze bAkInA rUpi puliMga jevA ja thAya, 0 "kASThatakSa' mA chAsanA2 (1/2-the.) kASThatakSa+si/am 1: so5 yatAkASThatakSA 2: sa yogasyAdau ...luk thA k 5 yatA kASThUtam --uH dhuTara tRtIyaH thA i = kASThataD - TU (1/2-6) kASThatakSa+au=aurI: thA kASThatakSI (1/2-5) kASThatakSa+jasU /zasa kASThatakSa+zi=(ghuTAMprAk thA n) kASThatankSa+i = (mnAMghuDUvage 1/3/36) kASTatahakSa+i=kASThataDikSa prathamA / dvitIyA :- kASThatai kASThatakSI kASThatarikSa [20] pU. mahopAdhyAya vinaryAvajayajI gaNivare cela haima ladhuprakriyAnA vyaMjanAta napusakaliMga adhikArano gujarAtI anuvAda tathA vivecana samApta. A rIte nAmanA svarAnta yaMjanAta rUpanI prakriyA samApta thAya che. siddha Dema vyAkaraNamAM prathama adhyAya pAda - 4, dvitIya adhyAya pAda- 1 A aMgenI vizada carcA kare che nAmanA rUpanA daDhikaraNa mATe tenA jevA nAme laI kramazaH sAghanikA taiyAra karavI, te mATe ane pariziSTamAM keTalAMka nAmanA rUpe taiyAra ApelA che te joI zakAze. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 57 1 cadaMm | * yuH6 -asma prakriyA * guvmara (huM) arama (4) bane zabdonA rUpe traNe liMgamAM samAna thAya che. tenI sAdhaniko A vibhAgamAM darzAvela che. banne zabdo mATe eka ja sUtramAM niyamo vaNI levAmAM AvyA che. jo ke mAtra A be zabdonA rUpe to sidhAM ja taiyAra karavAmAM Ave to paNa abhyAsakane saraLatA rahe, chatAM te rUpane AzrIne sva ke anya sambandhi je rUpe taiyAra karavAnA che; te mATe sUtronI samaja atyanta Avazyaka che. huM ' Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghuprakriyA yuSmad - amada prakriyA (1) tvamaha sinA prAkacAkaH 2/1/12 / yatA tvama mAheza yaze nahIM paNa tva-mau pratyayo sUtra :- tvam aham sinA prAka 2/1/11 thA yumanA (4 sAheza ze. ca akaH yuSmad + putra = tvad + putra = tvatputra * vRtti :- sinA yuSmadasmadeAstavamahamA syAtAm , [261] tau cAka prapaOMge 52H prAgeva / tvam / aham / (2) mantattya yuvAvau dvayoH 2/1/10 tvakam / ahakam / sUtratha :-ma, antasya yuva.-Avau dvayoH 5 vRtyartha :-si (pratyaya) sAthe yuSmad vRtti :- dvitve vartamAnayoyuSmadasmadeza nA tvama, mane asmad ne| ahama deza thAya 2. manne mAzA aka, (tatinA mantAvayavasya syAdau pare yuvAvau syAtAma, yuvada.-Avada, iti tAvada. bhavati / yuSmadasmado...,deH 7/3/30 thI aka.) prasaMne pravRttyartha :- dvivayanamA patA aka, pratyayAgatAM pUrva thAya cha, ma De: yuSmada asmada, zamne sthAhi vimastinA yuSmada, + si = tvama, asmada. + si = ahama, pratyaya lAgyA hoya tyAre ma, kArAnta aMzane aka, pratyaye tvakama, ahakama, meghu 35 thaze. (eTale ke yu-asmano) anukrame putra ane tvama + aka, + ma.. Ava thAya che. mArIte yuSmada au= yuvad + au (aka, pratyaya zanAdhA sva2 pUrva thAya) tathA asmad au = Ava au ma pramANe thaze. * manutti :- yuSmadasmado : 2/1/6 * anuvRtti :- (1) yusmadasmadAH 2/1/ Wan vizeSa :- stra anya samayama? (2) ataH A syAdau 2/1/12ii syAha 0 atikrAntastvAm iti atiyuSmad + si, atitvam bhavizeSa :- 0 ma bhantama ? tvamne pI gayesAne. merIta atyaham yuSm asm yazata ma sudhAnI sapA makhae ravA bhATa - tethI - yuSmad + osa = yuvada + oma 0 priyA yuyam yasya saH - priya yuSmad + si-priyatvam thaine dAyosi yaH 2/1/7 yA dunA 5 yatA 0 parama zvAsau tvamca = paramatyama yuvayoH 45 zayu 0 si sAtha bha yu ? 06.pa.ma? yuSmad + misa = yuSmAmiH yuSmad + zam = yuSmad + zaseo'tA saca naH 2/1/7 0 ak pUrvama ? yaI yussmdsmde| 2/1/5thA dne A thatA yuSmAna yuSmad + a + si = yuSmad + siyama thAya, sana" tanamadhyepatitasya tadgrahaNena gRhyate' nyAya tha ma zasa mapayana che. 0 syAbhiyu? artha sahIta . tyam mAheza thAya to aka nI paSTatA rahe nahIM mATe rava karIne e lAge. guSmatputraH yuvayoHputraH- gRhamada + Ama putra + si ekAthye 3/2/8 yA vimAna 5 - aMdhASaprathamo'zitaH 0 tvatputra 4 gata 5yu? 1/3/10 thI ta yt| yuSmat putraH tva putro'sya-tvatputra sisA5 yatA ma lupyA 7/ 112 paribhASA mujaba A pramANe na thAva (r)sanya Bang29 :bho antara jAnapi vidhin bAdhitvA bahirar3a ga lupa yuSmad + au yuvada +au (amA ma. 2/1/18 thAm / pravata te pAya bhuka ekArya 3/2/28 si sApa | vad na m yuSmadasmadAH 2/1 thA A) yuvAm " . -.. - 0 25-24-4 Al- 5 ma yu *-414 :- tanamadhye - nyAya , . 5 | yuvAm atikA taH atiyuSmad + au iti atiyuvAm Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuSpad bhasma prakriyA 158 [ pratyaya sahata - matiyuvA+ kema ke, attara e 1 karatI vakhate variDa 1 0 : e pramANe gulama, marama nuM vizeSaNa evA (3ma, nA. meM mAro lopa siddha * thaze - karavAthI -gumAna gatintaH thI mai pratyaye yatiyudamAn mA paze nahIM tethI ja kAma nuM praNa ce 5 ja che. mAm thAya tyAM ma tiyuvAna thaI zake nahIM. [63] . | [26] (4) : 21/6 (3) 31 mA 2116 * sUtrapatha :- mA : * sUtrapRtha :- amaTa ma. vRtta :- da, 7nA vA ghare gumAra : * vRtti - gulamarma grAma para kam zau ! thAt yuvAna gAvA | phuletAmaM: thAt | ka vRjyartha :- AdimAM vyaMjanavALA ka vRrtha :- guma ane garama pachI svAdinA pratye lAgyA hoya tyAre guma ama ane 1 (sthAdi vibhaktinA) Ave ane rAkSara nA ne za thAya che, tyAre tene ma, Adeza thAya che. 0 gumaH + = sUtra 11 maratA ... thI * anuvRtti :- gumara 2/16 yuvara - r = sUtra-12 camar w.... thI F vizeSa :- ma Adeza mAM mAtra yuvaH + + e pramANe vyaMjanAdi pratyaya thatAM ne thaze e ja rIte uccAraNa mATe che tethI meM adeza lakhyuM che jema 0 + 7 =Ava+ = gAvAma = thaze. ke - guHdra + = putra + baDha - zrI (mata5 yuvAvo 2 /1/18 thI guva thayuM = + thI * anuvRtti :- gA aa yajJane 2/1/pathI mAM supAyavare 2/1/113 che purvane lai lepa) - 0 kA: sthAne :/1 thI yAdi. yuvA + + guwdrama: 2 /1/6 thI 8 no mA) ka vizeSa :- 0 vyaMjana paramAM kema kahyuM ? guvAma' e rIte "" A deza thaye che yumara + abhyama = yudaHthama ardhI 'pe'' 0 mama ane ne 6 adeza tat sambandhi, 2/1/4 thI Tu lepa thaye ane huAhya DheDhe anya abdhi banemAM thAya che - yuvA matadAntaH 2/1/17 thI pUrva ma lepa thayo paNa TU ne () matiyuvAna , mA na thaye. 0 AvAmatikA-taH (au) atyAbAm 0 sanidha, anya sambadhimAM A sUtra lAgu () priyau yuvAm yasya saH (au) priyayuvAm paDe che. tethI matiyuvam, macAvAn , tripurAma 0 paramazcAsau aham ca paramAsmada, + am = parama + giyAtrAma, vagere thaI zake che mad + ma = paramamAma (marama nA Adeza 1 0 vyaMjananA grahaNa vinA paNa gumaw , , pratyaya 2/1/11 thI 2 ). banesiddha thaI zakata kemake mArA karyA bAda sukAtAnA * zrema nuM grahaNa zA mATe kayu ? 1/5/10 7thI A lepa thaI zakata paraMtuM (1) sUtranA guHTU ne nimite "vAgharathayAttaravaTuM vyakta karva tana thI 21 ne lepa pravatI na zake. 2 , 11 thI Adeza thaze. " hu'' 2/5/8 (2) tathA vya ja abhAve mAtray -g*ma, rUpamAM A thI 8 ne lepa thaze rava + mama e sthitimAM sutrathI ane A ja jAya'A 2/1/9' sUtra samAnAtaH 1/4/46" thI 4 lepa thaze, ane lAgI 5 ne lepa thaI zake nahIM mATe sUtramAM guHdraznaH 2/16 thI anyane mA thaze. - te rIte atyAra ' siddha thaze - to Ama na thAya; "du bhaTrAmamaDhA: " A sUtra vaDe zabadanA anya svara ke vyaMjana samA thAya te ma samajavuM. * sAma, ghana mirthana ? suhRtti ve.panyAsa yuta bhA. 1 pR. 140, | * siddha :- vaha7 mattaraDe ne nyAya 20, pR 20 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 abhinava laghuprakriyA 0 mA sUtra 3 ama -au-bhyAma 52mAMDIya pAre / 0 jasa me makhu ? tva-ma, kore mAheza 5 rI 5ch| da, nA yuyama, putrA asya iti yuSmatputra malA eka thye / / 2/8 A 12va.. thA vibhakti lepa thatAM nA abhAve A sUtra 0 * 1 mA sUtramA ama , A, zas , bhyAm , mis.. lAgaze nahIM. supa, 7 prtyye| mAza 265] 0 ak pratyaye :- yuvakAma , AvakAma thaze. yuSmada, + | (1) tva-mau pratyottara pade cAsmina, 2/1/11 ak + au = yudhmakada, + au = yuvakada - au = * sUtratha :- tva bhau pratyaya uttarapade yuvakada, + ma = yuvakAma me rI AbakAma thAya. ca ekasmina / [264] * vRtti :- syAdau pratyettara padayozca parayorekatve __ (5) yuya-vayaM jasA 2/1/13 vartamAnayoyuSmadasmadAntiAvayavasya tvamau syAtAma / * vRtti :- jasA saha yuSmadasmadeAretau syAtAm / / "lugasyAdetyapada" ityakAraleope amA matve dasyAtve yUyama / vayam / tvAma - mAma / (yuvAma - AvAma ) Wan tyartha:- jas (dvitiyA me.va.) 5vRttyartha :- yuSmada - asmada, zahane sAtha yuSmada, nA yuyama, nyane asmada, novayama svAdi vibhaktine pratyaya lAgyo hoya tathA Adeza thAya che. jema ke, anya ke pratyaya lAgyo hoya ke bIjuM kaI yuSmad + jama = yuyama uttarapada AveluM hoya tyAre ekavacanamAM te asmad + jasa + vayama, bhanne zahAnA mantamaya (yuSma-asma) ne badala 3 ane 4 Adeza anakame thAya * anuvRtti :- yuSmadasmadAH 2/1/6 cha. :- yuSmada, am - (dvitIyA ...) bhavizeSa :- [sa 34041.mA prAkacAka mA sUtrathI the. 5. mAM yuSma na tva thaze. sabhyu che tathA *aka pUrva yuvama vayama mAsa yaza tva + a + ama = tvada + uma. - / lugasyAdetyapade) yuyakama ayakam 35 aka pratyaya saDita yAya. 2/1/111) = (amau maH 2/1/16)- tvada+masmada + a + jam = vayama + a = vayama + yusmadasmadAH 2/1/ thI) tvA = ma + tvAma-tane aka + ma = vayakama sa zata :- asmada + ama = mada+bha = 0 25 sa manya sani ma chu ? mAma = mane. tathI - paramazcAsau - tva ca - paramatvada , paramau ca to 0 adhyayana ma yuM ? yuvAM ca - parama dhuvada paramAzcate yuyaca - paramayuSmada, dvitIyA-di.ya.-yuSmada, + au = mantasya yuvAvau traNeya rIta sabhAsabhA jasa pratyaya sa. paramayuyama, 2.1.10 thI yuvada, + au= amau ma 2/1/16thI 35 yaze, merA zata paramazvAso ahama ca paramAsmada, ma. - yuvad / ma, = yuvAma, me rI asmada, + + jasa = paramavayama yaza o% AvAma, 0 priyaH tvama yasya saH / priyau yuvAma, yasya saH 4 bhannemA di. 1. pAthI tva-bha mAheza priyAH yuyam yasya saH nu 35 jasa sAthai priya yuyama, | thaze nahIM. sana priyavayama. tharI. * manuvRtti :- (1) yuSmadasmadAH 2/1/5 0 atikAntaH tvAM - yuvAM yuSmAnvA atiyayama, - | (2) ataH A syAdau 2/1/12ii syAdi atikrAntaHmAma - AvAma asmAn vA-ativayam thaze. vize5 :- 0 prAka cAkaH ma ? *1asmina sUtraM :- madhyamata skyu|2 . tvakam - makAm yama thaze. yuSmada + a + ama = * akitu :- maprAzaya pR. 154 yuvAma + a = yuva + a + Ama = yuvakAma, Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yud asmak prakriyA 0 syAdi sivAyane pratyaya kai rIte ? yumara, nathaH (DherIyaH 6/3/32 thI ya) = ya = cIyaH tArA (pATha) e ja - gama + rUpa = mIyaH 0 uttarapade kaMi rIte thAya ? yur + putra = var + putra (mASe prathame| 1/3/50 thI t' = vaputraH 0 svAdri ke uttarapada krama karyuM? adhiyumardhvamar| ahIM IsmAdi pratyaya nathI ke uttarapada nathI. ". (0 cArathI syAdinuM grahaNa kema karyuM ? uttarasUtromAM anuvRtti laI javA mATe [66] (7) zaaA naH 21 17 7, + rIte * sUtraprutha :- rAsa: 7: * vRtti :- sukSmaAEeAM varasya zame naH racAt / yuSmAn ! amAn | aa nRtyartha :- sukSmavuM ammara, pachI dvitIyA a.va. nA rAtru pratyayanA maiM thAya che. sukSmara. + rAsa. = yumar, | OM (A sUtrathI rAsa. te g ) = yudhmA + (cunnamATe: 2/5/ thI d te zra) = suSmAn = tamane; eja rIte asman ! rAsa, =ammAn amane-ze * anuvRtti :-- cunamATe: 2/1/ - vizeSa :- 0 prAcAH kema kahyuM` ? suSmAn, amAn, (yuma + a + cAre rIte, 0 zameDatAsazra 1/4/49 thI zas te s thAya che chatAM nA sUtra prema ? 0 yughnalbamaju nA rUpe traNe liMge samAna thAka che. jo zaAtA lAge tA mAtra pudghi gamAM ja na thaI zake mATe A sUtra alaga banAvyu 0 anya sambandhi kema dhu ? priya cuCAn = priya che| tame ene tevA te ahIM zas mA n thayA 0 7 mAM a uccAraNane mATe che. () '' pratyaya thavAthI yjanArdA pratyaya thaye| tethI ja A thaI thAya. ne [267] (8) TAGayairgAnaT- 2/1/7 * sUtrapRtha :-- dA 7 kosi ya * vRtti :- hevu phlevu azveSu vA TArDacessu varevu yumaranayeya': chAt / vayA / mA / yuvAbhyAm AvAbhya m yuSmAbhiH asmA miH oN nRtyartha - sukSmad, ane smaT te sva ke anya sandhi TA (tu.e.va.) | (sa.e.va.) zor (SaSThI-saptamI dvi.va.) pratyaya lAge tyAre cummaTsama nA 6. nA T thAya che. yumara + 2 = '; samA pratyaye 21/11thI sva + ar + A* * ; huM cAreca, 2/1/113thI A lepa sva + T + r3; A sUtrathI 6 nA tha thatAM ya. +thA = vayA eja rIte :-- zrama + 5 = mar + A = ma =mayA 16) * anuvrutti :--- sukhamayeH 1/1/ F (vazeSa :-- 0 anya sambandhi kema ? tvAmatikrAntaH iti atitvad-atitvad + TA= atitvayA (A sUtrathI r ne cU thaye!) 0 yuvAm atikAntaH iti atiyuvad atiyuvad + TA = atiyuvayA 0 fprayA: yuyama, camya saH - priyacuMmad - priyayumara + 1 = priyayuCyA thayuM. 0 TaGa cAsi kema kahyu ? yumar+ ! = yumAr ahIM bi.va thaye. che. tethI d ya. ta 0 prAcAraH kai rIte ? O 0 9 * hemapraznAza pUrvASa pR 154 vayAtrA + a = vaya + a + ) eja rIte mayA (maya + a + A ahIM dhAvi saTe: varevayaMt pUrvA 7/3/29 thI anya stara pUrva ma pratyaya lAge che, pazu sukSmamaTeDaE'mAvivAreH *7/3/30 sUtrathI 7 kArAdi, e dvArada, ane meM kArAdi, pratyayamAM svara pUrve a nuM vajana kare che tethI zughnava + a + sthAn = yuvAmyAm thaze * te pratyaya . . . . Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghuprakriyA anya udAharaNa :- ' riyAtvaM na bhavati / yuSmada + = tva mau pratyottara 2/1/11 yAdava - pravRtyartha :- yuSmad-asmad pachIyatuthI tvada, +limA sUtra yA da, nA ya yatA - tvaya + i ma.va.nA bhyas pratyayanA abhyama, thAya che. - tvayi. asmada, +OMi = mada, + i-maya + i% mAya a a abhyama, mAheza 421AthI bhyam ne yumada + os %D (mantasya yuvAvau dvayoH 2/1/10 thI) lIdhe thatAM ru no thaI zakaze nahIM kAraNa yuva-Ava yatA yuvada +os-yuvaya +osa - yuvayAH yuSmadasmadAH sUtra vyanAhisyAhi 52mAM asmada + Asa = Avada. + Asa = Avayo / hoya tyAre lAge che. * zeSavRtti :- yuSmada, + bhyAm = yuvada, + bhyAm * manuvRtti :- yuSmadasmadAH 2/1/2 yuvA + bhyAm = yuvAbhyAm merI asmada, +bhyAm 5 vizeSa :- 2 : = AvAbhyAm yarI. yuSmada + bhyasa = yuSmada + abhyam = zeSeluka 2/1/8 0 yuSmaH + mis = yuSmAbhiH yaye. thI da. sA5 yatAM yuSma + abhyama - yuSmabhyama, [268] (lugasyAdetyapade thA pUnA a5) ___ (9) tubhyaM mahya jyA 2/1/14 () anya sammA- 45 ? | tti :- yA saha yuSmadasmadoretau syAtAm / / 0 tvAmatikontaH :- atitvada. + bhyas = atitvabhyama, tubhyam / mahyam / 0 yuvAmatikAntaH : atiyuvat + bhyas = atiyuvabhyama, Wan vRttyartha :- yaturthI me.. nA 1) avaanne| bhyama pratyaya 2AthA da nA A pratyaya sAtha yuSmada nA tubhyam bhane asmad thaI zakaze nahIM nA mahyama, mAheza thAya. [270] yuSmad + u = tumym-taa| bhATe (11) zeSeluka, 2/1/8 asmad + u = mhym-maa| nATa *vRtti :- yasminnAyA kRtau tato'nyaH zeSastasmin manutti:- yuSmadasmadAH 2146 syAdau pare yuSmadasmadeAlaka, syAt / yuSmabhyama / Wan vizeSa:-0 2 sa-5 mA-4 asmabhyama / // vRtyartha :- pratyaya sAtai (sva) paramazcAsau tvaM ca = paramatvad - paramatvad + De yuSmadasmadAH 2/1 43) da, nA A nuM vidhAna = paramatubhyam . 0 paramazvAso aham ca = paramAham uyu tathA (TA yeAsiya: 2/1/75) da. nAya paramAhamU + De - paramamahyam nu vidhAna karyuM te bane sUtromAM jaNAvelA (manya) priyastvam priyauyuvaM priyAyUya vA yasya tasmai pratyayo sivAyanA bAkInA pratye roSa pratye priyatubhyam sabharA . (arthAt TA, TI, osa. tathA atikrAntaH mAm AvAm - asmAn vA tasmai atimahyam AdimAM vyaMjanavALA pratya sivAyanA anya 0 prAka cAkaH ma yu pratyayo) - 240 zeSa pratyaya sAta yuSmadatubhyam + a = tubhyakama - mahyam + a = mahya kam asmada, nA da. novA thAya che. 0 u ma yu ? (45.) yuSmada, + bhyasa = abhya bhyasa. 2/1/18 tubhya hitam iti tvad + hitam = tvaddhitam thI yuSmada + abhyama - 240 sUtrathI da. 5 [268] thatAM yuSmabhyama me rIta (4.5.) asmada, / (10) abhya bhyasaH 2/1/18 bhyasa = asmabhyama, thaze. * vRtti :- yuSmadasmadbhyAM parasya caturthI bhAseA'bhyam | *manuvRtti :- (1) yuSmadasmadAH 2/1/ syAt / akAro vyajanAditvanyAtyarthastena yuSmadasmadA- | (2) ataH A syAdau 2/1/12ii sthati bhAva camaca Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yukSmad thA 5 vizeSa :- 0 zeSe ma ? yuSmada, + bhyAm = yuvAbhyama- marDI mantasyayuvA vauzrI yuva tha yuSmadasmadeAH thI da nA A thayo- soya nahIM 0 prAka cAkaH ? yuSmatrayam = yumada + a + bhyama 0 yuSmad asmada *gi ( samAna) vAyada, nApa thavAthI a anta me yuSma te At sUtra lAgI maiM te trA thaI zakatA nathI. 0 SaSThayantyasya paribhASa thI da, ne| 4 se.pa thaze [271] (12) usezcAda. 2/1/18 sUtrapRtha :- seH ca ada vRtti :- yuSmadasmbhyAM parasya seH paJcamIbhyasaca ada, syAt / akAraH prAgvat / tvat / mat / yuSmad / asmad / pha vRttyartha :- yuSmad asmada, pachI pAMyabhI o.va. nA usa ne paMthabhI mana bhyasa prtyyn| ad thAya che. aAra pUrvanI bhAI che. che. (arthAt yuSmadasmadAH 2 / 1 / 1thI danA A thAya che. tene aTakAvavA mATe che. yuSmada, + si=tva mau pratyayAttara 2 / 1 / 11thI tvad, + ali, yA sUtra thI svad + ada zeSeluka 2/1/8 thI da, sa tva + ada., lugasyAdetyathItva + a = tvada-tvat e 4 zete :- asmad + 'si = mad + a = mada, mat thaze. yuSmada, + bhyasa - yuSmad + a = yuSma + ada = yuSma, + Ada, = yuSmada, virAmevAthI yuSmat thaze. - asmada ma+bhyasa = asmad + a = asma + a = asmada - asmat thaze. * anuvRtti -- yuSmadasmadAH 2/3/6 abhyama ma yasa: 2/1/18 thI bhyas vizeSa :-- rathI myanuM grahaNa karavAnuM che. chatAM ke:nI sAthe heAvAthI mAtra pacIkha va no 0000 *mali:- sigAnuzAsana-52 4 "nantA saGakhyA thI ThevaNa yuSmada - asmada khasiMgI che. 33 bhyas nuM ja grahaNa thaze ( * prAka cAkaH 4bha : 0 tvad + a + a = dakada yuSmad + a + a = yuSmakada ye rIte asmakada 0 anya samandhi kucha zate ? atitva, atimada, atiyuvada, atyAvada, atiyuSmada, atyasmada 163 [272] ( 13 ) tavamamA 2/1/15 vRtti :- usA saha yuSmadasmadareitau syAtAm / tava mama / [] yuvAvadeze "TAyosi yaH" iti ye yuvayeoH AvayoH 5 vRttyartha :- paNDI ovanA esa. pratyaya sAthai yuSmad / tava ne asmada, nA mama Adeza thAya che. 3 suggla :-- goazenei: 2/2/3 maiM vizeSa :- sva sambandhi anya sambandhi bhauchu ? IG (sva) paramathAsau aham ca tasya paramamama, 0 (24) priyastvama. priyauyuvAM priyAyUyaM vA yasya tasya, priyatava 0 atikAntaH mAma AvAma, asmAn vA tasya atimama * prAcakaH ? tatra + a = ta + a + a = tavaka rIte mamaka thaze. *prAk cAkaH :- DemaprapUrvA pRSa - 0 se bha? tava priyaH = tvatpriyaH sahI sabhAsamAM tvad + priyaH yu che ma tvamau pratyayottara 2 / 1 / 11 thA priya uttarapadamAM pUrva tva thaye che. - zeSavRtti :- yuSmada + aus (ntasya yuvA va 2/1/106) yuvada + os. (TAyosi ya: 2/17thI ) yuvaya + o = yuvayoH - asmad + osa = Avaya + osa = AvayeAH [273] Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) Ama Akrama. 2/1/20 sUtrapRtha : AmaH Akama, * vRtti :- zuSmadasmadbhyAM parasya Ama Akama syAt / yuSmAkam / asmAkam / [] layi mayi / yuSmAsu / asmAsu / vRttyartha :- yuSmad-asmada, thI 52 khAdyA SaSThI pavanA Ama, pratyayanA Akama, thAya che. 14 yuSmad + Ama = yugmada + Akama, (zeSeluka 2 /1/8 ) = yugma + Akama = yuSmAkama, asmad + Ama. asmad + Akrama = asma + Akama = asmAkama. anuvRtti :- yuSmadasmadAH 2/1/6 vizeSa :- anya sammandhi ? priyayuSmAkama priyAsmAkama () tvAmatikrAntaH iti atitvada, atitvada + Akrama atitvAkam H 0 yuvAmatikrAntaH iti atiyukt atiyuvat + Akrama atiyuvAka () yuyamatikrAnta iti atiyuSmada, atiyuSmad + Akama, atiSmAkam me 0 rIte asmada, nA panna sandhima atimAkam atyAvAkam - atyasmAkam 0 a ( RNi antArtham ) yuSmAnAcakSANAnAM - Ni ( Nij - bahulaM nAmnaH 3 / 4 42 0 0 - trantyastrazadeH 7 4 43 thI AnU sopa) yuSmayanti iti kvipa yu m + A = yuSmAkama hI Ni antamAM A kAra e zruti aya thAya che. O aka pratyAgatAM yuSmAkam + a = vumakA kam TukumAM zvayanamA sAmAnyarthItva. ma. dvivacanamAM sAmAnyathI yuva.. Ava.. aDuvayanamAM yuSma, asma, Adeza thAya che. [ 274 ] vizeSa Adeza (15) padAdayuga vibhaktyavAkye vasanasa *Ni antArthama, madhyamavRtti acUra bhA.1 pR chara = = / vivapi yuSmAkam / yuSmAn + yuSma + Ni 2 Q bahutve 2/1/21 sUtrapRtha :- padAta yuga vibhakti ekavAkye vasa nasau bahutve vRtti :- dvitIyA caturthI SaSTI bahuvacanaiH saha padAtpasya yuSmadasmadA snasau vA syAtAm, na tu vAkyAntare / dhamerakSatu vA lokA dharmarakSatu naH sadA - namo vaH zro jitAH zuddha, jJAnaM na dIyatAM dhanam / darzana vo jinAdhIzA, pApa haratinA syAt pakSe aa art rakSatu ityAdi / vRttyartha ( anya aza) pahanI yahI velA yuSmad asmad no dvitIyA caturthI SaSTI virbhAkta bahuvacananA pratyaya sAge tyAre anuubhe vasa-nasa Adeza thAya che.- khevAyama hAya to. dharmo rakSatu vo leokAH :- he soDI dharbha tabhAra rakSA re. mI vasa, nuM (soruH 2/172 zrI) vara tha (ghoSavati 2/3/21 thI) u thatAM vau tha (avarNasyevaNI... thI) vo thayuM che. - Call 04.9.71 377. 241221 ththe| che. Debha TTai guSmad + isa se dvitIyA a.va. che. - kheDa 4 vAdhya che. 0 dharmo rakSatu naH sAH :- hamezA dharma amArI rakSA kare asmAna ne nama Adeza thye| - nasa manuM nara, tharma (raH padAnte viSaya thI) naH thu N che. asmada zasa ne nama Adeza () nameAH va jinAH zuddhama / huM jinendharo tamane amArA namaskAra cA yuSmabhyama ne casa, Adeza. abhinava laghuprakriya - 0 zuddha jJAnaM na dIyatAM dhanama zuddha jJAnarUpa dhana amane apA asmanyama yaturthI zravanA nasa Adeza thayo che. * 0 darzana vo jinAdhig2AH :- he binAdhIza tamAdu darzana - haratinA syAt :amArA pApate dI hare che. yahIM rASbhAkaya SaSThIvane sapane ammAlaya abAnI nasa Adeza thayo che. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuSya-asma prakriyA 16pa dharmo bo rakSatu pakSe dharmo yuSmAna rakSatu me| ka vRjyartha :- sama (zukra) vibhakti rIte vikape -be rUpa thAya, arthAta dvitIyA, catuthI, pachI vibhakti dvi* anuvRtti :- guHH 2//6 vacana sAthe padathI para rahelA guma 3rama ka vizeSa:- nityavAa 21/31 satrathI ne anukrame vAku vikalpa thAya che. (je pada pravAse A vidhAnathI nitya vA navA Adeza thAya pachI su carama AvelA hoya te pada sAthe che. tethI A sUtramAM vikalpa thAya tema samajavAnuM che arthanI daSTie saMbaMdha hovo joie) (eka kemake viddha na thA nI mULa vRtimAM vA vikapene vAkayamAM pada ane zukra hovAnI zarata ahIM ulekha nathI. tethI A ja rIte have pachInA sUtromAM paNa lakSamAM levI) vikalpa samajavuM 0 ghA kema kahyuM ? 0 77 vAM niDa 4 :- A jinezvara gudAnuM pAtu - tamAruM rakSaNa kare - a ke I pada | amArA benuM ane tamArA benuM rakSaNa kare, pachI gudAna nathI tethI va6 Adeza na thAya. vAbU guvAna naM = gAvAma, - baMne dvitIya dvi vacana che, 0 gura vimayita kema kahyuM ? tIrthe yAta - tame tIrthamAM jAo. * ahIM yuvam 0 rAkrAM nI mama :- amane baMnene prathama ba,va, che. () - dvItIyA-catutha-pachI nathI. tathA tamane baMnene parama pada Ape. ahI mATe sUtra na lAge, guvAgyAma = dhAma, pAvAgyAma = nau, caturthI 0 gvA kema kahyuM ? hiM. va. nA rUpa che. sudAna gatirAtaH 1nuM paDyuM ! be vAkaya che tenuM | 0 ne vAM nI sarA mUyAt - dRDha samAsamAM pada tathA ati mana para thayuM tethI sinehi :- jina vaDe kahevAyela dharmamAM varase Adeza thaye nae. tamArA benuM amArA benuM mana hRDha thAo, naM gvata, jumA maNiti. bhAta rAMdha - tAruM yuvayoH = vAma; AvayoH = nau thaze - ahIM pachI paNa be vApe che. pachI &i vacananuM rU5 che. 0 bahuvacana kema kahyuM ? jinA vAM pAtu pakSe jino yuvAM pAtu me zata dha yuvA rakSatuM - guvA ddhi. va. che, traNe rUpo vikalpa thaze. 0 yuga, vibhaktinA prahaNathI sthAdi adhikAra nivRta thAya che - je yu vibhakti na lakhe te si - hai * anuvRtti :- yudarama: 2/1/6 Adeza badhAmAM lAgu paDe padAda yugavibhakti ekavAkye [275] (16) trei rAma- ra/1/rara A vRtti :- mAvajata vara la vAta para yuSmadasmadAm-nau vA syAtAm / pAta vAM no jino'yaMca, dadyAdvAM nau parama padam / mano vAM sadA bhUyAd, dRDhaM dhame jinodite pakSe jinA yuvA pAtvityAdi / vizeSa :- 0 padanta kema kahyuM? guat dhame rakSatu - yuvA pUrve koI pada nathI mATe vAt A na thAya. To gvA kema kahyuM ? orana pUratuM. yuvamaNiti bane alaga vAkama che. mATe vAna na thAya. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 0 yu" vitti kema zuM* ? grAmam AvAm gacchAvaH - arpI prathamA dvi, va, che. mATe sau na thayuM, 0 dvitva e vibhaktinuM ja vizeSaNa che je dvivacana evA maya mATe che [ra76] (17) amada tyA mau 2/1/24 * vRtti :- amA saTTa vAstvacAnuMmamA mA vA syAtAm / dharmastvA pAtu tvAM pAtu / dharme mApAtu mAM pAtu / 5 vRrtyartha :- padathI para rahelA sukSmava ane amar nA hiM. e. va. nA zrama sAthe anukrame vA ane mA~ Adeza vikalpe thAya che. (te padma ane sukSmad - asmar. eka vAkayamAM hAvA joie tathA arthanI draSTie saMbaMdhita hAvA joie.) dvi, e. 1. :- dharmavAM pAtu pakSe tyAM pAtu dharmI tAruM rakSaNa kare. * ahIM svAma nuM svA vikalpe thayuM che. dhamAM mA pAtu pakSe mAM vAtu-dharmAM mAruM rakSaNa kare * anuvRtti :-- (1) yukSmaEaH 2/1/6 (2) vavAtcuvimaavAye...2/1/22thI vavAt ekavAkye | vizeSa :~ paddAt prema kahyuM ? vAm rUkSate - te tane jue che, 0 vA ye kema kahyuM* ? ati vAM vacatu - (sAmAsika vAya che e alaga alaga vAyeA che.) 0 amU aneka prakAre che. - ata: thameADam 1/4 57, amAththI~ 3/2/2, bandha -am tRtIyaAkhyAta vibhakti ahIM mAtra dvitIyA e va levuM. [200] abhinava laghu prakriyA (18) GasA te me 2/1/23 * vRtti :- kesamyamAM sajja pAvarace yudhmamayeste stam / dharmaste dadAtu, tubhyaM dadAtu dharmo me vAtu, matha' vAtu sulam / dharmAMte svam / tava svam / dharmo me svam ! mam kham / maiM nRtyartha :-- caturthI e. 1. OM ane SaSThI e. va. Ga nI sAthe padmathI para rahelA sukha. ane asmad nA vikalpe te ane mai Adeza anukrame thAya che. 0 caturthI e. va. :~ tumyama ne te ane mahAma, nA me jema ke :- dharma te vAtu tumya vavAtu muslama dhama tamane sukha Ape. 0 dharma maghama, vAstu - maiM dharma mane sukha Ape. 0 SaSThI e. va. :- sava nuM te, mamanuM me; dharmaste te tava svama dhama tAruM dhana che. dharmo me mama svama. dha mAru dhana che, * anuvRtti :-- (1) yudhmamATeH 2/1/6 (2) vAta yu vimaavAyaeN 2/1/21thI vAtu .. havAye / - 0 vAt kema karyuM ? tubhyaM dharmo diyate / - 6 vizeSa :- de, r evA ekavacana prayAga sthAni Adezane mATe tathA cayAsa ham nI nivRti te mATe che vAtu sutrama | 0 mArce kema tyuM ? ena pacata .. banne judA vA yeA che, 0 EH kema karyuM ? vaTavA Ayate - tArA vaDe paTakarAva - ahIM tRtIyA eka vacana che. tava bhaviSyati [ra78] (19) niya maLyA deze 2/1/31 * sUtrapRtha :-- nityama, anvAdeze * vRtti :-- yatnasAHi / cUya" vinItADho cuvA mAnayanti / Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yupradu-asma prakriyA 167 ka vRtvartha :- (je eka vAta agAu [ 0 *kya ema kema lakhyuM ? kahevAyelI hoya te ja vAta vize bIju kAMI sat phula ema lakhyuM tethI zravaNa thaI zakyuM. nahIM karavAnI vAta kahevI te avAdeza, to thai zabadane (te sua 3/2/108) thI lepa je vAkayamAM Ave anyAdeza pratye thAta suva zaba6 hete chate amaLA e zabda zratimAna thato hoya to te vAkyamAMnA guma ane thAya che. kamara zabdano) jU-na prayoga nitya thAya che 0 sAmaM ya ema kema kahyuM ? yuyaM vinitaH tada vo garavA mAnayanti dha vo rAta - ahIM 3TH nathI mATe thayuM. (tame vinayavALA che, tethI e tamane mAna 0 pUrva ema kema kahyuM ? Ape che.) ahIM vasa, (2) nitya ya che. mayatanuM samAdhAta yuH1% mugiT - arlI saMbadhana che paNa yumAM puru nathI tethI A sUtra * anuvRtti :- cukavaramaH 2/1/6 na lA ke - (ahIM yudamAma ne badale vat na thavAnuM ka vizeSa :- A vidhAna sUtra che kAraNa pArAyaH 2, 1/28 sUtra che.) 0 yuTya vinita :- e prathama Adeza je uttarapadanA anya dezanI jANakArI mATe che - tatva gua hu anya udAharaNa :- e anvade che. zrema ! yuHkhya yate | [ 9] zramaNa ! amakhema DhIyate | zramaNA ! yuSmAka/asmAka zIlam / (20) rAma=4 pUrva ra/1rapa vageremAM kayAMya vasa-nanuM thaze nahIM. ja sUtrapRtha :- ara7 ra3 gAma pUrva = 1 # vRtta :-- yu maDhamakyAM pUrva sAdhanamadive * zeSavRtti :- ravA syAt / tatA vasnasAdayA na syuH / janA ! yuSmAn It ahuM viroa' vAgaDamathe 2 '126 vAtu gharma: 1 yu ma thI pUrve prathama bahuvacananA be pado ] kvacidvA - jinAH zaraNyA vo yuSmAn vA seve / hoya, temAM eka AmanTaya pada pUrvamAM ane virodhyarUpa kvacinna sAdhA muvihita tvA seve / hoya, bIjuM vizeSa pachI ja Avela vizeSaNa pada kula vRjyartha :- guH-amaranI pUrva he ya te vizeSa rUpa AmaMtraNa pada vika9pe masa Avela saMbadhanavAcaka padane 3tta nathI tema) thAya che. tethI de) ninAH ! sArA vA yumAn vAM samajavuM. tethI pUrvamAM Avela gAma padane seve che - ahIM vikape maet thatAM gudAna var lakSIne vasa-7Sa vagere Adeza thaze nahIM. [25 (subbara -mad mAM kaI pheraphAra thaze nahIM.) nA ! gumAna gutu varSA - (he loko tamane vinaH :- rA nAyata 2/1/27 dharma bacAve.) ahIM = ! e saMbodhana pada guHkSat pUrva prathama bahuvacana sivAyanuM che, tethI zuHd no vara, Adeza na tha. ke IpaNa Amanya pada heya tathA te pUrve Avela AmanTaya pada vizeSa rUpa hoya tathA bIja 5da teja * anuvRtti :- gubbamaH 2/1 6 vizenA vizeSaNa rUpe hoya te te pada asat na ka vizeSa :- 0 "madhutra ! te ghama' | mAnavuM (hayAta mAnavuM) hai) sAdhA! suvihita tevA vageremAM grAma padanI apekSA e avadezamAM nitya ! '' S e o o o o o o o o o o + " vidhi thAya. :: phuvA madhyayavRtti avasUri bhA. 1 pR. 74 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava 96 prakriyA seve - arzI asat na mAnatA tyAM e yumara A zlokamAM 1 ) guHz no Adeza thayo kemake ditIyA e. va. ne Adeza thaI zaka pAdanI AdimAM nathI. [26] [81) [28] (22) jAdavavA 2/1/ra9 (21) ghAghoH ra/1/ra8 * sUtrapRtha :- 2 mad r vA ghA cAle * sUtratha :- 6 - mAthAH ja vRtti :- 1 gaDha 4 vA ghara ti vAmina * vRtti :- nittamAtrATakSagi : a | vasnasAdina syAt / jJana yudhmAMzca rakSatu / (kizca yathA pAdasya ''disthayAyuSmadasmadova snasAdi na syAt / yugviktiSu vasna sAdaya uktAstAthA 'yuga vibhaktiSvapi viire| vIvezvarAdevo yuSmAka kuladevatA / kavidviSatte sa gva nAthA mAvAna, cazmAY=' giSanA kAmaH | vRjyartha :- 2, TUM, 34, ghA, iva e pramANe pAMca avyavanA yogamAM juH ka vRjyartha :- amuka niyata mAtrA | amad nA ghara, nA. vagere Adeza thatA tathA amuka niyata akSarane je samuha te ! nathI jema ke :- jJAna yuHcca rakSA (ane pAda kahevAya che. * pAkanI AdimAM rahelA jJAna tamane bacAve.) ahIM = sAthe gujAnuM suma-ma no vara nA Adeza thato ne prayoga che. tethI vasa, Adeza na thayo. nathI. [siddha hema vyAnI vRtti mujaba kaI [noMdha :- jema yuga vibhaktimAM vasa, padathI pachI ane pAdanI AdimAM rahelA vagere kahevAyA tema ayuga vibhakitamAM paNa guma -amaH nA vaNanaNa, vAma , nau, 1 keTalAMka A Adeza iche che.) te hai, tyA. Adeza thatA nathI.]. vIrA vIzvezvaro devA, graSmAka kaladevatA / ja anuvRtti :- (1) yurama ra/1/6 gva nAthA mAvAna, araH vs nANAna: A zlokamAM cAra pada jemAM prathama yAda (2) aravivAmA 2/1rapa thI satata pachI - bIjA pAdanI AdimAM guwA che; vizeSa :-0 guHTrama e kema kahyuM ? ane trIjA pAda pachI cethA pAkanI AdimAM jJAna 2 zITjhara te svama ahIM jJAna ane zAstra sAthe asmA che. te baneno vala-naNa Adeza 2 ne sabaMdha che. mATe "te" e guHdra no cha na tha .. vibhaktino prayoga thayo. >> anuvRtti :- (1) sumamaH 21/6 0 artho (2) gaDhivAmagya ra/,85 thI 2 = a-vAcaya, samuccaya mA = nideza, viniyoga, cokakasa, have pachI je to ka vizeSa :- 0 1 TAvo: evuM dvivacana | dR = avadhAraNa, pAdapUra, vAkayAlaMkAra karavAnuM kAraNa zudamad - karamaduM banene saMbaMdha vA = vika9 5, upamA jaNAvavA mATe che. ga = avadhAraNuM, judAI paramANuM ja. 0 pAdanI AdimAM kema karyuM ? pAntu vo dezanAkAle jainendra / dazanAM zavaH / [28] Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyayAni 20205053000002400404 zuSmada pUjya mahApAdhyAya vinaya vijayajI rpaNavare racela . haima laghu prakriyAnA abhaya, adhikArane... ... ...grejyueTa pravacanakAra pU. munirAja zrI sudha sAgarajInA ziSya muni dvIparatnasAgarajI (M. Com, M. Ed) e karela gujarAtI anuvAda tathA sacaMdra vivarNa samApta, ARARASI NARARARANANANANARASARANA6A6I5 sujJad-amad prakriyAnA rUpA ceDA kaThina lAgaze, ane tenI upayogitA maryAdita che, tethI abhyAsake vizeSa mu MjhavaNa anubhavAya tevuM lAge teA mAtra rUpe! kaThastha karI levA, jema ke :- slama, yuvAna, yuyama, vagere. vizeSa rasavALAe sva ke anya saMbaMdhi badhAM rUpAnA abhyAsa karavA. sva saMdhi :~ vigraha e. va. :- paramazrvAso va ca - paramatvama , vigraha dvi. va. :- paramau 4 sau yuvAM caD - pamayuvarve vigrahu ma. va. :- pamAzrvate cUya ca para yuSmada 19 A traNe rUpA sarakhA ane mULa jevA thaze, jema ke :- matvama - pamayuvAma, paramayuma, vagere. anya sambandhi :- ati + yudhmaya, - svAmatiAntaH - tAntA: - atikAsama, traNe li Mge - atitvam nA rUpA atitvama * tatvAma * atiyuyama * atitvAna, vagere thaze. TukamAM yudhmay te ve Adeza thai bAkInA niyame lAgaro. . e ja rIte yuvArtAnta:ttiyuvat - yukSmad nA yuvat Adeza thaI - astitvama atiyuvAma, atisUyama, tiyuvAna, vagere rUpA thaze. A badhA vigrahe| samajI levA huMmaprakAza pUrvAdhamAM A rUpa taiyAra karI Apela che. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ so abhinava laghu prakriyA 1 kardama | 5 avyayAni ja *avya aliMga ane asaMkhya che. 7 kArAnI saMkhyAvAcI evA , vatana, vagere, vRtti antavALA #tita ti, ane suwH arara aliMgI che tathA pada [batamajUratama, na], vAkya [virAjamANAtama vacama), avyava [arsa] e aliMgI ane asaMkhya che.* liMga, vacana. vibhakti bhede je vikArane prApta karatA nathI, te "avyaya "na eri surata grAtraNe liMge sarva vibhaktiomAM ane badhA vacanomAM samAna darzana che. eTale ke avyayamAM vyaya-vikAra ke pheraphAra thato nathI. - te nipAta evA nAmathI paNa oLakhAya che. avyayane vibhaktinA pratyaya lAgIne lopa thAya che. temaja "ad Tma 1/1/ra0 sUtrathI avyayanI pada saMjJA thAya che. IIIDiAkara TITIIM kaISTDumin IIIIIIII unity * nantA sakhyA DatiyuSmadasmacca syuralaGgakAH paTuM vAkayamavyaya sAthe varama - ti gAnuzAsana, palaMga leka , Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyayAni 11 avyayAti ) (1) dharAzayama, 1/1/30 * sUtrapRthe :- vira mArA adhyayama * vRtti :- svara, matara , prAtaH punara, yAti ka vRjyartha :- ghara, attara, kAtara, punara, vagere avyo che. ka vizeSa :- svarAdi gaNa* svara - svarga vitA - divasa attara - madhya reSar - rAtri tathA nutara -- kaLasUyA paryuSIta vAsI padArtha punara - pharIne gha{ - gaI kAle sAyam - divasano cheDe aR - AvatI kAle prAtara - prabhAtam - pANI, AkAza navatam - rAtri rAm - sukha mastam - AthamavuM te zuM - zabdAdi viSayasukhI maH - sukha madham - samIpa fiTTANA -- AkAza maNa - anucitatA rANI - AkAza, pRthvI uddhA - avadhAraNa, menU - brahma, svIkAra patino atizaya. kara, sAme prahaNa tam - zuddhi karavuM, abhimukha karavuM. satyam - prazna, pratiSedha mU - nAgale phuDhA - jAhera karavuM te. muvasa - manuSyale ka mudhA - ninimittA. - 39vANa pritI kavI samazA - pAse mRSA - khATu niSA - pAse vRthA - khATuM attarA - vinA, maye vRSA - prabaLa pujA - bhaviSya bhUta mithyA - khoTuM ciraMtana pariztA vizeSa umara - vijana, viyAga, meLavavAnI icchA paraspara a - khule pradeza mithuM - sAMga mava4 - bahAra mithe - ekAMta, sAthe mithunam - yugala mithuna - saMgama sanizam - niraMtara pRtha - viyena judu muhua - vAraMvAra ghi - niMdA mAm - pharI pharIne hiMda - viyoga mag - jadI 6 - jadI, vartamAna Titi - jhaTa mA - gheADu aprApta 31 - utkaTa pheSa7 - thoDuM nIcara - apakRSTa nepama - mauna zanaila - dhIre dhIre koSama - mauna avarathama - jarUra tUma - mauna sAma - aDadhuM dAmana - ghaNuM vadhAre rAtri - tira nijhAmama - dhANuM vadhAre vizvara - vividhatA praznamama - ghaNuM vadhAre avara - pAchaLa a6 - jadI tAna - zIdhrA varam - Du ISTa drA- zIvra gharam - eTaluM ghAjha - nizcaya jim -- dIrghakALa Rya - vima bhArata - dura, pAse zIdhra, zamIpatA, lAbha tiram -- aMtardhAna, avajJA - nilaya tIrthaga bhAva namanuM - namasara sudu - niMdA mUvara - pharIne, te - viga vinA khAjIvAra saddhi - zIdhra kAyar - ghaNuM karIne sAkSAt - pratyakSa tulya prAdu - u UMcuM sana -- rakSaNa pravAdu - avayuM rAn - ghaNuM junuM pradyum - prItibaMdha sanAt -- hiMsA A - prIti sahita vanas - nitya saMbaMdhana nA nitya duw - pratiSada vivAda nAnA - judAI mAryam viziSTa vinA - saMyogane niSedha prakAranuM zIla kSamAM - sahana karavuM (1) hema zabdAnuzAsana sudhA bhA. 1 pR 17 (ra) laghutti bhASAntara bhA 1 pR. 31 1za vyAkaraNa pUrvAdha bhA. 1 pR 16-3 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 0 svayam jAte, pete aruN -- bhUSaNuM, pUratuM vAraNa karavuM F-414 suSThu prazaMsA rAkSat - nitya zu - pUjA sattA yugapat vahavat nibhara puratasa atI - dhaNuM vadhAre puras upAMzu phrI-phrIne khulluM dhruvit - yAga, praza'sA prAcusa vidyamAnatA a akasmAta aNudhAyu sAthe dhIme melavuM bhAgaLa - AgaLa purastAt AgaLa paheluM avisa pragaTa, prakAza, - pragaTa, nAmanA 0 gharAvi mAM upara jaNAvyA anusAra anyeA che te uparAMta paNa bIjA avyayeA che avyaya ATalA ja che; tema na kahI zakAya kAraNa ke jayAre jayAre jarUra paDe tyAre te banAvI levAmAM AAve che 0 upasaga` + dhAtu, nipAtA avyayeA vagere aneka matha vALA hyA che ArkI batAvelA aya tA nidarzana mAtra che A ja ak sa pUrNa na samajavA. 0 A sUtramAM bahucana akRti gaNane mATe che AkRti eTale '"a" ane "AvA prakAranA' ema samajavuM. 0 svarAdi avyaya peAtAnA anA vAcaka che ghotA nathI 0 mavyayam e ekavacana napusa+ liMganuM nirdezana che. [283] (2) cATvesane 1/1/31 * sUtrapRtha :- dha AvyA asave * vRtti :-- mUkAyAnce yAni myu| ca aha ha eva vA evam nUnaM nanu khalu vinA nAnA ISat kiMla vai nA na mA mAsma yat tat a A i I ityAdAyaH svarAzva / * iyanta iti saMkhyAne nipAtAnAM na vidyate pratyeAJanavazAreteniAcate vare cheM....... - dhruvRtti - svepannunyAsa pR. 28 . vadhu a ka nRtya :-- adravya (asattva) mAM vaparAtA ca vagere avyayA kahevAya che tra, ahaiM, haiM, patra, vA, vagere - (akSaya :- dravya je najare na dekhI zakAya ke bIjA koI indriyA dvArA jenA anubhava na thaI zake te - jenA kAi skula dekhAva na heAya te) * anuvRtti :-- vATyA'vyayam 1/1/90 thI avyayam 5 vizeSa :-- va - avAcya, samuccaya, samAhAra ittarettara yAga eva avadhAraNa, judAi, parimANu zazvata nitya sAthe neta-zveta - niSedha, vicAra, samuccaya - mA, mAGa , na, na%0 -- niSedha vai vitarka karavA, pAdapUraNa yatra je kALe, jayAM pratyAra`bha kheda sa - pratividhi kvacitta IMTa saMbadhi prazna danta - pritI, viSa 6. arthanA nizcaya saMpradAna nacet niSedha jo nahi - abhAva dvit - yAga, praza'mA mavaDa, satina viSedha ane jana abhinava - vAva - 'edhita karavuM - * a: gaNa (abhyA) zrauTa - pauSaTa - S devane hava ApavuM vagere nirde za, vinice ga, aha vi, cokkasa - prakriyA haiM - avadhAraNa, pAda pUraNa vipa, upamA vA evam - upamAna. ema, evuM, upadeza, prazna avadhAraNuM, pratijJA nam - tarka tathA - vaN - nAhi niSedha haiM phrUTa che vaT tiraskArayukta beAdhana 1 - nIce jJAta, svadhA ApA kApa, pIDA pitRone mali hava devuM niSedha pU'tuM svAhA aham - cana - paNa pAda pUraNa i - hetu sUcana, avadhAraNu - G (1) hema zabdAnuzAsana sulA bhA. 1 pR 17 (2) laghutti bhASAntara bhA 1 pR. 31 (3) haimaprakAza vyAkaraNa pUrvAdha bhA 1 pR. 161-3 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azvayAni 173 vAva, vAva, vAvat saMdha - maMgathasUyaka, AMtara vAvata, vAvat, - vinA zaruM thatuM kAma, AraMbha, anumAna karavuM pratijJA prazna, atizaya karavI, kAma batAvavuM, kam - hA, saMmati, brahma samApta karavuM grahaNa karavuM 2 - dAna devuM, dIpavuM athe -- aAdeza cai - phUTa karavuM ke, mAtra . , vaTa, vA, veTa, - maDa the, ru, deDa, e viyoga, vAkayanuM mA, tA - badhAM puraNa karavuM tathA aMbedhana sUcaka che. pAdapUraNa -. viSAda, zoka, pADA paTe, vATe - dI - vismaya saMbodhana hai, daM, hR, ci, , , 4 - mastaka are are, are, a, - dama - zeSa karavo, pastA karo, saMboghana anukaMpA batAvavI - vire dhavacana kahevuM krama - prazna-vitarka anavaya na hai kara suma suram, nukrama,, hiMma, - saMbhrama, him, nahima- pratyAkhyAna utAvaLa karavI, niSedha tiraskAra karavo kama - prazna kara at - vismaya tha duma - tiraskAra karavo va-kutsA, niMdA na - prazna kara vartad - hetu artha, 3ra - sAva batAvavuM vAyanI mAMDaNI reSayukta vacana rUd - apUrva artha zuga - pUjA a9pI bhAva - upamAna, avadhAraNa nid - prazna kara tu - vizeSaNa pAdapUraNa avadhAraNa nu - vitaka ,pAdapUraNa vivaTu - tiraskAra thai - bIja vAkayane bArabha kara, pAda puraNa varavana - kavaca vidra-vimarza vicAra kimata - vikalpa prazna karo krika - saMprazna vArtA karavI kara - vikapa karava DhiDhi - saMprazna vata - khera, anukaMpA, vArtA karavI kiMsvit udasvit , Ahe svit varu - jevuM - prazna, vitarka, vika95 avinA - bIje pakSa sahada - abhuta, kheda vahu - vedha sAthat - bIju vAkaya laMkAra, jijJAsA nau, - niSedha kare anunaya, manAvavuM navA - vikipa yaduta - bIjAno anyatra - bI je samaye bIje azayane khullo karo sthAne traputa - mahela heya zarve , za , - levuM tethI ulaTuM mathami - svIkAra karaze jIrA - je sthAne-kALa jJAtu - avadhAraNa padi pUrNa caHi - je rUma, phrIjha, lIma, - videza - - avyakta kara nivedana karavuM vAkya thAkyathA-anAdarapUrvaka tathA pAkanI pUti vathA - yezyitA, zrama - saMzaya, prazna, vIsA, ativRti anumAna sArdastha jana - abhinaya kare, tayA - samAnatA, tevuM be lAvavuM, krodha kare pus - niMdA pAdapUraNa 4 - hi kA pratikuLatAM gAma - javAba Apa T1 - pahelA nizcaya kara thAvata - ryA, mAn - smaraNa karavuM, avadhAraNa, parimANa kheda karavo, kepa karo tAvata- teTaluM, maryAdA ruti - e pramANe, Adi vitra zrA - pritI, sevA, hetu, prakAra zabdano prAdurbhAva Adara, pratakaLatA graMthanI amAptI, padArthane maryA - sImA, hada vipasa vagere soma - pIDA ava, , maTe - tiraskAra nAma - prakAzana yeAgya anupa - anumAna karavuM saMbhAvanA e gya, krodha Ara - niMdA kara, niMdA ma, mA, , ruM, 3, , , sa - bhUtakALa sucana , , , , che, kau1, 1 - pAda pUraNa pUravuM, tiraskAra karavA tiruM - prAcina, AmaMtraNa ApavuM, purAzruti pUrvanuM sAMbhaLelu niSedha karavo sad - sAthe sarakhuM amar - saha, najIka vidyamAnatA trA, sAtama, pArzvana - saman - cAre bAju sAthe, sarakhu 1 thI ami sudhI 20 upasargo che pratyekanA aneka artho che. jemAMnA amuka | arthonuM nidarzana mAtra karyuM che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 174 abhinava vadhu prakriyA u pa sa , (3) dhaja tAcAraH 1/1/3ra pra - aAraMbha, prabaLatAM pUrA - vadha, ghauM, atizaya, aizvarya, parAkrama, apratyakSa * sUtrapRtha :- sa dha tapu kari ma zarU 1 -. vajana, viyega ma - vacana ekatA, * vRtti :- dhana vaijJadaH zA yaMtratA caurya, nidA, apApa saMvAda, bhUSaNa, sAdRzya, ye pratyayAstadanta nAmAnyaya syAt / manuM - samIpatA, DhAMkavuM, ke dha prIti ka vRjyartha :- dhana pratyayane laIne sodRzya, anuvartana lAva - vijJAna, dha] tapu (tA) thI mAMDIne 1ra sudhInA pratye bhaviSa, hInatA, ghaNuM samIpatA, nizcaya, vyApta jene anta hoya tevuM nAma avyaya kahevAya che nim ni - viyega, Tu Du -- ahapatA niMdA je anuvRtti :- svarATADaca 1//3thI thaka bhAva, prAdu va, kaSTa, aniSTa, ddhino avyayam Adeza abhAva vi -- vividhatA, bhaya, sA - maryAdA, propti, ka vizeSa :- siddha hema vyA. nA adhyAya che pAda 2. catra 81 [9/ra '81 thI sUtra che' 21pa1] dUra, kalaha, vyaya, lAbhanI IcchA, kaSTa, sudhImAM tam thI rA pratyAno samAveza thayo che. anavasthAne AraMbha ne - alpatA, samUha, prati - pharI pharIne grahaNa jemAM sUtra 108 [7 2/108] DhAMta baLa '' nuM abhAva, prasannatA, karavuM, sAdRzya, vinimaya, vajana karavuM. baMdhana, Azraya, adalAbadalI, saMmukha, 0 tAdri pratyA :- tanna, trA, pit, DhA, punA, vari - alpatA, dhaNuM 36 -- vajana vAraMvAra nIma , urdU cala , zam , mamarma , san , thA, tham, vadhAre bhUSaNa, cAre prayatna, vAkyane adhyAhAra, 1 camA vadha kRa , mu , , riTAta, 36 , bAju thavuM, muja parIkSA, kSaya, sAmarthya tAta, tAta, utta1 , sAt, mA, mAhi, ghana, madhi - adhikAra, ari - anuvRtta, apekSA | ziva, sAt . 2 rAva, za7 , rAsa, adhiSThAna, sahayoga, samuccaya gaha, prakSa, noMdha :- tA vagere pratyayAnta keTalAMka sUtro have bAdhA,aMdhatA, smaraNa AzIrvAda pachInA sUtra 4 thI 47mAM A ja prakaraNamAM rajU mu - pUjA, atizayatA sata - prabaLatA, saMbhava, dRDhatA. akaSTa, samRddhi, lAbha, prakAza, mekSa, 0 ahIM bahuvacana AkRti gaNa mATe che. anumati darzaniyatA 0 dhana kema kahyuM ? ati - pUjA, 3 -- saMmukha, pAse fzna + dhaLa (tati dhana 72 108) atizayatA. anumati vazIkaraNa pUjA thApti seMdhA (dU2 6/1 8 thI rU ne che) atikramaNa, ajJA,samRddhi IcchA 0 rAsa kema ? mA avadhi maryAdA mATe che. cAra - ahIM bahuvacana AkRti gaNane mATe che. ! 0 udAharaNa :ahIM darzAvela cAri avyaya karatAM ghaNI vadhAre ta nuM rataH - ajunanA pakSe ahIM I tala athavA Avyo che. tethI ja vAcaH e prama Ne lakhyuM che ! che mATe svAdine lepa thaze. 0 2 vagere avyaye mArA mAM nipAtana karAya che. ! (adhyAya 32 7 thI Adi le5) 0 * ema kema kahyuM : [285 je sara rUpe anukArya arthamAM A vagerenI pravRtti hoya te avyakatva thAya nahIM. jema ke, (4) dazA tarapha 281 = samuccayamAM che. # sUtrapRtha :- rva tA: [28] vRtta :- paiyattAta nAnA hatA traNe pALe tay: * 31 mi. 1 madhamatta avay rabhA -1 -10 | # 31 - he ma prakAza gyA pR. 165 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyayAni 175 * sAt / devA ajunate 'bhavan / ravi karNato'bhavat / / girera varAhati / / Wan vRtyartha :- SaSThayanta nAbhana gar Wan tyatha :- nAbhane mahAna judA pakSano Azraya artha jaNAto hoya te arthamAM paMcamI thayela che. tene (teja arthamAM) tasu (tasa.) pratyaya thAya.. tasa, pratyaya vi45 thAya cha. hiya ruha devo aju nato'bhavan = hai| mananA pakSa dhAtune praga na hoya to hatA - arjuna + tasa, = aju nataH grAmAt prAmataH bA - bhathI grAmAt (grAma+ gaviH karNataH pakSe'bhavat = sUrya urjuna 5 mi-yabhI)4i5 grAma + tasa, - grAmataH hA - karNa + tasa, = karNataH pavyaya. 0 ahIyaruha bha khu? * anuvRtti :- SaSThayA rupyA cATa 72/80 hI = smArthAda hIna - sArthathA dhu| 51. yA SaSThayA ruha = gireH avarohati - girIthI ta cha. Wan vizeSa :-0 vyAzraye ma yu ? bhannemA tasa, pratyaya na thA. vRkSasya zAkhA - SaSThayanta 55 5kSanA sAzraya :-1 cyAzraye tamu 72/81thA tamu atha thA. () tasu = u||2 . te udhaNa tasu - AdyA: 11/32 / 2 vAdyAta 1/1/11 yA vA nA vizeSarAne mAre che. vizeSa:- paJcamyapAdAne 22/15 [286 sUtrathI apAdAna paMcamI levI. (5) paryabheH (samaye) 7283 C apadAna 15 yu : Rte dharmAt kutaH sukham - dharma vinAma thA - aA Rte dvitIyA ca * sUtratha :- pari abheH 1/2 114 thI paMcamI thaI che - ApAdAnathI nahIM * vRtta:- pari ami zabdAbhyAM tamaH / paritaH / 0 *hIya ohAMka tyAge -- mana che. AhAGka, gatI amitaH / samAnahI. tethI olAGka dhAtu prayogamA niSedha pratyartha :- pari. abhi, zathI thatuM nathI 52 tasu (tasa.) pratyaya thAya che. pari + tasa. [288] = paritaH (sArU: yI ra. raH padAnte yA ni ) (7) kimadviyAdisarvAdyaupulyabahe:pitta sa 7,2,887 thAre mAsaabhi + tasa = abhitaH - se mAga sUtra55 :- kim advi * Adi - sarvAdi aopulyabahA pita, tasa, *manuvRti :- vyAzraye tasuH 7 281 thI tasu / * vRtti :- kimo dvayAdivaja sarvAdibhyaH aaupulya vizeSa :- siddha hema vyA nI vRtti che arthabahAzca paJcamyantAtvitta ra syAt / kutaH / sarvataH / bhuSaNa pari' = 'yAre bhAnume mAM,' 'ami' = bahutaH / 'ye mAthe' arthamA tasa pratyaya yaza. pravRttyatha :- kim zane, dvi, 0 sarvAmaye hai ? vagere zabdane varjIne navA izabdane, tathA vRkSa pari -. ami vA - vRkSa ta35 / vRkSa sAme ---- aaupulyavAcI vaghu zadane (traNene) paMcata maDI sarva / ubhaya bhI mAra tasa nA . thI 52 pita, (meva!) tasa, pratyaya yAya che. [287] kim tas-(kammAta)(ito'taH kutaH 7/2/80 yo) (1) a-hIyaruho'pAdAne 7288 = kuta - yAMthI. = sarva + tasa, (sava smAta.) sarvataH - sarvathA * sUtratha:- a-hIya ruhaH apAdAne bahu + tasa (bahubhyaH) = bahutaH - mathI. dRtti:- apAdAna parazyAstamuvA sthAna. 000000000000000 grAmate, prAmAt / hIyaruheAstu na . sAhIna / * hIya :- madhyamati bhayukSi mA. 2 3 450 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 abhinava laghu prakriyA manutti :- pratinA paJcamyAH 7/2/87 thA pravRttyartha :- saptamyanta me kima zahane [tathA "advayAdi" - dvi pAre pamcayAH vachata sarvAdi zabdane, atIpuyavAcI vaghu Wan vizeSa:- advayAdi madhu ? zahane] trapa, pratyaya thAya che. dvAmyAm - meyI - dvi za.6 che mAre pit - tam 0 sabasmin savayoH sarveSu Ne vayanamA sarva + trapa = sarvatra - madhe. 0 apulya bahAH bha yu ? 0 bhai| ho: bahaSu - bahu + trapa = bahutra bahAH supAt - ghasA su5yA - 6 pusavAyI = ghAmAM. bahu 26 tathA pita - tasa nAge, 0 dvitaH tvattaH charIta thayu ? * manuvRtti :- (1) trapaca 72/85 yA trapa malA ahIyaruhoH 72 88 thA tamu pratyaya ye! che / (2) kimadvayAdi sarvAdi anaipulya bahAH 7/2/8 ra, Ok mA - dvi, yuSmad , asmad , bhavatu, kim vizeSa :- trapa mA "q" it che te 0 pitU - pahalA 325 / bhAra re che kya mAni puramA 325 mAre cha. kyaGamAni pittaddhite 3/250 pitaddhite 32/10 tasa pratya4. pa. Ita - kim (kasmin ) ku + trapa = kutra vALe samaja, [281] [28] (10) kvakutrAtreha 7/2/23 (8) ito'taH kutaH 7/2/20 sUtratha:-kva, kutra, atra, iha * sUtra :- itaH ataH kutaH * vRtti :- kava, kutra, atra, iha, aite, prabantAH vRtti :- ete tasantA sAdhavAH sAdhavaH / + vRtyartha :- itaH ataH kutaH the Wan vRttyartha :- kva, kutra, atra, iha 241 traNe tasanta (tasa pratyayAnta) nipAtana / trapa, pratyayAnta nipAtana yA cha. 42 cha. * anuvRtti :- trapa ca 72 42thA trapa vizeSa :- idam + tasa = i + tasa bhavizeSa:- sA yAre zAhI sava = itaH - mAyA, etad + tasa. = a+ tasa = ataH (1) vinA yA 15215 che. mAthA, kiMm + tasa = ku+ tasa = kutaH -yAthA - 0 * sAvani * e rIte traNe rUpo che. 0 kim + trapa - kimUnA sthAne kA (yAM) trAnA 0 tas pratyayA-ta nipAtanayA uttara bhutromA 59 sthAne a||2 24 kva yu' tasa nI nuvRtti yAraze 0 kim + trapa ku +tra = kutra - i 0 lA paJcamyA na manuvRtti yatu che. tethA 0 etad + 2 = a + 1 = atra - salI kutaH - kasmAta mANu yu: 0 idam + trapa i + ha = idam n| i, trapa 0 aka, sahita 55 itaH pore thAya - etakasmAta nuM nA ha ataH bAra cha ( bhavat sAthai 591 mA thAya. kva bhavAn , kutra bhavAn re. (7) saptamyA : 7/2/84 [282] :- saptamyantArikamAdenA / sarvatra / 10000000 0 0 bahutra / * sAdhanakA - madhyamavRtti avasUri bhA. 2 pR 45ra Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayAni (11) amadyatane hi 7/2/101 0 anya 8825 :- anyathA anyena prakAreNa * vRtti :- DyantAdanadyatana kAle yathA sa bhavaM [284] kimAde hi: syAt / kahi, yahi . bhuhi| (15) kathamitthama, 7/2/103 pravRtyartha :- saptamyanta sevA - *sUtratha:- kathama, itthama, kima, zahana dvita sarvAhizana tathA * vRtti :- etau prakAre sAdhU / aaupulyavAcI vadu zabdane - anadyatana kALamAM bhavRttyartha :- [kathama, mane itthama, ye hi pratyaya thAya che. the / thama pratyayAna] prakAre arthamA kim + hi = karhi - yAre nipAnana karAyA che. yad + hi = yahi - yAre 0 kena prakAreNa :- kima, + thama = kathama, - bahu + hi = huhi - kevI rIte. vitra :- bahuSu anadyataneSu kAleSu / 0 anena prakAreNa :- idama. + thama, = id + + anuvRtti :- 1) saptamyAH 7/2/84 / thama, = itthama, - merIta (2 kimdvyaadisrvaavgaipulybhe|: 7 2,88 * anukRti :- prakAre thA 721182yA prakAre Wan vizeSa :- tahiM . tasmin anadyatane | Wan vizeSa :- thA patyayanA a516 33 kAle - ta + hi (AdvaH 2/1 41 yA tad ne ta | tham pra.55 pAtana dharAye . tayA kim + thA = yAM ) kathA pare yA5 0 anadyatane madhu ? yadA - (yasmin kaale| kim yat kAle dA yA dA (14) kiM yata, tat sarvaivAnyAkAle dA 7/2/45 atyaya yayo che. | sUtratha :- kima, yata, tata, sarva eka 0 etasmin kAle - etad + hi = etahi etad a nyAta, kAle daa| 206 aka sahita na al. - kadA / yadA tadA / sarvadA / ekadA / [28] (12) prakAre thA 7/2/101 // vRttyartha :- [saptamyana merA kima, *vRtti :- yathAsa bhava syAdyantAta, kimAMdeH prakAre yata - tA -sarvaraka - anya zahAne ' thA syAt / sarvathA / arthamA dA pratyaya thAya che.] pratyartha :- syAti vimati gate 0 kasmina kAle kyoH kAlayoH, keSu kAleSu ke netA kim zana,dvi patasaryAdi vA, kima, + dA - kadA - yAre me za :sana "prakAra" arthamA "thA" pratyaya yAya tad + dA - tadA - tyA; yad + dA = yadA 7. * sarvathA sarveNa prakAreNa * sarva + thA -- yA2; sarvadA - ; ekadA - sarvathA. 15ta; anyadA - bhI samaye; thAya. anuvRtti :- kimata yAdi sarvAdi apulya * anukRti :- sAtamyAH 7/2/44 baho: 7/2/85 yA kimadyAdi sarvAdi ma vize5 :- 0 kAle ma yu ? bhavize5 .- bahu ne saGkhyAyA dhA kA deze . 32 gaya che. tethA kva kutrA traha 7.283 7/2/104 yA dhA prat55 yA cha tethI malA bahu / kva ya nI banavRtti lIdhI nathI. [28] 0 mA sUtra yA saptamyA ti yAya che. mo | (15) sadAdhunedAnIMtadAnImetarhi 7/2/68 sthAdi yI madhI vitabhAva. | sUtra55 :- sadA aghunA idAnIma, Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghu prakriyA 178 tadAnIma, etahi (mabI lugasyAdetyapade thI ase.5) + :- ete kAle sa dhavaH / - anuvRtti :- saptamyA: 7/2/4 Wan vRtyartha:-(saptamyana) samartha mAM sadyA'dyaparedyatyahi na 7/2/-yI ahi.nA . sadA. adhunA. idAnIma,. tadAnIma, etarhi, zabdo nipAtana karAya che. bhavizeSa :- pUrva pore ..sanAma gaNane samajavA. 0 sarva smina, kAle = sarva + dA sadA-mezA abara / eyara = ava reguH -- mA pise me rIta dhunA-malA; idAnIma-bhalA adhara + eghus = adyareSuH - bhIlavasa tadAnIma-tyAre; etahi -241 . se zata:- anyeSaH, anyatareSuH, itaraghuH, vagere * anutti :- (1) saptamyAH 7 284 (2) kiMyataparve kAle 7/285 yA kAle (18) ubhayAd dhuzca 7/2/88 vizeSa :- 0 dA + ghunA pratyaya * sutratha :- ubhayAd ghusa ca idam na a mAheza yatA adhunA 55 * vRtti :- ubhayadhuH, / cAdevana - ubhayechuH / 0 idam + dAnIm mA imne| na yatA idAnIm yayuH. Wan vRttyatha :- [hivasa35 janA sUrya 0 idam + hi mAM idam n| ena yatA etahi yayu ubhaya zane ghusa , pAsa, pratyaya thAya.] [207] ubhaya / ghusa = ubhayadhaH - manavise (16) sadyA'yaparevyahina 7/2/27 ubhaya + pradyum = ubhayeghu - hivase sutra55 :- sayala, adya paredyapi ahi.na * manuvRti :- pUrvA'parA'varettarA'nyA'nya vRtti :- ete'hni kAle sAdhavaH taretarA dedhusa 72/- yA edhuma Wan vRtyatha :- sadyana, adya paredyavi vizeSa :- ubhayasmin ahani ubhaya + zabdo divasarUpa kALa arthamAM nipAtana ghusa edhum thayu che. ryA che. anuvRtti :- kiMyattatsarva..... kAle 7265 yA kAle (16) epamaH - paruta - parAri varSe 72100 vizeSa :- mama ne'ha - samAna + dyas : 1:* vRtti :- pUrva sman varSe parut / pUrvatare varSe sadyas - 21 vasaM. parAri / 0. asmin ahi na = idam + va = a + dya-aya ma.vRttyartha :-- [aiSamaH, paruta, parAri 0 parasmin ahina para + (yavi = paredya ca - mAnasa zo varSarUpa kALamAM nipAtana karAyA che.] vise (lugasyAdetyapade thI a5) 0 pUrva smin varSe - para uta, = paruta. - pira - AgalI sAla (17) pUrvA'parAdharottarA'nyAyatarerAde / 0 pUrvatare varSe - para + Ari = parAri - AIRAT * bhI . +yanuvRtti :- kiMyattatpa nyAtkAle dA sutratha :- pUrva Upara adhara uttara anya anyatara - itarAta, edyusa / - 7/2/85 yA kAle.. + vRtti :- antabhyaH saptamya ebhyo'hana kAle vizeSa :- 0 pUrva smin pasmin vA eyus / pUrva yuH / "saMvatsare - para mAharA + ut pratyaya = parut vRtyartha:- pUrva 5gere sAta zahAne .0 dam 2006 mA santamA 15 sabhA sam hiyasa35 sabhA radayusa pratyaya lAge | 5yanA dadan nA e 5 65eSamaH yayu. Ama hai, pUrva + eyusa, - pUrveyuH - pUrva diyasamA [201] Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyayAni 179 (20) saha ghaNA bA 7/2/104 * vRtti :- sarAvavata prAre dhA ghaNA | | ka vRjyartha :- saMkhyAvAcaka zabdone prakAra arthamAM dhA pratyaya thAya che. ghara ghare = +ghA = gdhA-eka prakAre * anuvRtti :- prajJA thA 7ra 21thI ghare kA vizeSa :- 0 fpvA ahIM mA 2/1/4 thI 5 vAra na thAya kemake tADhi pratyanA abhAve zrAddha: lAgaze nae. 0 timira prA. = jati + dha = kSatija - keTale prakAre - ahIM sAsu mathAvata 11, 39 thI hati pratyayAnta saMkhyAvAcI thatA dhA pratyaya thayo | vahuHi prArA sadupa - ghaNA prakAre arlI vahu TLa me 1/1/40 thI saMkhyA saMjJA thaI. ka vRArtho ;- [ahu ane jaLa zabda bheda arthamAM] saMkhyAvAcI jevA gaNAya che. vahu + ghA (vaDe thAyA ghA 7/ra/104thI) = vahudhA e rIte ja baMnemAM ghA lAge. * anuvRtti :- rAtu laI hat 1 1/39thI sa rUpAvat ka vizeSa :- vahu = dhaNu, judu judu, = gaNuM, judu juduM , 0 A baMne zabdo bheH arthane sUcave tyAre ja sakhAvata gaNAya che. jemake yadu, jaLa:= amuka gaNA vaDe kharIdela ahIM HDa thatA ...zaH 64/130 thI 1 thayo che. paNa jo be artha na hoya te - eTale vaghu zabda "vapula" arthamAM ane "jaLa' zabda saMgha" arthamAM hoya te saMkhyAvata na thAya, jemake, mIkSuLa naLaH - bhIkSune saMgha (21) tu raDe vAvata, 1/1/389 * sUtrapRtha :- ruri asu vaDe halAvata * vRtti :- antakAnta ra sa dayAvat yAtrA datiyA cAvaThThA | ka vRtyartha :- je nAmane ane rAtti (tti) ane atu (satta,) pratyaya lAgala heyA te nAme saMkhyAvAcI jevA samajavA je-je vidhAna saMkhyAvAcIne lAgu paDe te-te vidhAna A nAmane paNa lAgu paDe) jemake, IzAna, + suti = (hityanA savAre 2/1/114thI lopa) thatAM 4. + ati = zani ane rAha chAyA dhA 7/2/104 thI sidhA thayuM. e ja rIte thar + rAvatu = = + avata, = rAvata + ghA =AvatA - jeTalA prakAre vizeSa :- rAvatu (a) pratyaya tha7 | tat etadA DAvAdiH 7/1/48 0 rati pratyaya - cat tatva vikrama saDaka yAyAtiyA Rtima vita: = kSatija - ae saDa ghAratea . # 6/4130 thI 4 thaI zakaze [303] (22) caMdu jaLa re 1/1/4 * vRtti :- 3H rAvata A yaduvA, vALA | (23) vivAre 4 7/15 * vRtti :- driA ! pAM ka vRjyartha :- (jayAM vicAla artha heya eTale saMkhyAmAM ekanuM anekI karaNuM anekanuM ekIkaraNa karavAne arthe hoya tyAM saMkhyAvAcI nAmane pratyaya thAya.) fSA - zi drau fzare eka DhagalA nA be DhagalA karavA, + dhA * vadhA - ane gha re anekanuM eka karavuM - gza + dha :+ anuvRtti :- RDa rAyA 72 104thI ka vizeSa ;- vivADha - vizeSa rIte calita thavuM * pUrva savA cAlI jaI bIjI saMkhyA Ave 0 4 kAra mukavAnuM kAraNa pachInA sUtramAM prAra" virATa ane anuvRtti laI javA mATe che. [30] : (ra) zrI mad 7/2/106 * sUtrapRtha - vA pAt mAtra * vRtti :- 4 rAt vA dAma tham gdhAM | Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 phayartha ;- [ prakAra bhane vicAla artha bhAM] [saMjyAvAthI zabda viye dhyamaJa thAya che. prakAra ;- ekena prakAreNa = eka + dhyama - (J it che AdyasvaravRddhi) aikadhyama vizye (sakhyAyA dhA 7/2/104 ) = ekadhA vicAla ;- aneka eka karoti anuvRtti :- saGakhyAyA ghA 72 / 104 thI vicAle ca 7/2/105 * vizeSa :- vA nuM zraNudhA pratyayane svIkAravA mATe che. [308] (25) dvitredhamadhau vA 7/2/107 sUtrapRtha ;- dvitre dhamaJy edhau vA vRtti :- dvitribhyAM prakArAdiSvetau vA syAtAm / m / dham / dhA / tredhA / dvidhA / tridhA / 5 vRttyartha -- - ane tra zabdane prakAra bhane vicAla artha mAtI hoya to dhama ne edhA pratyaya vidaye thAya che. prakAra :- dvAbhyAM prakArAbhyAM vicAla :- eka rAzi dvidhA karoti dvi dhamatra = dvedham = us (arfar...... 4/3/51 i nI vRddhi dvi + edhA = dUdhA dvi + dhA = dvidhA - ( saGakhyAyA ghA 72/104 2 or fla 5, sir, faragusid. * anuvRtti :- saGakhyAyA vA 72/104 vicAle ca 7/2/105 vizeSa :- sUtramAM dvi: me. va dhamanedho vakyu te vayana bheha-yathAsakhyam nI anuvRtine aTakAvavA mATe che. [307] (29) vAre kRtvasa 72/108 vRtti :- saGkhyAyAH / paJcakRtvaH 5 vRttyartha :- saMkhyAvAcI zabdane anasUyakRtvasa pratyaya thAya che. vArAn paJca kRtvas - pAMya vA2. - [vAra paJca abhinava laghu prakriyA anuvRtti :- saGkhyAyAH 72/104 vizeSa :- tadvata khema hama ? mojanasya paJca vArA: hI vAra nI prAdhAnyatA ke bhane mAnana te baMdha mAtra che siddha hema vRtti kRtvas pratyava thAya mujaba dhAtune kriyA anAM O saGkhyAyA ? bhUraya. vArA asya bhojanam khAnA bhobhane hu vAra ahI sakhyAvAcI atha nathI. [308] (27) dvitricaturaH suca, 7/2/110 vRtti :- vAre'rthe ca / dviH tricaturvA bhuGkate / phu vRttyartha :- (dvi triM catura zahane) vAra arthabhAM suca, pratyaya thAya che. dvitra caturvA bhuGkte me jAya che. madhu yAra vAra - - dvau vArAn dvi + suca. = dvi + sa = dviH trin vArAn tri + suca tri: - - - caturaH vArAn catura. + suca, = catuH anuvRtti :- vAre kRtvasa 7 / 2 / 108 zrI vAre 5 vizeSa :~ A sUtra mRtyusa nA apavAda ye che. 0 suca, bhAMsa pratyakSa che uca, it che. [Bot] == ( 28 ) ekAt sakRccA'sya 71 / 111 sUtrapRtha :- ekAt sakRta, ca asya vRtti :- eka zabdAt vAre suna / eka bAra bhuGka te sakRd bhuGkaM te / ka vRttyartha :- eka zahane vAra bhAM succ pratyaya thAya che. ((ane ten| sakRd Adeza thAya che.) ekavAra bhuGka. te = sakRd bhuGkate anuvRtti :- vAre kRtvas 7/2/108 dvini caturaH suca, 7/2/110 thI suca.. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anyamAni 0 sakRt + su + a adhyayasya 3 / 2 / 7 thasi sApa, padasya 2/1/88 thI saMyogAntano bopa thatAM sakRd thayuke 0 kRtvas pratyaya pAreche [310] (28) UrdhvAdri - riSThAtAvupazcA'sya 7 / 2 / 114 sUtrapRtha :- UrdhvAt ri riSTAtau upaH ca asya vRtti :- UrdhvA dragdezakAlarthAtprathamA paJcamI - saptamyantAdatau [dhApavAdau ] syAtAm upazcAsyAdezaH syAt / upari upariSTA ramya Agato vAseo vA / vRttyartha :- prathamAnta, paMthabhyanta, saptabhyanta sevA dizA, deza, ANa, arthabhAM ri, riSTAt pratyayo thAya che bhane Urdhva no upa mAheza thAya che. 0 u ramyama upari+ramyama uriramyama 0 urdhvAta ramyam = upa+riSTAta, + ramyam = upariSTAta, ramyama, 0 udhve ramyama-upa + ra + ramyama = upariramyama -traNenA atha uparanI dizA ramya che. bheTa rIte :- upari, upariSTAta, vA AgataH uparanI dizA-deza-aNathI yAvesa 0 upari- upariSTAta, vA vAsaH uparanI dizA deza kALamAM vasa anuvRtti :- dika zabdAta dig deza kAleSu prathamA, paJcamI saptamyAH 7 / 2 / 113 thI diga dezakAla - prathamA pancamI saptamyA Wan vizeSa :- saGkhyAyA dhA 7/2/104 sUtranI anuva tA dhA prayane ahIM apavAda che. [31] ( 30 ) pUrvA'varA'dharebhyo'sa'stAtau puravadhazca pAma 7/2/115 sUtrapRtha :- pRrva' avara agharebhyaH asa. astAtau pUra, ava adhaH ca eSAma vRtti :- prathamApaJcamI saptamyantAnAmeSAM pura ava agha syuH / puraH purastAta, avaH avastAta, adhaH adhastAta, ramyam AgatA vAso vA / phra vRttyartha :- prathamAnta, panyabhyanta, saptabhyanta sevA pUrva avara. adhara zahAne dizA-deza-DAdhanA sUrya as-astAta prtyye| thAya che. tyAre putra ne pura, avara, no ava adhara ne adha, maheza thAya che. pUrva + asapura. + as puraH putra + astAta pura+astAta. = purastAta. adhara,+asa astAta = adhaH, adhastAta. avara+asa astAta = aba, avastAta. e pramANe pratyeAgA thaze. artha :- puraH ramyama,= AgaNa rabhya che. avara, = puraH AgataH =bhAgaNathI bhAvyo che. puraH vosaH AgaLa vAsa che. zrInu, adhara = nAthe thaze. anuvRtti :- [dika zabdAda] diga, dezakAleSu prathamA paJcamI saptamyAH 72 / 113 vizeSa :- 0 prabhabha : khIjI dizAo ramya che avarA dig ramyA - paMcamI avarAta - avarasmAta vA AgataH khIjethI Avye che. saptamI - 181 avarAyAM avarasyAM vA dizi vasati [312] (31) parAvaratAta. 7/2/116 - sUtrapRtha :- para UgharAta, stAta, vRtti :- parastAta, avarastAta ramyam Agato vAseA vA / vRttyartha :- [[dizA] - deza - ajanA sUcaka tathA prathamAnta, pacamyanta ke saptamyanta sevA para apane avara zahAne svArtha potAnA arthabhAM stAta pratyaya thAya che.] para+stAta, -parastAta, ramyama.. AgataH, vAsaH 52 225 che, parathI mAyA che, paramAM vAsa che. avara+stAta = avarastAta, anuvRtti :- -[dika zabdAta ] dina, dezakAleSu prathama paJcamI saptamyAH 7 / 2 / 113 vizeSa :- para, avara zahAne tine pratyaya bhAgatAM "sarvAdayo'syAdau " 3 / 261 thI zabda puMvat thaI jaze. [313] Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 abhanava dadhu prakriyA [31] (3ra) rakSiAtara 'SatsaNa 7/2/117 | adhara ramya che, adharathI AvyuM che, adhaTamAM - ja sUtrapRtha :- tija-tara gavare attara, * vRtti :- phiLatA te vAta vA che anuvRtti :- 1 TezA prathamai vzcamI vRjya :- [dizA-daza kALa" nA tA : 7/2/113 sUcaka ane prathamA - paMcamyana ke saptasthata ja kara vizeSa :- siddhahema badhA nI mULattimAM evA DhaLa- 3ttara 1 -javara zone svArthamAM madhara vAghAta che ahIM 3 kArathI anuvRtti lAvI attara pratyaya thAya che] zfkSane rara mukayu che. kSiA+tA =hatanata rama, Inta: 0 tavAcA 3/2/61 thI adhara, avara vagerene vArevA dakSiNa dizA ramya che-dakSiNa dizAthI kuMvat bhAva thaze. Avyo che, dakSiNa dizAmAM vAsa che. 0 madhara zabdanA traNa rUpa thaze. eja rIte utaratA. ta. kArata: thaze. adhara + ( sUtra : 3} = adhaH anuvRtti :- ni rezamApu prathama varSa adha{ tAta, (tra : 31 = madharata:ta, saptamyA che 2113 adhara+mAta, (A sUtrathI) = madharata, paka vizeSa :- siddhahema vyA mAM lai 0 anya udAharaNa :rarara muNya arthI = ne badale ghara carara nI ! dakSiNAta AgataH, dakSiNata vasati. dakSiNAta ramaNIyam anavRtti sAthe lIdhI che. pa sahya . 7/2/124 thI avara ne pazca thatA 0 kSiLa zabda sAthe diza-daza beja atha bhave apara+Ata =pathAt, dakSiNApaga-dakSiNapazcAt che, kALa artha saMbhavata thI. che kAra vALA tA (satara ) alaga pADavA mATe che. (34) vAlirustrathama satA A 7/ra/119 tenAthI " kamAtra sArA 6 7 16 lAgIne * sUtrapRtha :- vA tana ne thaI zake na kSAta, prathama saptamyAH A che A sUtra lAgIne mavara nA cAra rUpa thaI zakaze. * vRtti :- kALA ramyam vANA vA - a ( sutra-30, 30 + =avaH ka vRjyartha :- [dizA - deza sUcaka - tAta (sUtra--) kavara karatA =wattAta, prathamAta sabhyanta evA liba zabadane - tAta ( sutra-1 avara tAta =cavata ta vikalpa "mApratyaya thAya che. -- tata (sUtra-3ra : kavara taH =pravarta. 0 sarvAgAlI /2/61 thI pharvAda zA Dhalirzrama =lija+sAlim [kSA karAra vagara pUva thaze dakSiNamAM vAsa che. [31] * anukRti - ziza jhApu 72/113 (33) adhas forkhya gAta, 7 /112 | vizeSa - che je mA pratyaya na lAge * sUtrapRtha:-adhara mavara li-topa mAta ! te sUtra 33 thI Ata. sUtra : DarathI ata6 thatAM * vRtti -- udhara ta ramyam mAnate vAre vA dakSiNAta. lakhata: rUpe thaze I dakSiNa zabda kALavacI na hovAthI mAtra dizA ka vRjyartha : [dizA, deza, kALa -deza arthamAM lIdho che. arthamAM prathamAna, paMcata, samyakta | ( prathama -sAmAnta lakhatAM paMcamyanta nivRtta thaze. evA madhara - kavara - sulabha - pharAra zabdone phiviAta mAnataH mAM mA na lAge svArtha mAM mAtra pratyaya thAya che. adhara+Ana-adharAta rabhyama AgataH vAsA vA [316] Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyayAni 183 LI [31] (35) arNI re 7/2/120 (37) TUre 7'2/122 * sUtrapRtha :- za zAhI TUre * vRtti :- f% zaDyAMta, prathama mactAtAv* vRtti :- phUDa ziyAtrathama satagyaarTU- adUre ena syAt / pUrva NAsya ramya va sovA dakSiNAda Ahica / giradakSiNA dakSiNa hi ramya vaasevaa| |zeSavRtti :- fma zAtrAmApu prathama - ka vRnyartha :- dUra dizA ke dUra dezanA 15mI saptasthA: 7 2/113 dvi, rAga - sUcaka prathAmAna - tamanta evA rakSA kAlArthAtprathamA pancamI saptamyantAsvAthe dhA syAt / zabdane mA ane gAdi pratyaya thAya che. kara vRjyartha :- adUra-najIkanI dizA 0 ni graMkSaLa raccham parvatanI dakSiNa dizA | ke deza athavALA prathamAnta tathA sabhyanta, ramya che. -kSiA+gari fkSanA evA dizAvAcaka nAmane stana pratyaya thAya che. x anuvRtti :- (1) ni haiza 1 2 113 | 0 pUrva + na = purve ag rLa vANa: vA AnI najIkanI pUrva dizA ramya che ke (2) dakSiNa ta prathama saptamyAH 72 118 [ pUrvamAM vAsa che. vizeSa :- 0 1-di pratyaya adhinA apekSAe ke dUra evo bhAva vyakta karavA che. * anuvati :- (1) Tena pheza...7 2/113 0 dUra kema kahyuM ? dura artha na hoya te sUtra (2) vA DhaLA thI prathama saptasthA. 72/119 32/33/34thI vaLataH, rakSita, phinAM myam thAya. ka vizeSa :- 0 ? kema ? 0 prathama-saMptamA kema ? - DhaLiH mAta: thayuM. a6ra atha na hoya te sUtra 30 thI basa pratyaya 0 mA-mANa pRtha grahaNa anavRtti mATe che purva + a = pu + ma = pura: 25m 0 ? prathama- myA kema ? puraH mAtaH (paMcamI che, (36) verAta 7'ra/1ra1 0 4nI vivakSAmAM pUrvokta mana sattAta, vagere * sUtrapRtha :- Raa katAra pratyaya lAge ja che paNa vA nuM grahaNa karyuM nathI. * vRtti :- 3tta 1 kattA uttara (tarA nI anuvRtta AvatI nathI) ramyam vAse vA / | zeSavRtti :- (1 zAta vija gresa mATenu ka vRjyartha :- [dizAnadeza athavALA prathama pAmI sakhyA 72/113 dizA - arthamAM prasiddha evA diza --deza-La arthamAM tathA prathama prathamAta satammana evA uttara zabdane cAmAdi vika9pe thAya che, - camI-samI vibhakti vALA evA A zabdane (1) 3ttara + =ArA (2) karA+fTTa==A di svArthanA "pA" thAya che, unA sUtra 38 jue. [27] (3) kAra+mAsa (sUtra : 34) ': [19]. (4) 3ttAta, (sUtra : 35) 3rAta, (38) huM va : 7/2/123 cAre vikalpamAM ragha6 vAsa: vA sUtratha :- , : ujAdazA ramya che ke uttara dizAmAM vase che. :- aJcatyantAhika zabdAdi hitayA dhaina yAlupa syAt / tallupa ca zrI pratyayasyApi luba bhvti| ja anuvRtti :- (1) phin fTA 7/2/13 pra.cI dika prAdezaH kAlo vA ramyaH prAga rabhyam / (2) vA linA .. prathamA tidayA 7 2 119 evamArA to vaaseN| vaa| (3) mANI TUre 72/120 thI bA-sAda ka vRjyartha :- [dizA-deza-kALa sUcaka vizeSa - 6 zabdanI anu9 cAlu nathI. evA prathama-paMcamI-saptamI ane heya tevA 0 prathama sattasthA kema ? kasarata mAnataH arthI anna cheDAvALA dizAsUcaka zabdane lAgelA paMcamI che mATe A yA ina thAya ghA ane putra pratyaya lApa thatA strI pratyayane [118] paNa lepa thAya che, Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 prAcI dika. ramyama. pUrva dizA ramya che. prAza, ramyama, -(dhA pratyayanA lApa thayA che) pUrva dizA - deza - kALa ramya che. (paMcamI) AzataH thI AvyA che (sasI) mAM vase che. * ahIM - pra+azva (jjatauca - dhAtu) koDana+ 4/2:46 na, lApa - prAca anna: 2 43 thI (r)f=pra+tro, anya 2 prAT 2!1/104 thI dI prA+zrI=prAcI 0 hijha,rAzAta, 72/119thI dhA=prAntadhA 0 4pUre na 7/2/122 thI 'na'=prIlana =prAcI+dhA/na - 'jhukte" thI lApa thatAM prAcI. kayAreno kharca 2/495 thI 7 lepa = prAtra-avyaya saMjJAthI na leApa (avyayastha _3/2/7) canna:gama, 2/1/86thI 'prA thI'prAya ? * anukRti digdezakAleSu prathamA paJcamI satA 72113 w 5 viroSa H-- ahIM ma tra azva pratyayanta ki zabda ja levAyela che, 0 AjarIte pracA, sa vAda vagere rUpe! thAya. [32C/] (39) X-ST ,i pUrve cacA'ta 7 2/124 * sutrapRtha :-- vacce patha vitta, pUttva ca Ati * vRtti :-- =1 ni prazrvAsa / kSaLavaaAta maiM vRttva :-- [ma zabda akalA hAya ke tenI pUrva dizAvAcI zabda hAya -tene gAta, pratyaya lAge tyAre attara ne tha Adeza thAya che]. apAta=zra+JAta =cAta -pAchaLanI dizA vRkSaLa + apara + mAta, = rUAkSaLavathAta, - dakSiNa evA aparabhAga maiM vizeSa :-- aa, pratyaya adharAvAta vAta. 7 2/117 thI grahaNa karyA che () pazrcAt ramaNIyam pazrcAt Ag2ataH pazcAt vasati [321] (40) vAttaraparelve 7/2/125 sUtrapRtha :- yA uttaravare badhe x vRtti :~ vacAryuM ke avarA m| 5 vRttva :-- [UT zabda ekaleA abhinava laghu prakriyA hAya ke attara pUrva dizAvAcI zabda hoya ane uttarapade la zabda hoya tA attara nA vikalpe paTM Adeza thAya. UparlR sastuM mApa + a ma = cAma vikalpe chaparAma. - bIjo ke pAchalA ardhA bhAga * anuvRtti ::~ veyati pUrva caca 5 vizeSa :~ 0 uttara56 krama karyu. ? aparAmarzvajJAmate -kamAsa nathI mAre uttara pada nathI, 0_q+va+dha=siLAvarodha /rakSiSA : [32] (41) yAtauAAta, 7/2/130 * vRtti :-- hraYsamyAM karmakartRbhyAM yoge prAcatara che. sadmArA isAta (chAta) cAtya gamyAyAm / dviH sakAra pATha sAmarthyAnnAsya Satvam / agnizAta..rAtioNTam, mati cAta, vA . to OM ghRttva :- ka ne TM dhAtunA coga heya ane kartAne mU tathA ati ne yoga hAya ane AkhA paTTAne lagatA prA,, atar, tar-' (pUrva na heAya te pachI hAya tevA bhAva) teA kama - kartAvAcI nAmane adimAM jJa, kAravALA rasAta pratyaya lAge che ane A jJAta. pratyayanA AAdi '" nA (e sa kAr pATha heAvAthI) pa thatA nathI. 0 sarve kASTha prAga. anabhim akirAti iti pra+nAta=agnijJAta jAti je madhu' lAkaDuM pahelAM agnirUpa nathI tene agnirUpa kare che. e rIte-nilAta, mati, pratijJAta,yAta, * anuvRtti :-- 4 mUtimAM turthAM prajJattaE 7 2/126 maiM vizeSa : vyAkhI kema kahyuM ? gajainamati skrAima lADu agni thAya che. } 6. tA 6. na thAya te navaH 2 359 thA *_udAhaNuM udkmaatkre| tilavaNama [323] (42) nAteH samparx 27/2/131 * vRtti :-- hravRttimAM savA cacAne hrA. karma bhavati sampattRva prAgatattatvena jAte. sAmAnyasya vyAta svAt syAt / asyAMzenAyAM sarva zastramagni Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayAna 185 satkaroti vama / evamagnisAdbhavati / agni sAtsyAta manutti - 1. kR-bhU-asa 72,126 agnigAlampate / cakAra uttaratrobhayo. samuccayArthaH / (2) jAte sampadA 7/2/131 yI sampadA vRttyartha :- kR bhU asa, mana sama. (3) vya ptasmAt 72 130 thI smAta pUrvaka 14 dhA)nA dhAga hAtha te OM dhAtunA vizeSa:- kama katRbhyAM - prAgatattatve bhavAyanAmane tathA kR bhU asa. 25ne sa pata. -vRta yA che. nA kartAvAcaka nAmane sAmAnyanI vyAtimAM eTale AkhI jAtine lAgatAM-pUna hoya te &thAya-yA pathamA sAta pratyaya thAya che. ye trA ca 72133 asyA senAyAM sarvazarama, agni sAta, karoti- | vRtrita:- devatrA karoti dravyam / daivama - / senAmA 55 zakhAne he pratyartha :- [satabhyanta nAmane anasAta kare che. arthAta pahelAM je agnirUpa -bhU-sa, tathA sama pUrva pada dhAtunA na hatAM te badhAM huM agnirUpa thAya che. yAgamana madhIna ma] deya-hAtha 43,yA agnisAta, bhati, agnisAta, syAta, yogya hoya to jene adhIna karavAnuM hoya tene agnisAta sampadhate kA pratyaya thAya che. C sUtramA ca // 2 sampadA bhane kR-bhU-asti deve adhIna deya karerAti-dravyama-hepane adhIna nA samuccayane mATe che. hAtha vaDe kai devAnI vastu 35 kathana kare che + manuvRtti :- (1) kR-bhU-astibhyAM kama kartRbhyAM devAtrA-devatrA karAti drazyama se rIte prAgatattatve 72 126 (2) yAtIsAta 7.2/130 devatrA-bhavata, syAta, sa padyate yAya. vizeSa :- 0 vI zata me 205 anuvRtti :- (1) ka bhU asa. 7,2, 126 55i ma1yana sa prAga atad tada, bhAva 3the (2) jAta sa padA ca 7/2/11 yA sa padA vyApta thAya che. te rIte jAtithI sAmAnyathI sarva vizeSa :-sUtramA ca te sAta pratyanA yatisamadhe prAga -atada, tad 32 vyAta yAya che. anukaraNa mATe nathI ane mAtra adhIna zabanI vivakSA [24] 5 yA sile 5 ca 62 / kR-bhU-ama-sampanI anukRti arlI levI che temaja uttara sUtromAM laI (43) tatrAdhIne 72 132 pI nayI. * sutratha :- tatra adhIne O? deya bhavu ? -rAjA sAd bhavati rASTram vRti:-saptamyantAdadhIne 'the bhvastisa padyoge -12lane mAdhAna cha -1lI 2.55 ya ssAtsyAta / rAjJi adhIna rAjasAtreti bhavati, deya nayA bhAra trA na yAya. syAta, sampadyate vA vRttyartha :-sabhyanta anemadhIna [26] thaI 12 matha mAM kR-bhU-asa, tathA sama, (45) saptamI dvitIyAdevAdibhyaH 7/2/134 pUrvaka dhAtunA yoge jene adhIna thavAnuM sUtra :-saptamI dvitIyAt devAdibhyaH 3 32yAnu cha tene ssAta, pratyaya thAya che. *ti:-saptamantajhyA dvati yAntebhya ca devAdibhyaH rAjJi adhIna kagata - rAjAsAta. karoti svAthe 'trA' syAt / daveSu vasati devatrA vasati / rAjan+ssAta-na, so5 pUrva yatA rAjAsAta, deveSu bhavati devatrA bhavati / deveSusyAt devatrAsyAt / thayu che. ( 2ne macAna 43 7. thAya che.) devAn kagati devatrA kare ti / devAn gacchati devatrA merI pramANe rAjAsAta, bhavata, rAjAsAta gacchati evaM manuSyatrA vasati, gacchati / matyatrA / syAta., rAjAsAta, sampadya te-traNu 31thaze. puruSatrA gacchati / devAdaya: ziSTaprayoga gamyAH Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 abhinava laghu prakriyA javRtyartha:-saptabhyanta mana pratyaya vi485 thAya cha. 'iSTa' - prAzita dvitIyAta evA re vagere zabdone svArthamAM manArA 24 vAya 'aniSTa' zrAddha tra pratyaya thAya che. jemake vagere aniSTa kahevAya. deveSu vasati -15mA pasecha -devatrA vasati 02-bahu sabhAM:- prAme bahavaH dadAti deveSu bhavati-hemA thAya cha-devatrA bhavati vipe bahu+zas-prAme bahuzaH dadAti rAmanArane deveSu syAt -devAsyAt , devatrA karoti gAmamAM ghaNA loko Ape che. devAna, gacchati-neya-devatrA gacchati bahudhana dadAni 5 bahuzaH dhana dadAti-dhA me zate manuSyatrA-gacchati vasati, dhana mA che vivAhe bahubhiH 5kSe pahuzaH matyatrA-puruSatrA gacchata bhuktama -vivAhamA samAyu 10 mahI deveSu-satamyanta. devagan-dvitIyAnta merI pramANe bhUrizaH, prabhUtazaH gaNaza se prayogamAM jhA pratyaya tha che. zabdo-vadhAre-ghaNuM evA arthane sUcaka che 0 devodi-deva me3 ziTa prayoga che. (mATe zasa,' pratyaya thye| ). * manuvRtti:- deyetrA ca 72/133 yAtrA 0 miniTa :- alpa sabhA : alpa AyAti pakSe (alpa+zasa.) alpazaH Wan vizeSa :- devAdi // 21 (24 tamA AyAti thAI mAcha; alpa pakSa alpakSaH prayoMyesa cha te) deva, manuSya, puruSa bahu mayA, puruSAH dhana datte -(zrAddhamai) thAI ghana cha. zrAdhe [27] . alpaiH pakSe alpazaH bhuktama, zrAddhamA the| (49) bahvalpArthAta, kArakAdiSTAniSTepzasa 43bhA merA pramANe stekazaH (thAI), 72 / 150 katipayaza: 4 -thAI atha bhUya che bhATe sUtratha :- bahu-alpa arthAta, kArakAta 'pzasa sAmyA. iSTa aniSTe zasa. 0 bahu-alpa pa ma ? -azva dadAti * vRtti:- bahvAta alpatha raca kArakavAcinA 0 kAraka bhay? -bahunAM svAmI nAmnaH 'pzama ' pratyayeA vA syAt / yathAsaGakhyamiSTe- (0 iSTa-aniSTa bhayu? 'niSTe ca viSaye / rUTa prAzivAdi, aniSTa zrAddhAdi / bahudadAti zrIdhe -zrAdhamAM ghAyu bahvartha-prAme bahavAdadata, bahazodadati / bahudhana dadAni, alpa dadAti prAzivAdI rAmanArane the| mAyu bahuzo dhana dadAti / vivAhe bahubhibhu kta bhushe| bahu pani sAthe, alpa sAthai samAdhita cha bhuktamatithibhirityAdi / evaM bhUriza , prabhUnaza , gaNazaH / -552 / 4 the raNale zapa' naay| alpArthe alpa AyAti (kartR kAra kavAkyam ) alpaza 0 pratyayamAM 7 kAra upara kArya karavA mATe che AyAti / alpa dhana date alpazodate zrAdhdhe alapairyuktam bhavizeSa :- kyaGamAnimitta te 3 '2/50, alpazA bhaktamityAdyapi / evaM stokaza. katipayazaH / hasvasya taH pit kRti 44/113 mere sUtramA pit baha valpArthAditi kim? gAMdadAti gAMdadAti, sazva dadAti / kArya mATe 1 kAra mukhya che. kAra kAditi kim ? ghahUnAM svAmI iSTAniSTha iti kim ? [28] bahadadAti zrAdhe alpaMdadAti zrAdhdhe, alpa dadAti 47 sakhyakArthAdvI sAyAM zasa. 7'2/151 prAzitrAdA pakAra : zikathi: / 'vRttyartha :- 12vAya 'bahu' matha sUtra :-makhyA aikArthAt vIpsAyAM zas vALA nAmane 'g arthano saMbaMdha hoya * vRtti :- makhyo kArthAbhyAM vI sAyAM dyotyAyAM mana alA, pathayANA nAbhana aniSTa zanu vA syAt / ekaikameko vA datte / mASamASa ma / samaya hAya zasa" (za) | mASA vA dahi / . Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyayAni OM ghRttva :-- (kArakavAcI)saMkhyAtmaka zabdAne tathA ekala saMkhyA sUcaka evA parimANa vAcaka zabdane jo vIpsa' (ekaja kriyA-be vAra) atha` hAya tA vikalpe AnU pratyaya thAya che. jemake :saMkhyA :- ma'vikalpe" (RHA) ja: je ekekane - darekane Ape che. ekAka ;- mamAthama vikalpe mazaH sRdi (sone) eka-eka "male" Apa * anuvRtti :-- (1) cAcAMta cArAt* 7/2/150 thI cArayAt:2) cAN 6/1/11 thI vA maiM vizeSa :-- C ? sAhedArthAt kema kahyuM mau mALe haro --me-be mAsA Ape che. ahIM mApA pada sakhyAvAcI ke ekatvasUcaka nathI Dhau TrA saMkhyA che aya mAM dvivacana thAva che 0 ! vIpsA krama kyuM ? 0 vikalpa se 'vIvyA'' fDhA: pakSe tau Dhau 0 ? rAta kema kahyuM ? yevI kAraka nathI, [29] (48) savrutti thaLa, 72/108 * sUtrapRtha :~ tad vati dhaNa * vRtti dvitribhyAM prakAravati dhaN / prakArAveSAM dvaidhAH / dhaNa vajanAtasya nAvyayatvam / E nRtyatha - dvi ane tri zabdene prAr (ane vicAha) arthamAM thaLa, pratyaya thAya. Dhau prajA vAM-du + tha = dhA: AnA be prakAre {'mane'hi 4/3 61 thI vRddhi] :dhaLa ttastrAva AsaH 1 132 thI vaLa pratyayanuM vana kahyu` che. mATe te avyaya na gaNAya -tethI ja syAdi vibhakita lApa na thAya. -- * anukRti :-- (1) praznArlR thA 72 102 thI praznAr (2 vicAhe 2 7/2/105 thI vicAra (3) f, rA... yA 72/107 thI dvitri oN vizeSa : udA. tri+dhaLa = dhAna [33] (49) vivitathama te tarAvAmA: 1/1/33 * sUtrapRtha vimavitathama antatatta -bAvAmAmA: * vRtti :-- vibhaktyantAmAsthamavasAna tasAdi pratyaya ntAbhAvAvyayAni syuH cirAya cirAt / bhavatu atu / putaH / nathamU : vRttva : vibhakayantanA jevuM tathA tatta thI thama, sudhInA je pratyayA - te pratyayAntanA jevuM je nAma te 'avyaya' kahevAya 0 syAdi cirAya, citta, (dI kAla) -banne vibhakata antavALA pada jevA ja padma che. jemake carAta (paMcamI e,va. mAta jevA che.) 0 tyAdi mavatu, atu (dhAo) AjJA tri.pu.-e.va. jevuM nAma che mATe avyaya gaNAya 0 tAdi :- zruta: (kayAre) tasa pratyayAnta jevu' nAma che. thama (kevI rIte) thama pratyayAnta jevuM nAma che. * anuvrutti :-- vAcA'vyayama 1/1/30thI avyayam 187 kaoN vizeSa -- miti :- rayAvivi mavita 11/19 thA sthA,i tya. di vibhakti che. 0 vimavayata :---vibhakti lAgyA pachI na!khanuM ke dhatunuM je rUpa bane che te rUpa jevuM jenuM rUpa hAya tevuM pada vimavatyanta kahevAya. 0 AmA 'nA jevuM' -jemake vibhAtyanta jevuM (). At zabda talATi AkRti gaNu mATe che. 0 anyaya sattA thavAyI daramAM sthAdi vibhakti lepa thAya che. 0. prAdi antavALA "jevA'maya :vRta:, cA, tathA. tham, aham nam tam . pAptam, caina, tena, vire, antaLa, te meviya, cAra, viAta mAta vimya anyatsya, mama, pare, pra,pro,vAda ve. deto, rAtrI vesTAyAm,mAtrAyAm 0 *tyAdi antavALA 'sevA' maya :-- basti, nAti, tti, ma, vidyute, mati i vrutti, manye zalye, satu, manu pUrNAMte, yAt, Asa, Aha, varte, navartate, yAti, cAti, padma, vacatta, Ava, gAGa [331] .... .... svAda-tyAdi jevA aya - madhyamavRtti avasUri bhA, 1- pR. 10 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 abhinava laghu prakriyA (40) vata, tasyAma, 1/1/34 gacchannAsta iva-gacchan ta cha tathA 'vata ' pratyAre sUtratha :- kta, tasi Am 0 kriyAyAma madhu ? hasti iva sthUla vRtti:-vat tasi Am pratyayAntam anyaya sajJa sya t / zeSavRtti :- / / tatra 7/1/53 sapta-5-ta // vRttyartha :- nAma vata tasi, nAmane / 35 sA 25 bhane suuyte| vat thAne (tasa.) sane Ama, pratyaya lAgyo yate / che. muktau iva-muktivata, zAntau sukham [28] avyaya kahevAya. 13 / tasya 7/1/54 - panta bhane sA25 saya | suuyvt| vata yAya . -catrasya iva-catravata maitrasya * manuvati:-svarAdayo'vyayam 1/1/30 avyayam | mukhama -gAnA bhautrana bhu5 cha. [28] vazaSa:-0 vat-tas nAsayathA [333] Am patakSitanAso (52) tasi: 8/3/211 0 vat tasa bhare the| sUtra 51/52 *vRtti :-- TAntAcalya dizyarthe tasiH syAt / 01 :- kt munivat vRttam - muni sudAmnaikadika, sudAmato meghaH / bhAyAe [tasyAhe kiyAyAMvat 72/51] Wan vRttyatha :- tRtIyA-tanAma tulya tas-uramtaH - chAtI 12mI zivANu yathorasaH dizA arthamAM tati pratyaya thAya che, 1/3/213 tas ] am--uccestarAma -2bAre yu sudAmnakadika sudAmatA megha-suhAmAnAmanA (kimtyAye'vyayA...Am 7/3/8 thI An) pahADa je dizAmAM che te dizAmAM varSo traNemAM avyaya saMjJA thatA svAdi pratyaya na lAge. [332] anuvRtti :- TaH tulya dizi 3/210 (51) syAderive 7/1/52 vizeSa :- tasi pratyayamA i ita, che. te vata-tasi-Ama 1/14. vizeSa mAra che. * sUtratha :- syAdeH ive [33] vRtti :- syAdyantAdivAthe kriyAsAda zye vata / (43) yatvAtumama 1/1/45 syAt / azva iva azvavad yati catraH devamiva / * sUtratha:- ktvA tuma ama, devavatpazyanti munim / +vRtti:- vatvA tuma -am ityedantama avyayam / :- tatra 71/52 tasya 7/1/54 kRtvA / katu ma / yAvajjovam SuSThIsAtamyantayA: sArdazya vata / catrasyeva-caitrAvanmatrasya javRtyatha :-ktvA (tvA), tuma., ama, mukham / muktA viva-muktivacchAntau sukhama / / pratyatha:- syAti vimati santa pratyaya jene ane have te avyaya kahevAya. DAya tanAmane ''iva" - nayu-DiyA35 () ktvA-kR+ktvA kRtvA - ( bhU..) sAzya athavA mATe "vata" pratyaya 0 tuma kR+tum+krtum-23|| bhATe(48 nAmi thAya thAya che. azvaiva-ava+vata.-adhivad nAzAthI kR / kara.) - (tya bhU..) yAti caitraH -caitra ghAnI peThe jaya che. () ama-yAvajIvama.-03tyA sudhA (44) devama, iva-deva+vata,-devavata, pazyanti munima. ___ anutti :- svarAdayo'vyayama 1/2/30 avyayama, * anuvRtti :- tasyAhe kriyAyAMvat 7/1 51 vizeSa :- ktvA mane tuma nA Aye thA kriyAyAM vata yA ama Nama kha Nama / yAtanAsA tuma -kiyAyAM . tuma...ntI 5 3/13 ama -(Nama) Wan vizeSa :- 0 iva meM 8441 -- pameya bhAva batAve che. upamA mAthe phula ne saMbadha hAI yAvato vinda jIpaH 54 55 kha Nama ) svAdvarthAdadIrdhAt B5mAna pAyA thA vata prat55 thAya cha 5453 ktvA (tvA praka kAla 54/47 0? syAdi madhu ? [33] Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyayAni (54) gati 1/1/36 * vRtti :-- gati sa MjJAmavyaya cAta / vRrtyartha :-- gati saMjJAvALA zabdo avyaya kahevAya che. * anukRtti ---vADye Dacayama 1/1/30 thI avyaya maiM vizeSa :-- sidda hema vyA.mAM adhyAya traNa-pA--1 sUtra 2 thI 17 (3/1/2 thI 31/17) sudhI gati sa'jJAnA vidhAtA che te darekanI avyaya sa'nA samajavI. (jue sUtra-1pa-gati saMjJA) [336] (55) sAghanuraccisthatiH 31/2 * sUtrapRtha :- zrImad anusaraLa jvA: 2 nati: * vRtti :-- ete upasargAzca gatayaH syuH te ca prAga dhAtAH prayAnthA / rIkRTya, rIkRTya / lA kutca / maiM nRtya :-- ii vagere zabdA, nakala rUpa zabdA, diva (6) pratyayavALA zabdo, (mA) hA, pratyayavALA zaThThA tathA upasamAM badhAnI gati saMjJA samajavI. teo dhAtunI pUrve prayAjAya che. jemake :- kRtya svIkAra karIne, jharIkRtva svIkAra karIne anukaraNa :- vATa kRtya 'khATa' avAja karIne ahIM IkRvAmAM rakta zabdathI gati" saMjJA thatA "kRti vanya tatpuruSa' 3/1/42 thI samAsa mananaH vaiyapa, 7/2/154 thI ca "Dhavazya ta: vikRti" 4/4/113 thI taeN thatAM -kRtya banyu. maiM vizeSa :-- 0 udAharaNa :(triya) aparuM guja}vA- (guru+diva)jIvatjhIkRtya dhALuM karIne -ahIM kR-mU divaH 7/3 111 thI sa nA rU thaye che (kAca) paTavaTA kRtya -paTapaTa karIne accayatA... Tvinca 7/2/145 thI vaTavaTat yAraut 7/2/149thI t lepa paTaTal TaTa-36 =vaTapaTa -=vaTavA (upasatra) praznane navA=XE7=prakRtya. 0 upasarga X-16:-gava-sam-anu-avanila / ni tu/ ura- ami hrApha, ni--vi-prati--pari-30 -adhi-pi-mu-36-prati 0 ii vagere - jharI-jharI=svIkAra, vistAravuM, ghaNuM, praza MsA svIkAra, ghaNu, pazu sA UrUrI pAmpI nAza karavA, madhuratA, karUNlR vidyApa vistAra tAruMI-mAtAkI = varNa, -uttamA, vistAra kAMti-mAkAMkSa-vistAra 1 189 dhUzI rAjA, 5 rAjA, 'sajA, prAA = yArete atha-parilavArave, hiMsA karavI mAjhampI, devAzI auvAhI = AviSkAra, hiMsA karavI pAvalI zabda karaveza, hiMsAkaravA. - maHT=malamo 'varaNa karavuM, cUrNa karavuM guruputra-krIDAkaravI, pIDA karavI. sajUs sAthe nahyuiTI --vikAra, kriyAnI sa*patti, krama siddhi,aTaka ke vivI, AvI -vikAra, vicAra karavA, vibhAga-karave zrASaTa --devane niveda karavuM. pUjA karavI vauSaTa devane niveda karavuM svAda| devane niveda karavuM, tRpti svadhA devane niveda karavuM, prIti, abhivAdana Rta - zraddA karavI, zIghratA trAlayud* Avisa khulluM karavuM - prAzita karavuM pasa, kevAjI - vistAra karave. 0 cAMdri zabdonI --mU-gati sAthe ja gati sannA thAya. 0zrata zabda che--SA sAthe ti saMjJA thAya. 0 prAdUm vagerenI kR sAthe gati saMjJA thAya. [337] 1 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 abhinava laghu prakriyA A sUtrathI ya ka aa ne thatA gujarI tethI jI strI jAti idam je paTa sapheda na hato tene sapheda kare che. 0 mAravI==AtkAni-mALA na hoya te mALA thAya che, te gumati-sapheda thAya che. vizeSa :- 0 purve je na hatuM te have thAya che tevA arthamAM nIcenA udAharaNa che 0 guyoge -suvaNI jAti daH -paTa zveta kare che o kriyAyoge zI krAti catramU-catra karAtuM kare che 0 dravyayoga :- 0rI reti duSThavALo kare che. 0 samuha :- sajIta : - gAyono samuha vikAra mege - ghaTIti mRma -mATIne dhaDe (56) kRatetaNAM jhUMpAtRRAM prAtatta righa 7/2/126 ja sUtrapRtha :-ku-mU-ritamyAM varSamyAM prAga taru tara tye vi: ka vRtti :- vata, kRpA thI traMthAM dara bhava stiyoge prAgabhUtadbhAve viH syAta / ka vRjyartha :- karmasUcaka nAmane 5 dhAtunA ne tathA kartAsUcaka nAmane meM ane 33 dhAtunA vege "pizttara - pUrva na heya paNa have bane tevA arthamAM diva' pratyaya thAya che. diva-apragita che. juo sUtra pa7) dara vizeSa :- (0 AkhA padArthane grAma -- taH -8 mAva je e--eTale ke padArthanA koI aMzano pheraphAra hoya to ziva pratyaya na lAge. jemake :- ajIva jIruM reti purA - pahelAM azukala hatuM tene ekavAra (ekabhAgane) zukala kare che te artha che mATe di' na lAge. 0 sUtra mAM dvivacana mukayu' ta ma jhUma mAM thAsa yam mATe che jema ke DhorI reti caitramUTina ( nne ne 21 91 thI 2 lepa), dha tricaka 43 108 thI dIrgha chuM 0 dravyane guNa-kriyA sabadha - samuha - vimAra cogamAM prA ta ta mavati e pramANe pAMca prakAre pheraphAra thAya che (jue sUtra-57) [338] (57) zcAttaravADanA 43 111 nA sUtrapRtha :- kuM: va aa aa gALA ghara :- manaracayathAvaMLaDana daryo {H yAta, ! azukla zukla kagati zuklI karAti paTam / mAlI kati puSpANi / azuklaH zuklaH bhavati-zuklI bhavati / zuklIsyAt / ka vRjyartha :avyaya sivAyanA 4 varNAnA nAmane "gha' pratyaya lAgyo hoya to 21 ke 2 ne zuM thAya che. azukla zukla karoti-zukla+cci che ? ana- thayA kema kahyuM ? DhivA mUta rAtri - rAtri divasa thaI aSaya che, -mATe sUtra na lAge 0 ? tRpyAM kema kahyuM ? prAga adeva kule-idAnI deva kule kare ti - ahIM - tu sambadha nathI. ( tattava kema kahyuM ? rAti-sapheda karAya che - ardhI pUrve sapheda na hatuM tevuM spaSTIkaraNa nathI. - tibaM ivaru . 4 3/108 thI thatAM dIvano A sUtra niSedha kare che. [336 ] (58) vi -4 4- gva,4/3/108 - sutrapRtha :-raI:siDa cavA, vaju 2 * vRtti :- pu tui caDhAvAjJipi svarasya dIrtha: syAt / zucI kaMgati :- maha nakSatAra gaNAM hu%, o ra 127, raphU karenta kamanI cAtuM ! (0 rUjara Turama che2/128, supa | sa rAta navanatama ghanUkathAkU 0 vyajanAntasyAnta I 7/2/128 bahulam / daSadI bhavata, daSada, bhavati zilA / Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyayAni oN vRttva cci, yaDe, yaka, kya pratyaya lAgatA tathA AdimAM ca kAravALA AzI vibhaktinA pratyayeA lAgatAM dhAtunA anya sva svara dI thAya che, 'Fea' gfa+fa=go zubhi (pavitra) 93 che. anuvRtti :- (1) vitivizaya 4 /3/104 thA yi (2) AziSi iNa: 4/3/107 AziSi fa - -: vizeSa :- 0 A sUtrathI nacenA badhA udAharaNa mAM 'dIdha'' thayA che 0 vyajjanAde yaha vA 347 thI yaG stu+ca+te ( 6tva ) tustu+ya+te A guNa 41 48 thI tostu+ya+te, NistAMre 2/3/37 thA ta ne! Sa =tASTuyate - - yA sUtra thI hI toSTU te teSI stuti kare che. 0 dhAtoH NDavAdaka 3/4/8 thI yaka kaNDu + + ti= kaNDuyatti-te va che 0 amAnyayAta kyan ca 34 27 zrI kyan dadhi + ya + ti = dadhIyati ne che 0 kya9, 34.26 bhRza+ya + te bhRzAyate - dhAnayI te dhAlu ghAya he 10 DAca, lohitAdibhyaH Sita 3/4 30 - kyaSa leAhita+ya+te=leAhItAyate ne sAsa nathI te sAsa thAya che. ( ) kyaH ziti 34 /70 thI kya stu+ya+ te= stUyate - stuti rAya le 0 AzI: i+cata = Iyata (AzI mAM yaha 0 g 44.9.41 43, 45, 47, a * zaiSavRtti :- |4| arunacakSuzcetora he rajasAM luka, 7/2/127 -arus manas, cakSusa, cetas rahas ane rajas ne cya lAge tyAre ane antya nA sopa thAya che na aruH anaha - anarUH aruH karoti -- kaMgati (aba aru nA su no vi thA uhA thayo) s [30] / 4 / imusrArtra hulam, 7 2/128, vipratyaya lAgyo hAya bAre antaya sU te bahulama lepa thAya sapI karoti navanItam dhI nahotuM tevA mAmanuM dhI che sarpis+visa, sAtha i hI dhanUsyAta vaMza :- paaNdde| dhanuSa na hatA te dhanuSa (tri 5.5) te lo pu sevA anya nahIM 191 thAya che. pratyA / / vyaJjanAntasthAnta I: 72 / 127 hoyatyAre nAmane 'bahulam' I umerAya che daSad +I doSI bhavati - patthara 35 nahIM tavI zInA patthara bhane che - abhUtatadbhAva artha'na doSa to na sAge tyAre ISad bhavati [3] [348] [31] (v) samayAdibhyartha vizeSe kama yoge yathAyoge DAva vAnyaH 7/2/135, 37 thI 44 sUtrapatha :- samayAdibhyaH mRga, yoge yathAyoga DAva vAnyaH artha vizeSe vRtti :- kAlakSepe - samayAkareMti-adya zvovA paTa dAsyAmIti kAlakSepa karAti kuvindaH / ati pIDane - sapanA karoti niSpatrA karoti bhRgam / niSkoSaNa niSkulA karoti- dADimam / anukUlye sukhAkaroti primAkaroti gurum / prAtikulape duHkhA kati zatrum | pAke zUlA karoti mAMsama | vapane-madrAkaroti bAlanApitaH / evaM kSetrakarSaNe - dvitIyA karoti kSetram / paTapaTA karoti ityAdi. [ praparApasamanvavanidurabhi vyadhisUdatiniprati paryapayaH / upa AGiti viMzatireSasakhe upasarga gaNaH kathitaH kavibhiH "dhAtoH pUjArtha svagatArthAdhipatikramAtivajja: prAdisargaH prAk ca " etetvekatra dhAtavA paJcabhbhaH prayojyAH pramabhiyAharati iti evaM "bhUSAdarakSepela sadasat' / gati saMjJam / ala kRtyA satkRtya / asathRtya "kaNe manastRptau" / zhaNehatya / manohRtya / " "tareMDantardho / tirobhUSA 'kagonavaH " tiraskRtya - tiraskRtvA | madhye nRtya saakssaatLLt|| ' {natye haste pANAvuddhA he" hastachrutva, pANI daityetyeMA yathAyogaM gati sajJA sevA -- mAM nRtyartha noMdha :-A siddhahemanuM koI alaga sUtra nathI paNa 7/2/135, 37 38, 38, 40, 41, 42, 44, 45 - nava sUtronA samanvaya karI lakhelu eka sUtra che jene saraLa rIte samajavA aMge alaga alaga noMdha kahI che. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 vakhata (1)samayAt yAranAyAma 7-2-137 samaya vitAvavA arthamAM dhAtunA cAga te "samaya"" zabdane rAttva pratyaya thAya che. samaya +3==samaya + A=samayAti vitAve che Aje ke kAle paTa ApIza tema kAlakSepa kare che. (2) satra-nitrAr ta thayane 72/138 sapatra ane nipatra zabdone atipiDA a mAM TM dhAtunA cege hajja, thAya che. satrana vAcakana AtrA darati mRttama-mRganA zarIramAM khANa pesADI de che, niSpanna jAti rRmamRganA zarIramAMthI mANa kADhe che. [33] (3) nizrRhAr nAthane 72,139 niSka zabdane dhAtunA yA kADhI nAkhavuM amAM rAca pratyaya thAya che. niSThuru+rASa niSThaoArAta varunat-dADamamAMthI khadhAM dANA bahAra kADhI nAkhe che. [34] (4) triya-jIvAt kAnupratye 7/2/140 AtmAnI anukuLatA artha jaNAtA hoya te OM dhAtunA yoge priya ane zuSka zabdane raca pratyaya thAya che. su+3==mullA. sudhA ti tuma gurune sukha kare che. priya+DAca. priyA priyA karoti gurum guru ne te priya kare che. [3] = - (5) juvAta prAtiyulye 7/2/141 pratikuLatA jaNAtI hoya ane dhAtunA cetre dula zabdane hAsra pratyaya thAya che. juva hAra = duvA. tulA rAti jJatrA zatrune du:kha kare che. [38] (6) rAt nAce 72/142 zuddha dhAtune yAge ane rAMdhavuM artha jaNAtA hAya teA rAnca, pratyaya thAya che. zuru+rAya = guhA gujjA retamAMsam mAMsane zulamAM bharAvI rAMdhe che. [39] (7) mantra madrAr vapane 7/2/144 OM dhAtunA cALe marU ane madU zabdane muMDana amAM rAnna pratyaya thAya abhinava hRdu prakriyA makAna. = mA darati kA'nAvitaH hujAma bALakanuM muMDana kare che. [48] (8) tIya rAH- zrInAta, dagA thI kAca, 7/2/135:- tauya pratyayAnta nAma, zatra yajJa nAmane TM dhAtunA ceAge ane kRSi arthAMmAM DhAva, pratyaya thAya che. ditIya +DAca = ditIyA, ditIyA karoti kSetrama, khetarane bIjIvAra kheDe che, [39] (9) gyAsu2Ane vAta."mU asti tA nitau dUrlR 7/2/145 aneka svaravALA je zaDhDhA evA avyakta dhvaninuM anukaraNa karatA hoya te zabdone -mU. prati yAge sAca pratyaya vikalpe thAya che. ane jene uca, pratyaya lAge che te zabda bevaDAya che. vRtti prayAga avyakta anukaraNa mukta zabda sAthe na heAya teA paTatA = paTapaTanAs=paTapaTAvatti- avyakta paTapaTa ema avAja kare che. [40] : vizeSa : nedha:- ahI' eka sUtramAM nava alaga alaga sUtre samAveza karyA Deva.thI spaSTa rUpe asaga vizeSAya Apa zakya nathI kRti - zeSa vRti :-upasaga nA gaNu kavi vaDe nIce mukh hevAlo che. (dhAnA aya vistArathI haima prakAza pUrvAdha 179 tra, pA, ava, sama, anu, va, nisa, dura amavi, adhi. su, skrU, ti ni, prati, 7. tti, 34, ba upasarge ghatunA athamAM ane anusare che jude ja keTalAMka athuM ke je yu che. vadhAre kare che. aya kare che ane (15) dhAtapUjArtha svAgatArthA'dhi pAra ati kramArtha'ti varja : prAdirUpa visarga prAkaca, 3/1/1 pUjAka evA su ane tti gayele che a jete evA zrRtti ane tti atikramAka evA ati traNe vijetA ane dhAtu atha nA dyotaka prati vagere upara jaNAvyA muLatA 20 upasagerda thAya che ane te dhAtunI pUrve mukAya che. eTale ke (1) dha tutA Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyayAni arthanA dyo ke rrr vagere vImu upAme che (2) vege vika9pe gati sa aa thAya maLe kuvA maLe kuraNa je dhAtunI pUrve ja mukAya che. (3) pUjAthaMka -ti | mayamAM karIne 46] gatyarthaka ari urja atikrama arthavALA aMta e (21) sAkSarar rAdhe 114 pAMca zabdo uparAga kahevAya nahIM aratta vagere zabdonI sAthe kR dhAtunA ye ge- te A upasargo dhAtupUrve eka sAthe vadhumAM vadhu pAMca zabda 4i artha vALA hoya to tenI gati saMjJA prayojAya zake, prA+mA+ga puka da vika9pe manAkSAta, HTlAta, kRvA-sAkSAta, kRta [4] dhAtu prasama bhavyAharati (22 nA te ghaNA krAde 3, 1/15 : anya sutro * vivAhU arthamAM kR dhAtunA vega che ane vALa (16) bhuSA''dara kSeSe ala sadasata. 3/1/4 bane aonI gata sattA nirava thAya che - zuSa - zaNagAra arthamAM adama zabdane, a dUra hRte kuvA grute kRya- hAthamAM grahaNa karIne e sakAra arthamAM satta zabdane kSepa. niMdA arthamAM rIte Lo kA vicAra karIne (48. akSata, zabdane gata sarU vALA samajavA A traNe uparokata piTA sUtra 16 thI 22 gati saMjJA zabdo dhAtunI pUrve ja vaparAve che. kasTama kuvA = nuM gAna karAve che. aDhakRca- zaNagArIne e rIte - saMskRsatkAre (60) adhyAya 3/27 karIne asarakRrA tiraskAra karIne [42] *vRti avyayAnA syAde lupa syAtA svaH prAtarasti (17 vara manannudata 3-1-6 varya, kRtama ta. tRpti arthamAM ja ane maraNa, bane avyo ka nRtya-avyavone lagatI tamAma vibhakti jAti saMjJAvALA samajavA-jA duvA zrI one lepa thAya che. jemake -vavi- ti (e rIte mArA patha viti - khUma dharAIne hAd)-q=: (2 nA 2H rAte 13/53thI Disa haa) iaa svarga ja prArA ara7 (18) tirADatA 3/1/9 prAta: kaLa che. prApta vibhakita lepa chupAI javAnA arthamAM tirara, zabdanI jana saMjJA thAya tira mUlyA- utare mU: chupAine [44] jaanuvati ane te suku 31/15 thI 4 (19) kuIn navA 31 10 ka vizeSa :-avyaya kema kahyuM chupAI javAnA arthamAM tinna, zabdane dhAtu sAthe hura : uyaIne vaTAvI gayelAne A prayogamAM saMbaMdhamAM utarasa nI gati sattA virupe thAya. tirasa brahUvI ha samAsamAM dara avayaya che. tethI avyaya kRtva- (gatisaMjJA thAya tyAre, tArakRsya (45) vAcI manI mukhyatA nathI mATe vibhakita lopa na (20) madhye pade nivacane manasyurasyanatyAdhAne thAya, 31/11 vizeSa e TavuM tathA Azcarya e be svAdI vibhakita lAgatA pada saMjJA thAya che. tethI sivAyano artha te hAsya dhAna - A arthamAM pada saMjJAne mAnIne te tamAma kAryo thaI zake mAre, niravane mati 3 e badhA nI ke dhAtunA [42] pU. mahopAdhyAya vinayavijayajI gaNivare rola hema ladhu prakriyAnA avyaya adhikArane | gujarAtI anuvAda tathA vivecana samApta ... abhinava laghu prakriyA (pUrvAdha) bhA. 1 samApta... (1) saMjJA (2) saMdhi (3) paliMga (4) avyaya e cAra mukhya prakaraNomAM vibhAjita bhAga-1 samApta thAya che. ladhuprakriyAno A saraLa, spaSTa ane sa.vastRta anuvAda che. saMskRta bhASAnuM vyAkaraNa zIkhavAmAM A anuvAda upayogI thAya..... evI abhilASA saha.. muni dIparatnasAgarajI Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghu prakriyA pRSTha lITI azuddha 2 1-1 satra 4 1-8 sva 4 2-28 payAyeNa 12-32 bhavati 8 1-23 ardhI thI lepa 2-5 yaMjanam 10 12 12 13 zuddhipatraka pRSTa lITI azuddha zuddha 28 -4 bevaDAya che vipe bevaDAya che 30 2-1 tasma+tasmAya tsmaiH| Idama, have paryAyeNa __ =idama tasmAya. Idama bhavati 30 2-1 ya lepa 31 1-27 te'tra te'tra a9 thI 31 2- 1 5 yathA 5yabhI vyaJjanabhU vacce vacce samudbhavA 33 1-12 dIdhuM huM no dIrdha ? ne , spRSTatA 2-1 sarvAdhi vidhvaga sarvAdi vidhvaga svasajJo 33 2-38 kecidicchati kecidicchanti jihavAmUlIya u5 1-18 hasvasva hasvasya bhavenmitra 38 1-14 aJa vargAta svare aja vargAta svare vyAkhyAtAse vA'sa vo'san upaga na 38 2-11 tatoha caturtha tatohacaturtha tadanta padam 381-25 bhavAka za.. bhavA+za. 78 1-28 bhavASThakAraH bhavAMSThakAraH ivarNAdarasve 36 1-38 prazAna+re prazAna+caraH catu+mira 40 2-28 ca chuTa cha. ca ghuTale. latva 41 1-13 ane La ne su ane na to vyajane paramAM zira paramAM prAya'sya 41 2- tA muma to mumaH / pautrAdi 41 2-25 ca na ja ythe| ca na ya zya evA''kAro 41 2-21 pAta ma+ya pAta ma+Ta arthAt 1-10 prathama (1..) prathamaH 1-me.) samarthAzrito 43 1-13 tavavacchatrama tavacchatrama, sAmarthyA 43 2-14 dIrgha syAnIyA dIgha sthAnIyA avarNasye 44 2-1.2 |4+tt 4 ta+Ta dazANa (5) d+ta Ta+ta vatsararNama 45 2-13 Ta vargAta Ta vargAta mahaizvarya 46 1-18 SADezaH zAntiH SoDaza zAntiH varNA danai 46 2- bhavAlilakhati bhavAllakhati prApti kaNa sUcave che ke suve che 48 2-2 [82] [85] 52 1-23 1/2/6yAo 1/2/6yAa+u o ra ha svara 10 1-5 dogha tvama, dIrghatvama, 2-16 samudbhavo 2-24 spRSTatA 2-25 strasajJo 1-34 libhavAsIya 1-33 mammatra 2-15 vyAkhyAtAse 2-25 upamega 2-33 taranta padam 1-2 aita 1-23 ivargAdera sve 2-23 ra+mis 2-21 latya 1-24 vyajage 2-24 gArgasyA -15 pautrAri 2-20 ecA''kAro 117 athAt 1-21 samathAzrito 1-26 sAmarthA -20 avarNasya 2-16 dazArNa 2-37 vatsaraNama 1-23 mahezvarya 1-73 varNAine 1-38 prApyi 1-32 I u la 2-7 pana 2-7 Iha svara 18 18 18 18 20 21 22 22 22 25 25 25 26 21 26 27 27 28 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatraka pRSTha lITI azuddha ! pRSTa lITI azuddha 10 1-31 prazama grahaNama. 85 -28 svayambhUvau svayambhuko 611-11 sambhandhi sambandhi 86 2-26 mA bhU vageremAM mU nahIM paNa >> che 111-28 zasa ne na thA5 zat nAnna yA 87 1-20 bhU+agrama bhra vagrama 11 2- 5 1/4/45 1/4/5 2-15 khyAma sakhyAma 1-12 ma 12 bhAsahi 881-33 pitu pituH 13 1-21 veva+lona deva+osa 81 1-2 koSTA: koSTroH 14 1-12 tisRjAma tisa+Ama 811-12 tRba 64 2-10 zid n ziTa n 421-16 (15 (88) 14 2-27 smi-21 masmi 5yita 831-1 gAva gAvI pAkA nayA sANA cha 85 2-3 Ape Apa 1-2 ubhayadu ubhaghaTa 85 2-1 yArA yAsa 2-13 [12] [12] 87 1-25 + sarvasyA: = sarvasyAH yatuyA sarva sme sarvasma 48 1-28 budhdhe budhdheH aparNa sAmaH sAma avaNa"...sAma 88 2-3 dhenUH dhenUbhiH 18 -24 navabhya.pUbhya navabhya: pUvebhya 88 2-7 ghenumiH ghenUbhyaH 1-14 adavasa ardha+jasa 101 sUtraH (2) nI vRtti sUtra (1) 177 mAM 70 1-26 gharama+jasa carama - jasa, 7pAI gaI chete sUtra: 2 / sUtratha pachI samI . 70 2-57 kataraca kataraca 102 1-5 dhuTasasakaca ghuTasa jJazca kataraca katamazca 102 -1 naSu kasya napusakasya 103 2-16 kakRva - kakuba -pa: 1-10 mAsa+rAsa masa +zama 104 1-20 na mAga na mAgama 1-33 vya gajane vyaJjane 105 1-18 vizvApA vizvapA 1-38 a-yajane aya vyajane 105 2-10 prApti 73 1-18 zakRn zakRta 106 2-5 anatA 74 1-28 aSa che lepa 107 -10 atisayauyAH atistriyo striyAH 110 1-5 suvAcA suvAcau udAharaNa udAharaNa 1101-26 pratyana pratyana 76 1-10 munaye+e munaya +e 111 1-26 n mAgaNa na bhAgama 1-11 munaya munaye 112 2-7 azva meramA zvanalA 55 ca che 76 1-32 munimyaH munibhyaH 112 2-18 udaca mere udaJca che. 78 -17 mtrI shne| strI zabdane 113 2- samIca, ya samIcA 78 2-6 atimtrayam atistriyam 114 1-7 tiri+aJco tiri+aJca 78 2-23 sakhAyo sanAyo 115 2-24 manA temane temanA mate 80 1-2 sakhi pati sakhi pati 171 -14 paribraja-Ta parivrAja-Ta 82 -14 tra. : to: gayaH 118 2-20 zeSedhuTi zeSedhuTi 82 -20 traya+Ama traya Ama 119 2-5 amvAde abhvAda 85 1-21 danbhu danbhabhU | 120 2-28 svasambandhikisa strasambandhikima prApi anate dhudhu Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 pRSTa lITI 122 2-$ 1rara 2-10 123 2-23 12pa 118 125 227 127 2-1 129 1-31 129 2-32 135 2-9 136 2-30 138 2-30 139 1-3 144 2-5 146 150 151 155 158 162 163 1-5 166 1-7 168 24 170 pAda 2-25 1-1 2-25 2-25 2-4 U-] 2-13 1-37 174 175 177 178 2-16 182 azuddha tata Adeza dIrghAjAva nRtyaya kava svaravati hAdhi suci saDakhyAna catura +Ama nAma+vica savvupu bRhaNama svaradau sa+mika hA dhavA adbhya (tasrAma brahmaNi syura laGigakA tadvAMta dhan prabhAta. 2-24 aya nAM sanama. te 1-12 pazcabhI mantatya AvayeA yumad +aka amAtvAmau cAvaivayoge zuddha "nata. Adeza dIrghAbhAva vizeSa gha supathin saGakhyAnAM tu nAma, nAma + sidya sanUrSu yu daLama svarAdau asa kRmisa hA dha vA adbhyaH tisranAma, brahmANi mantasya AyayaH yuSmad+aka amAtvAmA cAhavaivayoge syura liGagakA tadvatighaNa grAmAta. aya mAM ma. te paJcamI pRSTha lITI 182 183 183 183 2-5 185 15 185 2-11 186 1-15 186 1-30 187 188 201 202 204 206 - 2-1 1-3 1-31 207 208 208 1-34 2032 1 16 8 24 27-3 33-6 45-6 209 45-8 208 47-6 210 213 214 21 216 218 219 219 * dravyasahAyaka bAkI nAma zrI saMgha abhinava laghu prakriyA aNu* avaTamAM digdezAthAM saptathyA pazcabhI sapata evuM 3: sazva vaidhAni sAhasa tabhU vayasa (pu.) mAMsa atibhU rtAH gahegAbhyAma vadhUAma vadhyuM: 51-3 75-2 5-6 95-6 96-5 118-3 zaktA 12454ASThatakSe (napu.) 127-2 AbhyAma mAtRbhyAm dvitIyebhyaH bhavanto bhabhiH daNDibhyAm zreyeAbhyAm viduSoH zuddha avaramAM digdezAyAM preraka/upadezaka [1] pU. gaNi, jitendrasAgarajI tathA pU. sAdhvIjI bhavyAna mIjI zrI kapaDavaMja jaina sagha, kapaDavaMja [2] pU. sAdhvIjI cAvatAzrIjI ma. - zrI zve, murti tapa, jaina sa6 -Da saptamyA paJcamI sampata thavuM puru azva dhA sAhacarye (madhe) atibhra yara (napu.) mAsa madheja matibhra tRbhiH gagAnAma vadhvA ' mAtroH dvitIyaiH bhavanto bhavataH daNDitA: zreyaseH viddbhyAma rAkRtA **takSaH ime Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda rUpAvalI 201 vANI caMdra cAra cAra cAra ghaDapaNa tevuM ha pariziSTa :- 1 zabdarUpAvalI EUR krama nAma athe liMga pRSTha krama nAma atha 1 atibhU bhU ne TapI janAra pu. 2016 34 gaDhamAM gaMgA 2 atistri strIne TapI janAra pu. 205 35 girU 3 asihe he ne TapI janAra 207 baLada 4 adas A | te pu. 216 37 gAduha govALa adasa A / te 218 38 glI 6 adas A | te napu. 219 39 catur 7 anaDu baLada pu. 216 catura 8 anya bIju 210 41 catur a pANI 217 42 jagata jagata 10 abA mAtA strI 208 43 ja rA 11 abdana ATha tri. 214 44 jIvana jIvanAza 12 asRja lohI napu. 218 45 ta6 13 aSmad huM tri. 217 46 tArdaza tevuM 14 ahana divasa napu. 219 47 tirya pazu-pakSI 15 Atmana AtmA pu. 214 16 Asana Asana 210 49 tri traNa 17 idam A pu. 217 50 tri traNa 18 Ida A 218 51 daDina daNDavALA 19 idam A para dadhi dahIM 20 udapha pANI 53 danta dAMta 21 uda... utara taraphanuM 54 divya AkAza 22 upAnahu joDAM deva 23 ubhA be pu. 204 pada deveja devane pUjanAra 24 ubhaya be pu. 204 57 desa hAtha 25 uzanas zukrAcArya pu. 217 58 bhU hiMsaka thanAra 26 etad A 213 |. 27 etad A 117 28 katuM karanAra 2017 29 kaThuM karanAra 211 62 dvitIya bIjuM 30 kAptA sutAra 63 dvitIya bIjuM 31 kim zuM 64 dhAnAmRjU leTa ekanAra 32 kula kuLa 210 65 dhenu gAya 33 kro, ziyALa pu. 206 ] 66 1dI nadI 48 tri traNa fy liMga pRSTha strI 208 strI. 217 pu. 207 pu. 216 napu. 207 pu. 215 strI. 217 napu. 219 napu. 218 strI. 208 pu. 215 pu. 213 pu. 215 napu. 212 pu. 206 strI 208 napu. 211 5. 214 napu. 211 mu. 204 strI. 217 3. 203 pu. 212 pu. 216 pu. 206 pu. 205 trI. 208 napu. 211 pu. 204 napu. 210 5 213 strI. 209 trI. 200 n y ty bh 218 55 deva s`y my sh by by py 219 215 11 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 abhinava ladhu prakriyA krama nAma atha liMga pRSTha strI 208 strI 208 napu. 211 ka ka ke 213 pAMca 73 paTTa 211 pati " ha 205 204 67 nAsikA nAka 68 nizA rAtri 69 nI doranAra 70 nema aDadhuM 71 pacatuM rAMdhate 72 paMcana hAMzIyAra cha4 pati pathina mAga 76 paya 77 pitR pitA 78 pusa 9 pUrva pahelAM 80 pUjana sUrya 81 pratya pazcimanuM 82 pratya pazcimanuM 83 buddhi 84 brahmana brahmA 85 bhavata A5 hada haE dha 207 215 204 214 212 218 krama nAma atha liMga pRSTha 98 thavakrI java kharIdanAra 5. 206 99 yugU joDanAra pu. 212 100 yumad tuM tri. 217 101 yuSa seturanuM jhADa pu. 204 102 rAjana rAjA 5. 214 103 vadhU vahu strI 209 104 vAri pANI napu. 211 105 vidavase vidvAna pu. 216 106 vizvapA viSNu pu. 25 107 vRtraha indra 215 108 zaku chANa 218 109 zreyas sArU 5 215 110 dhan kutare pu. 214 111 sakhi mitra 5 205 112 sakhI mitrane IchanAra pu. 205 11sajULu sAthI pu. 215 114 sabhya sATuM vyAjabI pu. 212 115 sarva badhAM pu. 203 116 savAM badhAM strI 208 117 sAdhu sAdhu 206 118 sudho sArA AkAza vALuM napu. 212 119 sure atidha navALuM pu. 207 120 suzrI dhaNI bhAvALuM pu. 206 121 suvacam sArA vacanavALo pu. 216 122 suvA sArI vANIvALA pu. 212 123 senAnI senApati pu. 206 124 strI strI strI. 209 125 svayaMbhu brahmA pu. 207 126 hRdaya hRdaya napu. 209 127 jJAnabudha jJAna vaDejANanAra pu. 213 208 i iS. * napu. 219 5. 213 strI 209 napu. 214 211 ' 9 216 259 213 87 madhavana Indra 88 madhu madha 89 madhuliha bhamare mane hArina suMdara ho yat pavana 92 mahata moTe ha3 mAtR mAtA 94 mAMsa mahine 95 muni muni 96 makavR mULakADhanAra 27 caMd ka ka ja ke ke 5 213 strI. 209 204 205 pu. 212 napu. 219 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda rUpAvalI 203 svarAna nAme svarAna puhilaMga : (32) deva sarva pUrva ne ubhA ubhaya danta mAMsa yUSa dvitIya vizvapa muni atirsi di tri pati sakhisakhI suzrI yavakrI senAnI sAdhu koTuM atibhU bhU svayabhu tuM pitR atie sure gau glI svarAna strIliMgaH (15) gaDhamA ambA jarA sava nizA nAsikA ddhi tri buddhi nadI strI dhenu vadhU bhU mAtR svarAnta napuMsakaliMgaH kula udaya anya hadaya dvitIya Asana vAridhi di tri nI madhu paTu ka7 sugho devI 2 deva devAna vyaMjanAnnata nAme vyaMjanAnta puliMga : (43) savA pratyaudasabhya tiryaMca malavR devenyu dhAnAjU bhakta mahat pacat bhavat tat etad jJAnabu paMcana aSTam rAjana Atmana dariDa pathi pUSanuM madhava dhana vRtraha kima catur sajavuM jIvana tAdaza paMsa zreyasa vidhvas suvacam desU anaDura goduha madhuliha adasa Idama yuSya aSmad vyaMjanAnta satrIliMga : 9) etad a gir caturU di uzanas upanahU adam Idam vyaMjanAta napuMsakaliMga : (13) aruja jagata, zakRta yaduM aham brahmana manahArina catur kASThatA pathar a6 Idana, - e.va. kiM. ba.va. e va. di. ba va. 1 Teva - 21 7 sarvamin sarvaH sIdhu 1 devaH devAH 8 he sarva he saba he sarve devo samAnarU5 : vizva, vaitara, thatama, tatara, tatama, katara, devAbhyAma, devaiH katama, ektara, ekatama, eka, 4 devAya devAbhyAma debhyaH 3 " - pahelA 5 devAta devAbhyAma devolyaH 1 pUrvaka pUva pUrve-pUrvAda 6 devasya devaH 2 pUrvama pUvo pUrvAna 7 deva devoH 3 pUNa pUrvAbhyAm 8 he deva he devI he devA: 4 pUrvamai pUrvAbhyAma pUba A pramANe jina, rAma, ghaTa, azva vagere rAma 5 pUrvasmAta pUrvAbhyAm pUrgebhyaH jevA nAmamAM 2 6 varNane Na: 2/3/63 satrathI na ne Na thatA rAmaNa, rAmANamAM thAya 6 pUrvasya pUrvaH pUrve pAm 2 sarva - badhA 7 pUrvAsmina pUrvaH pUSa 1 sarva savo 2 sarvam savo sarvAna 8 he pUrva kUvo pUrvA-pU 3 saNa sarvAbhyAma sarve samAnarU5 : para, avara, dakSiNa uttara, apara aghara 4 sarvame sarvAbhyAma sarvebhyaH kha, attara, (rUpe sarva jevAja che mAtra jasa smina sarvasmAta sarvavyA... sabhyaH mAM pheraphAra 6 sarvasya sarvaH sarvopAm devAnAma devaiSa sarve Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 abhinava laghuprakriyA mI nemAna temevA mAsa e.va. ba va. (4) jema aDadhuM 1 nama: neme-nemA 2 nema nemo. 3 nemenTa nemAbhyAma ne: 4 nema nemAbhyAma nemebhyaH 5 nemasmAta nemAbhyAma nemebhyaH 6 nemasya namaH 7 mazmina namaH 8 he nema nemo neme-nemAH driva e.va. ba.va. (5) 35 (6) 3maya 1 ubhI ubhaya: ubhaye 2 ubho ubhayama ubhayAna 3 ubhAbhyAma ubhayena ubhI: 4 ubhAbhyAma ubhayama ubhayebhyaH 5 ubhAbhyAma ubhayasmAta ubhayebhyaH 6 ubhaH ubhayasya ubhaSAma 7 bhayoH ubhayasmina ubhayeSa noMdha :- bha zabda nitya di vacanAnta che ane ubhaya zabda e.va, ba.va.mAMja Ave e.va. vi. ba.va. (7) vRtta dAMta 1 dantaH danto dantA: 2 dattama, dantAna-taH 3 dantana- dantAbhyAma- doH dantA dabhyAm darbhi 4 dantAya- dattAbhyAma- tebhyaH danto dabhyAm dabhya: 5 dattAta dantAnyA tebhyaH dazyAma dadulyaH dantasya, dantayo dantAnA dantaH datoH datA cha danta dantayoH datevuM danti daH dasu 8 dantaH dantA: ahIM dattapAdanAsika...... vA 2-1-1-1 thI dantane di thI sa. ba. va. mAM data Adeza thatA be be rUpa thaze. mULa rUpe rAma jevA, data vyaMjanAta jevA e.va dviva . ba che. (8) mAMsa mahine 1 mAsa: mAsI mAsA: 2 mAsama mAsa:-mA sAna 3 mAsa yAbhyAma mAroH mAsena mAsAbhyAma mArbhi: 4 mAse mALyA maLya: mAsAya mAsAbhyAma bhAsebhyaH 5 mAsa: mAlyA " mAlya: mAsAta mA sAbhyAm mAsebhyaH 6 mAsa:- mAsoH mAsAnAma mAsabhya mAsa: mAsAma. 7 mAsi-mAse mAsI-mAsaH mAsu mAsa 8 (he) mAsaH mAsI mAsA: ahIM danta pAda nAsikA . .. . tA 2-1- 101 thI dvitIyAthI saptamI ba.va mAM mAsano vikalpa mAm thAya che, (9) cA-seturanuM jhADa 1 yUSa: yUpI yUSA: 2 cUpa cUpa gRSNa:yUSAt 3 yugA, yUSaNa yUSabhyAm cUdha, yUSabhiH pAbhyAma yUSAbham yUpebhyaH yUpAya yUSabhAme yUSabhyaH yUSNa, yUpAbhyAm yUSabhya: yUSAt yUpabhyAm yUSabhyaH 6 yUNA, yUNe: yUSNA mUvAnA, mRSNi yUSaNo: dhUpasu yUSaNi, yUSa cUpa: yUSa 8 he yUSa: yUpI yupIH ahIM datta jevA rUpe thaze paNa yUpana ne vikalpa cUpa na thAya tyAre anekasya thI ane, nAsto neDanaTsa thI na ne lepa thaze. yUH dantI Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda rUpAvalI ba.va. e.va. (10) tira-bIju 1 dvitIyaH dvitIya dvitIyA: 2 dvitIyama dvitIya ditIvAnuM 3 dvitIyena dvitIyAbhyAma dvitIH 4 kRitIya dvitIyAbhyAm dvitIyebhyaH dvitIyAya 5 kritIyasmAta dvitIyAyAma dvitIyemaH - dvitIyAta patIna patinA pI . 205 e.va. vi. ba va 5 atie atistribhAsa atistribha 6 ati atistriH atistrINAma 7 atistrI atistriye : atistriSa 8 he atistri atiritraH atiMstriyaH (14) ddhi be-nitya dvivacanAnta pra. ddhi tU ca 5 1. sa. dau tau kaM vyA" kAvyAma ThAbhyAm yoH dro (15) tri traNa-nityabahuvacanAna tra trIna triAme tribhya: tribhUH trayANAma tripu (16) ti pati 1 patiH patI pata : 2 pati patI 3 patyA patibhyAma 5tibhiH 4 patye patibhyA pativyaH 5 patyu patinyAma, pativya: patyuH pa : patyo: 8 (he) pate patI patayaH (17) kavi mitra 1 sakhA sakhAyo sakhAya: 2 sakhAyama sakhAvI sakhIna saMkhyA sakhibhyAma sakhibhiH 4 sakhe sakhibhyAma sakhimyaH samyuH sakhibhyAsa sakhibhyaH 6 sakhyuM: sakhyA: sakhInAma. 7 sakhI sakhyoH sakhivuM 8 (he) sakhe sakhAthI sakhAyaH (18) saMsthI mitrane icchanAra saraNAma zUti 1 sakhIH sakhI sakhya: 2 sakhyam sakhI sabhya: 3 saMkhyA sakhIbhyA sakhImi: 4 sakhe sakhIbhyA sakhIbhya: 5 sabyuH sakhILyA. sakhIbhya: 6 saMkhya: saMkhyA sakhIbhya: 7 sakhi sakhe: sakhISa 8 (he) sakhI sakhI sakhyaH 6 dvitIyasya ditI dvitIyAnAma 7 ditI smina dvitIya dvitIye samAna 35 - tRtIya sutraH tIyaMtikAvA 11) vizva-viSNu 1 vizvapAH vizvapa vizvapAH 2 vizvapA vizvapa vizvapaH 3 vizvapa vizvapAbhyAma vizvapAbhiH 4 viSe vizva pAbhyAma vizvapAbhya: 5 vizvapaH vizvapALyA vizvapAvyaH 6 vizvapa: vizvapaH vizvapAma 7 vizvapi vizvapa: vizvA pAsa samAnarUpa : zakuMdamAM, mukhamAMagnimA, dhanapA, (12) muni-muni 1 muni munI munaH 2 muni munIna 3 muninA munibhyAma. munibhiH 4 munaye muninjAme munibhya: 5 muneH munibhyA 6 muneH munyaH munInAmuM 7 munau mu : muniSa 8 (he mune munI muna: samAnarU5 - ravi agni vidhi kapi-bhUpati (13) tijhi-strIne TapI janAra 1 atistriH atisiya atiyaH 2 atistrim atistriyo atistriyaH atisTiyama atistrina 3 atistrinuM atistribhyAma atistrimi: 4 atistraye atistribhyAm atistribhyaH pati manI munivya: Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 abhinava laghu prakriyA ba,va, - e.va di. 19 suNI - ghaNu zobhAvALu 1 suzrI: suzriya 2 sujhiyama suzriya 3 supriyA suzrIbhyAma 4 suzriya suzrIbhyAm suzriyaH suzriya supribhiH suzrIbhyaH suzrI 5 supriyA: suzriya suzIllAma suzrIbhya: 6 suzriyAH sukIbhyAma suzrINAma supriyaH suziyAma che supriyAma suzriye suzISa suzithi 8 (he) suzrI supriyau suzriya samAnarUpa :- hI, dhI, zrI, bI, sudhI pradhI, 20 vadI - java kharIdanAra 1 yavakrIH yuvakriya yuvakriyaH 2 yavajhiyama vakriyI yavayiH 3 vakriyA yavakrIbhyAma thavakrIbhiH 4 vakriye yuvakrIbhyAma yavakrIbhya: 5 yuvakriyaH yavakrIbhyAm yavakrIbhyaH 6 vakriyaH vakriH yuvakIyAma cha yuvakriyi yuvakiH yavakrISa 21 senAnI - senApati. 1 senAnI senAnyo senAnyu: 2 senAnya senAnI senAnyaH 3 senAnya senAnIbhA senAnIbhiH 4 senAne senAnIbhyAma senAnIbhyaH 5 senAnya senAnIbhyAma, senAbhyaH 6 senAnyaH senA: senAnyAma 7 senAnyAma senAnyoH samAnarUpa : grAmaNI, utnI vagere - sAdhu - sAdhu 1 sAdhu: sAdhU, sAdhava: 2 sAdhuma sAdhU sAdhUna 3 sAdhunA sAghubhyA sAghubhiH 4 sAdhave sAghubhyAma. sAdhubhya: 5 sAdheH sAghubhyAma sAdhubhya: e.va ki. ba.va. 6 sAH sAH sAdhUnAma 7 sAdhI sAve sAdhupu 8 (he) sAdhe sAdhU sAdhava samAnarUpa :- bhAnu, guru, vibhu, zizu vagere 23 rASTra - ziyALa 1 kroSTA koSTarI kauSTAra 2 koSTAram koSTArI 3 koTTA, TubhyAm kroSNubhiH koSTranA 4 konTekropTabhyAm krokhubha: koSTa 5 kropTa kroSToH krokhubhA kroskUlya: 6 kropTaH kroTo koSTranAma kroTo: kroSTraH 7 kori, kro: kokhuSa kroTI konTro: 24 atibhU 1 atibhUH atibhavI atibhuva: 2 atibhavam atibhavI atibhuvaH 3 atibhuvA atibhUbhyAma atibhUbhiH 4 abhiLe atibhUbhyAm atibhULyaH atibhuvo 5 atibhuvAH atibhUbhyAm atibhUlya: atibhuvaH 6 atibhuvAH atibhUvo atibhUNAma atibhuvaH 7 atibhavAm atibhuvo: atibhuSa atibhuvi 25 m - hiMsaka thanAra 1 daMbhU blo IzvaH 2 Izvama Ingo IH 3 Ibe rdabhUlyAma bhUbhiH 4 bhavaH bhUlyAma daMbhUnyaH 5 IMnvaH bhUlyAma bhULyaH 6 IbhavaH : blAma 7 bdhi bloH bhU chu samAnarUpa - su , varSA , kArabhU, khela vagere ananyA: senAnIy Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda rUpAvalI eva 29 svayambhU brahmA 1 bhUH svayambhavI 2. svayaMmpruvam svayambhuvo svayambhuvA 4 svayambhuve 3 - 1 svayambhuvaH svayabhUbhyAm huM svayambhuvaH svayambhuvA: 7. svayambhuvi svayambhuva: 1 pitA 2 pitaram 3 pitrA di. 4 pitra 5 pituH svayaMbhUbhyAmasvayaMbhUbhi svayaMbhUbhyAma svayaMbhupu samAnarUpe : svamU, bAhmamU, maneAmU vagere 27 kartR 1 kartA 2 kartAras 3 karyo 4 kaze ka`bhyaH 5 ka: kalya: kAm 6 Rtu 7 kari ka khu 8 he : he rtArI hai kartAra: samAnarUpa : navjha neTTa svaSTakSatu hetu paitR vagere 28 viSNu pitA karanAra kartAro kartAro katRbhyAm katRbhyAm katRbhyAm tro': katro: pitaro pitaro pitRbhyAma pitRbhyAm pitRbhyAm 6 pituH pitroH cha pitari pitroH 8 pitaH pitaro a.va. svayambhuvaH svayambhuvaH 1 atihe: aitihuye. 2 atihayam ahiyA 3 atihayA atihebhyAm 4 atihuye atihebhyAm svayaMbhUbhyaH svayayabhUbhyaH svayambhuvAna kartAraH na kartAH pitara: pitRna pitRbhi pitRbhya: pitRbhyaH pighRNAs samAnarUpa : mAtR-gAmAtR veTTa sayenTu vagere 29 bhatirlR - huM ne pI janAra pitRSu pitaraH atihuyaH atiyaH atihebhyaH atihebhyaH eva 5 atiSe: 6 atiae: 7 atiyi 8 atis atiyAH atiyo: samAnarUpa : se, che, varame vagere 30 suI - sArAdhanavALA surAyo 1 surAH 2. surAyam surAyA 4 surAye 5 surAya: 6 surAyaH ka surAya: gAma 3 gavA 4 gave 5 511: 6 gAH 7 vi 8 gau di. atihebhyAm atiyoH : samAnarUpa : se mukhya sUtra huM kArAnAmamAM vyaMjana pUrve 31 |-baLada 1 gauH 2 32 glau 1 glo: 2.glAvar 3 glAvA 4 glAve 5 lAva: } bhAvaH 7 glAvi 8 gloH - surAau surAbhya ma surAbhyAm surAbhyAm surAyoH surAyo: gAvI gAvo gAbhyAm gAbhyAm gAbhyAm gaveAH gavAH gAvo caMdra glAvo glAvo glaummAn glaubhyA glaubhyAm glAvAH glAvAH glAvo 207 ba.va. atiGemyaH atihayAma atiphebru atiya: suyAyaH surAyaH surAbhi: surAbhyaH surAjyaH surAyAm surAsu ArAce nyantaneanya brA na thAya gAvA gA gAbhiH gAbhyaH gavA gavA gAyu gAva glAvaH glAvaH glaumi: globyaH glaumyaH glAvAma glauthu gvAvaH Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 abhinava ladhu prakriyA nize e va dhi. ba.va. 33 vahelA-gaDyA gajJA gaLe gagA: 2 gagAma gage gagA: gagnayA gagAbhyAsa gagAbhiH 4 gaTagArI gagAbhyAma gagAbhyaH 5 gagAyAH gagAbhyAma, gagAbhyaH ga gAyA; gaga: gagAbhyAm 7 ga gAyAma gagayaH gagAsu 8 (he) gaga gage gamA: samAnarUpa :- mATI, sATA, mA, mano, ] 34 vAM-mAtA 1 abA ane ama: 2 he aba acche amA : samAnarU5 :- kAkA, sATA, atta vagere 35 tana-ghaDapaNa 1 jarA jarasI-jare jarasaH jarA: 2 jarasama-jarAma jarasI-jare jarasaH jA 3 jarasA-jarA jarAbhyAma jarAbhiH ja jarase-jarA jarAbhyAma jarAbhyaH jarasa:-jarAyAH jarAbhyAma jarAbhya: 6 jarasa jarAyAH jara: jaraH jarasAma jarANAma 7 jasi, jaraH jarAsu jarAyAm jaraH 8 (he) ja jarasa-jare jarajarAH 36 sava-badhuM (strI) 1 sarvo sarvoH 2 sarvAna sarvA: 3 sarvAyA sarvAbhyAma sabhya: 4 sarvasyAH sarvAbhyAma sabhya: 5 sarvasyA: sarvolyAma sabhya: 6 sarvasyA: sarvaH sarvAsu 7 sarvasyAm sarvaH sarvAsa 8 (he) sa sarve sava samAnarUpa vizvA, samI, samayA, vAjA, anyatarA, DUtarA, nemI, samA, simA, simA vagere e.va. &i. ba.va. 37 nirA-rAtri 1 nizA nize nizAH 2 nizA nizaH nizAH 3 nizA, nijubhyAma nimi: nizayA nizAbhyAma, nizAbhiH 4 nize jUiLyA nijubhyaH nizAca nizAbhyAme nizAbhya: nijubhyAma nijubhyaH nizAyAH nizAbhyAma nizAbhyaH 6 niza: nizo: nizAma nizAyA: nizaH nizAnA 7 nizi nizeH niSNu nizAyAma nizaH nizAsu 8 (he) nize nize nizAH 38 nAsa-nAka 1 nAsikA nAsike nAsikA: 2 nAsikAma nAsike nasaH nAsikA 3 nasA nenyAma nobhiH nAsiyA nAsikAbhyAma nAsikAbhi: 4 nase namyA nebhyaH - nAsikAyAH nAsikAbhyAma nAsikAvyaH 5 nasaH nelyA " nabhyaH nAsikAyAH nAsikAvyAma nAsikAbhya: 6 nasa: naze: nasAme - nAsikAyAH nAsikaH nAsikAnAma 7 masi naso: nalsa-nalsa - nAsikAyAm nAsikayoH nAsikAsu 39 dvi-be (nitya ki.va) 1 2 3 4 5 6 7 che ke dvAbhyAma dvAbhyAm dvAvyA : draH 40 tri-traNa (nitya ba.va.) tiH tiatisUbhi tivRbhe: tisRbhUti sRNAmU tiruSa 41 guddhi-buddhi 1 buddhi buddhI buddhayaH 2 buddhim buddhI buddhI: | 3 buddhayA buddhibhyAm buddhibhi sarve sarve Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda rUpAvalI 209 dhanuSa dhavaH bhuva: nadho naoN bhuva: nadISa e.va. 4 va. ba.va. 4 buddha,buddhaye buddhibhyAma buddhibhyaH 5 buddhayAH buddha : buddhibhyAm buddhibhya: 6 buddhayAH buddha : buddhaH buddhanAma 7 buddhayAma buddhI buddho: buddhipu buddhaya: samAnarUpo : mati, kRti, kAlarALa stuti ti mami vagere 42 nI - nadI 1 nadI na : 2 nadI, no nadI: a naDyA nadIbhyA kema nadIbhi: nadIlyA " nadIbhiH 5 naghA: nadIbhyA mA nadIbhyaH 6 nadhA nadyoH nadInAma 7 naMdyAma nadyoH samAnarUpo : naurI, kumArI, salI, mahI, vALa sarasvatI, dAsI, mahiSI noMdha : DhI, lAvI, tarI, tatrI badhA rUpe navI jevA thaze. mAtra prathama e.va. mAM fsa ne lepa na thAya tethI stramaH thAya 43 lo - strI 1 strIH striyo striya: 2 striyam strIma striyI priyaH strIH 3 striyA strIbhyA , strIbhiH 4 stri strIbhyA" strIbhya: 5 striyAH tribhyAm strIbhyaH 6 striyAH stri : strINAma, 7 striyAma striH strIsu 8 he stri striyI triyaH 44 nu - gAya 1 dhenu dhenU dhanavaH 2 ghenu dhenu 3 dhanyA dhenulyAma, 4 benjha, ghena dhanubhA dhenunya: 5 penzA, dhena dhanavyAmadhenubhaH e va. di.va. ba che. 6 dhencA:, dhenoH dhoH dhenunAmuM 7 dhenyAma, dhenI dhoH 8 he dhano) dhenU samAnarUpa :- 24]. hanu, tana, priya 46 muM - pRthvI 1 bhUH bhuvI 2 bhavam bhuvI , bhuvaH 3 bhuvA bhUmiH 4 bhurI-bhuve bhukhyAma bhUlya: 5 bhuvAH bhuvaH bhUlyA na bhUlya: 6 bhuvaH bhuvaH bhuvaH bhuvA bhunAma 7 bhuvA bhuvi bhuvoH 8 bhUH bhuvI samAnarUpo : vapU, navU , ramA , vA vagere 45 vadhU - vahu 1 vadhUH vaDavI va4: 2 vadhUna vavI vadhUH 3 vavA vadhULyA... vadhUbhiH 4 va vadhULyA... vadhULyaH 5 vadhyAH vadhUbhyAma vadhUbhyaH 6 vavA: vadhUbhyAm vadhUnAma 9 vavAyuM voH vadhUSa 8 he vadhu voH vaDavaH samAnarUpa : H, t, vagere 47 mA - mAtA 1 mAtA mAtara: 2 mAtarama mAtarI mAI: 3 mAtrA mAtRbhyAm mAtRbhi: 4 mAtra mAtRbhyAma mAtRbhyaH 5 mAtuH mAtRbhyAm mAtRbhya: 6 bhAtuH mAtRbhAjU mANAma, 7 mAtari mAtroH mAtRvuM 8 he mAtaH mAtarI mAtaraH samAnarUpa : cAtu, Tudi vagere. mAtarI dhenU dhenubhyaH Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 abhinava laghu prakriyA e.ve. ki.va. ba.va. e.va. vi . 51 dRzya - hRdaya 1 hRdayamAM 2 hRdaya hRdayAni hRdayAni kulAni hRdAma 48 kula - puNa 1 kulam 2 kulam 3 kulena kula bhA kuauH 4 kulAya kulAbhyAm kulebhyaH 5 kulA, kulAbhyAm kulebhyaH 6 kulasya kulaH kulena , kulaH kuleSa 8 he) kula kule kulAni samAnarU5 : vana, jJAna, dhana, kra, puSa, te vana 49 lAja - bIjuM 1 anya-6 anya anyAni 2 anya- ane anyAni 3 anyana anyAbhyAm aH 4 anya anyAbhyAm alpebhyaH 5 anyasmAta anyAbhyAma alpebhyaH 6 anyasya anyaH aSAma 7 anyasmina anyaH anveSa 8 (he) anyata anya anyAni samAnarU5 : anyatara, rUtara (katara-tam pratyAnuM nAma Utara sivAya) 50 364 - pANI 1 udakAma udakAni 2 udakama udake udakAni udAni 3 udakena uMdakAbhyAm udakebhyaH unA udabhyAma udabhyaH 4 uMdakAya ukAbhyAma udakebhyaH ulle uMdabhyAma udabhaH 5 uMdakAnta ukAbhyAma, udakebhyaH unaH udabhyAma udaH udasya udakoH udakAnAma unaH uMH udasa udakaH udakevuM udani, uni uke udakAni 8 he-udaka udake udakAni 3 hRdayena-hRdA hadaya.bhyAm hadaH habhi: hRdAvyA . hRdayAya hRdyAbhyAm hRdayebhyaH hadAbhyAm hadayebhyaH hRdayA, hRdayAbhyAm halpebhyaH hRdaH hRdAbhyAm hRbhya: hRdaya hadaya hRdayAnA hadoH 7 hRdaye-di hRdaya : hRdayeSu, krUtyu 8 hRdayama hadaye hRdayAni para dritIya - kritIya 1 dvitIyama dvitIye dvitIyAni 2 dvitIyama dvitIya dvitIyAni a dvitIyena dvitIyAbhyAm dvitIyebhyaH - dvitIyAya 4 ditIyau dvitIyAbhyAm dvitIyebhyaH dvitIyAya 5 dvitIyasmAt dvitIyA zyAma dvitiyebhyaH dvitIyAta 6 dvitIyasya dvitIya dvitIyAnAma 7 dvitIyasmina dvitIya dvitIyeSa 8 (he) dvitIya dvitIye dvitIyAni 53 mAsana - Asana 1 Asanama Asane AsanAni 2 Asanama Asane AsanAni AsAni 3 AsananA AsanAbhyAma AsanaH AsnA AsabhyAma AsabhaH AsanAya AsanAbhyAma AsanebhyaH Aste AsabhyAma AsabhyaH AsanAta AsanAbhyAma AsanebhyaH AsabhyAma AsabhyaH 7 udake A : Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda rUpAvalI 211 madhunI e va. iva ba ve. 6 Asanasya AsanaH AsanAnA mana ane; ArmsaH AstA, Asane AsanaH AsanavuM Asana, Asti Atno: Asasa 8 (he) Asanam Asane AsanAni 54 vAra - pANI 1 vAri vAriNI vArINi 2 vAri vAriNI vAraNi 3 vAriNA vAribhyA vAribha: 4 vAriNe vAribhyAm vArivyaH 5 vAriNaH vAribhyAna vAribhyaH 6 vAriNa: vAriNoH vAriy 7 vAriNi vAriNaH vArivuM 8 (he)vAre,vAri vAriNI vArINi 55 vaSi - dahIM 1 dadhi dadhinI 2 dadhi dadhinI dadhIni 3 detA dadhivyA dadhibhiH 4 ne dadhibhyA dadhivyaH dadhibhyAma dadhibhya 6 dunaH danA , 7 dalita, dadhani do dadhivu 8 (he) da dadhi dadhinI dadhIni samAnarUpa : aritha, sintha, ati 56 ki -- be di va. 1 2 3 4 5 6 7. | dudhAbhyAm kAvyAmadhAbhyAma : kaH 57 tri - traNa ba.va. trINi trANi tribhiH tribhuH triH trayANAma tripu 58 nI - doranAra 1 ni ninI nIti 2 ni ninI nIti ninA, niyA nibhyAm nibhiH 4 nine, niye nibhyAm nibhyaH 5 ninaH niyaH nibhyAm nibhya: e.va. .iva. ba.va. 6 ninaH niyaH ninaH niH ninAma, niyAma 7 nini,niyAma ni:niyoH niSa 8 he ne, ni ninI nIti 59 may - madha 1 madhu madhUni madhunI madhUni 3 madhunA madhubhyA madhUbhi: 4 madhune madhubhyAma maghubhyaH 5 madhunaH maghubhyA" madhubhyaH 6 madhunaH madhuneH madhunAm 7 madhunika madhunaH madhu 8 (he)madhe, madhu madhunI madhUni 60 pa - hoMzIyAra paTunI pani 2 5Tu paTunI pani 3 5TunA paTubhA paTubhiH 4 paTune, paTa paTubhyAma paTubhyaH 5 paTunaH, paTaH pahubhyAma paTura 6 paTunaH paTaH pATunaH paH panAma 7 paTo, pani paTunAH para paduSa 8 (he) paTo,paTu, paTunI samAnarUpa : pRthu, TavuM, guru, mRduM, vesu vagere 61 tuM - karanAra katRNI kaNi dadhIni 3 katRNa, katra kartAbhyAm katuliMka 4 katRNeka kartavyA mukatRbhyaH 5 kaUNaHkatuM: kadbhyAma kalyaH * kartuNaka, tuM katRNo kaH kaNAvyuM 7 kaNi,kartari tuM kaH katuSa 8 (he kartAkatuM kadNI kaTTeNi samAnarUpa : netR jJAtu, atR jAtu, zAstu vagere 62 sudyo sudyuni 2 sughu sudhunI sudyuni sughunI Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAja abhinava ladhu prakriyA e.va. ba.va. 3 sudhunA sughavA sudukhyAma 4 sughune sudyaH sughubhyAm 5 sughunaH sughoH sughubhyAm sudhU bhaH sudhu: sughubhya: tirazna: sara vAhaka 63 suvA - saravANI vALA 1 suvApha vAga suvAcI suvAca: 2 suvAcama suvAcI suvAca: 3 suvAcA suvAgabhyAma suvAbhiH 4 suvAce suvAgyA . suvA jyaH 5 su vAca: suvAbhyAma suvAkya: 6 suvAcaH suvAcaH suvAcA kema 7 suvAci suvAcaH suvAzru 8 (ha) suvAsa suvAcI suvAca: 64 ka26 - pazcimanuM 1 pratya pratyau pratya: 2 pratyazcama pratyacI pratIyaH 3 pratIcA pratyabhyA pratyabha: * pratIe pratyakhyAma pratyabhya: 5 pratIca: pratyabhyAma pratyabhya 6 pratIca: pratIH pratIcoma 7 pratIci pratI: pratyakSa 8 (he) pratya pratyaksI pratvavya 65 30cuM - uttara taraphanuM uda udIra 2-1-103 thI dvitIyA-saptamI ba.va. ne svarAdi pUrve udaneH udIra thaze anya rUpa - pratyaMca jevAja thaze. 1 udaH udacI uca: 2 udaccama ucca udIcaH 66 sabhya - sAru, vyAjabI rAhasamara sarbisami 3-2-123 thI dvitIyAdi svarAdi pUrve - samane sami Adeza thaze. 1 sabhya samyucco samyagna: 2 samyam samyagnI samIca: 67 tirtha -pakSI-pazu 1 tirtha tiryo tiryagna: e.va. vi. bava. 6 sughunaH sudyoH sughune sudyoH suinAma sudyAma 7 sughuni, sughavi sudhune: sughaH supuSa samAnarU5 : priyavo 2 tiryaMcama tiryaMcI 3 tirA tiryAbhyAma tiryabhi: 4 tirace tiryAbhyAma tirthaMbhyaH 5 tirastha: tirthaMbhyAM tigabhyaH 6 tira: tiroH tiragrAma 7 ti ci tiraH tiryakSa 8 (he) tiryaH tiryaMcI tiryaccaH 68 mUvRzya -mULa kApanAra 1 mUlavR mUka vRzrI mUlavRddha: 2 mUlavRzcama mUlavRau mUlavRzca: 3 mUkavRhyA mUDuMbhyAma mUlabhiH 4 mUlazro mUlabhya " mUlavRbhyaH 5 mUlavRkSa mU DUyAma mUkar3abhyaH 6 mUlavRa: mUlavRco: mU-vRzcima 7 mUlavRzci mUlaH mUlavR4 69 relU devane pUjanAra 1 deveTU-Dra dejo deveja: 2 devejamU dejo deveja: 3 dejA duveDULyA 4 deje deveDUlyAma, 5 devejaH deveDUbhyAm 6 deveja: deveH deve jAm 7 deveji deve: 70 sujJa - jeDanAra 1 yuTTa, yujaja: 2 yujajama yujajo yuja: 3 yujA yubhyAm. yubhiH 4 yuje yumyA yumyaH 5 yujaH yumyA... yuH 6 yujaH yuH yujAm 7 yuji yuje: debhiH deveDUlya: deveDUbhyaH devenTsa yujajo Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda, rUpAvalI 213. ba va. - bhavanto masta e.va. vi . 71 pAnAmRGga - leTa zekanAra 1 dhAnAe dhAnAmRtajI dhAnAma: dvitIyA thI saptamI sudhInA tamAma rUpane sIdhA ja pratye lAgaze mAtra eTaluM khyAlamAM rAkhavuM ke svarAdi pratyaya pUrve sU no ja thAya ane vyaMjanAdi pratyaya pUrve jU ne badale 4 karavA _72 mata - pavana 1 mata mata: 2 matama mArutI mata: 3 matA maLyA... marubhiH 4 mate mAvyAmu maruO: 5 mataH maLyA maLyaH 6 mataH ma : matAm 7 mAruti mateH marulsa 8 (he) mata masatI 73 mahatu - moTA 1 mahAna mahAntI mahAntaH 2 mahAntama mahAntI mahataH 3 mahatA mahatyAm mahabhiH 4 mahata mahabhyAma mahabhya: 5 mahata: mahAbhyAma mahabhyaH 6 mahataH mahataH mahatA 7 mahati mahataH mahAsu 8 (he) mahad mahAnta mahAntaH [74 pravat - rAMdhato 1 cam pacatto 5cataH 2 pacatama pacatto pacataH 3 pacatA pacabhyAma pacarbhi : 4 pacate pacaLyA | pacabhyaH 5 pacataH pacabhyA ma. paMcakUlyaH 6 pacataH pateH 7 pati pateH pacalsa 8 (he) pacana pacattau pacataH masta e.va. ki.va ba.va. 75 mata - Apa 1 bhavAna bhavantaH 2 bhavantama bhavanta bhavabhiH 3 bhavatA bhavadUlyA bhavadUbhiH 4 bhAvate bhavadUbhyAma bhavadUbhya: 5 bhavata: bhavadUbhyAm bhavadUbhya 6 bhavataH bhavatoH bhavatAbha 7 bhavati bhavataH bhavasu 8 (9) bhavana bhavanta bhavanta samAnarUpa : mAvAnuM , dhIma, ghanavata, 76 tas - te 1 : 2 tam tana 3 tena tAbhyAma te: 4 tame tAbhyAm tebhyaH 5 tasmAta tAbhyAma tebhya: 6 tasya taH 7 tasmina to 8 (he) sa tau 77 uta6 - A 1 eSaH eto ete 2 etam enama eta, enI etAna enAna, ke ete, enenuM etAbhyAm etaiH 4 esse etAvyAma etebhyaH 5 etasmAt etAvyA" emyaH 6 etasya eta: enaH etekAma 7 etasmina eto enaH etevuM 8 (heeSa eto ene 78 jJAnavRdhu - jJAna vaDe jANanAre 1 jJAnabhuta jJAnabudha: 2 jJAnabudhama jJAnabudhI jJAnabudhaH 3 jJAnabudhA jJAnabhudUbhyAma jJAnabhudibhaH 4 jJAnabudhe jJAnabhulyA " jJAnabhudubhyaH teSAma, jJAnabudho pacatAma Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 abhinava laghu prakriyA e.va. vi . be ve. - - - paH 5 jJAnabudhaH jJAbhubhyA jJAnabhulya: 6 jJAnabudha: jJAnabudhe: jJAnabudhA | 7 jJAnabudhi jJAnabu : jJAnabhulsa 79 pazcan - pAMca 1/2 3 4/5 5 paccabhiH paccebhyaH paMcanAm paccasu 80 Tana - ATha aSTa, aSTabhiH aSTabhyaH aSTAnA " aSTanuM aSTI aSTAbhiH aSTAbhya: aSTA nAma abbAsu 81 66 - rAjA 1 rAjA rAjAnI rAjAnA 2 rAjAnam rAjAno rANa: 3 rAjJA rAjaLyA. rAjabhiH 4 rAze rAjasthA, rAjabhya: 5 rAjJaH rAjJoH rAjabhya: 6 rAjJaH rAjJoH rAjJAm 7 rAzi, rAjani rAH rAjanuM 8 (he)rAjan rAjAnI rAjAnA samAnarUpa . mannana, talana, mahinana , vagere 82 mAnad - AtmA 1 AtmA AtmAno AmAna: 2 AtmanAma AtmanI amane: 3 AmanA AtmayA ma. AtmabhiH 4 AtmAne AtmabhyA Atmajja 5 AtmanaH A bhalyA AtmaH 6 AtmanaH AtmAnA: Atmano. 7 Atmani AtmaH Atmasu 8 (9) Atmana AtmAnI Atmata: samAnarUpa : vrAjU amana, zarmAna, vagere. 83 rana - daNDavALe 1 kaDI daNDinI daDinaH 2 dahiDanama kahiDanI daDinaH 3 dariDanA dRSiDabhyAm daDibhiH 4 dahine dariDabhyAm daSThibhyaH e.va. di.va. ba.va. 5 daNDina: daSThibhyAm daSThibhyaH 6 daNDinaH dabhyiAm daDinAma, cha daDini daDiH 8 (he)daNDini ptino 84 dina - mAga 1 patthAH patthAnI patthAna: 2 5tthAna patthAnI patha: 3 pathA pathibhyAma pathimiH 4 pathe pathibhyAma. pazcimyaH 5 5tha: pathibhyA pathimyaH 6 patha: pazeH pathA. 7 pathi pathisu 8 patthAH panyAnI 5sthAna: 85 pUjana - sUrya 1 pUSA pUSaNI pUSaNa: 2 pUSaNa pUSaNa pUrNa 3 pUNA pUSabhyA pUSabhiH 4 pUNe pUSabhyAma 5 pUNaH pUSabhAma pUpabhyaH 6 pUNaH pUSabhyAma pUSNAma: 7 pUrNAi pUkSiNa pUNeH pUSasu 8 (he) pUSana vaNI pUSaNa: 86 makavan - i1 magharA maghavAnI maghavAnaH 2 maghavAnama maghavAnI manaH 3 mane maghavabhyAma maghavami 4 mane madhavabhyAm madhavabhya: 5 manaH maghavabhyAma maghavanyaH 6 monaH mane: mAnA ma. cha mani maghone maghavasu 8 (he) maghavana maghavAnI maghavAna: 87 zyana - kutaro 1 zvA zvAne; 2 zvAna zvAna zunaH 3 zunA zvabhyAsa RbhiH pUpabhyaH zvAno Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda rUpAvalI 25 e.va. rita di va. ba va. zva : zvabhyaH zunA , zvasu zvAna: 4 zune zvabhyAma 5 suta: zvabhyA" zunaH zuna: 7 zani zune 8 (he) dhana dhAnI 88 vRtrana - indra 1 vRtrA vRtrahaNI 2 vRtrahaNama vRtrahaNI 3 vRtranA trahabhyA 4 vRtrane vRtrahavyA 5 vRtrata vRtrahaLyA 6 vRtranaH vatranAH 7 vRtrani vRtrahaNi vRtraH 8 he) vRtrahana vRtrahaNI 89 kig - zuM vRtrahaNa: vRtranA vRahamiH vRtrahabhya: vRtrahabhyaH tranAma vRtraharu vRtrahaNa: kAna e.va. vi . ba.va. hara vinara - jIvano nAza 1 jIvanapha,gaDu jIvanazI jIvanazaH 2 jIvanazam jIvanazI jIvanazaH 3 jIvanazA jIvanabhyAma jIvAzmiH jIvanabhyAma jIvanaCibhaH ja jIvanaze jIvanabhyAm jIvanabhyaH jIvanar3abhyAm jIvanaqbhyaH 5 jIvanazaH jIvanazyAma jIvanabhya: jIvanaCbhyAma jIvanaCbhya: 6 jIvanazaH jIvanazeH jIvanaza: 7 jIvanazi jIvanazeH jIvanakSa jIvana 93 tArA - tevuM ja 1/8 tAdaka, ga tAdraza tAdrazaH 2 tAdrazama tAdraza tAdrazaH 3 tAdrazA tAdrabhyA tAdrabhiH 4 tAdraze tAdrabhyAma tadravyaH 5 tAdrazaH tAdrabhyAma, tAdrazya: 6 tAdraze: tAdrazeH tAdrazAma 7 tAdraSi tAdrazeH tAdrazuM 94 6 jU - purUSa 1 purmAn pumAMsI pumAMsaH 2 pumAMsama pumAMsI puMsa: 3 pusA pRlyA " pubhiH puse puMbhyAma pa pusaH paMbhyAma pebhyaH 6 pusaH puMsaH pusA , 7 pusi puMsu 8 (he) pumana pumAMsI jmAsaH 95 zreyar - sAdu 1 zreya zreyAMso zreyAMsaH 2 zreyAMsama zreyAMsI zreyasaH 3 zreyasA zreyebhyAma zreyobhiH 4 zreyase zrebhyaH 5 zreyasaH zreyaH kAbhyAma 4 ka kAbhyAme, 5 kasmAta kAbhyAma 6 kasya ko: 7 kasmina kaH 90 catur - cAra kebhyaH kebhyaH keLA, sajupa catara caturaH caturbhiH caturbhA caturbhaH catuNam caturNa hA salun - sAthI 1 sa: sajI 2 sajupam sajupI sajupaH 3 sajuSA sajubhyam sarbhiH * saju sabhyam sajubhya: 5 sapuSaH sajuvyaMma sajurbha: 6 sajuSaH sajuSoH sajuSAra 7 sajuSi saju sajusu, sajUchyuM Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghu prakriyA zreyasAme gAduha goduhA e.va. ba.va. 6 zreyAMsaH zrevolyA, zreyobhyaH 7 zreyasi zreyaH 8 he zreyana zreyAMso zreyAMsaH 96 vikrar - vidvAna 1 vidvAna vidvAsa vikrAMsaH 2 vikAsama vikAsa 3 viduSI vidvabhyAma vimi 4 viduSe vibhyAm vi6mya 5 viduSaH viduSaH vidravyaH 6 viduSaH viduSoH vidulAma cha viduSi viduSaH vikasu 8 (he) vikana vidvAMtI vizrAMsaH 97 suvar - sAvacanavALe 1 suvicAra suvicasI suvaca: 2 suvacam suvacasau suvacasaH 3 suvA suvicAbhyAm suvacobhi: 4 suvase suvamA suvalya: 5 suvacasaH suvacabhyAma suvacabhyaH 6 suvacasaH suvacaH suvacasA meM 7 suvacasi suvacaso: suvacalsa 8 he suvacaH suvacasI suvacasa: 98 - hAtha 1 de doSI deSaH 2 daSama doSI daH deSa: 3 deNa, deSA deSabhyAma daSabhiH dabhiH dolyuma de, deze doSabhyAm deSabhaH damoNma darbha: 5 daSNa deSaH deSabhyam doSa"H debhyaH dALyama dolya 6 daSNa: zeSaH doDa, dezo doSNAma daSA 7 daSNi dRSi daSNa doSIH doSasu, dALu e.va. .iva. ba va 99 kuha - baLada 1 anavAna anavAhI anaDravAha: 2 anaDravAhama anaDravAha anuDuhaH 3 anuDuhA anubhyAm anubhiH 4 anuku anukuLyA anaDu6bhya: 5 anaDuha: anaDubhya. anaDubhya: 6 anaDuha: anaDuhA anaDuhA". 7 anaDuhi anaDu: anaDulsa 8 he anavAna anaDravAhI anava haka 1oo Tu - govALa 1 gagpha-ge godudhI 2 goduha goduhI goduda: 3 gaduDA gedhubhyAma godhubhiH 4 gadhuhe goghubhyAm goghubhyaH 5 goduhA goghubhA godhulyaH 6 goduha: gaduhA 7 gaduhi gehaH 8 (9) goghupha goduhI 101 mahi - bhamare 1 madhusiMha madhulikI maghulihaH 2 madhuli madhuliha madhulihaH 3 madhulihA maghulir3abhyAm madhuliphribhaH 4 madhulihe madhulibhyAm madhuliDUmya: 5 madhulitaH madhulibhyAm madhulimyaH 6 madhulihara madhuliH madhulihA 7 maghulihi madhuliH madhuliksa 8 he madhuliDa madhuliho madhulihaH 102 ara - Ati 1 asI amI 2 amUma am amUna 3 amunA amUlyAma. amIbhiH 4 amUme amUkhyAma anIbhyaH 5 amuSmAta amULyA che amItya: 6 amuSya amuyoH amISAma 7 amumina amuka amISa gedhukSa gAduha a* do:9 8 (he) da doSo doSa: Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda rUpAvalI 217 e che. ime vathama, girI 1 e.va. di.va. ba.va. ba va. 103 ma - A 4 ame AvyA che ebhya: 1 ayama imI 5 asmAta AbhyAma ebhyaH 2 Imama enama imIenI ImAna enA 6 abhya anaH etaH eSAma 3 anena etena AvyA ebhiH 7 asmina, anaH eto evuM 1Ne lige samAna 104 rama - huM 105 guma -tuM 1 ahama AvA" 1 vam yuvAma yUyama 2 mAm mA AvAma, nau asmAna naH | 2 vA vA yuvA vAyumAna va: ke mayA AvAbhyAma asmAbhiH '3 tvayA yuvAbhyAm yumAbhiH 4 mahyamU me AvAbhyAma nI asmabhyama naH 4 tulyama te yuvAbhyAma vAma yugmatvam vaH AvAbhyAma asmata 5 vat yuvAbhyAma yudhdhanU 6 mama, me AvaH nau asmAkama naH 6 tava te yuvaH vAma yuma krama va: 7 mayi AvaH asmAsu 7 tvayi yuva: yuSmAsu vyaMjanAnta strIliMga 106 tat - A | 2 gira. giraH 1 eSA ete etA: 3. girA gIrlAma gIrbhi: 2 etA enAma ene ene etAH enAH 4 gire gIbhyama gIlya: etayA enayA etAbhyAma etAbhi: 5 giraH gIlyuma gIbhya: 6 gira; girA 4 etI etAbhyAm atAH 7 giri giraH gIrSa 5 etasyAH etAbhyAm etAvyaH 8 (he) gI: girI giraH 6 etasyAH etaH enaH etAsAm 7 etasyAma etaH eno: etAsu 110 vivuM - AkAza 8 he eNe ete etA: 1 gho: divo divaH 107 jaY - pANI 108 ratun - cAra 2 divama divo divaH 3 divA ghubhyAbha dubhiH A5: cata: 4 dive ghubhyAma, dulyaH a5: canaH 5 diva: ", dulyA, ghubhya: abhiH cata subhiH 6 diva: divoH abhyaH catasuvyaH 7 divi diH ghu9 abhya: cataR: 111 3rAna apAm catasraNAma 1 uzanA uzanasI uzanasa asu 2 uzanasama uzanasI uzanasa (he) ApaH catastra: 3 uzanasA uzanebhyAma uzanebhiH 109 zira - vANuM 4 uzanase uzanAbhyAma uzanebhyaH 1 gI: girI giraH 5 uzanasa uzanobhyAma uzanebhyaH giraH divAma catasR Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 abhinava laghu prakriyA e.va. di.va. ba.va. e.va. 8i.va. ba va. 6 uzanasa: uzanasa uzanasAm 2 amUma amU amUDa 7 uzanasi uzanasa uzanas su. 3 amUyA amUlyA, amUbhiH 8 he uzanas uzanasI uzanasa: 4 amuka amUlyam amUlyaH uzanA, uzana 5 amULyAH amULyAma amULya: 112 3naha - DA. 6 amuLyAH amuka amUSA1 upanad upanahI upAnahaH 7 amuSyAma amu: amUSa 2 upAnahama upAnahI uSAnahaH 114 - A 3 upAnahA upAbhyAma upanabhiH 1 iyam ime ImAM: 4 upAmahe upAnabhyAma upAnabhya: 2 ImAm, ime, ene ImAH enA: 5 upaniha: upAnazyAma upAnabhya: enAma 6 upAnahaH upAnahe: upanAma 3 anayA enayA AvyA AbhiH 7 upAhi upaniha: upenalsa 4 aI AvyA che Abhya: 8 he upAna upanahI upAnasu 5 asyAH AbhA ma Avya: 113 - A 6 abhyAH anaH enaH AsAma 1 asau amU amU: 7 aspAma anaH enaH Asu vyaMjanAnta napusakaliMga 115 kaca - pazcimanuM 117 sAta - jagata 1 pratya- pratIcI pranci 1 jagatuM, jagatI jagatti 2 pratyakSa- pratIcI pratyAkyaH 2 jagata jagatI 3 pratIcA pratyaMkhyAma pratyabhiH 3 jagatA jagaLyA jagadUibhiH 4 pratIe pratyabhyAma pratyathI 4 jagate jagaLyA jagavyaH 5 pratIca: pratyabhyAma pratyabhya: 5 jagataH jagadabhyAm pratIH 6 pratIya: jagadaMbhya: pratIyAma 7 pratIci pratIka pratyakSu 6 jagata: jagate: jagatA" 9 he pratyaka-ga pratIcI pratyacci 7 jagati jagataH jagalsa 116 zags - laDI 118 rAta - chANa 1 asUpha- aruNa asRdija 1 zaku, 6 zakRtI zakti 2 kR-6 zani, kAni 3 azrujA asmA asUyAma azmi: 3 zaphatA zadUbhyAma zakRdibha: abhyAma abhi. zakanyA zikabhya: 4 asRje aneka abhyaH 4 zakate. asabhya: zakudUbhyAma zabhyaH ka 5 asRja:asna: zakabhyAm zakabhya: 6 , asmaH acoarsaH anAma. " 5 kRta zaLyA zabhya: asnA zaznanA zakabhyAma zakabhyaH 7 ajita . i >> arukSu asalsa 6 zakRtaH zaktaH zakata zanaH kRtAma zaphanAma asani, asti 7 zakRti zataH zatru, zakasu 8 asapha-. agrujI aji . zakani, zani zakunaH jagati 2 >> , asAni zakRtI zana zaphane Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda rUpAvalI 219 e.va. di.va. a.va. yAni vALyA che yAbhyA mebhyaH pebhyaH eSAma. e.va. kiM.va. bave. 119 phu - je 1 vad 2 tha thAni 3 cena yAbhyAma, 4 ya 5 yamA, 6 yasya yaH 7 mina. yaH 120 21 - divasa 1 ahaH adanI ahanI ahAna 2 ahaH adanI ahanI ahAnI 3 adbhanA ahalyAma ahebhiH 4 adrane ahobhA ahalya: 5 addanaH ahalyA ahobhyaH 6 anaH ane addanam 7 adina-ahanI aneH ahalsa 8 (he) aha adhUnI ahanI ahAni 121 draznanuM - brahmA 1 brahma brahmaNI brahmANi yAMsi 123 tu - cAra 1/2 3 4/5 6 7 cavArI caturbhiH caturbhA caturNama caturNa 124 rASTatadna - sutA 1 kASThataDU-TU kASThatakSI kASThatakSa 2 kAThatakSama kASThatakSI kASThatakSaH 3 kASThatakSA kASThataDUmyAma kASThatabhiH 4 kASThatakSe kASThatavyA kASThataDUlya: 5 kASThatakSeH kASThataDUlyAma kASThataCbhyaH 6 kASThatakSaH kASThatakSoH kASThatakSA 7 kASThatakSi kASThatakSo: kASThata TUlsa 125 pannu - dudha 1 paya: pasI 2 paya: pasI pAMsi 3 payasA pabhyAma pAbhiH 4 payae pabhyAm pebhyaH 5 pathasa: pabhyA pabhya: 6 payasa payoH pasIm 7 pathasi payaH paryastu,5ya: 8 he payaH pasI pAMsi 126 4 - A, te 1 adaH amU amuni 2 ada: am amuni 3 amunA amUlyAma amIbhiH 4 amu amUlyA" amIbhUH 5 amumAna amUlyA" amIH 6 amuSya amu: amISAma 7 amuSyina amuyoH amISa 127 5 - A 1 Idama ime imAni 2 idama, ene AbhyAma imAni, enAni 3 anena, ene AbhyAma ebhiH 4 a AbhyAm ebhya: 5 asmAta AbhyAm ebhyaH 6 asya ane enaH eSAma 7 amina anaH enaH evuM 3 brahmaNa brahmabhyAma brahmabhiH 4 brahmaNe brahmabhyaH 5 brahmaNaH brahmA : brahmaNa, 7 brahmaNi brahmasu 8 brahma brahmaNI brahmANI 122 mAdAran - muMdara 1 mane hAri mahANiI manahArINi 2 mane hari manahAriNI manahAriNi 3 mahAriNuM mane hArivyA mane hAribhiH 4 mane hAriNe mane hArivyAma mane hArivyaH 5 mane hAriNI manahAribhyAm mane hAribhya: 6 mane hAriNa: mane hAriNeH mahariNAma 7 ane hAriNi mahAriNa: mane hAriNi 8 mahAni mahAriNIH manahAriNi manohAri Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 abhinava laghu prakriyA pariziSTa : ra siddhahema sUtrakama siddhahema sUtra sUtrAMka pRSThaka prathama adhyAya prathama yAda w o 39 9 9 42 siddhahema sUtra sUtraka pRSThaka 37 aprathagita 17 12 39 hatya, sa3khyAvA. 303 179 40 bahugaNabhede 304 179 prathama adhyAya dvitIya pAda 1 samAnAnAM tena dIdhuM 38 2 Rgruti havA 6 avarNasya...rahyuM 7 RNe pradazArNa...syArU 8 te tRtIyA samAse 41 'TapalA sabasi 12 audyau adhyakSaraH 14 prasyorbaLe... reNa 43/14 27 15 aura aiyAma 43/13 27 16 aniyoge yuge 43/11 27 17 varSoautau samAse 43 18 mAhi 43/12 21 IvaNude... 22 hoDepadevA 23 etoDayA 24 dauteDavA 27 edeta: padAnta ..lu 28 gana kSe 50/17 29 svarevADanakSe 50 30 indra 50/16 31 vADajyasandhiH 32 luDanitI 33 iphavA 34 IdUnama ka5 adabhumI 55 36 cAdi: svarenADU37 dantaH 57 38 sa na to 41 a Iu varNa...deH 61 18 36 1 aham 2 siddhiH svAdAdA 3 lekA[. 18 4 audantAH svarAH 5 eka dvi tri mAtrA...bhutA: 6 anavaSNunAmI 7 hRdantA: samAnA: 8 e ai o au saya...ma 9 aM aH anu...sargo 1 kAdi:vyaMjana 11 aparAmAM. ghuTTa 12 paccake varga: 13 Adya dritIya ...? 14 anya ghoSavAnuM. 15 tharalavA antasthAH 16 aM aH )(ka... zi 17 tulya sthAna sva: 18 svIjasa . di 100 19 svAdirvibhakitaH 17/5 20 tadantapadam 11 6 21 nAma sidam ..ne 123 27 adhAtu .. nAma 28 zidhuM 17 10 13 29 pustriye ja 17|9 - 13 30 svarAdo...." 283 171 31 cAdaDave 284 172 32 adhaNatasvAdyAzasa: 285 174 33 vibhakita...dyAmA: 187 34 vat tasyAm 332 188 35 kuvA tumam 335 188 36 gatiH 336 189 2 - cha 0 - - 6 * 6 - - 53 58 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahema sUtra krama rarA sUtrAMka pUSmAMka 71 71/19 68 40 sidhdhahema sUtra 1 tRtIyasya pazcame 2 pratyaye ca 3 ta hazcaturtha: 4 prathamAda che: 5 2:kakhapapha...pI 6 zaSa zarSasaM vA 7 caTate sahitI 8 ne prazAne ..pare 11 dhi kAnaH kAni saH 14 tau mu...svI 16 samrAphTa 17 DaNoH kaTA...navA 18 rUH saH seDaca: 19 naH zi 20 atoDati ro: 21 Savati 22 a vaNo ..sandhi 24 svarevA 26 reryA 26 svAda... 28 anADUmADo...che: 29 platAdhA 30 svarebhyaH 31 hadauMvara... navA 32 adIdhAMki...ne 39 nAM dhuvage...padAnta 40 ziheDanusvAra: 41 re uga dIdhuM...taH 45 tada: se:..rthI 4 etadatha... samAse 49 tRtIya tRtIya...the 50 aghoSe...ziTaH 51 virAme vA para na saHi 62 sidhdhahema sUtra sUtrAMka pRthyAMka 53 2: 5dAnta...taH 85 45 54 khyAgi 55 ziyA, 86/21 50 56 vyatyaye luvA 87/22 50 57 areH supi 26 231 134 58 vAha5tyAyaH 95 60 ta vaga varga 61 sabhya zaSI 62 ne zAta 63 padAntA .. navataH 64 pi tavargIya 65 kilo prathama adhyAya caturtha pAda 1 aMta AH ... ye 101 2 bhim e. 105 3 IdamadaseDavA 228/24 132 4 ebahusmosi 5 hADUrinI 6 DeDayaMtI 106 7 savaMde: sau smAta 114 8 DeH smi, 9 jasa i: 112 10 nemArdha...vA 118 11 Tha% vA 12 na sarvAdiH 120 14 tIyaMDi- kAryo 15 avarNa zyAma sAme 115 16 navabhuH...sminhA 117 17 apiDitAM...cAma 18 sarvAIpUrvAda 172 19 Tauyet 168 20 autA 167 21 IdutotrerIdUta 129 22 jayeda 130 23 Dityaditi 49|15 30 104 72 42 116 75/20 44 7 119 47 121 185 43 103 56 132 76 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahema 222 sUtra 24 TaH pusinA 25 Dio 26 kevalakhipaterau: 27 nanAdeitU 28 trijyAM tiAM..dAma 29 strIdUtaH 30 veyuveDa striyA: 31 AmeAnAm vA 32 hasyApadma 33 sakhyAnAM rNAm 34 AstrayaH 35 edAbhyA...2H 36 khiti khItIya kara 37 RtApur 38 tu svasa...buAr 39 aauca 41 svasya guNa: 42 edApaH 43 nityadidra...havaH 44 ahetaHsyamA k 45 dIyA...seH 46 samAnamAtaH 47 dIrghAnA mya... ghU 48 nuAM 49 zaseAtA... pu si 51 niya Ar para vATana AH syAdau 53 aSTa aur zaseH 54 DatiSNa:...lu 55 napu'sakasya ziH 56 aurIH 57 ataH svamAn 58 pacatADanyA...du: paNa anatA lu 61 nAminA lugbA trAMka 131 134 142 140 174 175 151 152 108 222 144 133 141 158 160 157 136 170 171 111 1}} 102 109 159 103 147 223 224 145 179 178 177 182 187 129 pRSThAMka 75 7 (0 78 88 99 6 63 129 82 v 80 te Le er U9 96 96 } } 94 duH 63 89 1 83 130 130 82 102 101 11 103 105 106 siddhhema sUtra 62 vADanyataH...svare 63 dRSyasthi ..n 64 anAsvare...taH 65 svarAccho 66 TAMprAk 69 aya: 70 RkrutiH 71 yugrosamAse 72 anaDuhuH sau 73 pu'sAH pumansU 74 eta au: 75 A am zaseDyA 76 pathinmathita...sau 77 eH 78 thA 79 Ina DIsvare luk 80 vezanaseA .. sau 81 utADanaDu...va: 82 vAH zeke 83 sakhyuritA'zAvai. se 84 Rduzana 85 nidI : 1 tricatura strisR 2 tAraH svareni 3 jarAyA jarAvA 4 apeADaddhe abhinava ladhuprakriyA pRthvAMka 107 107 sUtrAMka 191 190 158 180 184 193 204 203 245 241 164 156 218 219 220 221 242 86 samahatAH 27 in han puSpa - 88 a5: 90 asvAde...sau 91 kuzastu...pusi hara TADhausvare vA 93 striyAm dvitIya adhyAya prathama pAda 232 230 139 156 181 205 zistro: 213 254 2+- 161 162 175 256 257 173 255 105 102 14 110 118 117 145 140 92 92 127 127 128 128 141 134 134 94 88 102 118 124 149 113 9 0 91 100 150 151 97 149 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahema sUtra krama 223 sUtrIka pRthyAMka 142 142 144 143 158 244 245 247 246 146 150 153 137 138 154 * 270 162 148 149 164 240 136 139 135 271 233 re lay siddhahema sUtra satrAMka pUThAMka 6 yuggadammado: 264 159 7 TAsi yaH 26 8 161 8 zeSelupha 271 1* matasya...ko: 262 11 tvamI pratye ..smin 26 6 16* 12 vamaha.. cAkaH 261 158 13 cUya vaye jasA 160 14 suyaeN mahuM TuvA 269 162 15 tava mama phasA 273 163 16 ama : 159 17 zame na: 217 16 1 18 amyam masura 19 se yAda 272 163 20 Ama Akama 274 21 padAvibha..bahu 275 164 rara dvi vAmanI 165 23 Tu : sAtame 278 166 24 amAvA mA 27 166 25 asadiyAmayaM pUrvamAM 28 0 167 26 ja vizeSya e 280 25 167 27 nAkhyat 280 26 167 28 mAdA ghoMH 281 168 29 cAhahIvayoge 282 168 31 niyamanAdeze 279 166 33 tyadAmena...te 206 121 34 Idama: 22 6/23 131 36 anapha 228 132 37 TIsyunaH 132 38 ayamiyama...sI 225 131 39 de : syAdI 40 kima kasta...ca 229 41 Ara 143 42 tA sau saH 208 43 adaseDI 243 141 44 asuka vADaki 248 144 sUtra 45 maDavarNasya 47 mA duvaNaMDanuM 48 prAginA, 49 bahurverIH 50 dhAtArivaNe.. pratye para sagAna 53 mraznoH 54 striyAH 55 vAsthasi 56 Dakavarasya 57 svAde vaH, 58 vibate tau 59 pUnava SA...va 64 5dAnta 68 aMm vaMsa daH 69 Rtviju diza. gaH 70 nazevA 71 yujanca kuze ne ? 72 sesaH 73 sajupa: 74 abdunaH 75 re luptari 76 ghuTatRtiya: 77 gaDadabAda...pratyaye 82 he ghupadAne 83 gvAdedAI: 84 muha-kuha...vA 86 rAjakagam 87 yaja suja...zaH 88 saMgasvAdo...pha 89 padasya 90 rAtmaka 91 nAnenonaEnaH 92 nAma 93 lIbe vA (2 235 250 145 251 252 146 146 109 114 227 19 226 131 133 200 202 194 237 126 che 1 37 12 7 211 123 155 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava ladhu prakriyA siddhahema sUtrAMka pUThAMka 73 112 139 11. 74 100 mAsa nizA . luvA 122 101 danta pAda...vA 124 103 uMdaudIrA 197 104 anya prALu dIrghacca 196 105 vasumata ca 239 106 zva yu . va. uH 217 126 107 lugAtenA 5: 128 74 108 anasya 125 109 IsI vA 127 111 navamanta saMgAt 212 124 112 hane hane dataH 215 125 11. lugaTyAtyapade 207 120 114 DityanyasvarAde: 135 117 diva H sau 258 152 118 : padAnta khUta 259 15ra dvitIya adhyAya tRtIya pAda 15 nAmyasthA ..pi 110 63 raghuvarNodda tare 113 67 76 ka vargIkasvaravati 214 125 94 hano dhi 216 dvitIya adhyAya caturtha pAda 18 Ata 253 149 97 kulIbe tRtIya adhyAya prathama pAda. 1 dhAtaH pUjAthe... 341/41 192 2 udyanukaraNa...tiH 337 189 4 bhUvArakSepa...sat 341/42 193 6 kaNe manaskRtI 341/43 193 9 tireDanadhI 341/44 183 10 kRganavA 341 45 193 11 epaniva...ne 341|46 193 14 sAkSAdAdi..the 341/47 193 15 niyaMhate...he 341/48 193 tRtIya adhyAya dvitIya pAda. siddhahema sUtra sUtraka pRSThaka 123 sahasama: siddhi sami 198 113 124 tirasastiyaMti 199, 113 tRtIya adhyAya tRtIya pAda 1 vRdhirAta 177 13 2 guNoredata 17/7 13 caturtha avAya tRtIya pAda 108 dIdhaciva...ca 340 1 111 I: svAvasya .. 339 190 cho adhyAya dvatIya pAda 211 tasika 334 188 sAtama AdhyAya prathama yAda para svAderive 333 188 53 tetra 33/28 88 54 tasya 286 174 sAtama AdhyAya dvitIya pAda 81 vyAzrayetasu 286 174 83 paryaH sarvoye 287 175 88 ahIyarupAdAne 288 175 89 kimaThayAdi ..tas (289 175 90 itiDataH kutaH 290 176 93 phavakutrAha 176 94 saptamyA: 291 176 95 kitata ..dA 296 177 96 sAdhune . hi 297 177 97 soDava dina 298 178 98 pUrvAparA...eghusa 178 99 umA ghusa 100 eSabhaH para varSe 301 178 101 anadyatane hiM 293 177 102 pukAre thA 294 177 103 kathamitha, 295 177 104 saMkhyAvA dhA 179 105 vicAle ca 179 106 zaikA dhyama 179 107 kitre dhamadhauvA 307 180 292 178 302 306 7 avyayasya 34ra 193 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahema sUtra krama rara5 sidhdhahema sUtra sUtrAMka pRSThaka | sidhdhahema sUtra sUtrAMka pRSThaka 33 0 108 180 313 182 182 182 316 317 183 319 je ja 108 tatidhaNa 187 109 vAre kRtva 110 ki tri caturaH su, 3 09 180 111 ekA saccAsya 310 180 113 dizA . vyAH 319/27 183 114 urvAdu ri. sva 311 181 115 pUrvAivarA.. pAma 312 181 116 parADavarAt svAta 181 117 dakSiNetarAnuM cAtar 314 118 adharAiparA cAto, 315 119 vA dakSiNA ...A 120 AhI dUra 121 vattarA 318 183 122 are enaH 183 123 lubace. 183 124 poiparasya...ti 184 125 vottara padeDabdha 322 184 126 kRdhyastiLyAM...Hi 338 127 arurmanacakSu. ravI 34* 30 191 128 Isubahulam 340 31 191 129 vyajanasyAnta Ida 340 32 191 130 vyA taussA 323 184 131 jAteH saspadAca 184 132 tatrAdhIne 325 185 133 detrAca 326 185 134 sanamI ditiyAt..bha: 327 135 nI zaM . DA 34137 192 137 samayA yApanAyAma 341 192 138 sapatra:niSatrAd...ne 341/33 192 139 nikulA niSkapaNe 341/34 192 140 priya sukhAdAnukULe 341/35 182 141 du:khA pratikUlya 341/36 192 142 zUlAta pAke 341 37 192 144 madra bhadrAdU vapane 341 38 192 145 avyatAnuka.zra 341/40 192 150 bahuvalpAtha. zam 28 186 151 saDa.khIkAtha... za 329 186 sAtamo adhyAya - 89 sabhyatyasUyA...lutaH 4/4 4 90 bhatsane paryAveNa 43 4 98 prazna ca pratipama 4/2 : 99 darAdAmasya.. lata 4/1 104 pazcamyA nirdiSTaparaNya 19 105 sapTemyA pUrvasva 20 106 SaSThayA-sya 107 aneka varNa: sarvasva 108 pratyayastha 109 sthAnIvAvaNa vidhI 110 svarasya pare... dha 111 na sazvikIya ..ki 112 lukhyapRplenata 113 vizeSaNamantaH 114 sapTemyA AdiH 115 pratyayaH prakRtyAde; 116 gauNe DAyAdi 117 kRtsagati...pi 118 para; 33 20 119 sparve 120 AsanaH 121 sabandhinAM sambandha 122 samartha ; padavidhi : 37 22 324 | Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 sidhdhahema sUtra 1-2-41 A I U va ... da 1-1-9 aMJaH anu....sargA 1-1-1} '; )( ke...zih 1-3-50 adhAze. ziTaH pariziSTa : 3 akArAdi sUtra krama sidhdhahema pa 74 1-4-69 aca: 193 2-1-104 anya prAga dIpazca 196 1-4-57 ataH samA's 177 1-4-1 aMta AH ...ce 101 1-3-20 tAti rA 88 2-1-43 adase.... Dau 1-2-32 adIdhAM...ne 7-2-122 anne enaH 1-4-44 arhata:syamA k 2-1-2 ama 1-4-72 anaDuhuH sau 1-4-59 ano sudha sUtrAMka pRSThoka 118 ak ' 1-2-35 adamunI 55 25 1-1-32 adhatasvAdyA zasa: 7-2-118 adharApara t yAna 315 1-1-20 adhAtu bhAma 99 cha-2-101 anavatane vi 1-1-6 anavInAmI 1-3-28 anADUmADo.... 1-4-64 nAva...AH 1-ra-16 aniyoge lugele 7-4-107 aneka varSoM: sastha 2-1-108 anAsya 1-1-14 anya dhAvavAna 1-4-88 apa: 1-1-11 accamA.. j 2-1-4 apeADa'' 1-1-37 prayogik 243 05 219 11 228 249 187 293 5 75 188 4: 11 22 1rapa 14 254 12 255 17 10 43 110 11 101 59 50 141 28 183 6 33 174 182 58 132 145 105 177 f 15 27 16 G3 9 149 9 149 12 tra 2-1-18 ambanuM myA 1-4-90 anAde mI abhinava laghu prakriyA 7-4-120 AsanaH 7-2-12 AvI dare 270 2. 2-1-24 amAtrA mA 277 16 2-1-16 mA~ ma 263 159 225 131 2-1-48 amiya...sI 7-2-127 aruma nA...nI 34 30 11 231 134 1-3-54 : sadhi Da 1-4-39 aauca 157 1 90 1-1-1 a`t 1-3--22 a va bhA ...rsAndha 1-4-15 avat svAmaH sAm 115 1-2-6 avaNaeN spe... rab 39 3-2-145 abhyatAnuka% sUtrAMka 00000000000 7-2-90 tataH kuta 1-4-3 pramadasADaphleva 2-1-34 46maH pRSThAMka 162 119 3-2-7 avyayasya 342 1-4-5, aha ojasa zasAH 224 2-1-25 asaviAmantya...pUvam 280 2-1-44 asukA vADaka hIcaDI pAdAne 248 28 7-2 - 89 2-174 na 94 028 0x0x0000 3000 1-4-7pa A trAsaktA an 2-4-18 At 1-1-13 va kitIya . yAH 21-41 Ada 1-4-17 apeADi.tAM.. thAm 21-20 Ama Akrama 1-4-31 AmAnAm vA 2-1-1 Aya. bane 88 ra 51 te 24 341|40 192 193 130 167 144 175 53 15 253 13 143 169 274 para 163 ta 45 ra1 317 183 obey y 290 119 228/24 132 226|23 131 92 149 81 95 164 e Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdi sUtra krama siddhahema tra 1-4-21 IduAstrIbhUta 1-4-7 In DIsvare lupta 1-2-30 indra 1-4-87 inhana pRtha .. zisko: 1-2--21 varNAde.. lam 7-2-128 isusa,bahu lama - - 2-1-109 iDI vA 1-2-34 i...nam 4-3-111 I: zrAvaNuM sa... 1-2-33 davA 080 050 rU 2-1-118 : sudAnte nUt 1-4-81 utte'naDu...va 2-1-103 U~ca udIra 7-2-99 ubhaya 7-2--114 varSAda sthi 3-1-2 UghanukaraNa. ti ghusan 000 000 060 000 - kyAMka 129 221 co 74 128 50|16 31 124 213 44 . 90 1-ra-2 zruti hasyAvA 60 1-2-6 Ne pradazANa ...Ar 40 41 1-2-8 Rte tRtIyA samAse 1-4-37 RteADur pa 257 233 ra-1-2 RtAraH svaraeNni 2-1-69 Rtviju viza... ga 1-4-70 RkrutiH 1-4-84 dezanA...se 204 156 000 27 34 33 191 127 54 339 13 259 232 197 300 311 337 1-1--7 hRdantA: samAntAH t - --- - - 1-1-8 e e A au saya...meM ka 1-4-77 eH 219 1-1-5 eka dvi tri mAtrA..lutAH 4 7-2-111 ekAta sa> ccAsya 1-3-46 beta...samAse 310 1-4-4ra dApa 170 1-2-23 batAvAyu 48 1-4-20 bhedata: po...buka 51 1-4-35 edA...2: 133 pRthvAMka D 4 32 190 32 1para 134 112 178 181 19 ra 35 25 25 89 5. 135 118 88 -- 7 7 127 4 180 54 e 29 31 9 - ra siddhahema sUtra 1-4-4 edbahusmAsi 1-2-12 aidIta sajyAre 7-2-10 SabhaH pa....varSa - * 1-4-74 eta au: 020 1-2-37 dantaH 1-2-24 kItAbAb 1-2-18 mADa. 1-4-20 autA 1-1-4 dantAH svaH 1-4-56 aurI; 000 3-1-6 kaNe manastRptau 7-2-103 kamittham 2-0-76 ka vage svaravati 1-1-1* kArtti: jam 7-2-9pa kriyatat...mA 2-1-40 kimaHkasta...ca 7-2-8 kayAdi ..tasa 3-1-10 kaMgAnavA 7-4-117 kRtsagati..pi 7-2-126 kRtinyAM. sthiH 1-4-26 kevalakhipaterau: 1-1-3pa aa tumam 1-4-91 kuzastu...pusi 2-4-haka phIme 2-1-94 kulIbe vA 7-2-93 kutrA'vreha 2-1-15 mumatau ya 2-1-58 divaghnate...tau 000 1-4-36 miti khAtIya u 1-3-54 khkhAgi - -- 00) -- 2-1-77 gaDade pratyaye 1-1-, niH I sUtrAMka 1.7 42 301 C 167 3 178 r 57 49 43/12 27 OGD 34143 295 214 1 186 260 292 239 142 141 87 pRSThAMka - 1. A 10/7 -3-2 guNAdAt 1-2-28 gothavo 50/17 2 178 o 92 34 | ja ra 296 177 229 133 28: 175 1/45 14 3ra 20 338 190 142 335 95 101 DOO 193 177 125 80 185 *&*!#### 13 1 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghuprakriyA siddhahema satra 7-4-116 gauNa DAyAdi, 1-3-21 ghoSavati BO ra 0 132 2-1-19 hase sthA 1-4-25 di 1-4-23 Diditi 1-4-8 De: smana 2-1-23 3 4 sAtame 1-4-6 DeDatI 1-3-17 Da- kaTA...navA Go to 5 40 2-1-86 aja:kagama 1-3-7 caTate sakatI 1-1-31 cAdayekasa 1-2-36 cAdi svareDanA 2-1-29 cAhava...ge - - 173 2-1-3 jarAyA jarAvA 1-4-9 jasa I: 1-4-22 janmyade 2-1-26 ja vizeSya...e 7-2-131 jAteH sanma dAca = 0 0 0 1-4-24 TaH pusinA 1-4-5 TarinI 2-1-7 TAyesi yaH 1-4-92 TAdausvare vA 2-1-37 TIzyanaH 1-4-19 TIsyuta 1-4-54 DatiSNa:...lu. 1-1-39 hatyanusaruMkhyAvata, 2-1-114 DityanyasvarAde 1-3-18 naH saH seDa: 2-1-4ra ta: sau sa: 1-3-3 tete hazcaturtha: 7-1-53 tatra satrAMka pRSThaka | sidhdhahema sUtra sUtrAMka hAMka 31 19 7-2-132 tatrAdhIne 325 185 1-3-45 tadaH seH... 55 1-1-20 tadanta padama 17/6 12 272 163 7-2-108 taitidha 330 187 134 2-1-15 tavamamasA 273 163 76 1-3-60 ta vagacca varga 7144 116 6-3-211 tasi: 334 188 278 7-1-54 tasya 333 29 188 105 3-2-124 tirasastiyaMti 70 199 113 3-1-9 tiroDanadI 341/44 193 1-4-14 tIyaMDit kAyaeNvA 121 71 47, 7-2-135 tIya zaba DA 34 39 192 284 172 2-1-14 tumya mA~ 4thA 269 162 5634 1-1-17 tulya sthAnA ...sva: 282 168 1-3-49 tRtIyastRtIyacaturthe 46 28 97 13-1 tRtIyasya pazcame 112 67 1-4-38 tRsvas...ghuTyA 160 1-3-14 tau muma...svI chA 130 75 2-1-33 tyadAmenadeta ..te 208 180 25 167 2-1-1 tricaturatiru 256 324 184 1-4-34 -strayaH 144 131 75 2-1-12 vamaha...cAkaH 261 158 104 2-1-11 0mI pratya...smina ra66 268 161 Ro o o o 1-4-78 the 128 162 227 7-2-117 dakSiNetarAt cAtar ' 314 182 95 1 4-63 dadhyasthi...6 190 107 2-1-101 danta pAda...vA 124 145 82 7-2-113 dizabdA . bhA: 31927 183 ka 03 179 2-1-117 diva oH sau 258 15ra 135 1-4-45 dIrghaDavAbase 166 94 201 115 4-ka-108 dIrdhazciva...ca 340 180 208 120 1-4-47 dIrthonA ...pU 109 63 38 ! 7-ra-14 duHkhAna prAtikRtye 34:/36 192 333/28 188 7-4-99 durAdA manTasya lakRta 4/1 4 73 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdi sUtra krama 229 sUtrAMka 159 pRSThaka 89 sidhdhahema sUtra 1-4-48 nu 1-4-10 nemAdhdha...vA 1-3-8 neDaprazAne ..pare 1-4-86 nsa mahataH 118 205 O 00 siddhahema sUtra sUtrAMka pRSThaka 2-1-59 InapUnarvakArabhuva: 149 7-2-133 detrAca 326 185 2-1-39 : svAdI 226 131 1-4-11 Tha% vA 119 1-3-11 % kAnaH kAni saH 39 7-ra-110 ki tri caturaH sura 39 180 7-2-107 ki dhamadhauvA 307 180 2-1 22 dvive vAmanau 276 165 0% ja 9 3-1-1 dhAtaH pUjAsthati 341/41 192 2-1-50 dhAtarivaNe...e 146 2-1-76 dhuTatRtIya: 1-4-66 dhuTAMpra. ku. 184 6 - 0 3 37 40 140 179 79 102 117 212 24 78 234 45 135 56 98 1-1-12 paccaka varga: 1-4--58 pacca nyA.. daH 182 7-4-104 pazcamyA nididhaTe paraNya 19 1-4 76 pathinmathina, sau 218 127 2-1-89 padasya 194 110 2-1-21 pada dhugavibha...bahuve 275 164 1-3-61 pada nhA ne 79 79 45 2-1-64 5dAnta 136 7-4-118 para; 20 7-2-116 parAvarAt stotra 313 181 7-2-83 paryaH sarvobhave 287 175 7-2-124 pazroDaparasya . ti 321 184 2-1-28 pAdAdyoH 281 16 8 1-4-73 6 seH pumansa 241 1-1-29 pustriye... ja 13 7-2-98 pUrvoparA-ghuma 299 7-2-115 pUrvADavA pAm 181 7-2-102 pukAre thA 294 7-4-115 pratyayaH prakRtyAde; 7-4-108 pratyayastha 1-3-2 pratyaye ca 1-3-4 prathamAda che: 69 40 7-4-98 prazna ca pratipa 4/2 4 1-2-14 pro . reNa 43/14 27 2-1-48 prAginAta 247 144 7-2-140 priya sukhAdAnukULe 34135 192 1-3-29 skuta kA 7520 44 1-2-32 luteDanitI 52 32 jas so w 1-1-40 bahugaNa bhede 304 179 17/9 178 1-3-19 naH zi . 1-4-27 nanATidetu 1-4-55 napuMsakastha ziH 1-4-16 navabhyaH ..minhA 2-1-111 navamanta saMye gAta 1-362 na zAta 2-1-70 nazo vA 1-3-52 na sadhiH 7-4-111 na sandhiIya...ki 1-4-12 na sarvAdi: 2-1-27 nanya 2-1-92 nA maLe 1-1-21 nAma sidavuM ne 1-4-61 nAmina lugbA 2-1-91 nAkhkhonenadunaH 2 3-15 nAkhyattasthA...pi 1-4-43 nityadit... havaH 2-1-31 niyamanvAdeze 3-1-15 niyamahaste he 1-4-85 nidIrdha: 1-4-51 niya Ama 7-2-19 niSkulAdhipaNe 177 120 280 26 167 211 123 123. 72 189 126 73 23 110 171 279 166 341 48 193 108 102 147 83 341/34 192 | Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 abhinava laghu prakriyA 134 59 35 182 130 sidhdhahema sUtra sUtrAMka pRSThaka 2-1-19 bahu verIH 246 143 7-ra-150 bakvalpArthAt ... zam 328 186 7-4-00 bhatsana paryAye 1/3 4 1-4-2 bhisa esa 105 3-1-4 bhUSAdarakSepe .sat 241/42 193 2-1-50 praznoH 153 86 2-1-83 gvAdedAdevaM 251 146 10 0 0 0 0 0 7-2-144 madra bhadrAdU vapane 341 38 192 -1-11 mapadevi ne 341/46 193 2-1-1* manasya...ko: 262 158 2-1-47 mAduvaDanuM 245 142 2-1-100 mAsa nizA. lukhyA 122 2-1-84 muha-kuha...vA para 146 2-1-45 moDavarNasya 244 1-3-09 khAMdhuDU...te 185 104 2-1-87 yajasRja...zaH 200 114 1-1-15 varalavA antasthAH 11 2-1-71 yujanca karaze to ru. 195 111 1-4-71 yujhoDasamAse 2003 117 2-1-6 yudasma: 214 158 2-1-13 yUyaM vaye jasA 25 160 2-1-56 nekasvarasya 154 179 sidhdhahema satra sUtrAMka pRSThaka 1-1-3 lekA 18 13 o wo 1-1-34 va tasyAm - 188 1-4-82 vAH zeSe 270 1-2-3 vADatyasandhiH 7-2-119 vA dakSiNa... A 16 1-4-62 vADanyataH...svare 191 - 2-1-55 vADamAsi 138 78 7-ra-109 vAre kRtva. 208 1-4--5ra vASTane A syAdI 223 1-3-58 vAha tyAdAyaH 95 54 7-2-105 vicAle ca 305 1-1-33 vibhaphita... ghA mA: 331 187 1-3- 5 virAme vA 183 103 7-4-113 vizeSaNamantaH 28 18 3-3-1 vRdhirAdita 173 13 1-4-20 yuvaDa striyAH 151 86 7-2-106 taukAduM dhyama 301 7-2-121 vattarA 318 183 7-2-125 vattarapadaDadhe 322 184 1-4-80 vezana.. sau 242 148 1-2-17 veSThItI samAse -2-129 vyajanasyAnta I 340/32 181 1-3-56 vyatyaye lugrA 87/22 50 7-2-130 bAssA 023 184 | 7-2-81 bAsu 281174 1-3-6 zaSa zarSasa vA 84 48 1-4-49 zasaDatA. pusi 103 2-1-17 zase na: 161 1-3-55 zidyA 87/21 50 1-3-50 ziheDanuvAra: 238 138 1-1-28 zidhuruM 17 10 13 7-2-142 jUlAta pAke 341 37 192 2-1-8 zekhelupha 271 162 2-1-106 % yuva, va.uH 217 126 179 11 43 so 86 85 113 277 92 137 para 1-3-5 2:kakhapapha... pa 1-3-53 raH padAne...toH 2-3-17 raghuvarNa. ntare 2-1-90 rAsaH 1-3-41 rane luga dIdha...taH 1-3-26 reryA 2-1-75 roluyarI 1-2-31 hadaesvara. navA 1-0-65 kilo 2-1-11. lugamyAdeyapade 2-1-107 lugAnA : 7-4-112 lupaTTaplenata 7-2-123 lubabbe: 47 120 74 207 128 27 320 18 183 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdi sUtra krama siddhahema sUtra 7-4-106 pRSThayA'styasya 1-3-64 1 tava spa 080 000 000 000 000 000 000 OSO CR0 000 1-4-33 saMkhyAnAM rNAm 129 179 186 22 4 7-2-104 sa mcAyA dhA 7-2-151 saDa.aukAzyad... zastra 7-4-121 sambandhinAM sambandha 7=4-89 sammatyasUyA ... plutaH 2-1988 saMyogasyAdI...ph 2-1-12 sayAgAt 1-4-83 sakhyurita'zAvait 2-1-73 sajupA 7-2-94 saptamyA: 7-4-114 saptamyA AdiH 7-4-105 saptamyA pUsya 7-2-137 samayAd yApAyAma 7-4-122 samatha : pavidhi : 1-4-46 samAnameADataH 202 116 150 5 139 ne 235 136 287 177 7-2-96 sadAdhune... hiM 7-2-97 saghoghra ..dina 7-2-138 sapatra:niSpAd... ne 341/33 192 298 178 7-2-134 saptamIdvitiyA...bhya: 327 185 291 17 29 19 20 16 341 192 34 22 102 6. 38 24 71|19 42 1-2-1 samAnAnAM tena dI: 1--3-16 samrAT 1-4-7 sarvAde: maiM smAto 1-4-18 sarvAde pUrva: 1-3-61 sasya zau 3-2-123 sahusamaH saghri sami 3-1-14 sAkSAdAdi. the trAMka 1 8. 222 3.2 329 36 4/4 pRSThaThaka 16 4 114 172 97 77 45 198 113 341/47 193 siddhahema 1-1-2 siddhiH syAkAkSat 2-1-72 sAru: sutra 1-2-38 sau nave to 1-1-19 styAdivibhakita: 2-1-14 striyAH 1-4-28 trijyAM tiAM...dAm 1-4-93 striyAt 1-4-ra9 strIdUtaH 7-4-109 sthAnIvADatraNa vidhI 7-4-119 spaSye 7-1-para sthAriva 2-1-17 syAdau va: 1-1-18 sthaujasa...di 2-1-68 straM dhva]...6H 7-4-110 svasya pare...dhau 1-4-65 svarAau 1-1-30 svarAdhyA...yam 1-3-30 29204: 2-3-94 hane dhi 2-1-112 hatA . taH 2-182 hA TpadAnte 1-4-41 dasvasya guNa: 1-3-ra7 svAda.... 1-4-32 hastrApatha 1-2-22 hasnADepadevA sUtrAMka 231 r ra 18 17'5 137 174 176 175 24 34 333 155 100 240 pRthvAMka R 47 34 12 78 10. 99 17 21 188 1-3-24 svaravA 1-2-29 svarevAnakSe 1-ra-15 baira bai...yAt 00000000000000 21 215 250 136 72 108 87 58 139 17 25 180 102 283 171 73 42 49|15 3. 50 43'13 30 27 125 125 145 70 phara Dha 36 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 pU. A. vijaya lAvaNyasUrijI (sa.) 1 sidhdha hema bRhadghatti nyAsayukata adhyAya 1 2 2 3 2/1 4 2/2-3 4 * OM zra dhAtu ratnAkara 19 * * * huM * 10 * 11 * 12 * 13 nyAya saMgraha vivecana yukata 14 *syAdya prakAza 19 , 32 , $2 "" 37 39 " , .. 22 27 , 39 pariziSTa : 4 saMdarbha sUci - 23 22 - 1 katarI rUpe - 2 preraka rUpe - 99 15 Oma liMgAnuM zAzana ' 39 - 4 yajjata rUpe 3 pRcchA darzIka rUpo 37 23 5 56 lumanta rUpe 6 nAma dhAtu 7 bhAve kaNI rUpA pU. A. vijaya dakSasUrijI saMpAdita 16 siddhahema ladhuvRtti-pariziSTa yukata 17 dhAtu pArAyaNa- karNAvAdi prakAza 18 sAdyanta ratnAkara pU. A vijaya nemisUrijI sa`pAdita 19 sidhdha hema bRhad vRtti nyA. sa. pratAkAre 20 bRhat hemaprabhA vyAkaraNam pU.5, rAjazekhara vijayajI sapAdita 21 madhyama vRtti avacUrI bhA. 1 (kSamA sirajI) bhA.2 22 ,, pU . A vijaya hemacaMdra sUrijI saMpAdita 23 uNAdi gaNa vivRtti 24 abhidhAna ciMtAmaNI nAmamAlA pus vASiNa vijayajI saMpAdita 25 siddha hema bRhad vRtti nyA. sA. bhAga 1 26 bhAga 2 , .. pU. A caMdrasAgara sUrijI sa'pAdita 27 siddha hema zabdA. AnaMda dhini TikA 27 44 lavRtti bhASAntara-bhAga 1/ra 45 nyAya saMgraha--hemahaMsagaNi kRta 46 * samAsa sumeAdhikA 47 saMskRta pAThyapustaka 8/9/10 48 gujarAtI vyAkaraNa 8/9/10 49 saMskRta zabda rUpAvali 50 saMskRta dhAtu koSa -mAtI sAgarajI 51 haima saMsakRta pravezikA * kruDI karela saMdabha granthanA upayoga A bhAgamAM thayA nathI. : pu. A. AnaMda sAgara sUrijI kRta 28 bRhat sidhdha prabhA vyAkaraNa abhinava laghu prakriyA pU. upA. megha vijayajI kRta 29 bRhat caMdraprabhA vyAkaraNa pu, sunizrI dha`vijayajI kRta 30 maMgala dipikA vyAkaNa girajAzaMkara mayAzaMkara kRta 31 mRt haima prakriyA pU. mahe|pAdhyAca vinaya vijayajI kRta 32 haima prakAza mahA vyAkaraNasamapra pU. malagirijI mahArAjA kRta 33 zabdAnuzAzana pU. A vijaya suzIla sUrIjI kRta 34 hema zabdAnuzAzana sudhA-1 35 sidhdha hema laghuvRtti avasUri-gArIyAdhAra rahasya vRtti -mahesANA 36 J pU. A vijaya dhama' rara sUriSkRta 37 sidhdha hema sarasvatI (padyAnudhdha) pU. A guNaratna sUrijI kRta 38 kriyA ratna samucca *39 dhAtu pArAyaNam pU.municaMdra vijayajI sa. pR. amacaMdra sUrijI kRta 40 syAdi zabda samuccaya 41 vAkaya prakAza pU, udaya dhama vIra gaNI kRta *jara haima vibhrama pu. A guNaca`drAcAya kRta pU. A mahimAprabha sUrijI kRta 43 sidhdha hema dIpikA prakAza bhAga-1/2 paddhita becaradAsa soMpAdita Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmAvalI 233 - - - 9 jAmanagara zaheranA bhAI baheno taraphathI Avela sahAya smRtimAM.. kokilAbena prabhulAla zeThanI ha. bhAnubhAI maganalAla dozI pramukha zrI, ha. bALA) nAvADA tAjA zrI vizA zrImALI jaina saMgha, jAmanagara, mahetA zaileSa TAlAla samIrakumAra zAha taMbalI tribhovanadAsa tejapAla ha. hematabhAI kAmadAra navalacaMda amaracaMda ha. muktAbena pATalIyA arUNAbena zaradacaMdra mahetA caMdulAla lakSmIcaMda pATalIyA UMaulAbena subhASacaMdra mahetA ratilAla mAvajI mahetA narabherAma vasanajI ha. indubhAI che hiMmatalAla jhaveracaMda zAha dhArazIbhAI catrabhuja mahetA jayaMtilAla jhINAbhAI ha. Do. amita vorA ratilAla cunIlAla mahetA popaTalAla semacaMda 1 suzrAvaka ha, savitAbena bhaNazAlI manasukhalAla chaganalAla mahetA bhegIlAla maNIlAla Thakkara jIvarAja jagajIvana sutarIyA manasukhalAla chaganalAla mahetA parasotama mUlajI tathA harakhubena nipUNubena kaMDalIyA cImanalAla ladhubhAI dezI popaTalAla hIrAcaMda ha. indubhAI makIma kalyANajI amarazI ha. zAMtAbena vasA vrajalAla viThalajI ha. kAMtAbena, makIma prabhulAla chaganalAla caMdulAla mAdhavajI vorA durlabhajI kAlIdAsa caMdulAla rAmajI mahetA 1 suzrAvaka ha. vinubhAI vorA bhaNazAlI haThIsaMga TokarazI ha. caMdrakAMta | mahetA gulAbarAya jesaMgalAla ha. rajavaMtIbena mahetA buddhilAla raNachoDa ha. zAMtilAla | zeTha kAMtilAla prajArAma mahetA prabhulAla rAmajI ha, jalabena kuMDalIA cunIlAla ladhubhAi nagInadAsa viThalajI vasA mahetA bulAla *NachoDa ha. ramezabhAI sva. jhamubenanA smaraNArthe ha. zAMtAbena sutarIyA kamaLAbena chabIladAsa ha, hasubhAI mahetA jIbI. parAga gulAbacaMda zAha dalAla bIpInacaMdra bhagavAnajI mahetA prItamalAla harajIvanadAsa sutarIyA zazIkAMta chaganalAla jhaverI sumatilAla mehanalAla ha. raMjanabena mahetA jayaMtilAla lakSmIcaMda selANI kulacaMda cAMpazI mahetA goviMdalAla jesaMgabhAI ha. jagadIza mahetA popaTalAla hemacaMda ha. amRtabhAI vorA lAlacaMda kapUracaMda mahetA hirala azokakumAra caMdraprabhAbenanI smRtimAM ha. paMkaja dezI kalpanA esa, mAdhANI paMcArA hasamukhabhAI sva. rAkhI eca vorA selANI vinodarAya ratilAla amRtalAla mahetA Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 abhinava vadhu prakriyA Thakkara kAMtilAla lakSmIcaMda kaMcanabena manasukhabhAI kuMDalIyA... kara tArAbahena kAMtilAla ha, bhAnubena Thakakara dinezacaMdra kAMtilAla kaMDalIyA dhIrajalAla cunIlAla taraphathI.. hakAra divyAbahena dinezacaMdra ci. minA lagna prasaMge phakara sejala dinezacaMdra pU. sAdhvI zrI rAjendrazrIjInI 1coLInI hakAra zreyAMsa dinezacaMdra pUrNAhuti nimite zAha mANekalAla popaTalAla selANI haMsAbahena anIla kumAra mahetA cunIlAla viThalajI ha. kaMcanabena dAzI ilAbahena arUNakumAra sutarIyA prANalAla chaganalAla zArA jevaMtalAla kapUracaMda vItarAga mitra maMDaLa eka suzrAvaka - ha, dinezabhAI mahetA vijayAbena raMgIladAsa voga kezavalAla semacaMda ha. jyAbena , caMcIbena jayaMtilAla sutarIyA chabIladAsa raNachoDabhAI rasikabhAi dIpacaMda hAthIbhAI vasarAmazeDa ha. rAjIvakumAra bhaNazAlI maganabhAI hIrAcaMda ha. hematabhAI mahetA bhavasukhalAla lakSmIcaMda dozI manasukhabhAI pAnAcaMda eka suzrAvaka - ha. bhAvika devI makIma zraddhA jayendrakumAra prabhulA ! Thi neNazI ravajI ha. vasaMtabhAI mahetA harakIzana popaTabhAI dalAla DosAlAla haMsarAja vira bhagavAnajI mUjI eka suzrAvakA - ha. tArAbahena zAha mANekalAla popaTalAla zrI AsavALa , murti jaina saMgha 1 suzrAvaka ha. guNavataMbhAI rUkSamaNIbena camanalAla vasA prabhudAsa prAgajI ha. dhIrajabena vAra lamIdAsa manamohanadAsa aphINI navalacaMda kheMgArabhAi mahetA ANaMdajI zAmajInA putravadhu vorA zAMtibhAI kheMgArabhAI ha. kIrITakumAra vijayAbahenanA smaraNArthe ha. jetibhAI jayAbahena cunIbhAi khIrarAsavALA pU. pradhAna vijayajI ma. sA. nA 68.. ke. eca. mahetA upavAsa nimite jhaverI manasukhalAla lIlI mitra maMDaLa cunIlAla ha. kizorakumAra mahetA prabhudAsa viThalajI tapasvinI vanitAbenanA smaraNArthe ... makIma naTavaralAla somacaMda saMghavI sevaMtIlAla viThalajI ! pArekha hIrAbhAI ja ja sukhaDIyA odhavajIbhAI tathA lAbhakuMvara . ! saMghavI manasukhabhAI viThalajI ha. bharatakumAra benanA vapata nimite ! kaMdoI ravibhAI karazanajI ha. camanalAla sutarIyA raNachoDa nemacaMda .. 1 suzrAvakA ha, maMjubena ha. chelabhAI tathA caMpAbahena Thakkara manasukhabhAI galAlacaMda jhaverI jayaMtilAla chaganalAlanA smaraNArthe | Ara. ema. dozI ha. vijayAbena epha. ema. dozI manasukhabhAi kuMDalIyAnA smaraNArthe ke. TI. koThArI ha. satISabhAI kuMDalIyA | vI. ena. zAha Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmAvalI eca. ena. mahetA DI. ke. sutarIyA mahetA ratilAla pApaTalAla huM. vinubhAi jamanAdAsa rAmajI "" sutarIyA ramaNIkalAla chaganalAla kaDhAi bAbulAla jeThAlAla ha. vijayAbena mahetA kasalacaMda khetazI 1 suzrAvaka huM, kamaLAbena muktidUta grAhaka naM. 139 huM. prabhubhAi kaMdoi manasukhabhAi rAtabhAinA smaraNArtha veArA indulAla maNIbhAi pArekha dinezacaMdra maganabhAi zeTha padamazI ravajI huM, javAha veArA lakSmIcaMda khetazI latIpuravALA vakIla praviNabhAi esa. dADhiyA mahendra ema, saghavI pU. dravya sahAyaka amadAvAda sahasraphaNA pArzvanAtha jaina -mubai/cApATI derAsar upAzraya TrasTa khAnapura jaina saMgha zrI zve. mUrti jaina saMgha cintAmaNI pArdha nAtha jaina saMgha pADIva neminAtha jaina zva, tI icalakarajI phAlanA kAMtilAla DAyAbhAi mazarUvALA pATaNa * zve. mUrti jaina saMgha pAdaralI kheDA bhArata ATA sarvisa zrIgeDIjI pArzvanAtha Tempala TrasTa-pUnA zAMtilAla DI. zAha khaMbhAta vizAzrImALI jaina saMgha erasada jayanagara mUrti, zve. jaina saMgha vApI zrI "" 15 ,, ,, ,, ,, 39 mahetA jayaMtibhAi paTabhAi bAbubhAi tribhAvanadAsa prabhubhAi lakSmIcaMda AcAryAdi munirAjonA upadezathI Avela sahAya gAma preraka/upadezaka "" ,, ,, ',,, ;, UMjhA * jhIjhuvADA praviNabhAi dASI sI. e. zAha krama tamena tibhAi saMghavI zeTha maMjulAbena ramezacaMdra sva. makIma (mahetA)jesaMgabhAi ApAlajI huM. praviNabhAi ,, 35 DAhIbena jesaMgabhAI hu. suzIlAbena makIma mahetA praviNacaMdra 99 suzIlAbena praviNacaMdra 33 "" 11 ,, "" "" 31 11 11 pU. A. devazrI vijaya bhuvanabhAnusUrijI rUcakacaMdrasUrijI mitrAnaMdasUrijI pradyotena sUzIla 33 33 .. "" 13 "3 ,, ,, 53 93 33 ,, "" ,, kumA dharmendra prajJA kamalakumAra , ,, 59 pU. paMnyAsajI abhayasAgarajI paNa. hemaprabhavijaya taradhruvasAgarajI "" ,, tathA temanA ziSya pU. muni zrI caMdrakIti sAgarajI ma.sA. 55 39 33 59 zrI punyapAla sagarajI 235 19 "; caMdrasena vijayajI 5, munizrI ratnabhUSaNa tathA "" 15 yg "" gaNivarya jItendra sAgarajI tathA muni "" 15 labhUSaNa vijayajI ,, nayazekharasAgarajI tathA seAmarazekhara sAgarajI municaMdra vijayajI Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghuprakriyA zivAnA prekaupadezaka lAbha lenAra gAma pU munizrI puNyavijayajI zrI vizA. spe. murti jaina saMdha jorAvanagara > bhuvanacaMdrajI vizA osavALa jaina mahAjana nAnIkhAkhara AdinAtha bhagavAna bhaMDAra peDhI ghANerAva ,, naracaMdravijayajI 1, suzrAvaka pATaNa pU. bhakatasUrIjI samudAyanA pU A. vijaya cANasmA jaina saMgha cANasamAM sudhasUrijInA ziSya zAMticaMdravijayajI ma. pU munizrI janakamunijI zrI sthAnakavAsI jaina saMdhaha. zirISabhAI jAmanagara pU. sAdhvIjI ma. nA upadezathI Avela sahAya pU sA vIzrI cAtAzrIjI bhIDabhaMjana mArzvanAtha jaina bhave mUrti saMgha nImaca guNodayAzrIjI tathA 1, suzrAvikA - mane gutazrIjI cha guNadayA dhAjI tathA zrI jaina mUrti saMdha verAvaLa kapalatAzrIjI - mRgendra trIjI maMchuM dIpacaMdanI dharmazALA jJAna khAtuM sUrata - niraMjanAzrI tathA maNIyAranA upAzrayanuM rAdhanapura nityAna dazrIjI AmAnaMdazrIjI jena ve mUrti saMdha pratApagaDha pradazrIjInA ziSya 1, suzrAvikA vijApura sumitrA zrIjI prazamanAzrIjI zeTha naMdalAla goviMda auraMgAbAda zazI prabhAzra cha cImanalAla mohanalAla mahuvA sUrya prabhAzrIjI ne ziSyA prabhulAla gesalajI prama janAzrIjI nirAzrIjI tathA mokSajJAzrIjI ma sUbene tathA suzIlAbena pAlInANA 1, suzrAvikA jayajJAzrIjI rAjaprajJAzrIjI guNIbena vinodacaMdra muMbaI vora upendrakumAra sevaMtilAla amadAvAda malayAzrIjI 1, suzrAvaka vorA jAsudabena ramaNalAla saMdhavI pramezakumAra rAjendrakumAra lalitaprabhAzrIjI sarasapura jaina saMdha praviNa zrIjI caMdulAla dalasukhabhAI. a pUrNa prajJA zrIjI zAha kaMcanabena jayaMtilAla zAMtAbena bhogIlAla valeTavALA celA pra tathA Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmAvalI 237 preraka/upadezaka lAbha lenAra gAma pU sAvitrIzrI mRdutAzrIjI zAha zaradakumAra bhogIlAla amadAvAda 9 ka bhavyAnaMdazrIjI kirtikumAra vADIlAla zAha mahendrakumAra dhULAlAla amIvarSAzrIjIne 85 mI parIkha saMjayakumAra zazIkAnta oLIne pAraNuM nimitte mokSAnaMdazrIjI mahetA manasukhalAla lakSmIcaMda jAmanagara >> hetazrIjI (jAmanagaravAlA)nA merArIbAga zrAvikA nuM praziSyA pU sArIzrI lAvaNyazrIjI jJAnakhAtu ha raMjanabena jhaverI hIrAkuMvarabena manasukhalAla | | caMdrAnaMdazrIjI khajurIyA harasukhalAla nAraNajI aphINI kAMtilAla mANekacaMda , guNajJAzrIjI , raMbhAbena , divyayazAzrIjI 9 kalAvaMti kAMtilAla merazIlAzrIjI nayanAbena bIpInakumAra vorA prabhulAla harakhacaMda , sutArAzrIjI mahetA dharmendra laghubhAInA smaraNArthe bhAratIbahena jayaprabhAzrIjI tathA dezI mohanalAla prAgajI ha. mahendra punyaprabhAzrIjI bhAvitaratnAzrIjI prabhulAla ANaMdajI mahetA karavaprajJAzrIjI vorA mAnakuMvara hematalAla kalpaprajJAzrIjI ke maghukAna , ka punyavadhanAzra cha dalAla ! lAlajI rAmajI ha. bAbubhAI amIrasAzrIjI mahetA ladhubhAI mANekacaMda enDa sansa chepraviNa zrIjInA ziSyA zAha mANekalAla popaTalAla , rAjendrazrIjI ,, mahAsatIjI madhubAI svAmI vorA dIpakakumAra jevaMtalAla , , maMjulAbAI svAmI vArIyA zivakuMvara bena mehanalAla ha dalapatabhAI pU. munirAjazrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI Avela sahAya zobhanAbena mahekumAra amadAvAda zrI caMdraprabhu jaina derA. TrasTa saMdhanA ArAdhake muMbaI parIkha lAlajIbhAI lalubhAI pArekha velajIbhAI khImajIbhAI ha. chaganabhAI , ArAdhaka suzrAvako mahuvA Thakakara navalabena lakSmIcaMda jAmanagara suSamAM deDhiyA saMdhavI harilAla dIpacaMda kiraNa praviNacaMdra 1, suzrAvaka ha. vinodarAya uSAbena ramezacaMdra arUNakumAra prabhAbena DAhyAlAla 9 guNavaMtabhAI dilIpakumAra kAMtilAla mahetA mahetA zazIkAta chaganala la bhAvanagara muMbaI Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 abhinava chu prakriyA jAmanagara sivAyanA anya gAmonA sahAyaka pU. munirAja zrI sudharma sAgarajI preraNAthI haripurA jaina saMgha surata pannAlAla jamanAdAsa sutarIyA AdIzvara bhagavAna jaina derAsara TrasTa kaThora | dakSAbena ramaNalAla dhIyA nAnapurA jaina saMgha surata popaTalAla ravacaMda zrI dhe. mUti. jaina saMgha zevAMga dozI TAlAla narazIdAsa bhAyANI caMdalAla navalacaMda , lavAranI pALa jaina upAzraya javAnamalajI bahenenuM jJAnakhAtuM ha. zAMtibhAi bhaMDAra zAha caMdulAla kulacaMda mohanadAsa jIvaNadAsa bulaDhANa i maNIbena caMdulAla jekaMvarabena nathubhAI bhANavaDa che, amUlakha , premacaMda kacarAbhAI 9 suvarNAbena amUlAkhabhAI jayaMtilAla DAhyAbhAi , DImpalanA smararNArthe ha. tejala mahetA jesaMgalAla pAnAcaMda kamalezakumAra lAlajI dinezacaMdra tArAcaMda mAMgaroLa caMdrakAMta zAMtilAla khaDAyatA rasikalAla amIlAla pArekha ) padamazI kevaLadAsa mahetA saMghavI praviNakamAra amRtalAla rAjakeTa zAha saMjayakumAra jayaMtilAlanavasArI muMbaInA sahAyako girIzabhAI dhanajIbhAi nAgaDA zirapura ramaNalAla chaganalAla ha. jasavaMtIbena ema. ke. mahetA haMsAbenanI jJAnapaMcamI | jhaverI ramezacaMdra zAMtilAla nI ArAdhana nimite rAjakeTa | ka sucanAbena , zrI muni suvrata svAmi jaina derAsara paMchI A suvarNAbena amarakumAra bharUca zropha ratilAla maganalAla zeTha goMviMdajI DosAbhAI ha. azekabhAI , ajItakumAra ratilAla auraMgAbAda jhaverI dhIrajalAla maganalAla dayALajIbhAI jAmavaNathalI. mahAvIranagara mUti jaina saMgha ha. zrI vAsu pUjya svAmi jena derAsara saMgha bAbubhAi mAre bhaDA nemacaMda tathA dhIrajalAla jagajIvanadAsa mahendra pI. selANI vAMkAnera kaMcanabena zAMtilAla ha. amarIzabhAI siddha kSetra mATI ToLI pAlItANA tathA praphullAbena 1 sad gRhastha ha, dinezabhAIrAjakeTa cunIlAla viThallajI hakaMcanabena zAha umedalAla monajI sAMgANI harSadarAya jIvanalAla hemIbena sAkaracaMda bhAvanagara paTaNI surezacaMdra gulAbacada zrI ArAdhanA dhAtha ha. jayaMtibhAi siMhaNa zAha mahezakumAra jayaMtilAla cInubhAI pI. zAha pramIlAbenanA mAsa ,, nirajana harilAla kSamaNa nimite luNAvADA kAMtilAla bhAicaMdra kAmadAra amadAvAdanA sahAyako dalasukhabhAi catrabhuja DAhIbena manasukhalAla vorA zrI khuzAlabhavana jaina saMgha ha. mahendrabhAI | TolIyA dhIrajabena nAgaradAsa Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmAvalI nispRhI tapasvI pU. 5. suzIlasAgarajI nA jIvananI ArAdhanAnI anume!danAthe mahuvAnA sahAyako DhANI naretamadAsa gIradharalAla lIlAvatIbena naratamadAsa vasatarAya narotamadrAsa mahendrakumAra :: nAgaradAsa devacaMda gAMdhI manasukhalAla devacaMda gAMdhI bAbulAla devacaMda gAMdhI cArUbena mahendrakumAra keyura senala 31 "" rUpala pArsa kaleAtha sTorsa vAsA nAnacaMdra lakSmIcaMda chaganalAla kamaLazI dANI hiMmatalAla prItamalAla AsavALa cunIlAla hu'sarAja deAzI vasaMtarAya DAhyAbhAi dezI arivaMdabhAi DhADAvAlA zAhu dalIcaMda hIrAcaMda jayaMtilAla bhAyacaMda huM darAya dI rAya zrI vamAna grupa ArAdhaka suzrAvikA porabaMdaranA sahAyakA "" zAhu niLAbena manasukhalAla baLejA pArzvanAtha maMDaLa DAsANI jamanAdAsa jagajIvana 1 suzrAvikA huM. jayubhAi sukhaDIyA mAhanalAla dharmazI bhANIbena vIracaMda rUA. pAMca ke tethI vadhu... 1 suzrAvakA ha. bhANIbena zAhu nirmalAbena caMdulAla taralAbena praviNacaMdra kalAbena harakIzanadAsa " kumudabena bhAgIlAla prabhAta meDIkala sTAra hArI tejasa neTavaralAla premilAbena zAMtAbena kADIyA dhIrajalAla vanamALIdAsa narendrakumAra supaDAsA zAha AlApura vIdranvAla mIDuM'lAla zAha jaTAzaMkara mAnasuMga DhAmaDIyA caMdrikAbena hu durAya veArA nagInadAsa nImacaMdra saMghavI chagISA hu darAya vArA nIleza jayaMtilAla dalIcaMda dAme dara mahetA muktAbena navacaMda kAhArI cheTAlAla mahAsukhabhAi zeTha nagInabhAi geADA kAMtibhAi AzarA mahetA goMDala kAMtilAla devakarNa deAzI hu. maMjulAbena eca, ke, vAga 21 39 jayaMtilAla jasarAja geADA maNIyAra jayaMtilAla bhagavAnajI saMghavI hematalAla pAnAcaMdra lalitakumAra vrajalAla IMTAlAla vanamALIdAsa caMdrakAMta zAmajI kaDhAi amRtalAla meAtIlAla 239 , jetapura sulatAnapu rANapura dravya sahAya karanAranI nAmAvalI samApta Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtra cAra varSanA dIkSA paryAyamAM A grantha anuvAda ane saMpAdana karanAra.. __5. pU. muni zrI dvA52nasAga2(M.Com:M.ed.) ye nAma kecidiha naH prathayantyavajJAM jAnanti te kimapi tAnprati naiSa yatnaH / uttpattsyate mama tu ko'pi samAnadharmA ____ kAlo hyayaM niravadhi vipulA ca pRthvI // saMto'pyasaMto'pi kRti parasya zrutsvA ziraH svaMparidhUnayanti / pUrvena citrAdapare tvarUcyA kathaM tvidaM carmazo vidanti // Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w 22:10 DO SV 61