Abhinav Hem Laghu Prakriya Part 01

________________ સંજ્ઞા પ્રકરણ 0 વર્ણાના આઠ સ્થાના છે. (૧) ઉર્-છાતી (ર) કં૪ (૩) શિર-મુધન્ય (૪) જિહ્નામૂલ (૫) ક્રન્ત (૬) નાસિકા (૭) આઠ (૮) તાલુ સ્થાન વ્યંજન કય अ आ વગ' ( લૂ ૫ થ હૈં)હૈં વિસગ' તાલવ્ય છે 7 વ(ચ છે જ્ઞ જ્ઞ ન) ચરા આય ઉજ્જ્ઞોૌ ૫ વર્ગ (વવમન) ઉપમાનીય સુધન્ય ટ વર્ગ (ટટડટન) ૨ થ ॠॠ ત વગ† (ત ચ ર્ ધ ન) હસ ન્ય | ત્યાય व જિહવ્ય નાસિકય ઉરસ્ય સ્વર જિહવામૂલીય )( અનુસ્વાર = ઞ ળ ન મ (આ પાચેસ્વસ્થાનીય છે) ह य र ल व ङ णमन (અહીં વૃત્તિમાં ૬ પેકયતાલુ અને સો નૈવૈષ્ઠ કહ્યા છે તે અન્ય મતે સમજવા, સ્વમતે ૫ત્તે તાલવ્ય અને સ્રો આય જ સમજવા). 0 આસ્ય પ્રયત્ન ઃ- સંવાર, વિવાર, સૃષ્ટતા વગેરે આસ્ય પ્રયત્ન છે. 0 સ’યોગ:-સ્વરના વ્યવધાન સિવાય એકઠા થયેલા વ્યંજતા તે સંયોગ છે. દાત સ=પુ+સ 0 વણ :——યારે વણ કહેવાય દા.ત. વણ ત્યારે સ્વ સંજ્ઞા લેવી એટલે કે મ ના ના પ્રત્યેક ૧૮ ભેદ લેવા પણ માત્ર ાર કાય (દા.ત. ગાર) ના પ્રસગેમાત્ર હૈં જ લેવાય. F વિશેષ :- વૃત્તિની સ્પષ્ટતા માટે ખાસઃ— 0 સ્થાનઃ- જે જગ્યાએથી વણ ઉચ્ચારાય તે 0 આસ્યપ્રયત્ન ઃ- આઠથી ક ડમણી (કાકડા) સુધીને જે ભાગ તે આસ્ય અને તેમાં થતા જે યવિશેષ તે બાહ્યપ્રયત્ન” બીજા શબ્દોમાં કહીએતે જેના વડે સ્પષ્ટ કે અસ્પષ્ટ અવાજ બહાર ફેંકી શકાય તે આસ્ય 0 (સ્થાન) રળ જિજ્ઞાા મૂળ ભાગ(જિમ્નાલીય), જિદ્વાના મધ્યભાગ- (તાલ), જિાના અગ્રભાગ (દત્ત્વ), જિદ્વાના ઉપાગ્રભાગ (મુખ્ય) તે કરણ કહેવાય છે. * આઠે સ્થાનાનુ વર્ણન નૃત્યના કોષ્ટકમાં છે. Jain Education International 0 આસ્યપ્રયત્ન :-* 0 સૃષ્ટ:- થી મેં - સ્પર્શ વ્યંજન-જે વણ' ધ્વનીની ઉત્પતિમાં સ્થાન-કરણ-આસ્ય પ્રયત્ન પરસ્પર સ્પશેતે 0 ‘‘ઇષત્કૃષ્ટ’ :- ચ, ૨, ૪, ૧, (અન્તસ્થા) જે વણુ ધ્વનીની ઉત્પતિ માં સ્થાન અને આસ પ્રયત્ન અલ્પ સ્પો' તે. 0 ઇસવિસ્તૃત :- રાસ હૈં (ઉષ્માક્ષર) જે વર્ણ ધ્વનીની ઉત્પતિમાં સ્થાન, કરણ અને આસ્ય પ્રયત્ન સમીપથી સ્પર્શે 0 વિદ્યુત :- તમામ સ્વી-જેવણુ ધ્વનીની ઉત્પતિમાં સ્થાન-આસ્યપ્રયત્ન દૂરથી સ્પશેતે. “ગૃહવ્રુત્તિમાં આ ચાર ભેદ જ છે’–કેટલાંકના મતે અન્ય ત્રણ ભેદ વિશેષ વિભાજન કરતાં જણાવે છે (૧) ૫ કો વિવૃતતર (ર) હું * અતિ વિવૃતતર (૩) ત્ર આ અતિ વિવૃતતમ 0 આદ્યપ્રયત’ :- દેહના કાઠામાં જે પ્રયત્ન થાય તે બાહ્ય પ્રયત્ન ઃ- [(૧) વિવાર –(૨) સવાર]. [(૩) શ્વાસ-(૪) ના] [(૫) દ્વેષ (૬) અશ્વેષ] [(૭) અલ્પપ્રાણ-(૮)મહાપ્રાણ] [(૯) ઉદ્દાત્ત -(૧૦) અનુદાત્ત–(૧૧) સ્વરિત] *આ ૧૧ બાહ્ય પ્રયત્નાની વિશેષ ચર્ચા અનાવશ્યક સમજી છેડી દીધેલ છે. વણું વિભાજન માટે નીચેનું કોષ્ટક જોવુ" સ્વ સંજ્ઞા (વા) સ્થાન વણું અ-૧૮ ભેદ इ. ૩— औ — – ૬ ૧૨ ભેદ 93 33 .. "" "" "" .. "" કણ્ડેય તાલવ્ય આય સુધન્ય ન્ય તાલવ્ય For Private & Personal Use Only 93 આય ૧૧ 35 આર્યપ્રયત્ન પરસ્પરવ વિવૃત્તકરણ .. .. . વિવ્રતતર , અતિ વિવ્રતતર અતિ ઝ .. 33 33 در 19 93 "" 22 * ત્રાસ્યપ્રયત્ન – બૃહદવ્રુતિ– પ્રથમા વિભાગ ૧-૧-૧૦ *બાહ્ય પ્રયત્ના :- વિશેષ જાણકારી માટે જુઓ– લધુવૃત્તિ ભાષાન્તર ખડ-૧ પૃ. ૧૮-બૃહજ્યાસપ્રથમેાડધ્યાવ પૃ. ૨૩ www.jainelibrary.org

SR No.	005135
Book Title	Abhinav Hem Laghu Prakriya Part 01
Original Sutra Author	N/A
Author	Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher	Abhinav Shrut Prakashan
Publication Year	1986
Total Pages	256
Language	Sanskrit, Gujarati
Classification	Book_Gujarati & Grammar
File Size	16 MB

Page 30