Abhinav Hem Laghu Prakriya Part 01

SR No.: 005135
Original Sutra Author: N/A
Author: Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Abhinav Shrut Prakashan
Publication Year: 1986
Total Pages: 256
Language: Sanskrit, Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Grammar
File Size: 16 MB

Page 47

૨૮
અભિનવ લધુ પ્રક્રિયા
(૮) વીર્વાદિતા એને ૧૩/૩૨ * સૂત્રપૃથ :– ૩ીસ્ (૫–એ.) વિરામ ચત્તે (-એ.) બે પદ
* વૃત્તિ :- વીર્વાહ્યાવરચ રૂદ ધર વર્ગીચ वर्णस्य विरामे असयुक्त व्यञ्जने च परेऽनु द्वित्व वा स्यात् । इति धस्य वा द्वित्वम् ।।
ક વૃયસ્થ :– અદીધ સ્વરથી પર આવેલા એવા , કદ અને સ્વર સિવાયનાં કોઈપણ વર્ણ જો તે વર્ણ પછી અસંયુક્ત (એકજ) વ્યંજન આવે અથવા વિરામ આવે (કશું ન આવે તો તે વર્ણ બેવડાય છે. 1 () બીજા કાર્યો કરીને ધિત્વ કાર્ય કરવું. તેથી બેવડાય -જેમકે
ધિ+યાત્રનુંદયત્ર થયા બાદ ધૂધૂયર થશે. જ અનુવૃત્તિ – રેઃ ૧/૩/a• á– રસ્થાનુ નવા ૧//૧
પર વિશેષ:- 13 વર્ણને બેવડાવવા બાબત વ્યાકરણનું બીજું કોઈ પણ કાર્ય કરવાનું હોય, તે તે કાર્ય કરી લીધા પછી આ સૂત્ર લગાડવું. ઉદા. વિરામ:- સ્વ ચામડી વક્ર અથવા ત્વ બને રૂપે થઈ શકે. કેમકે સૂત્રાનુસાર સ્વર પછી ૨, શું સ્વર વર્જિત અન્ય વ્યંજન છે. શું છે વ પછી વિરામ છે માટે # વિકલ્પ બેવડાય. 0 એક વ્યંજન - સુત્ર નું દ્રશ્નન્ન થશે. દસ્કૃત - તુરાત્તાત્રાત અથવા દાત હે ગાયની રક્ષા કરનાર 0 (પરિભાષા) qશ્વખ્યા નિર્કિંદરે વરહ્ય /૪/૧૪ મુજબ પંચમીથી નિર્દેશ (વીર્ધાતુ) કરેલ છે. માટે તે કાર્ય કરને થાય. 0 અલાર્વા – એટલે હસ્વ અથવા સ્કુત સ્વર 0 ૨ ટુ, સ્વરનું વજન કેમ? [1] +રા નું વૈરૂર + ચા ન થાય પણ વર્યા જ થાય. વરવા યોગ્ય કન્યા. [વો ૧ + ઈંયમૂ=-ગાડું દુ બેવડાય નહીં. [at] તિત +3=તિતઃ ચાલી ૩ બેવડાય નહીં ત્રણે ઉદાહરણમાં અદીર્ધસ્વરનો છે. પણ પછી ૨, ૪, સ્વર છે માટે આ સૂત્ર ન લાગે
છ વર્ષ નું વજન કેમ ? વા વાચા અંહી વા (ગા દીધસ્વર છે) માટે શું ન બેવડાયા 0 અસંયુત વંશન :- દૃન્દ્ર અહીં રુન્ માં નું પછી
ર્ એ સંયુકત વ્યંજન છે માટે બેવડાય નહીં 0 - -સ્વર છે. વ્યંજન નથી માટે બેવડાય નહીં 0 તવ અહીં સંચાલ્યા કાણું ૨/૧/૮૮થી થી આદિ વ ને લેપ થશે નહીં જે તે સૂત્ર લાગે તે આ સૂત્ર નકામુ બને.
[૪૫]. (૯) તીરસ્કૃતીય ચતુર્થ ૧/૩/૪૯ * સૂત્રપૃથ : તૃતી: (૭ એ ) નૂતીય ચતુ (૭ એ) બે પદ
* વૃત્તિ - તૃતીએ ચતુર્થે જ પરે પુરસ્કૃતીઃ स्यात् । एकवणींया मिथः स्वा इति पूर्व धकारस्य સાર: | ચત્ર | શ્ચ | મધુ-અ નઢવત્ર ! fig અર્થ: પત્રથઃ | પિત્રર્થ: I હૃ- રૂત હિત इवण देरित्यत्र 14-चमी व्याख्याने दधियत्र मधुवत्र इत्यादि । गौरी अोत्यत्र गौर यू अोति जाते अदीध द्विरामेति सूत्र प्राप्तेन रेफस्थ द्वित्बम् किन्तु
વૃત્વથ – ત્રીજો કે ચોથો (વર્ગીય વ્યંજન) પરમાં આવે ત્યારે પુત્ વ્યંજનને ત્રીજો અક્ષર થાય. એક જ વર્ગના વ્યંજન પરસ્પર સ્વ છે. તેથી જ પૂર્વના પ્રકારનો ટૂ કાર છે, તેથી રચત્ર અને બેવડાય નહી તો ત્રચ્છન્ન છે જ આજ રીતે મધુ+ત્રનું અશ્વત્ર અને બેવડાય ત્યારે મહૂવત્ર થશે. પિત+l=fપત્ર: પક્ષે ત્રિી : 0 (સૂત્ર :- ૭ ફુવચ્ચે મુજબ) પંચમી ચારથાન થી ઉમેરાતાં ચિત્ર વગેરે થાય. * અનુવૃત્તિ :- ધુ ધુટિ વે વા ૧/૩/૪૮
વિશેષ :- સત્રમાં તૃતીય ચતુર્થે લખ્યું છે. માટે વર્ગીય વ્યંજન જ સમજવાનો છે. તેમ જ ચારસન્ન પરિભાષા મુજબ જે વર્ગને વ્યંજન હોય તેનો જ તૃતીય વ્યંજન લેવાય બીજા વર્ગનો નહીં. 0 પંચમી વ્યાચાને – વણદિથી પર ચાર સ્ત્ર ઉમેરાય છે. જેમકે દ્વયાશ્રય મહાકાવ્યમાં પ્રવેગ છે