________________
૧૮
* વૃત્તિ :- सन्धि विधौ ङी विधौ य विधौ क्वि विधौ द्वित्वविध, दीर्घ विधौ, संयोगस्यादौ स्कालु कू २-१-८८ इति स्कू लुगूवर्जिते असद्विधौ च पूर्वसूत्रेण प्राप्तः स्थानिवद्भावो न भवति । अपचन्ति - इत्यादौ अवर्णस्ये - इत्येत्वरूपे सन्धिविधौ कर्तव्ये इणादेशस्य प्रकार स्य प्राप्त स्थानिवतत्वं न भवति । एवमन्यत्रापि ।
નૃત્યથ; ધ વિધિ, ી વિધિ, यविधि, क्वि विधि, द्वित्व विधि, दीर्घ विधि અને (સચેવસ્થાનો ઘેલુ ૨/૧/૮૮) થી થતાં જૂના લેપને વજીને લટ્ટુ વિધિમાં પરિમિત્તક કાય કરવામાં સ્થાનીવત્સાવ થતા નથી.
5 ઉદાહરણ-પષ્ટીકરણ-વિરોષાથ:દા.ત. ચન્તિ-ાવ+3+તિ (અપ્+ળ)=zq+ન્યૂ+ અન્તિ – (વળ ફેરવે ૧/૨/૨૧) ધી સ્વરા આદેશ ય થશે) એ રીતે બનતા પતિ માં જો સ્વર (૬) તે સ્થાનિવત્ માનીએ તો વ+રૂનુ પે (અવળ ચવા ૧/૨/૬) થાય.
એટલે આ સૂત્ર મુજભ સન્ધિવિધિમાં આદેશનુ પૂ ક્રાર્યાં કરતાં સ્થાનિવત્ ભાવ થયા નહી, એજ રીતે ૐ↑ વગેરે વિધિમાં પણ સ્થાનિવત્ ભાવ ન થાય -જેમ કે ટલી વિધિ :-- વિશ્વમ્ ઃવિશ્ર્ચા:મૂરતિ વિશ્વ અહી વિશ્ર્વની (૨/૪/૧૯ ગૌરવિÀા...ટી) વિમ્મી+ગ (દેમાદ્રિમ્ચા ડન ૬/૨/૪૫થી પ્રત્યય) વિશ્રી (હે ૬/૧/૫૮ થી શ્ર ના લાપ) વિમ્મૂ (કથાને ચોંળ... સપ્ટે: ૨/૪/૯૫ * લાપ) વિશ્ર્વ (તેમાદ્રિÀાડન ૬/૨૪૫ થી લાપની પ્રાપ્તિ રહેશે નહીં-તેથી ય પ્રત્યય થશે)
અહીં ↑ તે સ્થાનિવત્ ભાવ માનીએ તે વિમ્ય+1+સિ થશે. અને ત્ર તે લેપ થઇ જશે, (અસ્ય કથાજી ૨-૪-૮૬)
0 द्विर्भावविधि :- ષિ+અત્ર=ચત્ર અહી વ્યૂ+ અત્ર એ સ્થિતિમાં (અવિાંત...૧/૩/૩૨થી) વ્ તા દ્વિર્ભાવ થતા હ+થ+ઞત્ર=ધ્યત્ર રૂપ સધાશે. અહીં દ્રિય કરતા રૂથ્ય નું દ્ધિ એમ નિવત્ રૂપ માનતાં દુિર્ભાવ થઇ શકે નહીં તેથી આ સૂત્રથી સ્થાનિવત્ ભાવને નિષેધ કરાયા છે.
[૨૬]
Jain Education International
અભિનવ લઘુ પ્રક્રિયા
(૯) સુવ્યવૃન્હેનત ૭/૪/૧૧૨
* સૂત્રપૃથ :- વિ જ્ઞ—વૃત્ હૂઁ નતૂ * વૃત્તિ : વરસ્ય પ્રત્યયસ્ય હષિ સત્યાં સ્થાનિचद्भावेन लुप्यमान' प्रत्यय निमित्तक पूर्व कार्य न भवति, वृत लत्वम् एनत् इति वर्जयित्वा । तद् इत्यादौ सेलुपि सत्यां स्थानिवद्भाव निषेधात् त्यदाયત્વ-સત્યાદિ | મતિ.
વૃર્ત્યથ :- ૫૨ પ્રત્યયના લાપ થયે જીતે-લાપ થયેલાં પ્રત્યયને સ્થાનિવત્ માનીને તે પ્રત્યય નિમિત્તનુ' પૂવ કાય થરો નહીં, આ નિયમ નૃત્, જવમ્ નમ્ ત્રણને વને લાગશે.
મૈં
ઉદાહરણ-પષ્ટીકરણ-વિશેષાથ :તન્યૂ+લિ અહીં તપૂ તે લાગેલ સિ ને (અનતા જીપ્ ૧-૪-૫૧થી) લેપ થશે.
આ સૂત્રમાં જીરૂ શબ્દ સ્થાનીવત ભાવતા નિષેધ કરે છે. તેથી ઢોરઃ ૨૧/૪૧ સૂત્ર લાગી ટૂ ને ત્ર અને ત:સૌરા ૨/૧/૪૨ સૂત્રથી તે નાસ ન થતાં ‘ટૂ’’એવું તપુ. એ વ. રૂપ સાધી શકાયું 0 અ-વૃન્હેનત કેમ મુકયુ' ? દા. ત. નિનાપછીતિ (સત્ત્વ કાર્યોં છે) નિ+ર્ટે (ધાતુ: ધૃત નગરને-તુવ?િ ૫) નિ+રેં+યઙ્ગ-′ગનાવે...મા... નિના+ચ-ચ ના ચક્ષુરુમ્ ૩-૪-૧૪થી લાપ થશે નિ+શR+T સન્યલૢન્ચ થી દ્વિનિ+નગર+ચ-દ્દા: ૪/૧/૪૦ થી ૫ નાન, નિ+ગાર+T (આ મુળાથી ના) નિ+ગામ+ય -પ્રોયટી ૨, ૩, ૧૦૧ નિ નાગ ચતુરતાથી નિના રીતિ જો હૈં તે સ્થાનીવત્ માને તે ૨ ના જ પ્રોયરી થી ન થાય.
[૨૭]
(૧૦) વિશેષામન્ત: ૭/૪/૧૧૩
* સૂત્રગ્રંથ : विशेषणम् अन्तः * વૃત્તિ :- विशेषणम् अन्तस्य बाधक भवति
अतःस्यमाऽम् – ज्ञानम्
5 નૃત્યથ :- વિશેષણ એ અન્તનું (અન્તે થતાં કાય નું) બાધક (જણાવનાર) થાય છે. ઉદાહરણ અને સ્પષ્ટીકરણ : વિશેષણ :- નામ કે ધાતુથી અભિન્ન અવયવ
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org