Ratna karavatarikadya sloka satarthi

Author(s): Jinmanikyavijay, Bechardas Doshi
Publisher: L D Indology Ahmedabad

Page 31

प्रार्थनीयार्थसार्थरत्नरत्नमञ्जूषिकानुकारिकायाः प्रथमकारिकायाः कानिचिदर्थरत्नानि प्रादुर्बिभावयिषुः कविः प्रथममेतवृत्तनायकत्वेन द्वादशार्थ्या श्रीवर्धमानं जिनं वर्णयति
सिद्धये वर्धमानः स्तात् ताम्रा यन्नखमण्डली । प्रत्यूहशलभप्लोषे दीपदीपाङ्करायते ॥१॥ [ सिद्धये वर्धमानः स्तात् ताम्रा यन्नखमण्डलीः ।
प्रत्यूहशलभप्लोषेऽदीमंदीपाङ्कुरायतेः ॥१॥] [१ मण्डली-ई: = मण्डलीः । २ अदीप्रदीपाङ्कुरायत+ईः = अदीप्रदीपाङ्कुर यतेः । चित्रकाव्यत्वेन अत्र विसर्गा न गण्यन्ते इति सर्वत्र बोध्यम् ।]
वर्धमानो वीरजिनः सिद्धये अभिमतकार्यनिष्पत्तये स्ताद् भवताद् इति सम्बन्धः । उत्तरार्धगो यच्छब्दः पूर्वार्द्ध तच्छब्दं द्योतयतीति स इति ग्रहणात् वर्धमानः किंलक्षणः ? सः कः ? इत्याह-यन्नखमण्डलीः यस्य नखश्रेणी, तस्याः सकाशात् 'ईच् गतौ' [१२५२] इत्यत ईयते निर्गच्छतीति क्विपि यन्नखमण्डली:-यस्य नखश्रेणितो निर्गच्छ-ती ०दीपाङ्कुरायते इत्यत्र ईकारप्रश्लेषे ईर्लक्ष्मीर्लक्षणया कान्तिः, प्रत्यूहा इव प्रत्यूहा विघ्नसदृशा राग-द्वेषादयस्त एव शलभाः पतङ्गास्तेषां प्लोषे दहने अदीप्रदीपाङ्कुरायत दीप्रदीपाङ्कुरवदाचरदिति क्यङि हस्तन्यामात्मनेपदान्यदर्थंकवचनेऽडागमे रूपसिद्धिः । यथा प्रदीपः शलभान् पतङ्गान् तथा यन्नखश्रेणीप्रभा रागादीनपीत्यर्थः । यन्नख० किंविशिष्टा ? ताम्रा रक्ता। दीपशिखाऽपीडशी भवति ॥१॥
सिद्धये वर्धमानः स्तात् ताम्रा यन्नखमण्डली । प्रत्यूहशलभप्लोषे दीप्रदीपाङ्करायते ॥२॥ [ सिद्धये वर्धमानः स्तात् ताऽम्ला यन्नखमण्डली ।
प्रत्यूहशैरभप्लोषे दीप्रदीपाऽऽङ्करायते ॥२॥] [१ प्रतिश्च ऊहश्च प्रति-ऊहौ-प्रत्यूहौ। २ शरे भाति इति शरभः-शलभः । ताऽम्ला ताम्रा । चित्रकाव्यत्वेन रस्य लत्वम् लस्य च रत्वं सर्वत्र ज्ञेयम् । ३ प्लोषः सेचनम् । ४ आकुरायत-अङ्कुर इव आचरत् । ५ यत+इ-ई० यते ।]
___ व्याख्या-वर्धमानो जिनः 'षिधू गत्याम्' [३२०] इत्यतो गत्यर्थानां ज्ञानार्थत्वात् क्तिप्रत्यये सिद्धये ज्ञानाय अर्थात् सेवकानां स्तात् भवतु इति सम्बन्धः । यतः किंवि० तया कैवल्यलक्ष्म्या न म्लायतीति क्विपि ताऽम्ला र-लयोरैक्यान्न दोषः । एवं ब-बयोर्ड-लयोः श-सयोश्चैश्यं यथासम्भवं स्वयं ज्ञेयम् । यदुक्तम्