Ratna karavatarikadya sloka satarthi

Author(s): Jinmanikyavijay, Bechardas Doshi
Publisher: L D Indology Ahmedabad

Page 61

ई कामं 'वर्धन (ण) छेदन-पूरणयोः' हैमधातुपा० चुरादि० ९४] इति वर्धयति छिनत्ति अचि अणि व. इवर्धस्तस्य सं० । तथा कौ पृथिव्यां राजति "क्वचित्" [५ । १ । १७१] डे कुरः 'अयि गतौ' (७९०) इत्यतः "इ-कि-श्तिव्०" [५ । ३ । १३८] इति तिवि अयतिर्ज्ञानं यस्य तस्य सं० हे कुरायते ! । त्वं “अमा त्वामा" [२ । १ ।। २४] . इति माssदेशे मा प्रति मां प्रति सिद्धय-सिद्धिं कुर्वित्यर्थः । मां० किं० ताश्चौरा रागादयस्तैन म्लायति "तन्-व(व्य)धी" [५ । १.। ६४] इति णे ताऽम्लायस्तं ताम्लायम् । पुनर्मी किं० नखमिव नखम् अतिलघिष्ठमित्यर्थः । पुनमी किं० ई कामं प्रद्यति क्विपि "Wञ्जनेऽयपि" [४ । ३ । ९७] इति 'ई'कारे ईप्रदीर्जिनस्तेन हेतुभूतेन पुनामि आत्मानं विचि ईप्रदीपौः तं ईप्रदीपाम् । अत्र विचि गुणे अमि “आ अम् शसोऽता" [१ । ४ ।७५] इति आकारे "समानादमोऽतः” [१ । ४ । ४६] इति अल्लोपे रूपसिद्धिः । त्वं किं० दिनं करोतीति णिजि क्विपि दी सूर्यः स इव । कस्मिन् ? ऊहं विचारं 'शश् हिंसायाम्' [१५३१] शुणाति अचि ऊहशरा रागादयो वैरिणस्त एव भानि नक्षत्राणि, तेषां प्लोषे यथा सूर्येण भानि व्यपनीयन्ते, तथा त्वया रागादयोऽपि. इत्यर्थः ॥३०॥
सिद्धये वर्धमानः स्तात् ताम्रा यन्नखमण्डली । प्रत्यूहशलभप्लोषे दीप्रदीपाडुरायते ॥३१॥ [ सिद्धयेऽवर्धमा नैः स्तोत् ताम्रा यन्नखमण्ड ली ।
प्रत्यूहशैल-भ-प्लोषे" दीप दीपां कुँरायते" ॥३१॥] [१ चतुर्थ्या एकवचनम् । २ अवर् प्रथमैकवचनम् ''कारयुक्त इत्यर्थः । ३ धमाः प्रथमैकवचनम् ध+म्+अस्-धमस् ततः धमाः धकारमकाराभ्यां सहितः अर्थात् 'अवर' शब्देन 'र'युक्तः तथा 'धमस्'शब्देन धकार-मकारसहितः एवं च 'धर्म' इति नाम श्रीधर्मनाथजिनस्य सुचितम् । ४ षष्ठी। ५ आशीर्वादसूचकं पञ्चम्याः तुप्रत्ययस्य 'तात्' आदेशे तृतीयपुरुषैकवचने क्रियापदम् । ६ प्रथमाया एकवचनम् 'ई' इत्यस्य लक्ष्मीसूचकस्य विशेषणम् । ७ यन्नखम् कर्मकारकरपम् द्वितीयाया एकवचनम् । अस्य 'आयते' क्रियया अन्वयः-यन्नखम् आयते-आगच्छति इति । ८ अम् इत्यपि कर्मकारकम् उपमानरूपम् यथा अम्-विष्णुम्-ई आगच्छति तथा यन्नखम् ई आगच्छति इति । अम्+डली इत्यत्र डयोगे 'म्' इत्यस्य 'ण' इति अनुनासिकः [ हैम० १ । ३ । १४] सूत्रेण । ९ डली+ई:-डलीः अत्र विसर्गस्य अगणने 'डली' इति ज्ञेयम् । १० प्रति+ऊ+हस+ल+भप्रत्यूहसल-भ । 'स'स्य 'श'ध्वनौ प्रत्यूहशलभ इति । ११ प्र+उषा+ इन्ध-प्रोषेत् इति । 'प्रोषेत्' अत्र अन्त्यव्यञ्जनस्य नोच्चारणम् अतः प्रोषे इति पदम् । 'यन्नखम् इत्यस्य विशेषणम् । 'र'स्य 'ल'त्वे 'प्लोषे'इति । १२ दीप्रदीपाम् षष्ठीबहुवचनम् । १३ 'कुः प्रथमैकवचनम् दीप्रदीपां कुः इति अन्वयः । 'ताम्रा' इत्यस्य विशेषणम् । १४ आयते-आत्मनेपदिनः 'अय्' धातोः 'आङ'उपसर्गपूर्वकस्य तृतीयपुरुषैकवचनम् । ]