Ratna karavatarikadya sloka satarthi

Author(s): Jinmanikyavijay, Bechardas Doshi
Publisher: L D Indology Ahmedabad

Page 91

६२
सिद्धये वर्धमानः स्तात् तात्रा यन्नखमण्डली । प्रत्यूहशलभप्लोषे दीमदीपाङ्कुरायते ॥ ५६ ॥ [ 'सिद्धये वैधमानः स्तात् ताम्रायन्न खमण्डली । प्रत्यूहशलँभप्लोषेदीप्रदीपाऽऽङ् कुरायते ! ॥ ५६ ॥ ]
[१ चतुर्थीविभक्त्या एकवचनम् । २ वर्धमानः प्रथमान्तम् । ३ क्रियापदम् । ४ ताम्रायन् प्रथमान्तम् । ५ नः षष्ठीबहुवचनम् । ६ ख + मण्डलीम् = खमण्डलीम् । अन्त्यः अनुस्वारो न गण्यः ततः ० मण्डली । प्रत्यूहशलभप्लोष + ई + दोप्रदीप प्रत्यूह शलभप्लोषेदीप्रदीप ! संबोधनैकवचनम् । ८ आ + अ = आम् प्रथमैकवचनम् । ९ कु + रै+ण = कुरायः कु + राय + तेव् कुरायते ! संबोधनैकवचनम् । ]
6 ू
व्याख्या
" कुस्तु भूमौ शब्दे च" [ ] इत्येकाक्षरवचनात् कुः शब्दः तस्य कारणम् उपचाराद् व्याकरणादिशास्त्रमपि कुः तस्य ये 'कै गैंरैं शब्दे' [३८] इत्यतो रैधातो रायन्ति पठन्ति " तन् - व्यधि ०" [ ५ । १ । ६४ ] इति णे रायाः पाठिनः शिष्याः - इत्यर्थः तैः । ' तेब्रुङ् देवने' [८१६ ] इत्यतः तेवते विलसति क्विपि कुरायतेः तस्य सं० हे कुरायते ! उपाध्याय ! | तथा प्रत्यूहाः प्रतिकूला ऊहास्त एव शलभाः पतङ्गास्तेषां प्लोषो विनाशस्तस्मिन् ई शोभा तया दीप्रो यो दीपः प्रदीपः स इव तस्य सं० हे प्रत्यूहशलभप्लोषेदीप्रदीप ! । त्वं नखेत्यत्र श्लेषाद विसर्गलोपे नः अस्माकं खं ज्ञानं तस्य मण्डली श्रेणी तां 'वर्धन (ण) छेदन- पूरणयोः ' [१६६१] इत्यतो णिचोऽनित्यत्वाद् अभावे वर्धति पूरयतीत्येवंशीलो' 'वयः-शक्ति-शीले" [ ५ । २ । २४ ] इति शनैर्वर्धमानः पूरयन् सन् सिर्द्धयेः शास्त्रादिकव्युत्पत्तये स्तात्भव - इति क्रियासंबन्धः । त्वं किं० ताम्रं धातुभेदः उपलक्षणत्वात् सुवर्णादि तत् संसारहेतुभूतत्वेन अस्यन्ति क्षिपन्ति ताम्रासो ये यतयो मुनयस्तानाख्याति पठनार्थमिति णिि क्विपि ताम्रायं । त्वं पुनः किं० आ समन्तानुस्वारवाच्यं परब्रह्म यस्य स धम् ॥ ५६ ॥
-
=
इति उपाध्यायं व्यावर्ण्य पञ्चमं परमेष्ठिनं सर्वसाधुं वर्णयति -- तथाहि
--
१ 'सिद्धये' इति चतुर्थ्या एकवचनम् अतः अत्र 'सिद्धये' इति उचितम् । २ 'आम्' इति उचितम् ।