________________
પ્રથમ પરિચ્છેદ ]
અને તેના નિકાલ
૧૩૧
કાળક્રમ જે ગોઠવીશું તે એક અન્ય વસ્તુસ્થિતિ જ દેખાય છે જ, આ બધીને ઉકેલ પૃ. ૧૨૯ માં સૂચવ્યા નજરે પડે છે. રાજા કનકના સમયમાં (એટલે પ્રમાણેની યુક્તિથી આપી શકાય છે. અને તે મુજબ ઉપરની દલીલ નં. ૪ માં જણાવ્યા પ્રમાણે ૩ થી ઠરાવવાનું મન થયા જ કરતું હતું, તેવામાં એક ૬૦ વર્ષના રાજ્ય અમલમાં) રાજા હવિષ્કનું નામ માસિકમાં લખાણ વાંચવામાં આવ્યું.૪૯ તેથી મારા પણ અંતર્ગોળે આવી જાય છે.૪૫ અને તે પણ સાદું વિચારને પુષ્ટિ મળી ગઈ. એટલે મનમાં રહી જતી એટલે કાંઈ પણ ઉપાધિ વિનાનું હતું, તે તે એમ ગૂંચને કેટલેક દરજજે ઉકેલ થઈ ગયો અને લાંબા પણ માની લેવાત કે હવિષ્ક નામે, રાજા કનિષ્કને વિચાર કરી મગજ કસવાનો બોજો ઓછો થઈ ગયો. કઈ સરદાર હશે. પણ તેમાં તે હવિષ્કને પણ આ યુક્તિ પૃ. ૧૨૯ ઉપર જણાવી દીધી છે કે,
ધિરાજ' વિગેરે૪૧ શબ્દોથી નવાજેલ છે. કનિષ્ક નામની બે વ્યક્તિ કરાવવી અને તે બેની એટલે કે હુવિષ્ક પણ સ્વતંત્રપણે ગાદીપતિ જ બનવા વચ્ચે વર્ઝન્ક (વાસિષ્ક)ને અને હવિષ્કને ગોઠવવા પામ્યો હતો એમ તેમાં સૂચવ્યું છે. તો શું બે રાજાઓ (કેવી રીતે ગોઠવી શકાય તે માટે આગળનો પારિએક જ સમયે ગાદી ઉપર બિરાજ્યા હતા એમ ગ્રાફ જુઓ. જેમાં તેઓના સમયકાળની ચર્ચા કરી માની લેવું !
બતાવી છે.) (૬) જેમ નં. ૫ ની દલીલમાં, હવિષ્કની સાલે આટલું જણાવ્યા બાદ હવે આપણે તેમની સમસ્યાતપાસતાં, કેટલીક આંક સંખ્યા એક બીજાને ઢાંકી વળી ગવવાનું કામ હાથ ધરીશું. તેમ કરવા માટે પ્રથમ દે છે. તેમ વળી વર્ઝષ્ક અને કનિષ્કની બાબતમાં
તો આપણે કેઈકનિશ્ચિત બિંદુજ પણ થયાં કરે છે;૪છે અને તેમાં પણ વષ્કને તેમની સાલવારી (settled point) હાથ ધરવું મહારાજાધિરાજની ઉપાધિથી૪૮ અલંકૃત કરેલ છે.
પડશે; અને તે, રાજા કનિષ્ક એટલે કે વર્ઝન્ક (વાસિષ્ક)ને પણ એક ગાદીપતિ થઈ (હવેથી આપણે તેને કનિષ્ક પહેલો જ કહીશું)ના ગયો જ ગણો રહે છે. ત્યારે તે વળી નં. ૫ ની રાજ્યાભિષેકની સાલ છે. તે આપણે ઉપરમાં ઈ. સ. દલીલની પેઠે અહીં પણ મુશ્કેલી આવી ઊભી રહે છે! ૧૦૩ની હોવાનું જણાવી ગયા છીએ. એટલે તેની
આ પ્રમાણે નાની મોટી અગવડ ઉભી રહેલી પહેલાના બે રાજાને એક વિભાગ અને તેની પાછળના
(૪૫) જીઓ એ. હિ. ઈ. પૃ. ૧૩૭, જેને માટે મિ. શિલાલેખમાં ૨૪ની સાલ (આ) સાંચીના લેખમાં ૨૮ (જોકે વિન્સેટ સ્મિથ (મથુરા એન્ડ ઈટસ એન્ટીવીટીઝમાં) લખે છે કે,
આમાં વષ્કનું પુરૂ નામ નથી લખેલ) અને (ઈ) મથુરાના Havishlka's years overlap those of his લેખમાં ૨૮ની સાલ છે: આ બધી સાલે કનિષ્કના ૩થી ૬૦ predecessor from the year 33 to the year 60 વર્ષના ગાળામાં ઢંકાઈ જાય છેજ. of Kanishka's regnal era=graosat 3472941 ani
(૪૯) જુઓ “સુધા” નામના હિંદી માસિકને ૧૯૯૦ના તેના પુરોગામી કનિષ્કના રાજ અમલના વર્ષોને ૩૩થી ૬૦
માર્ગશીર્ષ માસના અંકનો લેખ શીર્ષક “મથુરા કા યક્ષીય સુધી-ઢાંકી દે છે.”
સ્તંભ” લેખક શ્રીયુત વાસુદેવ શરણુ અગ્રવાલ એમ. એ. વળી નીચેની ટીક નં. ૪૬ જુઓ.
એલ. એલ. બી. (આ અંકનાં પૃષ્ઠ હું આપી શકતા નથી (૪૬) વરડક ગામને શિલાલેખ જુઓ. તેમાં પાની તેમ કદાચ માર્ગશીર્ષને બદલે બીજા કેઈમાસને પણ અંક સાલ છે અને મથુરાનો શિલાલેખ છે તેમાં ૬૦ની સાલ છે. હોય; કેમકે મારી પાસે તે તે અંકનાં માત્ર કેટલાંક ૠાં ફાટેલ વળી ઉપરની ટીક નં. ૪૪, ૫ સરખાવો.
પાનાં જ ગાંધીની દુકાનની પસ્તીમાંથી હાથ આવેલાં છે. (૪૭) નીચેની ટીકા નં. ૪૮ સરખાવો.
વાચકવર્ગ સંપૂર્ણ તપાસ કરી શકે માટે આટલો આધાર (૪૮) પૃ. ૧૩૦ ઉપર દલીલ નં. ૧માં આરા ગામના બતાવ્યું છે. લેખક મહાશયને હું ઋણી છું, શિલાલેખની હકીક્ત લખી છે તે, તેમજ (અ) હસાપુરને (૫૦) જુએ ૫, ૧૦૨,
