________________
૨૯૪
હાથીગુફાના લેખના
[ દશમ ખંડ
તેનું પાણી પિતાના મલકમાં લાવ્યો હતો અને રાજસૂય જાણમાં નથી, તેમ કુળ પણ જણાયું નથી એટલે યજ્ઞ કરી કરના બધા રૂપિયા માફ કર્યા હતા. આ કથનથી જાતિ-race-સંભવે છે. અને વજધર સ્વતંત્ર તરીકે એમ અર્થ નિષ્પન્ન થાય છે કે, દુષ્કાળ પડવાથી એક ભાગ હોય કે પછી ત્રીજછ ક્ષત્રિયોને કેાઈ પેટા જેમ તેણે સક્રિય અને રચનાત્મક પગલાં તરીકે વિભાગ હોય કે લિપિ ઉકેલવામાં કાંઈક ફેરફાર થવા નહેરનું કાર્ય ઉપાડયું હતું, તેમ બીજી બાજુ, દુષ્કાળ પામ્યો હોય. પરંતુ કલિંગની હદમાં કે અડોઅડના પીડિત પ્રજા અને ખેડુતને રાહત મળે તે માટે અનેક પ્રદેશમાં તે રાણીનું મહિયર હશે એમ બનવા લાગ્યા છે. પ્રકારના કરમાંથી ઉત્પન્ન થતા લાખો રૂપીઆની (૮) આઠમી પંક્તિ-(ગોરધગિરિ)ને તેડીને આમદાની પણ જતી કરી દીધી હતી. એટલું જ રાજગૃહને ઘેરી લીધું–વીરકથાઓના સંવાદથી યુનાની નહીં પણ દુષ્કાળની શાંતિને અર્થે ૨ રાજસૂય યજ્ઞ રાજા (યવનરાજ) ડિમિતે..Demetrius સેના પણ કર્યો હતો. પરિણામે સર્વત્ર શાંતિ સ્થપાઈ હતી. એકઠી કરી મથુરા છોડી દેવા પગલાં ભર્યા... નવમાં
(૭) સાતમી પંક્તિ-સાતમાં વર્ષમાં તેની ગૃહિણી વર્ષમાં પલ્લવઈ. આ પ્રમાણે અર્થ કરાય છે. વાધરવાળી ધ્રુષિતા-(પ્રસિદ્ધ) માતૃપદને પ્રાપ્ત થઈ. () આ આખી એ પંક્તિને અર્થ ફેરવવા જેવું.
આમાં માત્ર ગૃહિણી શબ્દ જ લખ્યો છે, એટલે છે, કેમકે મથુરા શબ્દની હકીકત ઉપર મદાર રાખીને સમજાય છે કે કદાચ તેણી પટરાણું ન પણ હોય તે અર્થ કરાયો છે. એટલે કે ઉત્તર હિંદનું જે નગર અને સામાન્ય રાણી હોય. તેમ પોતે રાજ્યપદે મથુરા છે તે આ લેખના ઉકેલમાં મધ્યબિંદુ તરીકે આવ્યા પહેલા એક પુત્રને પિતા થવા પામ્યો નહીં રખાયું છે; જ્યારે ઉપર લેપાર્થની પ્રસ્તાવનામાં જ હોય એમ પણ સમજાય છે, નહીં તે તેવું કાંઈ આપણે (જુઓ પૃ. ૨૭૯-૮૦) જણાવી ગયા છીએ કે વિશેષણ જોડી બતાવત. અલબત્ત, એટલું પણ ખરું રાજા ખારવેલને ઉત્તર હિંદ સાથે કાંઈ લેવા દેવા જ છે કે તેણે યુવરાજ શબ્દ પણ વાપી નથી જ; છતા નથી; સિવાય કે બહસ્પતિમિત્રના મહેલ સુધી માત્ર સર્વ સંજોગે જતાં આપણે એમ અર્થ બેસારીએ ધસી જઈ, ત્યાં રાખેલી જીનમૂર્તિ પાછી લઈ આવ્યો કે, એક સામાન્ય રાણીના પેટે યુવરાજનો જન્મ છે. તેના પરાક્રમનું બધું ક્ષેત્ર જ દક્ષિણ હિંદ છે. થયો હતો તે તે અનુમાન ખોટું નહીં ગણાય. મતલબ કે યવનરાજ ડિમિત Demetrius ઈ. સર્વ વધરવાળી શબ્દ તે રાણીની ઓળખ બતાવે
વસ્તુ કલ્પનાથી જોડી કાઢી છે, જેની વાસ્તવિકતા છે; કાં તો તે પ્રદેશવાચક શબ્દ હોય કે કુલવાચક આગળ આપેલ વર્ણન ઉપરથી સમજી શકાશે; તેવીજ કે જાતિદર્શક પણ હોય; તેવા નામવાળો પ્રદેશ હોવાનું રીતે ગોરધગિરિ અને રાજગૃહ શબ્દનો અર્થ
(૬) પ્રાચીન સમયે રાજાઓની ઉદારતા કેવી હતી તેમ જ શાંતિ સ્થાપન થયા બાદ પોતપોતાના ધર્મશાસ્ત્રોમાં તથા પોતાની પ્રજા પ્રત્યે કે પ્રેમ ધરાવતા હતા, આ તેનું કરમાવ્યા પ્રમાણે યજ્ઞયજ્ઞાદિનાં વિધિવિધાને કરે છે જ, ઉદાહરણ સમજવું. કર માફ કર્યો છે; નહીં કે મુલતવી
જેમ અત્યારે આ પ્રથા છે તેમ પ્રાચીન સમયે હતી રાખે છે; તે ખાસ ધ્યાન રાખવા જેવું છે.
એમ આ ઉપરથી સિદ્ધ થાય છે. A (વળી સરખા ઉપર ટી. નં. ૧૧ ની હકીકત)
(૧૩) આ યુવરાજ તે બીજો કોઈ નહીં પણ રાજા (૬૨) યજ્ઞ કરવાથી દુષ્કાળની શાંતિ થાય એમ પણ વક્રગ્રીવ તરીકે, તેની પાછળ ગાદીએ આવ્યો છે તે જ હશે. ખરું અને દુષ્કાળ શાંત થયા બાદ, પણ યજ્ઞ કરાયો હોય તેને જન્મ આ ગણત્રીએ મ. સ. ૯૮૭=૦૫ એટલે એમ પણ ખરું (અહીં શાંત થયા બાદ કરાયા હોય એમ ઇ. સ. પૂ. ૪૨૨માં થયો કહેવાશે. સમજાય છે.)
(૬૪) લેખમાં મૂળ શબ્દ વનિ-રઘરા છે અને સંસ્કૃત અત્યારે પણ અમુક પ્રકારની મહામારી કે તેવા ઉપ- છાયામાં સંગ્રતતી કરાયું છે. મૂળમાં વનિ અને રર૩ કિ આવી પડે છે ત્યારે એક પ્રજા તેના નિવારણ તરીકે શબ્દ છુટા પડેલ છે.
