________________
૨૮
હાથીગુફાના લેખના
[ દશમ ખંડ
હદ વટાવતાં પ્રથમ ગાલા રાજાનો, તે બાદ પલ્લવપતિનો હકીકત વિસ્તારપૂર્વક આગળ લખવાની છે એટલે અને તે બાદ પાંડયાની હકમતનો પ્રદેશ આવે છે. અત્રે નાહક ન રોકાતાં આગળ વધીશું. એટલે આઠમા વર્ષે પ્રથમ તો, પંકિત આઠમીમાં કાત- (ગા) ભારતવર્ષમાં પ્રસ્થાન કર્યું-મૂળમાં મરવણ શવ્યા પ્રમાણે પેલા ગેરથગિરિ-અને રાજગૃહ તેડ- શબ્દ છે. અત્યારે કોઈ બીજો અર્થ ક૯૫નામાં બેસતા પાને બનાવ રાજા ખારવેલના હાથે બનવા પામ્યો. નથી. એટલે વિવેચન કરવું બંધ કરીશું. કદાચ તેમને તથા તે બાદ દક્ષિણમાં આગળ વિશેષ જવાની તેણે હેતુ દક્ષિણ ભારતવર્ષ તરફ દિગ્વિજય કરવા તે અગ્રેકુચ કરવા માંડી. આ સમાચાર પેલા લુંટાર પાંડુવાસ સર થયો હતો એમ કહેવાનું થતું હોય. વનરાજને કાને પહોંચ્યા એટલે તેણે મારાથી ઉત્તરમાં (૬) દંડ, સંધિ, સામ પ્રધાન ઇત્યાદિ; એમાં કોઈ પ્રયાણ કરવાની જે તૈયારી કરી રાખી હતી તે ખાસ નોંધ નીકળતી નથી. પણ સંભવિત છે કે, માંડીવાળી પાછો હઠી ગયો. આખીયે આઠમી પંક્તિમાં દંડ, સંધિ, સામ અને ભેદરૂપે રાજનીતિના જે ચાર કોતરાયલ બનાવનો ઇતિહાસ આ પ્રમાણે સમજવાનો પ્રકાર ગણાય છે તેમાંના પ્રથમના ત્રણ ભેદ તે સમયે છે. તેને ઉત્તરહિંદના મથુરા કે ડિમિટ્રીઅસ સાથે અસ્તિત્વ ધરાવતા હતા, જ્યારે ચોથા પ્રકાર, ભેદ સંબંધ જ નથી.
પડાવી રાજ્ય કરવાને, જે ગણાય છે તે રાજા ખારવેલ(૯) તે બાદ આઠમી લીટીના છેડે જે પલ્લવ ના સમય બાદ અમલમાં આવેલ દેખાય છે. આ શબ્દ છે તથા નવમી પંકિતમાં જે અનેક પ્રકારનાં પ્રકારની નીતિ ૫. ચાકયે અમલમાં મૂક્યાનું કહેવાય દાન કર્યાને ઉલેખ છે તેનો અર્થ એમ કરવાનો છે છે એટલે ખારવેલને સમય ૫. ચાણકય અને ચંદ્રગુપ્ત છે. તે આખું વર્ષ પહલવરાજાની સાથેના યુદ્ધમાં તેને મર્યની પૂર્વેને સાબિત થયો કહેવાય. પસાર કરવું પડયું હતું અને અંતે તેમાં વિજય મેળ- (૧૧) અગિયારમાં વર્ષે ખરાબ રાજાએ બનાવવીને તેની ખુશાલીમાં વિવિધ પ્રકારનાં દાન કર્યા રાવેલ મડીને મેટા ગધેડાઓના હળ વડે ખોદાવી હતાં; તથા પોતે જેનધમાં હોવાથી તે પ્રદેશમાં નાંખ્ય-એકશે તેર વર્ષના તમરના દેહ સંધાતને તેડી રાજભવનરૂપ, મોટા રાજમહેલને પણ ઝાંખપ પમાડે નાંખ્યો. તે એક મોટા મહાવિજય નામે–અહંતનું જીનાલય- (-ભા) આમાં ખરાબ રાજા કે તેને પ્રાસાદ બંધાવ્યો હતો. જે હકીકત દશમી પંકિતમાં કાંઈ પત્તો લાગતું નથી. એક લેખકે પિતાના તેણે સ્વયં જાહેર કરી બતાવી છે.
વિચાર એમ દર્શાવ્યા છે કે, ખરાબ શબ્દને બદલે અહંતનો પ્રાસાદ બનાવ્યો છે તે શબ્દજ સૂચવે B119 T Ava king or the king Ava છે કે તે જેનધમ હતો.
જોઈએ તેથી તેનો અર્થ કરતાં કહે છે કે, He (૧૦) દશમી પંકિત-મહાવિજય પ્રાસાદ આડ- (Kharvel) raises to the ground (ploત્રીસ લાખ રૂપિયા વડે બનાવરા તથા ભારતવર્ષમાં ugh down) with an ass-plough the પ્રસ્થાન કર્યું.
market town ( Mandi) founded by (બ) આમાં મહાવિજય પ્રાસાદ અને તેને બના- the Ava king=આવ રાજાએ બનાવેલ તે મંડ વતાં આડત્રીસ લાખ દ્રવ્યને કરવો પડેલ વ્યય છે. (મંડી=બજાર) ને મેટા ગધેડાઓના હળ વડે તેણે
(૭૧) આને લગતું વિસ્તારપૂર્વક વિવેચન આગળ ઉ૫ર મં િઉભી કરાવી હોય અને ત્યાં તેણે તથા તેના સાગ્રીએ મહાવિજય પ્રસાદને લગતા પારગ્રાફમાં આપ્યું છે તે જુઓ. લુંટમાં આણેલી વસ્તુનાં કયવિક્રય કરતાં હોય.
(૭૨) કદાચ જે વનરાજનું વર્ણન ઉપરની પંક્તિ આઠમી- (૭૩) જુએ જ. એ. બી. વી. સે. પુ. ૧૪ ૫. માં કર્યું છે તેણે મદરની આસપાસના કાઈ નગરમાં આ ૧૫૦ થી આગળ.
