________________
પંચમ પરિચ્છેદ આયુષ્ય અને રાજ્યકાળ
૩૫૧ જાય છે કે, ખારવેલે દીક્ષા નહીં લેતાં, તદ્દન નિવૃત્ત સ્થિતિને નિરધાર થતાં, ઉપરમાં જે આંકડા આપણે અવસ્થા ધારણ કરીને, ગુફાવાળા સ્થાને નિવાસ નિર્દિષ્ટ કર્યા છે તે કાયમ જ કરે છે એમ સમજવું. રાખ્યો હશે; જેથી રાજસત્તા અને કાર્યભાર ભલે તેને હાથીગુફાના લેખમાં તેની બે રાણીઓનાં નામ નામે ચાલ્યાં કરે પરંતુ પિતે તેમાં સક્રિયપણે તે સ્પષ્ટપણે વાંચવામાં આવે છે જ; તેમાંની એકનું) ભાગ લે નહીં.
નામ વધરવાળી રાણી જાહેર ઉપરમાં દેરી કાઢેલાં ત્રણે અનુમાન છે તેનું કુટુંબ થયું છે; જેણીને પેટે (જુઓ ઐતિહાસિક સંજોગોથી સત્ય પુરવાર થઈ જાય-સંભવ
પંક્તિ. ૭ મી)રાજાના અભિષેક છે કે સત્ય જ હરશે, કેમકે જ્યાં સુધી અને જેટલી થયા બાદ સાતમે વર્ષે યુવરાજશ્રીને જન્મ થયો છે. પ્રમાણમાં રાજા ખારવેલના જીવન સંબંધી માહિતી એટલે યુવરાજશ્રીના જન્મની સાલ ૯૮૭=૧૦૫ મળી શકી છે ત્યાં સુધી અને તેટલા પ્રમાણમાં તે સર્વને મ. સ. =ઈ. સ. પૂ ૪૨૨ તરીકે સેંધવી રહેશે. અને અનુમાનિક સંજોગોથી સમર્થન મળી રહે છે એટલે (બીજીનું) નામ આ શિલાલેખ કતરાવનાર તરીકે નિશ્ચિતપણે માનવું રહેશે કે, રાજા ખારવેલનું રાજ્ય પિતાને સિંહપ્રસ્થવાળી સિંધુલા તરીકે જેણે ઓળખાવી ૩૬ વર્ષ પર્યત ચાલ્યું છે અને પોતે ૬૧ વર્ષનું આયુષ્ય છે તે સમજાય છે. એટલે આ લેખકોતરને બનાવ ભેગવી મરણ પામ્યો છે. પરંતુ વચ્ચે જ્યારે પિતે રાજ્યાભિષેક પછીના ચૌદમાવર્ષો અને મ. સ. ૯૮+૧૪= ૪૦ વર્ષની ઉમરે પહોંચ્યો હતો ત્યારે, સંસારની ૧૧૨ મ. સં =ઈ. સ. પૂ. ૪૧૫ માં થયાને નોંધ મોહમાયાથી જાણીતા થતાં, આત્મકલ્યાણને અર્થે ૫ડશે (૩) ઉપરાંત આ બેમાંથી કઈ રાણીએ પોતાના તદ્દન નિવૃત્ત અવસ્થા ગાળવા, રાજમહેલને ત્યાગ નામ સાથે પટરાણી પદ જોડેલું ન હોવાથી સમજાય કરી પાસે આવેલ ઉદયગિરિ પર્વત ઉપર સિંધલા છે કે તેણી વળી ત્રીજી જ વ્યક્તિ હશે. (૪) વળી એક રાણીએ પિતા માટે નિવાસને માટે બે મજલાનો પુસ્તકમાં લખાયું નજરે પડે છે કે ૧૩ He પ્રાસાદ ખાસ બંધાવરાવ્યો હતો તેમાં રહેવાનું ઠરાવ્યું (Kharvela ) married the daughter of હતું; જેથી પોતે સંસારથી દૂરને દૂર પણ રહે તેમજ Hathiyah or Hathisimha, the grandson યુવરાજ તદ્દન શિશુવયનો હોવાથી રાજકારેબાર of Lalakayલાલકના પૈત્ર હઠીશાહ ઉર્ફે ચલાવાનું જે રાજકર્મચારીઓને સોંપાયું હતું તેઓ, હઠીસિહની કુંવરી વેરે ખારવેલનું લગ્ન થયું હતું. પ્રસંગ પડતાં તેમની સલાહ અને દોરવણીને લાભ પણ આ હકીકત જે સત્ય ઠરે તો આ રાણી ચોથી ઠરી ઉઠાવી શકે; તેમજ રાજાની વિદ્યમાનતાને લીધે, શકે (૫) આ ઉપરાંત એક અન્ય લેખકે૧૫ વળી પડોશને કોઈ રાજા કલિંગની સત્તા ઉપર આક્રમણ એમ જણાવ્યું છે કે Not only the Kalingas લાવવાની હિંમત પણ ધરી ન શકે. આ પ્રમાણે had trade in Persian gulf as well
(૧૨) એટલે કે આત્મા અને પુદ્ગલ વચ્ચેના તફાવત વાત એમ જચે છે કે, જેમ ચણવંશી રાજાઓને (જુઓ વિશે પોતે પૂરેપુરે માહિતગાર બની ગયો. આત્મસ્વભાવમાં ઉપરમાં પુ. ૩ પૃ. ૩૩૪થી આગળ) એક સમયે શાહવંશી” રમણુતા અનુભવવા લાગ્યો. (વળી ગત પરિચ્છેદમાં તે સંબંધને ઠરાવ્યા હતા તેમ આ લાલક તથા હઠિશાહ પણ તે વંશના ખુલાસો તથા ટીકાઓ વાંચ.).
કદાચ હોય, અને તેમ માની તેમને અફઘાનિસ્તાન તરફની (૧૩) કેં. ઈ. પૃ. ૧૬ જુએ.
પ્રા ધારી રાજ ખારવેલને શરીર સંબંધ તે દેશની રાજ(૧૪) આ હઠીસિંહ કે હઠિશાહ કાણું તથા તેમના કુંવરી વેરે બંધાયાનું અન્ય લેખકે જણાવ્યું છે તેમ માની દાદા લાલકનું રાજકીય જગતમાં સ્થાન શું હતું ને તેમને લેવાયો હોય તે (જુઓ નીચે નં. ૫ વાળી રાણીની પ્રદેશ કો હવે તે કાંઇજ સ્પષ્ટ કર્યું નથી, એટલે તે સંબંધી હકીકત) તેને ટેકો મળતે કહેવાશે. કઈ પ્રકારને તર્કવિર્તક કરે નકામે જાય તેમ છે. છતાં એક (૧૫) જ. આ. હિ. રી. સે. પુ. ૨ ભાગ ૧ પૃ. ૨૪.
