________________
*
*
*
દ્વિતીય પરિચ્છેદ ]
ત્રિકની વિચારણ
તે નામના તો એક એકજ રાજા થયા છે. એટલે તે બાદ તેમાં કર્યું હશે તે પ્રશ્ન વિચારો રહે છે. બીજી તે ચોક્કસ જ છે. પણ કનિષ્ક નામના તે બે રાજા બાજુ વષ્કનો સમય પણ ચોક્કસ જ છે.. એટલે થયા છે; પહેલે અને બીજે. તે આ બેમાંથી કનિષ્ક- શુષ્કપુર વસાવ્યાનો સમય પણ ચોક્કસ થઈ ગયો. પુરનો વસાવનાર કયો હોવો જોઈએ તે શોધી જ્યારે હુષ્કપુરનો સમયજ વિચારવો પડે તેમ છે. કાઢવું રહે છે.
હવિષ્ક પોતે બે ત્રણ વખત કાશ્મીર ઉપરના અધિ- આપણે નામાવલી ગોઠવી ચૂક્યા છીએ એટલે કારપદે રહ્યો છે. એક, કનિષ્ક પહેલાના અમલ તે આધારે કહી શકાય છે કે, હુષ્ક, જુષ્કનાં નામ દરમ્યાન ઈ. સ. ૧૧૫થી ૧૨૬, સુધી; ફરીને જુષ્કના વચ્ચે રહી જાય છે અને તેની અગાઉ કનિષ્ક પહે- મરણ બાદ અને કનિષ્ક બીજાને રાજ્યાભિષેક થયો તે લાનો સમય છે તથા તે બાદ કનિષ્ક બીજાને સમય દરમ્યાન એટલે ઇ. સ. ૧૩૨થી ૧૪૨ સુધી; અને છે. એટલે કયા કનિષ્કના વખતમાં તે નામનું શહેર ત્રીજી વખત તે બાદ સ્વતંત્ર કાશ્મીરપતિ વસાવાયું હોવું જોઈએ તે શેધી કાઢવું પણ સૂતર તરીકે વીસેક વર્ષ સુધી. એટલે જે રાજતરંગિણિકારે થઈ જશે. સિવાય કે તે શહેરોના નામોચ્ચાર, તેના સૂચવેલે ક્રમ માન્ય રાખીએ છીએ તે તે શહેર તેણે વસવાટના અનુક્રમ પ્રમાણે ગોઠવાયા ન હોય તેજ. ૧૧૫થી ૧૨૬માંજ વસાવી દીધું ગણાય. પરંતુ આ અનુક્રમ ગોઠવવામાં કોઈ પ્રકારનો નિયમ હોય એક નગર વસાવવું તે પિતે તાબેદાર અથવા પરતંત્ર કે નહીં હોય તે બાબતમાં, આપણે અગાઉ જણાવી હોય તેના કરતાં પોતે સર્વાધિકારી હોય ત્યારે જ ગયા પ્રમાણે, ભલે અન્ય વિદ્વાનોએ દુર્લક્ષ કદાચ વસાવ્યાનું કરાવવું તે વધારે સમીચીન ગણાય. એટલે રાખ્યું હોય એમ માની લેવાય, પણ રાજતરંગિણિકારને તેને સમય ઈ. સ. ૧૪૨થી ૧૬૨ સુધીના તેના તે તે સ્થિતિની માહિતી હોવી જ જોઈએ. એટલે ત્રીજી વખતના કારભાર દરમ્યાન ગણ પડે. છતાં તેણે જે ક્રમ લખ્યો હશે તે કાંઈક વિચારીને અથવા એક વાત એમ પણ ખ્યાલમાં રાખવાની છે કે,
ખ્યાલમાં રાખીને જ લુ હશે એમ આપણે સ્વીકારી માણસને મેટા થવાની ઉમે તે હમેશાં રહ્યાજ કરે, લેવું પડશે. અને તેમાં તે મથાળે જણાવ્યા પ્રમાણે પણ તે સ્થિતિ ક્યારે પ્રાપ્ત થશે તેનો અંદાજ તે કાંઈ પ્રથમ શબ્દજ કનિષ્કપુર લખાય છે. એટલે સાબિત નક્કી નજ કરી શકાય. એટલે આશામાં ને આશામાં થાય છે કે તે કનિષ્કપુરનો વસાવનાર કનિક પહે- રંગાઈ રહેવા કરતાં, જે કોઈ શુભયોગ પ્રાપ્ત થઈ જાય લોજ હોવો જોઈએ.૪૪
તેનો લાભ દરેક માણસ ઉઠાવી ભેજ. આ હિસાબે - હવે તે ત્રણે શહેરની સ્થાપનાને સમય શોધી હુવિષ્ય પોતાના પ્રથમાધિકારના સમયે જ તે શહેર કાઢીએ. કનિષ્ક પહેલાનો સમય ઇ. સ. ૧૦૩થી વસાવી લીધું એમ ધારવામાં ખોટું નથી. એટલે કે૧૨૬ને નિર્મિત કરી દેવાય છે. અને રાજા જુષ્ક ઉર્ફ કનિષ્કપુર વસાવ્યાને સમય ઇ. સ. ૧૧૫થી વિષ્કનો ઈ. સ. ૧૨૬થી ૧૩૨ ઠરાવાયો છે. તેમાં ૧૨૬ સુધીમાં અથવા મધ્યમ સમય ગોઠવવો હોય તો પણ કનિષ્ક પહેલાએ પોતાના રાજ્યકાળના પ્રથમ ૧૨ ઈ. સ. ૧૨૦. હુષ્કપુરને સમય ઇ. સ. ૧૨૦થી ૧૨૬ વર્ષ સુધી તેણે હિંદમાંજ રહીને રાજપુતાના તરફના અને મધ્યમ તરીકે ૧૨૩ જ્યારે પુષ્કપુરને ઈ. સ. અન્ય દેશ જીતવામાં ગાળ્યા છે. અને તે બાદ કાશ્મીર ૧૨થી ૧૩૨ અથવા મુખ્ય તરીકે ઇ. સ. ૧૨૯. તરફ નજર ફેરવ્યાનું સાબિત કરાયું છે. એટલે ગમે તેમ પણ ઇ. સ. ૧૧૫થી ૧૩૨ સુધીના તે હિસાબે ૧૦૩+૧૨=૧૧૫ પછીજ તેણે કાશ્મીરમાં ૧૭ વર્ષમાં આ ત્રણે શહેરો વસાવાઈ ગયાં ગણાય. પગ દીધો ગણાશે. પછી તુરતમાંજ કે બે ચાર વર્ષ વિકલ્પ, હવિષ્કપુરને સમય જો ઈ. સ. ૧૪થી ૧૬૨માં
(૪૪) અને તેથી જ ૫રમાં પ. ૧૫માં તે પ્રમાણે નેધ કરવામાં આવી છે,
