________________
ખાનવેલના
[ દશમ ખંડ કે ચોથી સદી માને, તે યે એટલું તે નક્કી જ થયું (૨) તેવું નામ દક્ષિણ હિંદના જૈનોમાં સૌથી પ્રથમ કહેવાશે કે. વિદ્વાનોએ, આ પુરાણના આધારે જે જણાય છે (૩) તે જૈન સંપ્રદાયની એક શાખા છે સમય આંધ્રપતિઓનો ગોઠવ્યે રાખ્યો છે, તે સમયે પણ તેને દક્ષિણ હિંદમાં પ્રચાર થયો જણાતો નથી તેમને નથી જ. જે આઘ આંધ્રપતિઓને સમય (૪) ઉત્તર હિંદના જૈનોની તે શાખા સંભવે છે (૫) ફેરવો પડે છે, તો શ્રીમુખતે તેને સંસ્થાપક જ છે; ભદ્રબાહુ અને ચંદ્રગુપ્તના સમયે જે મોટું તડ જન એટલે તેને સમય કરે કરે તે કરે જ. તેમ વળી શ્રીમુખ સંપ્રદાયમાં ઉભું થયું છે તેની પૂર્વના સમયની તે શાખા તથા ખારવેલ તે સમકાલીનપણે થયા મનાય છે.
દેખાય છે (૬) તેમ આ શાખાને દિવંશ સાથે સંબંધ એટલે ખારવેલને સમય પણ ફેરવીને ઈ. સ. પૂ.ની હશે એમ માલમ પડે છે. આ છ હકીકતમાંથી પાંચ ચોથી સદીમાં તે લઈ જવો જ પડશે. મતલબ કે !
થતય 3 વિશે આપણે અત્રે કાંઈ કહેવાની જરૂર નથી. માત્ર ખારવેલ અને પુષ્યમિત્ર સમસમયી નથી જ. જે પાંચમી છે તેનું જ પ્રમાણુ અહીં લેવું રહે છે. તે ' (૧૯) એક અન્ય ગ્રંથકાર જણાવે છે કે ૪૦ ઉપરથી સમજાશે કે આ ચેદિયકુળની ઉત્પત્તિ મૌર્ય"It must be observed that the સમ્રાટ ચંદ્રગુપ્તના સમયની પૂર્વે થઈ હતી એમ તેમનું Chetiya Kula mentioned in the Khar.
માનવું થાય છે. ચંદ્રગુપ્તની પહેલાંની થઈ, એટલે vela grants, the earliest perhaps of
અશેકની પણ પૂર્વની થઈ જ; તેમ પુષ્યમિત્રની પહેલાં South Indian Jains, is a branch of the
છે કે તે ઘણાં વર્ષોની થઈ; મતલબ કે ખારવેલને સમય Jains, which has not spread itself in પુષ્યમિત્રની પહેલાં ઘણું ઘણું વન છે. એટલે S. India. It perhaps represents one
ખારવેલ અને પુષ્યમિત્ર બને સહમયી નથી જ. of the Jain Sakhas of N. Indian
(૨૦) હાથીગુફાના લેખની લિપિ અને સમ્રાટ origin, which flourished before the
પ્રિયદર્શિનના લેખોની લિપિ વચ્ચે તુલના કરવાથી કોની great schism in the time of Bhadra.
પ્રાચીન છે તે તે લિપિ વિશારદને વિષય કહી bahu and Chandragupta. Possibly
શકાય; પરંતુ જે તે બેની સરખામણી કરશે તે this branch belonged to Chedi kingdom
હિંમત છે કે, રાજા ખારવેલના લેખની લિપિ વિશેષ =એમ નેધ કરવી જોઈએ કે, ખારવેલે કરેલાં પ્રાચીન પુરવાર થશે. દાનપત્રોમાં ચેતિયકુલનું જે નામ આવે છે અને જે ઉપર પ્રમાણેના પક્ષ અને અપક્ષ, હકાર દક્ષિણના હિંડ નોમાં સૌથી પ્રથમ છે તે ન. તથા નકાર ઉત્તરવાળા અનેક પુરાવાથી સાબિત કરી ધમની એવી શાખા છે કે જે દક્ષિણ હિંદમાં ફેલાવો બતાવાય તેમ છે કે (1) ખારવેલ અને પુષ્યમિત્રને પામી નથી. ઉત્તર હિંદમાંથી ઉદભવેલી જૈનોની સમય એક નથી (૨) ઉલટું ખારવેલ તે પુષ્યમિત્રથી શાખામાંની કદાચ તે એક હશે; તેમજ, ભદ્રબાહ ઘણાંય વર્ષ અગાઉથી થઈ ગયો છે (૩) તેમ જ પુષ્યઅને ચંદ્રગુપ્તના સમયે જે મોટું તડ પડયું હતું, તેની મિત્રનું બીજું નામ બૃહસ્પતિમિત્ર હતું જ નહીં, અને અગાઉ તે થઈ હશે. સંભવ છે કે આ શાખા ચેદિ હોઈ પણ શકે નહીં (૪) બૃહસ્પતિમિત્ર તો એક તૃતીય રાજ્યની હશે.” એટલે તેમનું કહેવું એમ છે કે (૧) અને સ્વતંત્ર જ વ્યક્તિ છે (તે માટે નંદવંશની હકીકત ખારવેલના દાનપત્રમાં ચેતિયકુલનું નામ આવે છે. જુઓ). આ પ્રમાણે નિરધાર થઈ જાય છે. તેને વળી
(૪૦) જૈ. સ. ઈ. ભાગ. ૨. પૃ. ૮૮-૮૯
લેખની સમાતિ અપાય નહીં, ત્યાં સુધી સમજવાને જરાકઠિન (૧) આ ઉપરાંત જૈન સાહિત્યમાંથી એક બે પુરાવા મળી પડે તેમ છે; માટે મુલતવી રાખવા પડયા છે. જુઓ આગળના આવે છે. પરંતુ તે અત્ર ન ઉતરતાં આગળના પ્રકરણે હાથીગુફાના પરિકે “દકાળ અને મૃતનું સંરક્ષણ’ વાળ પારિમા
