________________
૨૧૦.
રૂદ્રદામનને
[ નવમ ખંડ પ્રિયદર્શિન સમ્રાટને લાગુ પડનારાં છે તેમ આ [ ટીપણ-લિપિની સરખામણી કરીને ભિન્નતા પ્રતિષ્ઠાપન કર્યાને જશ પણ તેને જ ફાળે ચડાવાય તે જે દર્શાવી છે તેથી મારું કહેવું એમ નથી કે રૂદ્રદામને છે. આ હકીકત પ્રિયદર્શિને કતરેલ કેાઈ શિલાલેખમાં તે પ્રશસ્તિ કોતરાવેલી નથી. પ્રશસ્તિ તે તેણે જ જેકે દેખાતી નથી જ પરંતુ તેના એટલે સંપ્રતિરાજાનાં છેતરાવી છે.પ૮ પણ તેના સમયની લિપિ ન વાપરતાં, જીવનચરિત્રો જે જૈન સાહિત્યરૂપે બહાર પડયાં છે આ પ્રશસ્તિમાં અન્ય પ્રથાએ જ કામ લીધે ગયો છે તેમાં તેનો ઉલ્લેખ કરાયેલો છે જ.
તે કાંઈ ખાસ મુદો હશે કે? વળી આ ખડક ઉપર (૪)વળી આગળ જતાં,૫૬ આ પ્રશસ્તિની લિપિના જેમ સમુદ્રગુપ્ત જુદીજ બાજુએ પિતાની પ્રશસ્તિ અંગે તેજ વિદ્વાન જણાવે છે કે-In contrast to લખાવી છે તેમ રુદ્રદામને કાં ન કર્યું? પરંતુ સમ્રાટ the strictly classical sanskrit of the પ્રિયદર્શિને લેખ કોતરાવ્યો છે તેજ બાજુ ઉપર અને
Girnar inscription, Rudradaman's coin લગભગ ૫૯ તેની જ ભાષામાં કેતરાવવાનું કાંઈ કારણ? legends, like the Brahmi legends of કોઈ જવાબ આપે કે, સમુદ્રગુપ્તનો લેખ કોતરાવ્યા
Nahapan, and indeed most of the coin પછી બીજી ફાજલ જગ્યા નહીં રહી હોય જેથી legends of the Western Kshatrapas રૂદ્રદામને પ્રિયદર્શિનના શિલાલેખવાળી બાજુને ઉપયોગ are in a sort of mixed language 4 કર્યો હશે. પ્રત્યુત્તરમાં જણાવવાનું કે, પહેલે રૂદ્રદામન which may be described either as થયો છે કે સમુદ્રગુપ્ત ? સમુદ્રગુપ્તના સમયે ફાજલ Sanskrit with Prakrit or as Prakrit જગ્યા હતી તે તેની પૂર્વે થયેલ રૂદ્રદામનને શું તે with Sanskrit features=ગિરનાર શિલાલેખની જગ્યા વાપરવાને કાંઈ પ્રતિબંધ હતું કે તે જગ્યા શુદ્ધ સંસ્કારી સંસ્કૃત લિપિની તુલનામાં, નહપાની તેની નજરે દેખાઈ જ નહીં હોય? કદાચ એમ દલીલ લેખની) લિપિ બ્રાહ્મી છે અને પશ્ચિમના ક્ષત્રપોના કરાય કે ઉપરમાં એક બાજુ રૂદ્રદામનના શિલાલેખની. લગભગ સર્વ સિક્કાઓની લિપિ એવી મિશ્રીત પ્રકારની લિપિને જણાવે છે, બીજી બાજુ તેની સાથે ચઠણના છે કે જેને સંસ્કૃત મિશ્રપ્રાકૃત કે પ્રાતમિશ્ર સંસ્કૃત સિક્કાની સરખામણી કરો છો તે વ્યાજબી નથી. કહી શકાય. એટલે કે રૂદ્રદામનની કહેવાતી પ્રશસ્તિની બનેમાં શિલાલેખની જ વાત કરવી જોઈતી હતી. લિપિ તેમના મત પ્રમાણે શુદ્ધ સંસ્કૃત છે; નહપાણને માટે તે પ્રમાણે બતાવેલ ભિન્નતા અમારે માન્ય નથી. શિલાલેખ બ્રાહ્મીમાં છે જ્યારે પશ્ચિમ ક્ષત્રના સર્વ આ તેમની દલીલ પણ સમજાતી નથી. કેમકે, જે સિકાની લિપિ ૫૭મિશ્રિતલિપિની છે. મતલબ કહેવાની લિપિ સિક્કાની હોય તેજ સામાન્ય રીતે શિલાલેખની. કે આ ત્રણે વસ્તુ, લિપિની દૃષ્ટિએ વિચારતાં એક હોય છે તે સર્વ કેઈને સામાન્ય અનુભવે છે. વળી બીજાથી ભિન્ન પડી જતી કહી શકાય તેમ છે. પુ. ૨માં મારો હેતુ આ ભિન્નતા દર્શાવવામાં તે પ્રશસ્તિ પૃ. ૩૯ દલીલ ૫ માં આ પ્રકારની જ વિગત કાંઈક ઉદ્રદામનની નથી એવું બતાવવાનો નથી. જો તે દરજજે મેં વર્ણવી બતાવી છે.
પ્રમાણે મારો આશય હેત તે તેમની દલીલ વજનદાર
(૫૬) જુએ મજકુર પુસ્તક પૂ. ૧૨૧ પારિ. ૯૬. પ્રમાણે મેં લખ્યા છે તેને અર્થ જુદે થઈ જાય છે. પરંતુ (૫) આ કથનથી નહપાણુ અને ચકઠણ બને જુદી તે શબ્દ સુધારીને, હવે અહીં લખ્યા પ્રમાણે વાંચવા જ પ્રજા છે એમ સાબિત થશે. આપણે તે માટેની ચર્ચા રહે છે. પુ. ૩માં તથા આ પુસ્તકે મૃ. ૧૯થી આગળમાં કરી છે તેમાં (પ) લગભગ શબ્દ એટલા માટે લાખ પડાવે છે કે આ મુદ્દાની પણ નોંધ લેવી રહે છે.
ગિરનાર શિલાલેખના અને આ લેખના સંસ્કૃતમાં જરા (૫૮) પુ. ૨, ૫, ૩૯૬, દલીલ પાંચમીમાં શબ્દ જે જરા ફેર દેખાય છે,
