Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / / kobAtIrthamaMDana zrI mahAvIrasvAmine namaH / / / / anaMtalabdhinidhAna zrI gautamasvAmine namaH / / / / gaNadhara bhagavaMta zrI sudharmAsvAmine namaH / / / / yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarebhyo namaH / / / cAritracUDAmaNi AcArya zrImad kailAsasAgarasUrIzvarebhyo namaH / / AcArya zrI kailAsasAgarasUrijJAnamaMdira punitapreraNA va AzIrvAda rASTrasaMta zrutoddhAraka AcAryadeva zrImat padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. jaina mudrita graMtha skeniMga prakalpa graMthAMka :1 jaina ArAdhana zrI mahAvI kendra ko kobA. // amataM tu vidyA zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-382007 (gujarAta) (079) 23276252, 23276204 pheksa : 23276249 Websiet : www.kobatirth.org Email : Kendra@kobatirth.org AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira traNa baMgalA, Tolakanagara parivAra DAiniMga haoNla kI galI meM pAlaDI, ahamadAbAda - 380007 (079)26582355 - - - For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 595555555555555555555555 zrIjinadattasUriprAcInapustakoddhAraphaNDa(surata ) granthAGka-61. . aham / zrIkharataragacchezvara-navAnavRttikAra-zrIjinaabhayadevasaripaTTAlaGkAra-kavicakravarti zrImajinavallabhamariviracita: shriisngkpttttkH| zrIsAdhukIrtigaNinirmitAvacUryA vibhUSitaH, lakSmIsenaracitaTIkayA samalaGkataH harSarAja upAdhyAyavihitalaghuvRtyA sanAthIkRtazca / zrImajinakRpAcandrasUrIzvaraziSya-upAdhyAyapadAlata munizrIsukhasAgaropadezAta zreSThivarya bAbU prasannacandra botharA, bAbU govinda candra bhUrA tathA mahAsamuMda zrIsaGgha ityAdi zrAddhavayairvihitena dravyasAhAyyena, prakAzaka: zrIjinadattasUrijJAnabhaNDAra, mu. surata. 5LF ASSALEILLAISET41455545645745145146145146145755 195 For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIjinadattasUriprAcInapustakoddhAraphaNDa(surata ) granthAGka-61. aham / zrIkharataragacchezvara-navAjavRttikAra-zrIjinaabhayadevaripaTTAlaGkAra kvickrvrti| zrImajinavallabhasUriviracitaH shriisngkpttttkH| zrIsAdhukIrtigaNi nirmitAvacUryAvibhUSitaH, lakSmIsenaracitaTIkayA samalataH harSarAja upAdhyAyavihita laghuvRtyA sanAthIkRtazca / zrImajinakRpAcandrasUrIzvaraziSya-upAdhyAyapadAlata munizrIsukhasAgaropa dezAt zreSThivarya bAbU prasannacandra botharA, bAbU govindacandra bhUrA tathA mahAsamuMda zrIsaGgha ityAdi zrAddhavavihitena dravyasAhAyyena, prakAzaka: zrIjinadattasUrijJAnabhaNDAra, mu. surata. vi0 saM0 2009] bheTa. [prati 500 / For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pustaka prAptisthAnazro jinadattasUri zAnabhaNDAra, Thi. gopIpurA, osavAla mohallA, mu0surata (gujraat)| zrI saGghapaTTaka ke dravya sAhAyyaka mahAzayoM kI zubha nAmAvalI:450) bAbU prasannacandajI botharA ..... .........kalakattA / 250) bAbU govindacandajI bhurA ..... .... .... kalakattA / 250) mahAsamuMda zrIsaGgha ke jJAnakhAte se haste-haNutamalajI pIMcA .... .... .... mahAsamuMda / 101) sva0 gulAbacaMdajI seThiyA smaraNArtha tatputra tejamalajI seThiyA.... .... .... bAlAghATa / 101) zrIyut sukhalAlajI jasakaraNajI copar3A.... .... rAjanAMdagAMva / 151) khuzAlacaMda luNAvata dharmapatnI saubhAgyavatI maMgubAI narasiMhapura / 21) eka bAI kI tarapha se nrsiNhpur| 201) zrI choTamalaji bhanasAlIji kI sau. caMpAbAi. mu0 nAgapura 100) seTha sobhAgamalaji tathA mahendrakumAraji DAgA mu0 hiMgaNaghATa mudraka :zAha gulAbacaMda lallubhAI, zrI mahodaya prI. presa-bhAvanagara / For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - ni....ve....da....na: saMghapaTTaka, jo Apa ke karakamaloM meM virAjita hai, ke-racayitA AcArya zrI jinavallabhasUrijI mahArAja haiN| unakA astitva samaya vi. saM. 1125-67 hai, jaisA kizrI jinacaMdrasari racita saMvegaraMgazAlA se siddha hai| sUrijIne uparyukta grantha kA saMzodhana vi. saM. 1125 meM kiyA thaa| isa saMghapaTTaka kI racanA Akasmika ghaTanA nahIM para eka satyAzrita siddhAnta para AdhRta hai| zrI jinavallabhasUrijI ke jIvana se jJAta hotA hai ki, unakA citrakUTa-cicaur3a meM acchA prabhAva thaa| Apane vahA~ para, aneka prakAra ke kaSTa va yAtanAe~ saha kara, jaina zAsana kI jo sevA kI hai, vaha ullekhanIya hai| jaina saMskRti ke itihAsa meM ina sevAoM kA bahuta baDA mahattva hai| yahI kAraNa hai ki, cittauDa kA zrI saMgha sUrijI kA parama bhakta aura AjJAnuvartI thaa| Apa ke sadupadeza se, vahA~ ke zrAvakoMne zAsananAyaka mahAvIrasvAmI kA navIna vidhicaitya nirmANa karavAyA thaa| sUrijI dvArA hI isa kI pratiSThA kA mahattvapUrNa kArya sampanna huA thA aura saMgha vyavasthA sUcaka prastutaH "saMghapaTTaka" mUla, (40 zloka) uparyukta vidhicaitya ke mukhya dvAra para pASANa-zilA para khudavA kara, lagAyA gayA thA, jaisA ki aMcalagacchIya zrI mahendrasUri praNIta 'zatapadI' se siddha hotA hai| jaina sAhitya meM, isa grantha kA sthAna kitanA AdaraNIya samajhA jAtA hai, isa kA adhyayana kitane vyApaka rUpa se hotA AyA hai, isa kA jJAna hameM, una vRttiyoM se hotA hai, jo samaya samaya para, vibhinna AcArya, muni aura jaina gRhasthoM dvArA isa para racI gayIM, TIkAoM se vidita hotA hai ki madhyakAlIna jaina saMskRti aura sAhitya meM yahI eka aisI mUlyavAn kRti hai, jisa para prakANDa paMDitoM ko bhASya likhanA pddaa| yaha AkarSaNa vyakti mUlaka nahIM para guNamUlaka hai / ___ adyAvadhi racita vRttiyoM kI saMkhyA ATha to jJAta ho cukI hai| ina kA ullekha pro. 1, jaisalamera jaina bhaNDAra sUcI, pR. 21 / For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hari dAmodara velaNakara gumphita "jinaratnakoza" meM huA hai| vRttiyoM meM sarvazreSTha va prAcIna "vRhatvatti" hai, jisakA praNayana prakANDa paMDita aura zAstrArthI zrIjinapatiserijI ma. dvArA huaa| yaha vRtti kyA hai ? eka prakAra se mahAbhASya hai / isa meM AcArya mahArAjane apane saiddhAntika jJAnabala se tarkayukta zailI meM, sundara rUpa se mUla granthagata viSaya kA samarthana kiyA hai| __ prastuta saMskaraNa taiyAra karane meM nimna hastalikhita pratiyoM kA upayoga kiyA hai, jina kA paricaya isa prakAra hai prati paricaya(1) A saMghapaTTaka-acUri, sAdhukIrti gaNi racita, racanAkAla saM. 1619 / yaha " prati " muni kAntisAgarajI ke nijI saMgraha kI hai| patra 6, tripATha, jisa kA citra isa grantha meM diyA jA rahA hai| isa kI lekhana prazasti isa prakAra hai " saM. 1853 varSe kArtika kRSNapakSe pazcamyA karmavAvyAM ||pN.|| bhImavijaya muninA lilekhi zrI phalavarddhikAyAM caturmAsI cake // zrIrastu // B saMghapadRka-avacUri, yaha " prati" bAbU pUrNacaMdajI nAhara ke saMgraha se unake suyogya-putra rASTasevI zrI vijayasiMhajI nAhara kI udAratA se prApta huI thIM / vi. saM. 2003-4 ke hamAre kalakattA caturmAsa ke sayaya isa kI pratilipi karalI gayI thI / prati suMdara suvAcya va prAyaH zuddha hai| (2) A saMghapaTTaka-TIkA, kartA, lakSmIsena, racanAkAla saM. 1513, isakI " prati " hameM raoNyala eziyATika sosAyaTI oNpha beMgAla ke . prakAzaka; zrAvaka jeThAlAla dalasukha, amadAvAda, saM. 1963, bRhatvRtti kA yaha bhASAntara paThanIya ha aura Aja kI sthiti ko dekhate hue vicAraNIya bhii| 2. AcArya mahArAja na kevala svayaM advitIya pratibhAsampanna vidvAn hI the apitu vidvatparamparA ke nirmAtA bhI the| Apa ke adhikatara ziSya ucca koTi ke grantha racayitA va prakhara pANDityapUrNa vicAraparamparA ke sRSTA the| For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir antargata "oriyaNTala lAyabrerI" se prApta huI thii| sApekSataH yaha prAcIna hai / antima isa prakAra hai // iti zrI saMghapaTakasya TIkA paripUrNA, likhitA paM. vinayasomena, svavAcanArtham / / B saMghapaTTaka-TIkA, yaha " prati" anuyogAcArya sva0 zrI kezaramunijI gaNi ke ziSya munivara paM. buddhimunijI gaNine pratilipi bhejI thii| (3) A saMghapaTTaka-laghuvRtti, kartA-harSarAja upAdhyAya, yaha " prati " hameM zrI agaracaMdajI nAhaTA dvArA prApta huI thii| mUla prati " bhAMDArakara oNriyaNTala rIsarca insTiTayUTa "-pUnA meM surakSita hai| patra saMkhyA 27, prati prAcIna va paMca pATha hai| isa kI lipi bahuta sundara aura supAThya hai| dekhiye bloka / B saMghapaTTaka-laghuvRtti, yaha " prati" anuyogAcArya sva0 zrI kezaramunijI gaNi ke ziSya munivara paM. buddhimunijI gaNine isa kI pratilipi bhijavAI thii| mUla prati ke lekhana prazasti isa prakAra hai saMvat 1608 varSe mAha sudi 5 dine zanivAre zrIkharataragacche zrIjinamANikyasarivijayarAjye zrIvikramanagare gaNadhara-copaDAgotre sA0 devarAjastatputra sA0 jagasiMhastatpu0 sA0 kammA bhA0 zrA0 kautikadevAH pu0 ratna sA0 rAyapAla suratANa saMsAracaMda pramukhaparivArayutena sA0 rAyapAlena jJAnapaJcamItapasa udyApane zrIsaccapaTTakalaghuvRttipratirviharA. pitA zrIdhanarAjopAdhyAyAnAM / vAcyamAnaM ciraM nandatu // zubhaM kalyANamastu / zrIdhanarAjopAdhyAyamitraiH prasAdIkRtA pratiriyaM vA. jayasundaragaNeH / zubhaM bhavatu lekhakapAThakayoH / kalyANamastu / zrIH / AbhAra sarvaprathama hama paramapUjya guruvarya upAdhyAya pada vibhUSita 1008 sukhasAgarajI mahArAja sA. ke prati hama apanI kRtajJatA prakaTa karate haiM, jinake satat zrama se yaha 1. saM. 2003-2004 kalakattA meM / For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskaraNa taiyAra ho skaa| isa meM prayukta pratiyoM ke preSaNa meM jina mahAnubhAvoM ( nAma Upara prAsaMgika rUpa se A cuke haiM) sahAyatA kara hamArA kArya sarala kiyA, unako, va pUjya gurudeva ke sadupadeza se jina jina zrAvakoMne, jJAnavRddhyartha Arthika madada kI, una saba ko dhanyavAda denA Avazyaka hI nahIM, apitu anivArya kartavya samajhate haiN| zrI jinavallabhasUrijI mahArAjA kA jo citra (kASThapaTTikA) prakAzita kiyA jA rahA hai, usakA bloka bIkAnera se bha~varalAlajI nAhaTA dvArA prApta huA thA / tadartha ve bhI dhanyavAda ke pAtra haiN| isa ke zodhana meM dRSTidoSa se yA tathAkathita kAraNa se yadi skhalanA raha gaI ho to pAThaka sahAnubhUtipUrvaka sujhAne kA kaSTa kreNge| sivanI, (sI0 pI0) zubhAkAMkSI, zrA0 zu0 7, saM. 2009 muni maMgalasAgara presa meM chapa rahe hai1 mahAvIra stotra avadhimaha A mUla - zrI jinavalla masUrijI, avacUri, kartA-zrI narasundara gaNi / candadUta-kAvya B kartA-zrI vimalakIrti gaNi, vidvatprabodha C kartA zrIvallabha gaNi, 2 saptopadhAnavidhi 3 paMcapratikramaNa savidhi prakAzaka : jinadattasUri jJAnabhaMDAra, surata. ROYNYANESCRIK NAGORIEOMYOGERGEORGAYOGENDER NEEDOMETRohitak For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org samarpaNa jaMgama - yugapradhAna - bhaTTAraka - 1008 zrI jinakRpAcandrasUrIzvarajI mahArAja parama guruvarya ke karakamaloM meM zraddhApUrvaka samarpita Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only muni maMgalasAgara
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir upodghAta jugapavarAgamapIUsa-pANapINiyamaNAkayA bhavvA / jeNa jiNavallaheNaM, guruNA taM sabahA vaMde // jisa samaya caityavAsI AcAryagaNa jJAnavAda ko pradhAnatA dekara bhagavatprarUpita saiddhAntika AcaraNoM kI avahelanA kara rahe the, bhagavannAma se hI caiyoM meM nivAsa kara rahe the, maThapatiyoM kI taraha caityoM ke sarvAdhikArI bana kara vaibhava sAmrAjya meM Ananda-utsava manA rahe the, usa samaya meM isa caityavAsa kI durvyavasthA se vyathita hokara sarvaprathama AcArya zrI haribhadramArane isa durAcAra kA ugra virodha kiyA thA, para isakA koI Thosa pariNAma huA ho, kahA nahIM jA sakatA / tadanantara pramukharUpa se upra virodha karanevAle AcArya zrI jinezvarasUri hae, jinhoMne caityavAsiyoM kI pramukha nagarI aNahilapurapattana meM jAkara, mahArAjA zrI durlabharAja ke samakSa caityavAsi AvAyoM ke sanmukha hI saiddhAntika AcaraNAoM ko zuddha prarUpaNA kara suvihita pakSa [ kharatara pakSa ] kI sthApanA kI thii| suvihita pakSIya AvaraNAoM ke prarUpaka aura caiyAsI unmArgagAmitA ke nirdezaka rUpa meM hI isa kAvyaracanA huI thii| kAvyakAra-isa kAvya ke praNetA 'zrIjinavallabhagaNi' haiN| yaha isa kAvya 38vI kArikA se spaSTa haivibhrAjiSNumagarvasmaramanAsAdaM zrutolavena, sajJAnAmagiM jinaM varavapuH zrIndrikAbhezvaram / vande varNyamanekaMdhAsuranaraiH zakrega cainacchidaM, dambhAri viduSAM sadA suvacasA'nekAntaralapradam // // 38 // " jinavallabhena gaNinedaM cake" ye jinavallabha gaNi kauna the ? kahAM ke the ! kinake ziSya the ? ityAdi viSayoM kA nirNaya bAhya evaM antaraGga pramANoM se kiyA jA sakatA hai| zrIjinapatisUri ziSya zrIjinapAlopAdhyAyapraNIta' kharataragacchAlavAra yugapradhAnAcArya gurvAvalI meM aura zrIsumatigaNiracita gaNadharasAIzataka kI bRhavRtti meM isa prakAra ullekha milatA hai| jinavallabha AsikA durganivAsI kUrcapurIya zrIjinezvarAcArya ke ziSya the / siddhAntAdhyayana ke liye pattana-sthita AcAryapravara zrIabhayadevasUri ke pAsa gaye the| AgamAdhyayanoparAnta suvihita AcaraNAoM se prabhAvita hokara, guru jinezvarAcArya kI AjJA prApta kara, caityavAsa kA tyAga kara unhoMne abhayadevAcArya ke pAsa upasampadA prahaNa kii| inhIM ko abhayadevAcArya ke vineya prasannacandrAcArya ke ziSya zrI devabhadrAcAryane saM 1167 citrakUTa meM abhayadevAcArya ke paTTa para abhiSika kara jinavAlabhasUri nAma udghoSita kiyA, aura saM. 1167 ke hI kArtika kRSNA dvAdazI ke dina unakA svargavAsa huaa| ina tInhIM prasaMgoM kI puSTi anya kharataragacchIya paTTAvaliyoM se bhI hotI haiN| 1. jinavallama AsikA durganivAsI caityavAsI zrIjinezvarAcArya ke ziSya the| For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2. zrIabhayadevAcArya ke pAsa siddhAntoM ke adhyayana ke liye ve gaye the, aura pIche se AcAryazrI ke pAsa hI upasampadA prahaNa kI thI, arthAt abhayadeva ke hI ziSya bane the| 3. zrIdevabhadrAcAryane hI ina ko abhayadevAcArya ke paTTa para sthApita kiyA thaa| antaraNa pramANoM meM kharacita (jinavallabharacita ) 'praznottarekaSaSThizataka kAvya' jo upasampadA se pUrva hI racA gayA thA usameM ve zrIjinezvarAcArya ko 'madguravo jinezvarasUrayaH' sambodhana se aura AcArya zrIamayadeva ko 'sadguravo'tra cArucaraNa zrIsuzrutAH vizrutAH zrImadabhayadevAcAryAH' sambodhana se vyakta karate haiN| isa se yaha to nizcita ho hI jAtA hai ki jinezvarAcArya inake mUla dIkSAguru the, aura saiddhAntika ( vidyAguru ) guru the AcArya abhayadeva / / (2) inhIM zrIjinavallabhagaNiracita sUkSmArthavicArasAroddhAra prakaraNa (sArddhazataka) para bRhadgacchIya zrIdhanezvarAcAyene saM. 1171 meM TIkA kI racanA kI hai| usameM 152 veM padya kI vyAkhyA karate ve likhate haiM ki___ "jiNavallahagaNitti" jinavallabhagaNinAmakena matimatA sakalArthasamAhisthAnAGgAgopAgapaJcAzakAdizAstra vRttividhAnAvAptAvadAtakIrtisudhAdhavalitadharAmaNDalAnAM zrImadabhayadevasUrINAM ziSyeNa likhitaM karmaprakRtyAdigambhIrazAstrebhyaH samudatya dRbdhaM jinavallabhagaNilikhitam / " ___ina pramANoM se yaha spaSTa pratIta hai ki 'jinavallabhagaNi navAjIvRttikAraka AcArya abhayadevasUri ke ziSya the| taduparAnta suvihitapakSIya jinezvarAcArya ke paTTadhara AcAryapravara zrIjina candrasUri racita saMvega. raMgazAlA ko puSpikA " iti zrImajinacandrasUrikRtA tahineya zrIprasannacandrasUri samabhyarthitena guNavandagaNi [nA] pratisaMskRtA, jigavallabhagaNinA ca saMvegarajazAlA''rAdhanA smaaptaa|" se yaha nUtanavastu prakAza meM AtI hai ki-guNacandra gaNi jo AcArya banane para devabhadrAcArya ke nAma se prasiddha hue; unane saMvegaraMgazAlAjisakI racanA 1125 meM huI thI-usakA saMskAra kiyA aura zrIjinavallabha gaNine usakA saMzodhana kiyaa| isa se bhI yahI siddha hotA hai ki, vi. saM. 1125 ke pUrva hI zrIjinavallabhane abhayadevAcArya ke pAsa upasampadA prahaNa karalI thii| __ zrIjinavallabha upasampadA pUrva 'gaNi' nahIM the, yaha bAta ke-upasampadA pUrva racita unake jo do anya prApta hote hai| unakI nimnanirdiSTa par3iyoM se pratIta hotA hai-prathama kRti pArzvanAthastotra padya 33 [AdiH-namasyadgIrvANAdhipatinRpatistomavinayat'] meM mayA prathamakAbhyAsAt' kaha kara apanA nAma kevala 1. "ka: syAdambhasi vArivAyasavati? kadvIpinaM hantyayaM, lokaH(ka) prAha hayaH prayoganipuNaiH kaH zabdadhAtuH smRtaH / / brUte pAlayitA'tra ! durdharataraH kva kSubhyato'mbhonidheH / , brUhi zrIjinavallabhastutipadaM kIdagvidhAH ke satAm ?" // 159 // "madguravo jinezvarasUrayaH" 1.'pAka dhAturavAdhikaH ? ka bhavato bhIroH manaH prItaye?. sAlaGkAravidagdhayA vada kayA rajyanti vidvajanAH / / pANI kiM murajidvibhakti bhuvi taM dhyAyanti vA ke sadA?, ke vA sadaravo'tra cArucaraNazrIsuzrutAH vizrutAH ? 158 / ' "zrImadabhayadevAcAryAH " 1. bhajJAnAdbhaNiti sthiteH prathamakAbhyAsAt kavitvasya yat / kizcitsambhramaharSabismayavazAcAyuktamukke mayA // 33 // For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 'jinavallabha sUcita karate haiN| aura isI prakAra praznottaraikaSaSThizatakakAvya meM bhI * 'jinavallabhena' pada se bhI yahI sUcita karate haiM / ataH upasampadA pazcAt hI AcArya abhayadevane 'gaNi' pada pradAna kiyA ho, aisA pratIta hotA hai| ___ inake alAvA inhIM ke paTTadhara yugapradhAna zrIjinadattasUri kharacita gaNadharasArddhazataka meM 50 AryAoM se 'sUrijinavallaho' kI stuti karate haiM tathA apane praNIta samasta pranthoM meM 'jinavallabhasUri' ko namaskAra evaM unakI stuti to zraddhApUrvaka karate hI haiN| ataH Upari ullikhita bAhya evaM antaraGga pramANoM se yaha nizcita hai ki jinavallabha gaNi suvihita [kharataragacchIya ] zrIabhayadevasari ke ziSya evaM paTTadhara the| grnthrcnaa| gaNivara 12vIM zatI ke udbhaTa vidvAnoM meM se eka the| inakA alahArazAstra, chandazAstra, vyAkaraNa, darzana, jyotiSa aura saiddhAntika viSayoM para ekAdhipatya thaa| inane apane jIvanakAla meM vividha viSayoM para sekar3oM granthoM ko racanA kI thI, kintu deva durvipAka se bahuta se amUlya prantha naSTa ho ge| aura isa vajaha isa samaya inake kevala 43 grantha hI prApta hote haiN| upalabdha pranthoM kI tAlikA nimna hai 1 sUkSmArthavicArasAroddhAra prakaraNa (sArddhazataka), 2 AgamikavastuvicArasAra prakaraNa (SaDazIti ), 3 piNDavizuddhi prakaraNa, 4 dvAdazakulaka, 5 dharmazikSA prakaraNa, saMghapaTTaka, 7 pauSadhavidhi prakaraNa, 8 pratikramaNa samAcArI prA. gA. 40, 9 AptaparIkSA (ullekha-SaDAvazyaka bAlA. taruNaprabhasUrikRta), 10 praznottaraikaSaSThizatakAvyam, 11 zRGgArazataka (anupalabdha), 12 svapnASTakavicAra (anupalabdha), 13 aSTasaptati ( anupalabdha), 14 sarvajIvazarIrAvagAhanA stava prA. gA. , 15 zrAvakavratakulaka prA. gA. ,16-20 AdinAthAdi caritra paJcaka saM 21 vIracaritra (jayabhavavaNa) prA. gA. 15, 22 bhAvAdivAraNa stotra gA. 30, 23 laghu ajitazAntistava ( ullAsi0) prA. gA. 17, 24 paMcakalyANakastava (samma namiuNa) prA. gA 26, 25 sarvajinapaJcakalyANaka stava (paNamiya sura0) prA. nA. 8, 26 paJcakalyANaka stotra (prItidvAtriMzat ) saM padya 13, 27 kalyANaka stava (purandarapurasparddhi) saM. padya 7, 28 mahAbhaktigarbhAsarvavijJaptikA ( loyAloya0) prA gA. 25, 29 pArzvastotra ( namasyadgIrvANa) saM. padma 33, 30 pArzva stotra ( pAyAtpAH ) saM. padya 39, 3) pArzvastotra (siribhavaNathaMbhaNapure) prA. gA. 11, 32 pAzva stotra (tvameva mAtA tvaM pitA) saM. pa. 1, 32 pAvaM stotra , 34 mahAvIravijJaptikA ( suranaravaikayavaMdaNa ) prA. gA. 12, 35 vItarAgastutiH ( devAdhIzakRte ) saM. pa. 10, 36 RSabhajina stotra ( sayalabhuvaNiddha ) prA. gA. 33, 37 kSudropadravaharapArzvastotra ( namirasurAsura) prA. gA. 22, 18 naMdIzvarastotra (vaMdiya naMdiya ) prA. gA. 25, 39 sarvajinastotra (prItiprasannamukha ) saM pa. 23, 4. caturviMzati jina stotra (bhImabhava. ) prA. gA. 144, 41 RSabhastutiH (marudevInAbhi0) prA. gA. 4, 42 sarasvatI stotra ( sarabhasalasad ) saM. pa. 25, 43 navakArastava (kiM kiM kappataru ) apabhraMza 13 / / 1. padya 32. 2. padya 159, 16.. For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org " 5 ina prantho meM sArddhazataka, SaDazIti aura 'piNDavizuddhi ye tInoM hI saidAntika anya bahuta hI mahatva ke the| ina granthoM para AcArya malayagiri, dhanezvarAcArya, haribhadrAcArya zrIcandrAcArya Adine tatkAla hI arthAt 12vIM zatI meM hI TIkAeM racakara inakI sArvajanika upayogitA dyotita kI, aura inake prAyaH samagra pranthoM para anekoM TIkAeM prApta hotI haiM / 6 6 1 1. inake samagra mUla granthoM kA vahamabhAratI' ke nAma se maiM sampAdana kara rahA hU~ usameM 'gaNijI ' ke kAvya vaiziSTya para prakAza DAlUMgA / ataH yahAM para unakI vizadaprAjJatA para vicAra nahIM kara rahA hU~ / 2. kyA piNDavizuddhi ke karttA pRthak #? vartamAna yuga meM kaI munigaNa piNDavizuddhi ke karttA kharatara jinavallabha nahIM hai kintu isI nAma ke koI pRthaka AcArya kI yaha racanA hai aisA mAnate hai| unameM agragaNya mAga paMnyAsa muni mAnavijayajI bhajate hai / ve apanI 'piNDavizuddhi kI prastAvanA meM gacchavyAmoha se aneka bAteM itihAsaviruddha, pramANAbhAva saha, svakapolakalpanodbhAvita aneka prakArakI zaMkAeM upasthita kara aisA pratipAdita karate haiM ki-zrI jinezvarasUri zrI abhayadevasUri suvihitapakSIya ( kharataragacchIya) nahIM the, unakA yaha pratipAdana kahA~ taka sudhiyukta hai isakA vicAra maiM apanI bahamabhAratI kI prastAvanA meM vizadrUpa se kruuNgaa| kintu jinavAha ke sambandha meM jo kucha likhA hai usakA sArAMza prastAvanA pRSTha 2-3-4 meM nimnalikhita hai"1. jinavallabhasUri kharatara hai isa prakAra kA pralApa svagaccha kA utkarSa baDhAne ke liye kiyA gayA 1 2. paTU kalyANaka kI utsUtraprarUpaNA karane ke kAraNa kharatara jinavalama ko saMghabahiSkRta kiyA gayA thA ataH abhayadevAcArya ke ziSya bhI nahIM ho sakate / " Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3. tatkAlIna racita TIkAoM meM kisI bhI TIkAkAra AcAryane yaha nirdeza nahIM kiyA ki ve kharataragacchIya the aura abhayadevAcArya ke ziSya the / 4. aise saGgha * bahiSkRta utsUtra prarUpaka ke prantha para zrIcandrasUri jaise samartha TIkAkAra TIkA nahIM raca sakate / ataH yaha suspaSTa hai ki piNDavizuddhikAra kharatara nahIM hai, kintu pRthak etanAmadhAraka koI AcArya hai| isa mAnyatA para vicAra kareM to kevala yahI pratIta hotA hai ki prastAvanA lekhaka aitihAsika paraMparAoM se anabhijJa haiN| pramANoM meM kevala senaprazna kA pramANa diyA hai| isa pramANa se bhI kisI jagaha piNDa vizuddhikAra pRthak haiM, isa viSaya meM koI prakAza nahIM par3atA / dUsarI bAta - jinavallabhasUri 12vIM zatAbdi meM hue haiM, aura senapraznakAra 17vIM zatAbdi meM tathA senaprazna kI racanA bhI upAdhyAya dharmasAgara jI ke unmArgaprarUpaNA ke pazcAt hI huI hai, ataH dharmasAgarIya granthoM kA prabhAva isa para pUrNarUpa se paDA hai / ataH aisI avasthA meM granthakAra ke jIvana aura pranthoM para vicAra karane ke liye senaprazna kA upayoga kathaMcit bhI nahIM kiyA jA sakatA / parantu tatkAlIna prApta pramANoM ke AdhAra para hI nirNaya karanA cAhiye ki kyA jinavallabha utsUtraprarUpaka the ? saMghabahiSkRta theM ? aura abhayadevAcArya ke ziSya nahIM the? 'gaNijI kI padakasyANaka prarUpaNA utsUtraprarUpaNA nahIM thI, kintu saiddhAntika prarUpaNA dI thii| yadi utsUtraprarUpaNA hotI to tatkAlIna samaya gacchoM ke AcArya itakA umra virodha karate; aura durdama 1. zrIcandrasUri TIkA saha vijayadAnasuri pranyamAlA sUrata saM. 1995 meM prakAzita / For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org kadama bhI uThAte ! para Acarya hai ki isa prarUpaNA kA kisI bhI AcAryane isakA virodha kiyA ho aisA pramANa prApta nahIM hotA hai| pratyuta pratipAdana ke pramANa anekoM upalabdha hote hai| ataH yaha siddha hai kiyaha prarUpaNA tatkAlIna samagra AcAryoM ko mAnya sI hI thI / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir " parantu isakA sarvaprathama virodha, 17vIM zatI meM kharataroM ke upajIvya na hoM isa dRSTibindu ko ' rakhakara abhayadevAcArya ko pRthak karane ke nimitta udbhaTa vidvAn upAdhyAya dharmasAgarajIne kiyA / tatpazcAt yaha vAda gacchvAda ke rUpa meM svIkRta ho gayA aura paramparA se calatA rahA, jo Aja bhI vidyamAna hai / u0 dharmasAgara ko isa unmArga prarUpaNA ke kAraNa tatkAlIna tapagaccha samrAT pU. zrIvijayadAnasUrine 7 bola nikAlakara inake etadviSayaka pranthoM ko jalazaraNa kiyA aura u0 jI ko gacchabahiSkRta' bhI isI prakAra sUrisamrAT zrIhIravijayasUrijI ma0ne bhI inake prati 11 boloM kA Adezapatra nikAlA thA / ataH aise vyakti kA virodha zAstrasammata nahIM mAnA jA sakatA / * aura jinavallabha gaNine apane stotroM meM sAmAnyApekSayA paMcakalyANaka likhe haiM to bhI vizeSApekSayA paTukalyANaka kI prarUpaNA meM kizida bhI bAdhA upasthita nahIM hotI / vastutaH SaTkalyANaka prarUpaNA zAstrocita hai yA nahIM ? isakA vicAra mere divaMgata pUjyezvara gurudeva zrIjinamaNisAgarasUrijI manne SaTkalyANakanirNaya meM vizadarUpa se kiyA hai, usako dekhakara hI nirNaya karanA cAhie / 6 ataH jaba jinagAha utsUtraprarUpaka hI nahIM hai to phira saMgha bahiSkRta kI manyatA to kapokakalpita ThaharatI hI hai / yadi prastAvanA lekhaka ke pAsa saMghabahiSkRta kA koI bhI pramANa ho to upasthita kareM / usa para avazyameva vicAra kiyA jAyagA / pUrvoddhRta sArddhazataka kI TIkAnusAra navAGgavRttikAraka zrI abhayadevasUri ke ziSya jinavallabha haiM hI / yadi vicAra kare ki piNDavizuddhikAra pRthakU hai ? to phira ve kauna the aura kisa gaccha ke the ? inake etadviSayaka koI pramANa nahIM milatA hai| tatkAlIna 3-4 zatAdviyoM meM kharatara jinavalabhamaNi se pRthaka koI AcArya kI upalabdhi hI jaina sAhitya meM nahIM hotI hai aura inake sambandha meM kharataragacchIya guruparamparAoM ke atirikta ullekha bhI nahIM miltaa| ataH yaha siddha hai ki piNDavizuddhikAra jivalagaNi pRthak nahIM hai, kintu abhayadevAcArya ke ziSya kharataragacchIya hI hai aura inake siddhAnta sarvamAnya bhI haiN| 1 1 sapaTTaka - prastuta kAvya kI racanA ' gaNijI ke jIvana kI caramotkarSa kahAnI hai upasampadA ke pazcAt pabAda cailavAsa kA sakriya virodha kara AmUlocchedana karane kA prayatna kiyA aura isa prayatna meM inako pUrNa saphalatA bhI prApta huii| inake pazcAt yugapradhAna zrIjinadattasUri aura AcAryapravara zrIjinapatisUrine to apane sabala prayatnoM se isa paraMparA kA ucchedana hI kara DAlA thA / gaNijIne isa laghu kAvya meM tatkAlIna caityavAsI AcAryoM kI zithilatA, unakI unmArgapraharaNA aura suvihitapatha-prakAzaka guNijanoM ke prati dveSa ityAdi kA sundara vizleSaNa kiyA hai| isa kAvya meM 40 patha haiM / unameM prathama zloka meM zrIpArzvanAtha ko namaskAra kara 'paNDitoM ko kupatha 1. dekheM zrI agarabanda bhaMvaralAla nAiTA dvArA likhita yugapradhAna jina candrasUri / 2. aitihAsika rAsasaMgraha. ( vijayatilakasUri-rAsa) bhAga 4 / For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir syAga karane kA upadeza diyA hai| dUsare padya meM zrotAoM kI yogyatA ko dikhalAyA hai / 3-4 padya meM upamAoM bArA caityavAsiyoM ko 'jinoki pratyarthI' siddha karate hue pUrva padya meM / auddozika majana, 2 jinagRha meM nivAsa, 3 vasativAsa ke prati mAtsarya, 4 dravyasaMgraha, 5 zrAvaka bhaktoM ke prati mamatva, 6 caitya svIkAra (cintA), 7 gaddI Adi kA Asana, 8 sAvadha AcaraNA. 1 siddhAntamArga kI avajJA aura 10 guNiyoM ke prati dveSa kA vivecana / isa prakAra vivecanIya daza dvAroM kA ullekha kiyA hai| 6 se 33 padya paryanta daza dvAroM kA vizad varNana kiyA hai| 34-35 meM prantharacanA kA kAraNa kaha kara, 36-37 meM suvihita sAdhuvRnda ke pUtAcAra kI prazaMsA kI hai| 38veM 39-40veM padya meM bhasmakamleccha sainya kI upamA pradAna kara kadarthanA karate hue upasaMhAra kiyA hai| isa laghukAya cArcika prantha ko bhI gaNijIne nidarzanA, aprastuta prazaMsA, arthAntaranyAsa, tulyayogitA, rUpaka, upamA, anuprAsAdi alaMkAroM se sajita kara apanI bahumukhI pratibhA kA sundara paricaya diyA hai| sAtha hI isa meM sragdharA, zArdUlavikrIDita, mandAkrAntA, zikhariNI, dvipadI, pRthvI, mAlinI, vasantatilakA, Adi 8 pRthak 2 chandoM meM prathita kara chandazAstra para ekAdhipatya bhI siddha kiyA hai| samapra kAvya ojaHguNa se paripUrNa hone ke kAraNa pAThaka ke hRdaya meM bhI Ananda hI utsanna kara detA hai| saDapaTTaka kI TIkAe~-isa laghu kAvyagrantha para aneka manISiyoMne bhASya, vRtti, avacari, bAlAvabodha Adi raca kara isakI mahattA, upayogitA sthApita kI hai| vartamAna meM isa para vRtti Adi 8 ATha vRttiye hI prApta hotI hai| jisakI tAlikA nimnalikhita hai| , bRhavRtti jinapatisUri 2 laghuvRtti zrIlakSmIsena 3 laghuvRtti harSarAja gaNi 4 avacUri u. sAdhukIrti 5 paJjikA devarAja 6 SaSThavRtti vivekaratnasUri 7 SaSTavRtti (2)x bAlAvabodha u. lakSmIvallabha / inameM AcArya zrIjinapatisUri kI TIkA saba se baDI hai aura sarvazreSTha bhii| yaha TIkA anuvAda saha pUrvama prakAzita ho cukI hai| phira hAla yaha grantha avacUri aura do laghuvRttiyoM ke sAtha prakAzita ho rahA hai| savarikAra-mahopAdhyAya sAdhakIrti kharataragacchIya zrIjinabhadrasUri kI paramparA meM vAcanAcArya zrImamaramANikya ke ziSya the| Apane saM. 1617 meM yugapradhAna zrIjinacandrasari racita poSadha. vidhiprakaraNavRtti kA saMzodhana kiyA thaa| saM 1625 meM AgarA meM samrATa akabara kI sabhA meM pauSadha. vidhi viSaya meM zrI buddhisAgarajI ke sAtha zAstrArtha kara unheM niruttara kiyA thA / 1632 meM vaizAkha sudi 15 ko zrIjinacandrasUrijIne Apako upAdhyAya pada pradAna kiyA thaa| saM. 1646 mAgha vadi 14 ko jAlora meM Apa kA svargavAsa huA thaa| Apane apane jIvanakAla meM saptasmaraNa bAlAvabodha Adi anekoM pranthoM kI racanA kI. jina meM 23 choTe-moTe prantha prApta hote haiN| prastuta avacUri kI racanA 1619 mAgha sudi kI 5 paMcamI ko pUrva huI haiN| yaha avacUri hote hue bhI spaSTArtha prakAzita hone ke kAraNa TIkA kA hI sAdRzya rakhatI hai| lakSmIsena-inake sambandha meM anya koI bhI ullekha prApta nahIM hote haiN| kevala isa TIkA kI prazasti se hI jJAta hotA hai zi-ve kharataragacchIya vimalakIrtivAle zrAvaka vIradAsa ke pautra aura dhIravIra xnaM. 5-6-7, jinaratnakoSAnusAra. 1. dekhe yugapradhAna jinacandrasUri pR. 192-se uddhRta. 2. isI prantha ke pR. 23. 3. isI grantha ke pR. 43-44, zlo. 2-3-4-5. For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIhamIra ke putra the| inhoMne yaha sphuTArthA nAma kI TIkA racanA saM. 1513 meM kI hai| saMghapaTaka jaise dusare kAvya kI TIkA 16 varSa kI avasthA meM banAnA una ke pANDitya kA dyotaka hai| ___yaha sphuTArthI nAma kI TIkA sAmAnya sI hI hai| TIkAkAra kaI 2 sthaloM para zAndika paryAyoM kA kathana tyAga kara bhAvArtha-tAtparya mAtra hI prakaTa karane ko utsuka pratIta hotI hai, ataH kaI sthaloM kA vivecana aspaSTasA raha gayA hai| sAtha hI inake sanmukha bRhaTTokA hone ke kAraNa kaI sthAnoM meM unhIM zabdoM kA akSarasaH vAkyavinyAsa kara diyA hai| isa meM Azcarya kI vastu yaha hai ki isa kAvya kI kevala 29 padya kI TIkA-prApta nahIM hotI hai| isa sampAdana meM pU. upAdhyAyajIne tIna pratiyoM kA upayoga kiyA hai, aura isa kI eka prati mere saMgraha meM bhI hai, para kisI meM bhI isa zloka kI TIkA dRSTigocara nahIM hotI haiN| ataH isa prakAzana meM sthAnarikta na rakhakara zrIharSarAja gaNi kI hI 29veM padya kI TIkA ke rUpa meM dI hai| ___ harSarAja-ye zrIjinabhadrasUri ke ziSya mahopAdhyAya zrIsiddhAntaruci ke praziSya u. zrI abhayasoma ke ziSya the| ina ke sambandha meM vizeSa vRttAnta jJAta nahIM hotA hai| isa kI prazasti meM racanAsaMvat kA ullekha bhI nahIM hai, para maho0 zrI siddhAntaruci ke praziSya hone kAraNa isakI racanA 16vIM zatAbdi ke prAraMbha meM hI huI hai / yaha laghuvRtti vastutaH laghutti nahIM hai, kintu zrIjinapati kI bRhaTTIkA kA saMkSipta saMskaraNa mAtra hI hai| bRhaTTIkA meM prapaMcita pakSa vipakSapratipAdana, Agamika uddharaNa ityAdi kA tyAga kara mUlagranthAnusAriNI samapra TIkA kA prArambha se anta taka paMphi-paMkti akSara-akSara kA uddharaNa kara saMkSipta saMskaraNa taiyAra kiyA hai| udAhaNArtha kevala 38veM padya kI TIkA kI kucha paMktiye hI dekhiye jinapatisUri TIkA-" sAmprataM prakaraNakAraH prakaraNaM samApnuvanniSTadevatAstavachadmanA'vasAnamAla sUcayaMzcakrabandhena svanAmadheyamAvirvibhAvayiSurAha 'bibhraajissnnu| vyAkhyA-jinaM vande iti sambandhaH / 'vibhrAjeSNuM' tribhuvanAtizAyi catustriMzadati zayatvenAtyantaM zobhamAnaM, 'agarva' ucchinnA'haGkAraM 'asmaraM' mathitamanmathaM 'zrutolaGghane' siddhAntAjJA'tikrame 'anAzAdaM' AzA-manorathaM dadAti-pUrayati AzAdaH, na AzAdo-anAzAdastaM zrutA''jJA'tikramakAriNaH puMso naanumntaarmityrthH| 'sajjJAnadhumaNi' sajjJAnena-kevalajJAnena lokAlokAvabhAsakatvAd bhAsvantaM 'jina' tIrthakaraM ityaadi| ataH yaha spaSTatayA pratipAdita ho jAtA hai ki, yaha kevala ' saMskaraNa' hI hai, maulika TIkA nhiiN| pUjya upAdhyAyapadAlaMkRta muni-zrIsukhasAgarajI ma.ne prastuta upodghAta likhane kA jo mujhe avasara diyA hai etadartha maiM ApakA kRtajJa huuN| ahamadAvAda lUNasAvADA jaina upAzraya 19-9-52 / pUjya zrIjinamaNisAgarasUrIzvarAntavAsi zA. vi. upAdhyAya vinayasAgara 'sAhityAcArya, jaina darzanazAstrI, sAhityaratna [ saMskRta, hindI] kAvyatIrtha / For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI jinavallabhasUri-racita saMghapaTTaka vRtti kamalabasapanashigayIvArIkAlinavikArabhAtamyUnatamanAyejayumomamishma minsIRomanianfucindianlayakavimanAnArvajasyakA bAsiba nAyiafasala samAMsavAliyanavAsayanakantnewnakolasyAbAmbaraMgAbAdadAtIniyamanonuyAyAlayAkAmila kamaanmAmAkAkAnayanAnakamAvatyacakananivajanajananikAyanavina minaataemonthnatafatanaiwagamanAsAdhanemativinAnimA kampanaAARPArataravAjA RasanAnaanhaijayajayAjimokAmanAnAmyAnvayanazpakanisAnAmA sAdiumraulananiansifoundafkAnAcakarasyAnAsanakaviyasimAnAmA viniaissagalwokajanya sAmAlikAbhitikArazasasamabArakAviyamasatiyAta makavani ma labakAsakahAniyavAsyakapiamanaim.fastimrowtime spakamayAdhikasanemAvimAsyakavikalejakAlIkAkaradhanItikamanisaMginAtakaraNamAnisama iMsArivijyAMsadAsuzcamAnekotaraMgada 38 jimayatimatakAlataHsAkaveH viSayatirasikatettaramakA glasandhiH svavasaptamajanAnATasvajavasvagaje sthitiriyamakanAtizpadhistAthIsiyA bAbapatimaka saMyavadhudhidhAkSatilesasAkamlelAunabaje'raMtadazAmAzcarya va visphajitipahiM jammudhimAdarAjakaTaketo kistu, dAkApAra rekIca yasadAgamasyakavyAvIcakapathyamike'50 itizrIsaMtapaTakasajasaMmiAsavarDa kArikarupayAyavamyokarmAvApAnImavijaya munimAjilekhizrIjavAhikAmalamasiIcakepIra Summitmethugroupleapitainfantinuti timaaafaligurasing HinArasambandhamAnITapamAnasaMghavinAsArakhaessemed kamayankavilyAparvayAkAnaEiRamaipanIyakAliparAjayaainledissiowwalini kAvavinyAsadanasAnIkApacakankanakocamakaratAMkalAkAdiriwarsanyAsajanyamAkA jApAna managarakarAvayAmaiNamwiseomains-liardee nAmasanarAjamAdhAnaparikAmA bhAratakravikSApavinaguniyAvAniriNAmamaniyAnIbhanIlama bhImanilakanAmAgrasnakavikAsAvarAnabAsAhatavamalasaramakisananirikani lanumAnaugmAmAligAkararamAmadhaavatmakonfeolA zyAmAmA samasukhadAyinInajivanakAritAkanavAba malikAmakimAnasthI 20.4LMEROmAravAyAmakamAnadhanAjirAkAjAtAniTAlAhizikAramaraimeneral syaambpiikaalnaadhyaavaamdaagmtinidhitmiyaayaamaayshnivaadkmybsi| bAtamyakAbAvidhAmIdavAnAdhArAvicAramAnAvizayavidhipranipakSapariyAdazamAnazyA pAyIdAsanAmAruvivArayanAkA svaradhAravayAyAnaraninnAnAsamma kaanbrsaanyaayvaauu| pAyakavAnidhanAdhInAmanivaraM nAnAravAlavaravagannAvani. riTAmacanAtira vimA panyAzivamatibAyapAsavAna jasmAninanavAniyAseramannames kamAmAbAmAmuvidhAsakimavikadA : minimavipI) zAvanAmAbdhAzmayani mamaghavavidhA niyavinAzIma masitami zrAmabana nitamasmakAlavAcavabAla bharatavAmAcAryavimAnavidhAmA sAmA 4 phazidhATijansadhimAdarAjaka TAkAlAkiladA jJApasApAnamA vadizAniyAdhAmamA thAzimokSiAmA mAyaka AntonAbAnAkAntayamadAsyakathAyAkaghyamidAnizrInaghaNTaka nirAlayasAra kama vicAra lAvAyana karaNasamARIME ||shriiH||||shraambaabaasaaymitrsebetikshaank nikAdika kAgAvA yAmajanamAnukA vAlAdAranAmAmArAmAAmAvAna kAvaTokaranA vArAvika jAdayamAmAdhyacimadhyahammAlIma jinaya nirAzatamI kAnAviti-kalAni mamayarakatra karamasimAmAlininAvAcArapAnalabachaH para tADapatrIya graMtha 'kASThapaTTikA' para citrita zrI jinavallabhasUri mUrti (jaisalamera) For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // zrIstambhanapArzvanAthAya namaH // zrIkharataragacchAlaMkAra-navAjIvRttikAra-zrIjinaabhayadevasUriziSya-kavIndracUDAmaNI shriijinvllbhsuurivircitH| jina bhadrasUrizAkhAntargata-sAdhukIrtigaNinirmitAvacUrIsamalaMkRtaH zrIsaMghapaTTakaH zrImatpArzvajinaM natvA, sarvasampattidAyakam / sapaTTakazAstrasyA-'kSarArtha vitanomyaham // 1 // iha hi purA dazazatAzItivarSe zrImadaNahillapattane durlabharAjasabhAyAM caityavAsino vinirjitya prAptakharataravirudaH zrIjinezvarasUriH, tatpaTTe jinacandrasUriH, tadvineyaH zrIstambhanakapArzvaprAkaTyakRd navAGgIvRttividhAtA ca zrIabhayadevamUriH, tacchiSyaH zrIjinavallabhamariH zithilAcAranirAsAya paropakArakaraNAya ca zrIsaGghasya padakarUpaM zrIsaMgharAjyapadRkazAstraM cakAra, tasyAdyakAvyam vahijvAlAvalIDhaM kupathamathanadhIrmAturastokaloka,syAne saMdarya nAgaM kamaThamunitapaH spaSTayan duSTamuccaiH / yaH kAruNyAmRtAbdhirvidhuramapi kila svasya sadyaHprapadya, prAjJaiH kArya kumArgassvalanamiti jagAdeva devaM stumastam // 1 // vyAkhyA-"vahni" taM devaM stumaH / tamiti ke ? yo bhagavAn mAturagre astokalokasya-samastalokasya agre nAga-sarpa saMdarya-darzayitvA prAjJaiH-paNDitaiH 'kumArgaskhalanaM kAryam' iti jagAdeva-iti kathayAmAseva / kathambhUtaM nAgaM ? vahivA. lAvalIDham-agnijvAlAvyAptam / kathambhUto bhagavAn ? kupathasya-kumArgasya mathane dhI:buddhiryasya / punarbhagavAn kiM kurvan ? uccaiH-atyartha kamaThamunitapaH duSTaM spaSTayan-prakaTIkurvan / kathambhUto bhagavAn ? kAruNyamRtAbdhiH-kAruNyasyAmRtasya abdhiH-smudrH| kiM kRtvA kumArgaskhalanaM kAya ? tatrAha-'kila' iti satye svasya-AtmanaH sadya-zIghra vidhuramapi-kaSTamapi prapadya-aGgIkRtya / iti prathamakAvyArthaH // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kasyANAbhinivezavAniti guNagrAhIti mithyApatha,pratyarthIti vinIta ityazaTha ityaucityakArIti ca / dAkSiNyIti damIti nItibhRditi sthai-ti dhairyoti sad, dharmArthIti vivekavAniti sudhIrityucyase tvaM mayA // 2 // vyaakhyaa-klyaa0|| kalyANa:-zubhaH, abhinivezaH-manaHpariNAmo yasyeti kalyANAbhinivezavAn iti / gunngraahiiti| mithyApathasya -kumArgasya pratyarthI-vairI, iti / vinIta iti / azaThaH-sarala(iti) aucityakArIti-yogyatAkArIti / ca-puna: dAkSiNyIti / damI-jitendriya iti / nItibhRt-nyAyamArgadhAraka iti| sthai-- sthiratvavAn iti / dhairyA-dhIratvavAniti / saddharmasyArthIti / vivekavAniti / sudhI:subuddhiriti / he ziSya ! evaMguNaviziSTastvam, ata eva mayocyase tvamiti, tvAM pratyahaM vacmIti kAvyArthaH // 2 // iha kila kalikAlavyAlavaktrAntarAla-sthitijuSi gtttvpriitiniitiprcaare| prasaradanavabodhaprasphuratkApathaugha,-sthagitasugatimArge samprati prANivarge // 3 // protsarpadbhasmarAsigrahasakhadazamAzcaryasAmrAjyapuSya,mithyAtvadhvAntaruddhe jagati viralatAM yati jainendramArge / sakliSTadviSTamUDhaprakhalajaDajanAmrAyaraktarjinokti, pratyarthI sAdhuveSairviSayibhirabhitaH so'yamaprAthi panthAH // 4 // vyAkhyA-iha0 // pro0|| viSayibhiH-viSayasevakaiH sAdhuveSaiH-liGgadhAribhirhAnAcAraiH caityavAsibhiH abhitaH-samantAt so'yaM panthA-mArgaH apraathi-vistaaritH| ka sati ? samprati iha-duSpamAkAle kileti satye prANivarga evaM vidhe sati / kathambhUte prANivarge ? kalikAla eva-duSamAkAla eva vyAla:-sarpastasya vaktrAntarAlaM-mukhAntarAlaM, tatra sthitiH-sthAnaM tAM juSate-sevate yaH sH| punaH kathambhUte 1 gatatatvaprItinItipracAre-gato tatvaprItiH, nItipracArazca nyAyapracArastau yasya sH| punaH kathambhUte ? prasarat-prasaraNazIlo yo'navabodha:-ajJAnaM tena prasphuratkApathaudhaH-kumArgasamUhastena sthagita:-AcchAditaH sugatimArgaH-devagatyAdisambandho yasya saH // 3 // punaH ka sati ? jagati jainendramArga viralatAM yAti sati / kathambhUte jainendramArge ? "protsarpa" protsarpan-ullasat yaH bhasmarAzigrahastasya sakhA-mitraM yaddazamAzcaryamasaMyatipUjAlakSaNaM tasya sAmrAjyaM tena puSyan-pravarddhana mithyAtvameva dhvAntaM-tamastena For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ruddhe / kathambhUtaH sAdhuveSaH 1, sazakliSTo-raudrAdhyavasAyavAn dviSTo-matsarI mUDa:-mUskhe prakhala:-durjanaH jaDa:-durmedhA evambhUto yo janastasya sahastasya AmnAyA-paramparA tatra raktaiH / kathambhUtaH panthA ? jinokteH-bhagavadacanasya pratyarthIti kAvyArthaH // 4 // atha dvAramAha yatraudezikabhojanaM jinagRhe vAso vasatyakSamA, svIkAro'rthagRhasthayacaityasadaneSvaprekSitAdyAsanam / sAvayAcaritAdaraH zrutapathA'vajJA guNidveSadhIH, dharmaH karmaharo'tra ghetpathi bhavenmerustadA'bdhau taret // 5 // vyAkhyA-yatro0 // yatra mArge audezikasya-AdhAkarmaNo bhojanam // 1 // jina gRhe vAsa:-vasanam // 2 // vasatyakSamA-vasatim-upAzrayaM prati akSamAmAtsaryam // 3 // arthH|| 4 // gRhasthaH // 5 // caityasadaneSu-caityagRheSu svIkAra // 6 // apraikSitAdi-apramArjitAdi Asanam / / 7 // sAvadyAcaraNAyAmAdaraH // 8 // zrutapathasya-siddhAntamArgasya avajJA-hIlA // 9 // guNiSu dveSadhIH // 10 // atra pathedazadvArasaMyukte ced-yadi dharmaH karmaharaH syAttadA meruparvate 'andhau taret' iti niSedhavAkya, kadApi na bhavati // 5 // audezikabhojanadvAraM vyAkhyAnayati SaTakAyAnupamartha nirdayamRSInAdhAya yatsAdhitaM, zAstreSu pratiSidhyate yadasakRnnistuMzatA''dhAyi yat / gomAMsAdhupamaM yadAhuratha yad bhuktvA yatiryAtyadhaH, tatko nAma jighatsatIha saghRNaH saGghAdibhaktaM vidan // 6 // vyAkhyA-SaT // SaTkAyAn-pRthivyAdIn nirdayam upamadya-Aramya yad AdhAkarma RSIna-sAdhUn AdhAya-manasyavadhArya sAdhitaM-niSpAditaM yat zAstreSu asakata-vAraMvAraM pratiSidhyate, yatpunarnistriM (sta)zatAdhAyi-nistriMzatAyA:-niHzUkatvasya AdhAyi-kArakaM yad gomAMsAdhupama-gomAMsAditulyamAhustIrthakarAH, atha yadazanaM bhuktvA yatiH adha:-narake yAti / evaM dakSaNasthAnamAdhAkarma tat saGghAdinimittamazanaM taditi komalAmantraNe iha-jagati kaH saghRNaH-sadayo jighitsati-bhoktumicchati ? kiM kurvan ? vidan-jAnan, etAvatA jJAtvA na ko'pi bhotumicchatIti // 6 // For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dvitIyadvAramAha-- gAyadgandharvanRtyatpaNaramaNiraNadveNuguJjanmRdaGga,pretatpuSpanagudyanmRgamadalasadullocacaJcajanaughe / devadravyopabhogadhruvamaThapatitA''zAtanAbhyanasantaH, santaH sadbhaktiyogye na khalu jinagRhe'rhanmatajJA vasanti // 7 // vyAkhyA-gAya0 // jinagRhe arhatacaitye arhanmatajJA-arhanmatajJAtAraH santaH khalu-nizcitaM na vasanti / kathambhUte caitye ? gAyadgandharvAH gAyanto gandharvA yatra, nRtyantI paNaramaNI-vezyA yatra, raNadveNuH-raNanta-zabdaM kurvanto veNavo-vaMzA yatra, guanto mRdaGgAH-mRdalA yatra tad gujjanmRdaGga, pretpuSpasaka-prevantyo-lahalahAya. mAnAH puSpasrajaH-puSpamAlA yatra, udyat-samucchaladgandho-mRgamadaH-kastUrikA yatra, lasantaH dIpyamAnAH ullocA:-candrodayA yatra, caJcajanauSa:-cazcanta:-mahAdhanavastrAdibhUSaNabhUSitA janaughA:-zrAvakasaGghA yatra sa sarvapadai kysmaasH| caitye etatsarve bhavati / kimbhUtAH santaH ? deva0 devadravyasyopabhogaM dhruvaM nizcitaM yA maThapatitA AzAtanA ca tAmbUlabhakSaNazayanAsanAdirUpA, tAbhyaH vasantaH / kathambhUte caitye? sadbhaktiyogye, etAvatA caityabhaktiH kAryA, tatra vAso na kAryaH // 7 // tRtIyadvAramAhasAmAjinairgaNadharaizca niSevitoktAM, nissaGgatA'grimapadaM munipuGgavAnAm / zayyAtaroktimanagArapadaM ca jAnan , vidveSTi kaH paragRhe vasati sakarNaH // 8 // vyAkhyA-sAkSA0 // kaH sakarNaH-vidvAn paragRhe-zrAvakopAzraye vasatisthAnaM vidveSTi-tatra dveSaM dhatte apitu na ko'pi / kathambhRtAM vasati? sAkSAjina:-tIrthakaraiH, gaNadharaizca-gautamAdibhiH niSevitoktAM-niSevitA-sevitA uktA ca bhvyebhyH| puna: kimbhUtAM vasatiM ? munipuGgavAnAM-munipravarANAM nissaGgatAgrimapadaM-nissaGgatAyA agrima-pradhAna pada-sthAnaM paragRhe vasatAM sAdhUnAM saGgo'pi na syAt / sakarNaH kiM kurvan / zayyAtarokti zayyayA-vasatyA tarati saMsArasAgaramiti zayyAtarastasya ukti:-kathanaM, ca puna:-anagArapadaM, na vidyate agAraM-gRhaM yasya saH anagArastasya padaM jAnan, etAvatA anagArasya zrAddhagRhe vasanameva zreyaH // 8 // For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir punarapi taddvAramenAhacitrotsargApavAde yadiha zivapurIdUtabhUte nizIthe, prAguktA bhUribhedA gRhigRhavasatI: kAraNe'podya pazcAt / zrIsaMsaktayadiyukte'pyabhihitayatanAkAriNaM saMyatAnA, sarvatrAgAridhAmni nyayami na tu mataH kApi caitye nivAsaH // 9 // vyAkhyA-citro0 // yat-yasmAt , iha-pravacane nizIthe-nizIthagranye nizIthanAmni chedagranthe sarvatra agAradhAmni-zrAddhagRhe saMyatAnA-sAdhUnAM nivAso nyayami-niyamena pratipAditaH / kathambhRte nizIthe ? citrotsargApavAde-citrau-nAnAprakArau utsargApavAdau nayau yatra tat, tatra nayadvayasya vistaravyAkhyA'stIti / punaH kimbhUte ? zivapurIdUtabhRte-zivapuryA:-mokSanagaryA dUtabhUte tatra granthe prAk-prathama bhUribhedAH-anekaprakArAH gRhigRhavasatI:-gRhiNaM gRhameva vasatayaH-upAzrayAstA uktvA pazcAtkAraNe sati apodya-apavAdaviSayIkRtya pUrvamutsargeNa 'strIsaMsaktayAdiyukta upAzraye na vastavyaM sAdhunA' ityuktaM pazcAdapavAdamArgeNa tatra vasanIyamityapi proktam / kathambhUte agAradhAmni ? strIsaMsaktyAdiyukte'pi-strIpazupaNDakAnAM saMsargAdiyukte'pi vasanIyam / kathambhUtAnAM saMyatAnAm ? abhihita-yatanAkAriNAm-abhihitA-proktA yA yatanA-paricchadAdAnarUpA tatkAriNAm / evamutsargeNa apavAdenApi gRhasthagRha eva vasanIyaM na punaH kvApi caitye nivAso'numataH // 9 // pravrajyApratipanthinaM nanu dhanasvIkAramAhurjinAH, sarvArambhiparigrahaM tvatimahAsAvadyamAcakhyate / caityasvIkaraNe tu garhitatamaM syAnmAThapatyaM yate, rityevaM vratavairiNIti mamatA yuktA na muktyarthinAm // 10 // vyAkhyA-praba0 // nanu-nizcitaM jinAH-tIrthakarAH dhanasvIkAram-arthAGgIkAra pravrajyApratipanthinaM-dIkSAvirodhinam AhuH-kathayanti tu-punaH sarvArambhiparigrahaM, sarvArambhiNAM-gRhasthAnAM parigraha-svIkAraM mamaite gRhasthA iti, atimahAsAvadham - atyantaM mahApApam AcakSate vadanti / tu-punaH yate:-sAdhoH caityastrIkaraNe-caityamamatve garhitatamam-atyantagaINIyaM mADhapatyaM-mahapatitvaM syAt / ityevaprakAreNa muktArthinAM For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org mukteH prArthakAnAM sAdhUnAM mamatA na yuktA, kathambhUtA mamatA ? vratavairiNI, iti- artha - gRhastha caityasvIkAraH / iti dvAstrayaM vyAkhyAtam // 10 // bhavati niyatamatrA saMyamaH syAdvibhUSA, nRpatikakudmetallokahAsazca bhikSoH / sphuTatara iha saGgaH sAtazIlatvamubai - riti na khalu mumukSoH saMgataM gadvikAdi // 11 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyA - bhavati0 // atra - gabdikAdyAsane niyataM - nizcitam asaMyamo bhavati gabdikAdInAM pratilekhayitumazakyatvAt / vibhUSA - zobhA syAt mahApuruSasevanIyatvAt / etad-AsanasevanaM nRpatikakudaM - rAjacihnaM ca punaH bhikSoH - sAdhoH lokahAsaH syAt 'aho ! muNDito'pyevaMvidhAsaneSu upavizati' iha gabdiAsane saMgaparigrahaH sphuTataraHprakaTataraH uccaiH-atyarthaM sAtazIlatvaM - sukhalampaTatvam / iti hetoH khalu nizcitaM mumukSo:sAdhoH gabdikAdi, AdizabdAt masUrakasiMhAsanAdeH parigrahaH, tat na saMgataM na yuktam / aprekSitAdyAsanadvAraM vyAkhyAtam // 11 // sAvadyAcaritadvAramAha gRhI niyatagacchabhAga jinagRhe'dhikAro yateH, pradeyamazanAdi sAdhuSu yathA tathA'rambhibhiH / vratAdividhivAraNAM suvihitAntike'gAriNAM gatAnugatikairadaH kathamasaMstutaM prastutaM // 12 // - vyAkhyA - gRhI 0 // gRhI - zrAvakaH niyatagacchabhAkU, niyataM - nizcitaM svagacchameva bhajatIti niyatagacchabhAk, svagacchaM muktvA'nyatra na gantavyam, yateH - sAdhoHjinagRhe-caitye'dhikAraH-taccintAkaraNaM 'pradeyamazanAdI ' tyAdi, ArambhibhiH - gRhasthaiH sAdhuSu azanAdi - azanapAnakhAdimasvAdimAdi yathAtathA yena tenApi prakAreNa pradeyaM tatrAzuddhadAne'pi doSo na agAriNAM gRhasthAnAM suvihitAntike - sAdhusamIpe vratAdividhavAraNaM sAdhusamIpe zIlavatAdi nAGgIkaraNIyaM gatAnugatikaiH - eDakAvatpravAhapatitaiH caityavAsibhiH adaH - pUrvoktam asaMstutam - ayuktaM kathaM kena prakAreNa prastutaMprArabdham / / 12 / / zrutapathAvajJAdvAramAha nirvAhArthamujjhitaM guNalavairajJAtazIlAnvayaM, tAdRgU vaMzajatadguNena guruNA svArthAya muNDIkRtam / dvikhyAtaguNAnyA api janA lagnopragacchaprahA, - devebhyo'dhikamarcayanti mahato mohasya tajjRmbhitam // 13 // For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyA-nirvAhA0 // yat-yasmAtkAraNAt evaMvidhA janA evaMvidhaM guruM devebhyo'dhikamarcayanti tat mahata:-prabalasya mohasya-mohanIyakarmaNo jRmbhitaMmahAtmyam / kathambhUtaM guruM ? nirvAhAthinaM-nirvAhasya-udarabharaNasyArthinam / punaH kimbhUtam ? guNalavaiH-guNalezaiH ujjhitaM-tyaktam / punaH kimbhUtam ? ajJAtazIlAnvayamajJAtaM zolam-AcAraH anvayazva-kulaM yasya sa (tam / ) punaH kimbhUtam ? tAhagvaMzaja. tadguNena guruNA ziSyatulyAjJAtAdivaMzena tadguNena-ziSyatulyaguNena evaM vidhena guruNA svA. rthAya-svodarabharaNAya muNDIkRtaM tAdRzatAdRzamevaM muNDayate / kathambhUtA janAH vikhyAta. guNAnvayA api vikhyAtA:-prasiddhAH guNAnvayo vaMzo yeSAM te saguNAH-sukulotpannA api / punaH kimbhUtAH ? lanogragacchagrahAH, lagna ugraH-utkaTo gacchagraho yeSAM te // 13 // punarapyetaddvAramAha duSprApA gurukarmasaJcayavatAM saddharmabuddhirnRNAM, jAtAyAmapi durlabhaH zubhaguruH prAptaH sa puNyena cetU / kattuM na svahitaM tathA'pyalamabhI gacchasthitivyAhatAH, kaM brUmaH kamihAzrayemahi kamArAdhyema kiM kurmahe // 14 // vyAkhyA-duppApA0 // gurukarmasaMcayavatAM-gurukarmasamUhavatAM nRNAM saddharmabuddhiH-pradhAnadharmabuddhiH duSprApA gurukarmatvAt saddharmabuddhina kadAcit saddharmabuddhau jAtAyAmapi punarapi zubhaguruH durlabhaH-duSprApaH ced-yadi sa guruH puNyena prAptaH, tathApi-evaM sAmagrIyoge'pi amI zrAddhAH svahitaM kattuM nAlaM-na samarthAH / kathambhUtA janAH ? gacchasthitivyAhatAH-gacchasthityA-gacchamaryAdayA vyaahtaa:-vshiikRtaaH| evaM sthite ke puruSaM brUmaH, kaM puruSam iha-jagati Azrayemahi-zaraNaM prapadyamahi, kaM puruSam ArAdhyemahiArAdhyAmaH kiM kurmahe // 14 // kSutkSAmaH kila ko'pi raGkazizukaH pravrajya caitye kvacit , kRtvA kazcana pakSamakSitakaliH prAptastadAcAryakam / citraM caityagRhe gRhI yati nije gacche kuTumbIyati, vaM zakrIyati bAlizIyati budhAn vizvaM varAkIyati // 15 // vyAkhyA-kSutkSAma0 // kileti saMbhAvanAyAM ko'pi kSutkSAma:-kSudhayA thAmaH-kSINaH kSutkSAmaH evambhUto raGkazizuka:-raGkasyabAlaH sa vairAgyAbhAve'pi kvacit For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jinagRhe caitye pravrajya-dIkSAM gRhItvA tataH kazcana puruSaM pakSa-svavazaM kRtvA krameNa tad AcAryakam-AcAryatvaM prAptaH / kathambhUtaH saH 1 akSitakali-akSita:-aniSTaH kali:-kalaho yasya sa klhyuktH| etat citram-Azcarya sa AcAryapadavIprApto nirguNo'pi caityagRhe gRhIyati-' mamedaM caitya'-miti gRhasthavadAcarati / nije gacche kuTumbIyati-kuTumbipuruSavadAcarati / stram-AtmAnaM zakrIyati-zakravat-indravadAcarati / budhAn-paNDitAn vaalishiiyni-mRrssiiyti| vizvaM-jagat , barAkIyati-varAkavadAcarati caityavAsiSu etat sAkSAd dRzyate // 15 // punarapi zrutapathAvajJAdvAramAhayairjAto na ca varddhito na ca na ca krIto'dhamoM na ca, prAgdRSTo na ca bAndhavo na ca na ca preyAnna ca prINitaH / tairevAtyadhamAdhamaiH kRtamunivyAjaibelAd bAhyate, na syotaHpazuvanano'yamanizaM nIrAjakaM hA ! jagat // 16 // vyAkhyA-yairjAto0 // yaH-zithilAcArigurubhiH ayaM jana:-zrAddhalokaH pitRrUpeNa tena na janitaH-janma prApitaH, ca punaH varddhitaH-vRddhiM nItaH, na krIta:mUlyena gRhItaH, na ca yeSAM gurUNAm adhamarNa:-arthadAtA, na ca grAhakastu uttamaNaH, prAka prathamaM dRSTa:-vilokitaH, na ca teSAM bAndhava:-bhrAtA, na ca preyAn-vallabhaH, na ca yairgurubhiH prINita:-arthAdipradAnena santoSitaH, na ca taireva gurubhiH anizaM-nira. ntaram ayaM janaH balAt-haThAt nasyotaH pazuvat-nastita vRSabhavat vAhyate-itastato bhrAmyate / kathambhRtastaiH ? atyadhamAdhamaiH-ati atyartham avmebhyo'dhmaaH| puna: kathambhUtaiH kRta-munivyAjaiH-vihitamunikapaTaiH, ata eva ' hA !' iti khede jagada nIrAjakam-adhipativiyuktaM, yasyAgre kriyate sa rAjA nAstIti // 16 // kiM diGmohamitAH kimandha-badhirAH kiM yogacUrNIkRtAH, kiM devopahatAH kimala! ThakitAH kiM vA grahAvezitAH / kRtvA mUrDiMpadaM zrutasya yadamI dRSTorudoSA api, vyAvRtti kupathAjaDA na dadhate'sUyanti caitatkRte // 17 // vyAkhyA-kiM diGmohA0 // amI jaDAH-mUrkhAH kiM dimoha-dizAzramam itAH-prAptAH 1 / kim andhavadhirA:-andhAzca badhirAzca, zravaNavikalaH pAdavipralepAdi For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ryogaH, aJjanAdi cUrNa, yogacUrNakRtAH-mastakAdiSu yogacUrNaprakSepeNa vazIkRtAH ?, kiM devopahatA:-devena-pratikUladevena kimupahatAH 1, kimaGga ThakitA:-' aGge 'ti komalAmantraNe kiM kitA:-dhUrteNa ca vaJcitAH / kiM vA grahAvezitAH 1, grahaiH-vyantarA. dibhiH AvezitAH-adhiSThitAH 1 / ete tatvaM na jAnantIti dRssttaantH| yataH-yasmAt amI jaDAH kupathAt-kumArgAd vyAvRtti-nivRttiM na dadhate-na kurvanti / kiM kRtvA ? zrutasya-siddhAntasya mUni-mastake padaM-pAdaM kRtvA-siddhAntoktamavigaNayyetyarthaH / kathambhUtA jaDAH 1 dRSTorudoSA api, dRSTA uravaH-gariSThA doSA yaiste, pratyakSato doSAn pazyamAnAH kumArganiti na kurvanti ata eva diGmohAdivizeSaNam / ca-punaH etatkRte-kupathavyAvRttikRte puruSA ye asUyanti-ISyoM kurvanti, svayaM kupathavyAvRti na kurvanti, ye kurvanti tebhyo jaDA asUyantIti vizeSaNasaphalatA // 17 // zrutapathAvajJAdvAramAha iSTAvAptituSTanaTaviTabhaTaceTakapeTakAkulaM, nidhuvanavidhinibaddhadohadanaranArInikarasaGkulam / rAgadveSamatsareyo ghanamaghapake nimajjanaM, janayatyeva mUDhajanavihitamavidhinA jainamajanam // 18 // vyAkhyA-iSThAvAptiH // avidhinA-avidhiprakAreNa rAtrI ityarthaH, mUDhajanavihitaM-mUrkhalokakRtaM jainamajjana-tIrthakarasnAtram aghapake nimaJjanaM-pApapake bruDanaM janayatyeva-karotyeva / evakAro nizcayArthe / kimbhUtaM rAtrisnAnam ? iSTAvAptituSTaviTanaTabhaTaceTakapeTakAkulam-iSTA-vallabhA strI rAtrAvAgatA tasyA avAptiH-prAptistayA tuSTAH-santuSTA ye viTA:-vezyApatayaH, naTA:-nATakinaH, bhaTA:-subhaTAH, ceTakA:dAsAsteSAM peTaka-samudAyastena Akulam , rAtrau prAyaste samAgacchanti / punaH kimbhUtaM ? nidhuvanavidhi nidhuvanaM-maithunaM tasya vidhiH-vilasitaM, tatra nibaddha-kRto dohada:-abhilApo yena tat / evaMvidhaM naranArInikara-manuSyastrIvRndaM tena saGkulaM-vyAptam / punaH kimbhUtaM ? rAgadveSamatsareNUMghanaM, rAgaH-snehA,-dveSa:-krodhaH, matsara:-krodhavizeSaH, paraguNNA'sahiSNutA-IrSyA-svavallabhAM pareNa jalpantIM dRSTvA krodhakaraNa, taipanaM-niviDaM bahuruyAdiviTAdisaMmardAd rAtrau niSiddhaM bhagavatsnAtraM bahvasamaJjasapravRttitvAcca // 18 / / For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jinamatavimukhavihitamahitAya na majanameva kevalaM, kintu tapazcaritra-dAnAdyapi janayati na khalu zivaphalam / avidhi-vidhikramAjinAjJApi hyazubha-zubhAya jAyate, kiM punariti viDambanaivAhitaheturna pratAyate // 19 // vyAkhyA-jina // majanameva-snAtrameva jinamata vimukhavihitaM-jinamatAtabhagavanmatAt vimukha-viparItam avidhitayA vihitaM-kRtaM kevalaM-nikevalam ahitAya na kintu tapazcaritradAnAdyapi-tapa:-anazanAdi, cAritraM-dezasarvaviratirUpaM, dAnam-abhayAdirUpam , AdizabdAd vinayavaiyAvRtyAdigrahaNaM, tadapi avidhikRtaM khalu-nizcitaM zivaphalaM-muktiphalaM na janayati, hi-nizcitaM jinAjJA'pi-bhagavadAjJApi avidhividhikramAnaavidhizca vidhizca tayoH kramAt azubhazubhAya jAyate-bhavati, avidhinA azubhAya, vidhinA zubhAya kiM punariti viDambanaivAhitaheturna pratAyate, ityamunA prakAreNA'vidhikriyAviDambanA evAhitahetuahitasya saMsArasya hetuH kAraNaM kiM punaH na pratAyate na vistAryate apitu vistAryata eva etAvatA avidhikriyA viDaMbanA eva ahitahetuzca kathyata eva // 19 // jinagRha-jinabimba-jinapUjana-jinayAtrAdi vidhikRtaM, dAnatapovratAdigurubhaktizrutapaThanAdi cAhatam / syAdiha kumatakugurukuprAhakubodhadezanAMzataH, sphuTamanabhimatakArita varabhojanamiva viSalavanivezataH // 20 // vyAkhyA-jina0 // jinagRhaM-jinabhavanaM, jinavimba-bhagavatpratimA, jinapUjanaM-bhagavatpUjA, jinayAtrA-aSTAhnikAdimahotsavaH, AdizabdAjinapratiSThAdigrahaH, evaM dharmakRtyaM vidhikRtaM-zAstroktaprakAreNa vihitaM dAnam-abhayadAnAdi, tapaH-dvAdazaprakAraM, vratAni-sthUlaprANAtipAtaviramaNAni, AdizabdAt abhigrahAdiH, gurubhaktiHdharmAcAryabhaktiH, zrutapaThanaM-siddhAntapaThanam , AdizabdAt siddhAntArthazravaNAdigrahaNaM, ca punaH AdRtam-AdareNa kRtam , esatsarvam iha-pravacane kumata-kuguru-kugrAha-kubodhakudezanAMzataH-kumataM-paratIrthikamataM, kuguru:-siddhAntArthamoTakaH, kugrAha:-kadAgrahaH, kubodhaH-kutsitajJAnaM, kudezanA-kudharmakathA tAsAm aMza:-lezastasmAt , sphuTaM-prakaTam , anabhimatakAri-aniSTakAri saMsArakAraNaM syAt / dRSTAntamAha-viSalavanivezato vara For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhojanamiva, yathA viSalavapravezeNa varabhojana-pradhAnaM bhojanamapi aniSTakAri tathA vidhidharmakRtyamapi kumatikugurvAdidezanAmizritaM saMsArakAraNamiti // 20 // AkraSTuM mugdha-mInAn baDizapizitavadvimbamAdaya jainaM, tannAmnA ramyarUpAnapavara-kamaThAn sveSTasiddhyai vidhApya / yAtrA-snAtrAdyupAyairnamastika-nizAjAgarAdicchalazca, zraddhAlu ma jainazcalita iva zarvazcayate hA ! jano'yam // 21 / / vyAkhyA-AkraSTuM0 // nAma jaina:-nAmamAtreNa jainA nAmajainAstai:-liGgadhAribhiH 'hA' iti khede ayaM zraddhAlurjana:-zrAvakajano vazcayate-parAmusyAte / kathambhUta. mijainaH 1 zaThaiH-dhRtaH / kathambhUtaH zraddhAluH ? chalita iva-vyantarAdhiSThita iva grathila iva / chalanaprakAramAha-mugdhamInAn-mUrkhamatsyAn AkraSTuM-AkarSituM baDizapizitavatbaDizaM-matsyagrahaNAya lohakaNTakaM, tatrapizitaM-mAMsaboTakaM tadvat jainaM bimba-jinapratimAM Adarya-darzayitvA, yathA, mAMsakhaNDena matsyA vazIkriyante tathA mugdhapratAraNAya tairapi jainavimbaM darzitam / nanu jinavimbasya kathaM baDizapizitopamA ? ucyate-avidhiprarUpitasya hInAcAripratiSThitasya yuktaiva na tu vidhipratiSThitasya / punaH kiM kRtvA ? tannAmnA-jinanAmnA ramyarUpAn-manoharasvarUpAn apavarakamaThAn , apavarakA:-antanilayA maThA:-sthAnavizeSAstAn vidhApya-kArApya, kasyai ? sveSTasiddhyai-svasyeSTasAdha. nAya, 'asmAkamiSTaM bhaviSyatA'-miti miSeNa bhagavadbhANDAgAramaThAdinirmApaNaM kArayanti / te punaH kaiH zrAddhAn chalanti ? yAtrAsnAnAdyupAyaiH, yAtrA-pUrvajAAddezena jinagRhe yAtrA snAnaM ca kartavyam , AdizabdAt zrutAnuktaparvagrahaH, evaMprakAra upAya:miSaH, taiH / punaH namasitakanizAjAgarAdicchalaizca, namasitakajinAdIn uddizya dravye sitatvakaraNam upadravanivRttaye iyad dravyaM vyayAmIti niyamAkaraNaM nizAjAgaro-rAtrijAgaraNam AdizabdAt zAntikapauSTikAdigrahaH, etacchalaizca-etatprakAraM darzayitvA janAn vazcayanti / anena kAvyena avidhijinavimbayAtrAsnAtranamasitakanizAjAgaraNaM niSiddha, vidhinA tu sarva kartavyaM, tatkarttavyasya saptamakAvye viMzatitamakAvye pUrvokte sthApitatvAditi // 21 // sarvatrAsthagitAnavAH svaviSayavyAsaktasarvendriyAH, valgadgauravacaNDadaNDaturagAH puSyatkaSAyoragAH / For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sarvAkRtyakRto'pi kaSTamadhunAntyAzcaryarAjAzritAH, sthitvA sanmunimUrddhasUdvatadhiyastuSyanti puSyanti ca // 22 // vyaakhyaa-srv0|| aho ! kaSTaM evaMvidhA hInAcAriNo'dhunA sanmunimUrdhasu-satsAdhumastakeSu sthitvA tuSyanti-topaM prApnuvanti, ca punaH puSyanti-varddhante / kathambhUtAH (hInAcAriNaH )? sarvatra asthagitAtravA:-anAcchAditAsravAH / punaH kimbhUtAH ? svaviSayeSu-AtmAtmaviSayeSu vyAsaktAni-vyApAritAni sarvendriyANi-sparzanAdIni yastaiH / punaH kimbhUtAH ? valagantaH-ucchalantaH gauravaiH zAtAdibhiH caNDA-raudrA daNDA-manodaNDAdikAsturagA yeSAM te daNDAnAM capalatvAtturagopamAnam / punaH kathambhUtAH 1 puSyatkaSAyoragAH, puSyantaH-pravardhamAnAH kaSAyoragA:-kaSAyasA yeSAM te / punaH kimbhUtAH ? sarvAkRtya kRtyo'pi-sarvAkAryakArakA api / punaH kimbhUtAH ? antyAzcarya rAjAzritAH, antyamAzcaryam-asaMyatapUjAlakSaNaM tadeva rAjA tadAzritAH / punaH kimbhUtAH ? uddhatadhiyaH-utkaTavuddhayaH // 22 // sarvArambhaparigrahasya gRhiNo'pyekAzanAghekadA, pratyAkhyAya na rakSito hRdi bhavettIpro'nutApastadA / SaTkRtvatrividhaM tridhetyanudinaM procyApi bhaJjanti ye, teSAM tu ka tapaH ka satyavacanaM ka jJAnitA ka vratam ? // 23 // vyAkhyA-sarvA0 / / sarvArambhaparigrahasya-sakalasAvadhavyApAradhanadhAnyAdisaGgha hatatparasya gRhiNo'pi-gRhasthasya ekAzanAdi-ekavAramazanaM yattat ekAzanaM tadAdiryasya tat ekAzanAdi, AdizabdAt nirvikRtikAdi pratyAkhyAtam ekadA-parvodidivase pratyAkhyAya-kRtvA kadAcid vismaraNena na rakSitastasya rakSaNaM na kRtaM ced bhaGgaH syAttadA hRdi tIvro'nutApaH-pazcAttApo bhavet-'aho ! mayA mandabhAgyena pratyAkhyAnaM bhanam ' / ye hInAcAriNaH SaTkRtva:-paDvArAn trivAraM-sandhyApratikramaNe trivAraM prAtaH pratikramaNe iti trividhaM, tridhA-manovAkAyai:-karaNakAraNAnumativarjaneneti, anudinaMnirantaraM procya-mukhe uccAryApi bhajanti teSAM tapaH ka ?, satyavacanaM ka 1, jJAnitA ka?, vrataM ka ? api tu na kathaJcit / / 23 // devArthavyayato yathArucikRte sarva ramye maThe, nityasthAH zucipaTTatUlazayanAH sadgabdikAdyAsanAH / For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArambhAH saparigrahAH saviSayAH seAH sakAGkSAH sadA, sAdhuvyAjaviTA aho ! sitapaTAH kaSTaM caranti vratam // 24 // vyAkhyA-devA0 // aho ! iti Azcarye sitapaTA:-zvetAmbarAH vrataM kaSTaMduHkhatayA caranti-samAcaranti / kimbhUtAH 1 maThe-svasthAne nitysthaa:-nityvaasinH| kathambhUte maThe ? devArthavyayataH-devadravyavyayAd yathArucikRte-svecchayA viracite, te svecchAcAriNo devadravyaM svasthAneSu lagayanti / punaH kathambhUte ? sarvari ramye-anekajAlikAgavAkSAdikaraNe SaDUritumanohare / punaH kimbhUtAste ? zucayaH-pavitrA yAH paTTatUlyo-haMsarutAdimayAH zayyAvizeSAstatra zayanAH / punaH kimbhUtAH ? sadgandikA dyAsanA-pradhAnagandikAdyAsanAH, AdizabdAnmasUrakAdigrahaH / punaH kimbhUtAH ? sArambhA:-ArambhasahitAH / punaH kimbhUtAH ? saparigrahA:-parigraheNa sahitA, puna: kimbhUtAH ? saviSayAH viSayaH paJcaprakArastena sahitAH / punaH seAH, sahaIyayA vartata iti seAH / punaH kimbhUtAH sadA-nirantaraM sakAGkSAH, sahakAsayA-dravyAdivAJchayA varttate ye te sakAsAH / punaH sAdhuvyAjena-sAdhucchalena viTA:-lampaTA iva, durAcAradarzanena teSAM nindanam // 24 // ityAdyuddhatasopahAsavacasaH syuH prekSya lokAH sthiti, zrutvA'nye'bhimukhA api zrutapathAd vaimukhyamAtanvate / mithyoktyA sudRzo'pi bibhrati manaH sandehadolAcalaM, yeSAM te nanu sarvathAjinapathapratyarthino'mI tataH // 25 // vyaakhyaa-ityaa0|| lokA:-paratIthikAdayaH sthiti-hInAcArisAmAcArI prekSya-vilokya ityAyuddhatasopahAsakcasaH, ityAdipUrvoktaviTAdiprakAreNa uddhatAniutkaTAni sopahAsAni-hAsyasahitAni vacAMsi yeSAM te, evaMvidhAH syuH-bhaveyuH, hAsyaM kurvantItyarthaH / janye kecana teSAmAcAraM zrutvA abhimukhAH-sanmukhA vA'pi zrutapathAtsiddhAntamArgAt vaimukhya-parAGamukhatvam Atanvate-bhajante / yeSAM hInAcAriNAM mithyo. kRtyA-mithyAbhASaNena aho! amI anyathAvAdino'nyathAkAriNaH, itirUpeNa sudRzo'pisamyagdRzo'pi puruSAH manaHsandehadolAcalaM vibhrati-dhArayanti, sandeha evaM dolA tayA calam , 'idaM satyamidaM vA satya'-miti sandehAspade manaH syAt , nanu-nizcitaM te'mIcaityavAsinaH tata:-tasmAtsarvathA jinamatapratyarthina:-jinamatavairiNaH // 25 // For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sarvairutkaTakAlakUTapaTalaiH sarvairapuNyoJcayaH, sarvavyAlakulaiH samastavidhurAdhi-vyAdhi-duSTAhaiH / nUnaM krUramakAri mAnasamamuM durmArgamAseduSAM, daurAtmyena nijadhnuSAM jinapathaM vAcaiSasetyUcuSAm ataH // 26 // vyAkhyA-sarvaiH // amu-prasiddhaM caityavAsivihitaM durmArgam AseduSAM-sevya. mAnAnAM mAnasaM-cittaM nUnaM-nizcitaM krUram akAri-kRtam / kaiH krUraM kRtaM ? tabAhasarvairutkaTakAlakUTapaTalaiH-atyugrasadyoghAtiviSasamUhaiH, sarvaiH-samastaiH apugyozcayaiHpAparAzibhiH / punaH sarvavyAlakulaiH-samastAzIviSasamUhaiH / punaH samastavidhurAdhivyAdhiduSTAhaiH, sarva vidhuraM-kaSTam, AdhiH-mAnasI pIDA, vyAdhiH-rogaH duSTagrahAstaiH / etaiH pudgalaimahAduSTaM teSAM manaH kRtam / kathambhUtAnAM teSAM ? daurAtmyena-duSTAtmyatvena jinapatha-jinamArga nijasnukhAm-ucchettu kAmAnAm / punaHkimbhUtAnAM ? vAcA-vANyA 'eSa yaH sa mArgaH' ityUSAM-kathayitRNAM durmArgamapi sumArgatayA prarUpakANAmiti / / 'ataH' iti bhinapadam-asmAtkAraNAt // 26 / / tatra kAraNamAha durbhedasphuradugrakugrahatamaHstomAstadhI cakSuSAM, siddhAntadviSatAM nirantaramahAmohAdahammAninAm / naSTAnAM svayamanyanAzanakRte baddhodyamAnAM sadA, mithyAcAravatAM vacAMsi kurute karNe sakarNaH katham // 27 / / vyAkhyA-durbheda0 // mithyAcAravatAM mithyA-viparIta AcAro yeSAM te mithyAcAravaMtasteSAM hInAcAriNAM vAMsi-vAkyAni sakoM-vidvAn karNe kathaM kena prakAreNa kurute apitu hInAcAri dharmopadezavAkyamapi na zrotavyaM kathaMbhUtAnAM durbheda0 durbhado-durucchedaH sphuran-dIpta ugra-utkaTo yaH kugrahaH-kadAgrahaH saeva tamastamo'dhakArapaTalaM tena astaM AcchAditaM dhIcakSu-jJAnalocanaM yeSAM te / punaH kathaMbhUtAnAM siddhAMtadviSatAM-siddhAMtavairiNAM punaH kathaM bhUtAnAM niraMtaramahAmohAn-niraMtaramahAmohanIyakarmaNaH sakAzAt ahaMmAninAM-abhimAnavatAM punaH kiM svayamAtmanAnaSTAnAM-bhraSTAnAM punaH kathaMbhUtAnAM sadA anya nAzanakRtai'nyabhraMzakarAya baddhodyamAnAM-kRtodyamAnAM svayaM naSTo'nyAnAzayati iti ataeva teSAM vaco na zrotavyamiti // 27 // For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yatkiJcidvitathaM yadapyanucitaM yallokalokottarottIrNa yad bhavahetureva bhavinAM yacchAstrabAdhAkaram / tattaddharma iti bruvanti kudhiyo mUDhAstadarhanmata, bhrAntyA lAnti ca hA ! durantadazamAzcaryasya visphurjitam // 28 // vyaakhyaa-ytkinyci0|| kudhiyaH-kupaNDitAstattat vastudharmarUpatayA bruvati, tatki 1 yat kiM tatrAha-ya kiMcita vidhanaM alIkaM zreNikarAjarajoharaNavaMdanAdi yadapi anucitaM ayogyaM pitrAdyuddezena yAtrAkaraNAdi athavA jinamaMdire lakuDakrIDAdiayogya, yat lokalokottarottIrNa-lokalokottaramArgata uttIrNa bAhyaM sUtakagRhe bhikSAgrahaNAdirajasvalApUjA, hInajAtibhyaH parameSThimantrapAThanaM dIkSaNaM jainendrapratimAkAraNaM ca, tathA yad bhavinA-bhavyAnAM bhvhetuH-sNsaarhetuH| evaM nizcayena jinamandire jalakrIDAdi yat zAstrasya bAdhAkaraM-siddhAntaviruddham AdhAkarmabhojanAdi / atha zrAvaNAdhikye paryuSaNAyA azItitame'ti vidhAnam , ityAdi dharmatayA prarUpayanti mUDhAH-mUrkhAstad arha. nmattabhrAntyA-bhagavanmatabhrameNa lAnti-svIkurvanti zuktizakale rajatavat / 'hA' iti khede durantadazamAzcaryasya-duSTAsaMyatapUjAlakSaNasya visphUrjitaM-vilasitaM pazyateti // 28 // kaSTaM naSTadizAM nRNAM yadadRzAM jAtyandhavaidezikaH, kAntAre pradizatyabhIpsitapurAvAnaM kilotkandharaH / etatkaSTataraM tu so'pi sudRzaH sanmArgagAMstadvida, stadvAkyAnanuvarttino hasati yatsAvajJamajJAni ca // 29 / / vyAkhyA--kaSTaM0 // yasmAtkAraNAt kileti satyena nRNAM-manuSyANAM jAtyandhavaidezikaH, jAtyA-janmanA andhaH-netravikalaH, sa cAsau vaidezikA-vidizotpannaH / evambhUtaH kazcit kAntAre-aTavyAm abhIpsitapurAdhyAnam , abhIpsitasya-iSTasya purasya adhvAnaM-mArga pradizati darzayati tatkaSTam / kathambhUtAnAM nRNAM ? naSTadizAdiGmUDhAnAm / punaH kathambhUtAm ? adRzAM-dRSTivikalAnAmandhA-nAm kathambhUto jAtyandhavaidezikaH ? utkandharaH-UdhIkRtagrIvaH, yo mArga darzayati sa grIvAmU/karoti / tu-punaH etat kaSTataram-atizayena kaSTaM, tadAha-so'pi jAtyandha vaidezikA yat-yasmAta sudRzaH-sunetrAn puruSAn hasati tatkaSTataram / kathambhUtAn sudRzaH ? sanmArgagAn-zobhanamArgagamanazIlAn / punaH kathambhUtAn ? tadvidaH-zobhanamAgegamana jJAtana punaH kathambhUtAn ? tadvAkyAnanuvartinaH, tadvAkye-jAtyandhavAkye anuvartinaH For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 16 tatrAha - sAvajJa - sAhaGkAram ajJAniva - mUrkhAniya, isati - aho ! madvAkyena gacchati / etattu kaSTataraM / na pravarttakAstAn / kathaM hasati yathA ajJA hasanti tathA so'pi yattasya mArgadarzanaM tattu kaSTam // 29 // saiSA huNDAvasarpiNyanusamayaha sadbhavyabhAvAnubhAvA, - triMzazcamo'yaM khakhanakhamitavarSa sthitirbhasmarAziH / antyaM cAzvaryametajjina matahataye tatsamA duSSamA ce - tyevaM duSTeSu puSTeSvanukalamadhunA durlabho jainamArgaH // 30 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyA - saiSA0 // sA eSA - pratyakSA huNDAvasarpiNI- huNDa saMsthAnena sahitASvasarpiNI-1 - etatkAlaH / kathambhUtA 1 anusamaya sadbhavya bhAvAnubhAvA, anusamartha-pratisamayaM isantaH - hIyamAnAH bhavyAH - pradhAnAH, bhAvA: - padArthAsteSAmanubhAvaH - prabhAvo yasyAM sA-anusamayahasadbhavyabhAvAnubhAvA / ca punaH triMzaH - triMzattamo'yaM bhasmarAzi - rumagrahaH- utkaTagrahaH / kathambhUtaH ? ekarAzau khakha nakhamitavarSaMsthitiH, khaM khaM - zUnyaM zUnyaM nakhAH viMzatistanmita ( 2000 ) varSasthitiH - aGkAnAM vakragatyA dvisahasravarSasthitiH / ca- punaH etat - pratyakSam antyamAzcaryam - asaMgatapUjAlakSaNaM tatsamA-pUrvoktatrivairitulyA, duSpamAkAlabhedaH, jinamatahataye- jina matahAnikaraNAya, ityevaM caturSu duSTeSu - zatruSu anukalaM - nirantaraM puSTeSu satsu adhunA jainamArgo durlabhaH / ekasyApi vairiNaH poSe sAdhuvRddhirna kathaM catuHzatrupoSe jainamArga vRddhiH ? // 30 // atha guNidveSadhIdvAraM darzayati samyagumArgapuSaH prazAntavapuSaH prItollasaccakSuSaH, zrAmaNyarddhimupeyuSaH smayamuSaH kandarpakakSapluSaH / siddhAnta dhvani tasthuSaH zamayuSaH satpUjyatAM jagmuSaH, satsAdhUn viduSaH khalAH kRtaduSaH kSAmyanti nodyaduSaH // 31 // vyAkhyA - samyagU0 // khalA-du - durjanAH caityavAsinaH satsAdhUn - zobhanAnanagAn na kSAmyanti / kathambhUtAn ? samyagmArgapuSaH-zuddha mArgapoSakAn / punaH kiM viziSTAn ? prazAntavapuSaH - prazAntastrarUpazarIrAn / punaH kathambhUtAn ? prIte ullasantI cakSuSI yeSAM te tAn / punaH kimbhUtAn ? zrAmaNyarddhicaritra samRddhimupeyuSaH - prApnuvantaH / punaH kimbhUtAn ? smayamuSaH, smayam - ahaGkAraM muSNantIti ahaGkAratiraskAriNaH punaH For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kimbhUtAn ? kandarpakakSapluSa:-kandarpa eva kakSa-zuSkataNaM taM pluSanti-dahanti ye te / punaH kimbhUtAn ? siddhAntAdhvani-siddhAntamArga tsthussH-sthitvntH| zamayuSaHuzapamayuktAn / punaH kimbhUtAn ? satpUjyatAM-vivekipUjyatvaM jagmuSaH-prAptAn / punaH viduSA-dakSAn / atha kIdRzAH khalAH 1 kRtaduSa:-vihitadoSAH / punaH kimbhUtAH ? udyadruSaH,udyan-prakaTIbhavan ruSaH-roSo yeSAM te, evambhUtA, guNiSu dveSaM vahantyeva // 31 // devIyatyurudoSiNaH kSatamahAroSAnadevIyati, sarvajJIyati mUrkhamukhyanivahaM tatvajJamajJIyati / unmArgIyati jainamArgamapathaM samyagpathIyatyaho ?, mithyAtvAhilo janaH svamaguNAmaNyaM kRtArthIyati // 32 // vyAkhyA-devI0 / / ' aho ?' ityAzcarye mithyAtvagrahilo jana:-mithyAtvena gargIbhUto lokA, evaM kurute, tatrAha-urudoSiNaH-pravaladoSayuktAn devIyati-devatayA manyate / atha kSatamahAdoSAn , kSatAH-(vi)nAzitA mahAdoSA yaiste tAn vItarAgAn bhramatvena adevIyati-devatayA nAGgIkaroti, punaH mUrkhamukhyanivahaM-mUrkhapradhAnasamUha sarvajJIyati-sarvajJatayA manyate, tatvajJa-tattvajJAtAram ajJIyati-ajJatayA manyate / jainamArgamunmArgIyati / punaH apathaM-kumAgaM samyak pathayati-sumArgatayA manyate / aguNairagraNya-nirgaNaprAdhAnyaM kham-AtmAnaM kRtArthAyati-guNavattayA manyate // 32 // saGghanAkRtacaityakUTapatitasyAntastarAM tAmyata,stanmudrAhaDhapAzabandhanavataH zaktasya na spanditum / muttya kalpitadAnazIlatapaso'pyetatkramasthAyinaH, saGghavyAghravazasya jantuhariNabrAtasya mokSaH kutaH ? // 33 // vyAkhyA-saGghatrA0 // jantuhariNavAtasya, jantavaH-prANino bhavyAsta eva hariNaH-mRgAsteSAM vAta-samUhastasya-bhavyajanamRgasamUhasya mokSaH-muktiH kathamapi tu na / kathambhUtasya jantuhariNavAtasya ? saGghavyAghravazasya, saGgha-hInAcArisamudAya:, sa eva vyAghraH-mRgAristadvazasya-vazIbhUtasya / yathA vyAghra-vazasya hariNasya mokSaH-chuTanaM na tathA kusaGghavyAghravazasya bhavyahariNasya muktigamanaM na / kathambhUtasya jantuhariNavAtasya ? saGghanAkRtacaityakUTapatitasya, saGghasya-liGgisamudAyasya dAnAya kRtAni saGghanAkRtAni yAni caityAni-jinabhavanAni zrAvakairnirmApya liGgibhyo dattAni, deye 'trA' pratyayaH, For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAnyeva-caityAnyeva kUTaH hariNavandhanayantrANi tatra patitasyAnyasya mRgasya kUTe patitasya mokSaH kaSTena / punaH kathambhUtasya ? tarAm-atyartham anta:-madhyahRdaye tAmyataH-khedaM kurvataH 'kadAchuTiSye'ha '-miti khidyamAnasya / punaH kathambhUtasya ? tanmudrAdRDhapAzabandhanavataH, tasya kusaGghasya mudrA-maryAdA 'asmaccaitya eva samAgantavya'-miti, saiva dRDhaH-niviDo yA pAzastasya bandhanaM yasya sa tasyAnyasya hariNasya davarikAdinirmitagraMthivizeSapAze patitasya mokSo neti / punaH kimbhUtasya ? spandituM-calituM na zaktasya-na samarthasya / punaH kimbhUtasya bhavyajantoH ? muktyai-muktyartha kalpitadAnazIlatapaso'pi, kalpitam-AcaritaM svabuddhyA dAnaM zIlaM tapo yena tasya, yadyapi tapAprabhRti muktyartha karoti tathApi na mokSaH / punaH kathambhRtasya ? etatkramasthAyinaH, etasya-kusaGghasya yaHkrama:-paramparA tatra sthaayinH| hariNapakSe etasya mRgasya prahArArtha sajjitaH kramaHcaraNastatra sthAyinaH pAdapatitasyetyarthaH // 33 // // iti dvAradazakaM vyAkhyAtam // punarapyAha itthaM mithyApathakathanayA tathyayA'pIha kazcinbhedaM jJAsIdanucitamatho mA kupatko'pi yasmAt / jainabhrAntyA kupathapatitAn prekSya -statpramohA, pohAyedaM kimapi kRpayA kalpitaM jalpitaM ca // 34 // vyAkhyA-itthaM0 // ittham-amunA prakAreNa tathyayA'pi-satyayA'pi mithyApathakathanayA, mithyApathasya-hInAcArimArgasya kathanA-prakaTanA tayA, iha pravacane kazcijanturjinazAsanasthaH mA idaM jJAsIt , yadidaM paradoSodghATanam anucitam-ayogyam / atho-athavA ko'pi-kazcidapi mA kupyat-mA krudhyate yat 'kimanena rAgadveSavAkyene'ti kopaM-dveSaM mA karotu yasmAtkAraNAt jainabhrAntyA-jainamArgabhrameNa kupathapati tAn kupathe hInAcArIprarUpite patItAn nRn-narAn prekSya atha tatpramohApohAya, teSAM-jantUnAM pramoha:-ajJAnaM tasyA'pohaH-nirAkaraNaM tasmai, tanmohanirAkaraNAya idaM-pratyakSaM kimapi kiyanmAtraM kRpayA-dayayA 'aho! amI varAkAH kathaM bhaviSyantI? ti kRpayA kalpitaMproktaM ca-punarjalpitaM-grantharacanayA prArabdhaM na tu rAgadveSAmyAmiti // 34 // tatra kAraNamAhaprodbhUte'nantakAlAtkalimalanilaye nAma nepathyato'han, mArgabhrAnti dadhAne'tha ca tadabhimare tattvato'smin duradhve / For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAruNyAd yaH kubodhaM nRSu nirasisiSurdoSasayAM vivakSe; dambho'mbhodheH pramitset sa sakalagaganollaGghanaM vA vidhitset // 35 // vyAkhyA-prodbha0 // yaH puruSaH asmin duradhve-duSTamArge hInAcAriprarUpite doSasaGkhyAm-iyattayA doSaparimANaM vivakSet-vaktumicchet sa puruSaH ambhodheH-samudrasya ammA-jalaM pramitset-pramAtumicchet vA-athavA sakalagaganollaGghanaM-samastAkAzasya pajhyAmullaGghanaM vidhitset-kartumicchet / yathA samudrajalamAnam AkAzalaGghanaM kartumazakyaM tathA hInAcAridoSasaGkhyA vaktuM na pAryata iti / kathambhUtaH ? yaH kAruNyAtdayAto nRSu-nareSu kubodha-kutattvajJAnaM nirasisiSuH-bhaktumicchuH / kathambhUte duradhve ? anantakAlAt-anantakAlena prodbhUte-saMjAte / punaH kimbhUte ? kalimalanilaye-pApasthAne / punaH kimbhUte ? nAmanepathyataH, nAmnA nepathyaM-veSastasmAt nAmamAtraveSadhAraNatorahenmArgabhrAnti dadhAne 'aho ! amI veSamAtradhArakA api sAdhavaH' iti bhrAnti vidhAyake / atha ca-punarapi tattvataH-paramArthataH-tadabhimare, tasya-arhanmatasya abhimare-ghAtake cauraprAye, yathA caurAH pracchannavRtyA veSaparAvartena rAjAdikaM pratti tathA ete'pi liGgamAtradhArakatvenA'rhanmArgaghAtakA eveti // 35 // na sAvadhAmnAyA na bakuza--kuzIlocitayati, kriyAmuktA yuktA na mada-mamatA-jIvanabhayaiH / na saMklezAvezA na kadabhinivezA na kapaTa, priyA ye te'dyApi syuriha yatayaH sUtraratayaH // 36 / / vyAkhyA-na sA0 // te adyApi-sAmpratamapi iha-jinazAsane yatayaH-sAdhavaH syuH ye evNvidhaaH| kimbhUtAH ? na sAvadyAmnAyAH, sAvadyaH-sapApaH AdhAkarmabhojanAdirUpam AmnAya:-paramparA yeSAM te tathA caityavAsAdyAmnAyavanto ye netyarthaH / punaH kimbhUtAH ? bakuzakuzIlocitayati-kriyAmuktA na, bakuzaM-sabalam aticArapaGkena cAritraM yeSAM te bakuzAH, kutsitaM zIlaM-caraNaM yeSAM te kuzIlAH, teSAmucitA-yogyA yA yatikriyA-sAdhusAmAcArI tayA muktA-viyuktA na ye tAvad bakuzakuzIla kriyAvantaste. 'dhunA susAdhava eva, "bakuzakuzIle hi vadRparititthaM " itivacanAt / atra paJca nigranthA:-bakuza-kuzIla-pulAka-nirgrantha-snAtakabhedAt / bakuzA dvividhA upakaraNa-dehabhedAt / ye varSe pratyAsattimantareNApi kadAcid vastrAdikaM dhAvati zlakSNAghazukAdi jighRkSanti, kadAcitparidadhate, pAtradaNDakAdyapi ghRSTatelAdimrakSaNotpAdita For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir taijaskaM ca dhArayanti, upakaraNamapyatiriktaM cArthayante te upakaraNabakuzAH / ye karacaraNanakhAdIn kadAcininimittaM bhUSayanti te dehabakuzAH / ime dvividhA api ziSyAdi. parivArAdikA vibhUti tapaHpANDityAdiprabhavaM ca yazaH prArthayante, pramodante chedAha zvAticArairbahubhiH zabalitA api karmakSayArthamudyatA ityAdi / kuzIlo dvividhaH AsevanAkaSAyabhedAt , ye jJAnadarzanacAritratapAMsi kiJcidupajIvanti te AsevanAkuzIlA:, ye krodhAdibhiH kaSAyai-AnAdiguNAn virAdhayanti te kaSAyakuzIlA: mUlocaraguNavirAdhakAzca paJcanirgranthamadhye ke'pi / pazcAnAM vistarataH svarUpaM zrI bhagavatIsUtrAdibhyazca jJeyam / nanu ye evaM zithilakriyAyuktAH kartitakezA upakaraNadhArakAH mUlottaraguNavirAdhakAste nirgranthAH kathaM teSAM svarUpaM kena prakAreNa ? iti ceducyate-eteSAM karttavyatA tAvat pravAhamArgeNa nAsti kintu kadAcinmahati kAraNe jAte dhAvanAdikA kriyA, iti, mUlaguNa. virAdhanaM ca manazca virAdhanAdiprakAreNeti rahasyaM sadA tatkarttavyatA nAstIti // punaH kimbhUtAH 1 madamamatAjIvanabhayaiH, mado-garvaH, mamatA-prativandhaH, AjIvanabhayaM bhikSAdyA jIvikAbhayaM, tairmadamamatAjIvanabhayaiH na yuktAH-na spRSTAH / punaH kimbhRtAH na saMklezasya-raudrAdhyavasAyasya Aveza:-utkarSo yeSAM te na sNkleshaaveshaaH| punarna kadabhinivezAH, kat-kutsitaH abhiniveza:-kadAgraho yeSAM te, tathA kapaTapriyA:-mAyAvallabhA na punaH kimbhUtAH 1 sUtraratayaH sUtre ratiryeSAM te sUtraratayaH-siddhAntarucayaH // 36 // saMvignAH sopadezAH zrutanikaSavidaH kSetra kAlAdyapekSyA,'nuSThAnAH zuddhamArgaprakaTanapaTavaH prAstamithyApravAdAH / vandyAH satsAdhavo'sminniyama-zama-damaucitya-gAmbhIrya-dhairya,sthaiyaudAryacaryAvinaya-naya-dayA-dakSya-dAkSiNyapuNyAH // 37 // vyAkhyA-saMvinAH // asmin-jinazAsane evambhUtAH satsAdhavaH-zobhanasAdhavo vndyaaH| kimbhUtAH ? sNvinaaH-mokssaabhilaassukaaH| punaH kimbhUtAH ? sopadezAH, saha upadezena-dharmopadezena vartante ye te sopadezAH / punaH kimbhUtAH 1 zrutanikapavida:-zrutameva-zAstrameva nikaSaH-kaSapaTTastadvidaH-AgamarahasyanipuNAH / punaH kimbhUtAH 1 kSetrakAlAdyapekSyAnuSThAnAH,kSetra-kAlAdyapekSya-kSetrakAlAdyanusAri, Adi zabdAccharIrabalAdigrahaH, anuSThAnaM-karttavyatA yeSAM te dravyakSetrakAlabhAvAnapekSya kriyA. kAra iti / punaH kimbhUtAH ? zuddhamArgaprakaTanapaTavaH, zuddhamArgasya prakaTane paTava:sAvadhAnAH / punaH kimbhUtAH ? prAstA-darIkRtaH mithyApravAdo yaiste prAstamithyA. For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 21 pravAdAH / punaH kimbhUtAH ! niyama, niyamaH - abhigrahaH, zamaH - upazamaH, damaH - indriyajayaH, aucityaM - yogyatA, gAmbhIryam - alakSyavikAratvaM, dhairyaM dhIratvaM, sthairyavimRSTakAritvam, audAryam - udAratvam AryacaryA - satpuruSapravRttiH, vinayaH - abhyutthAnAdiH, nayaH- nyAyaH, dayA- kRpA, dakSyaM dharmakriyA'nAlasyaM, dAkSiNyaM - saralatA, ebhirguNaiH puNyAH - pavitrAH // 37 // - svanAmagarbhitakAvyamAha - bibhrAjiSNumagarvamasmaramanAsAdaM zrutolaGghane, sajjJAnamaNi jinaM varavapu: - zrIcandrikAbhezvaram / vande varNyamanekadhA'suranarai; zakreNa cainacchidaM, dambhAraM viduSAM sadA suvacasA'nekAntaraGgapradam // 38 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyA- bibhrA0 || jinaM - tIrthakaraM vande / kimbhUtaM jinaM 1 bibhrAjiSNumatizayaiH zobhAyamAnam / punaH agarvam - ahaGkArarahitam / punaH asmaraM - kandarparahitam / punaH kimbhUtaM zrutollaGghane- siddhAntAjJA'tikrame anAzAdam, AzAM - manorathaM dadAtIti AzAdaH, na AzAdo'nAzAdastam / punaH kimbhUtaM 1 sajjJAnadyumaNiM, sajjJAnena pradhAnakevalajJAnena dhumaNi- sUryam / punaH kimbhUtaM 1 varA - pradhAnA vapuH zrIH- zarIrakAntiH saiva candrikA - jyotsnA tathA mezvaraM - nakSatranAthaM candram / asuranarai:- dAnavamAnavaiH zakreNaindreNa anekadhA - anekaprakAreNa varNya-varNanIyam / punaH enacchidam ena:- pApaM chinattIti pApacchedakamityarthaH / punaH dambhAriM, dambhasya - kapaTasya ari:- vairI dambhAristam / punaH viduSAM paNDitAnAM sadA nirantaraM suvacasA - suvAkyena anekAntaraGgapradam, anekAntaH syAdvAdastasya raGgastaM pradadAtIti anekAntaraGgapradastam / vacanena bhagavAn syAdvAdatvaM prarUpayantIti / cakramAghasamaM, yathA mAghakAvye cakrabandhatayA varttate tathAstra cakramAghatulyaM cakrabandhaM ' jinavallabhena gaNinedaM cakre ' iti nAma varttate / cakrasthApanA prasiddhaiva // 38 // 9 jinapatimatadurge kAlataH sAdhuveSai, - rviSayibhirabhibhUte bhasmakamlecchasainyaiH / svavazajaDajanAnAM zRGkhaleva svagacche, sthitiriyamadhunA tairaprathi svArthasiddhyai // 39 // For Private And Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ra 1 6 vyAkhyA - jinapati0 // taiH - caityavAsibhiH iyaM svagacchasthitiH - svagacchamaryAdA adhunA - sAmpratam aprathi - vistAritA / kasyai ? svArthasiddhyai - svodarabharaNaprayojanAya / kathambhUtA ! svavazajaDajanAnAM, svavazAH - AtmavazA ye jaDA:- mUrkhA janA:lokAsteSAM zRGkhalA iva asmAn vimucya nAnyatra gantavyam ' evaM zrRGkhalA / ka sati ? sAdhuveSaiH - sAdhuveSamAtradhAra kaistaireva kAlataH paJcamArakAt jinapatimatadurgeH abhibhUte-parAbhUte, jinapateH - tIrthakarasya mataM - zAsanaM tadeva durga:- koTTavizeSastasmin / kathambhUtaiH? viSayibhiH- viSayasevakaiH / punaH kimbhUtaiH 1 masmakamlecchasainyaiH, masmakaH - bhasmagraha eva mleccha:- turaSkAdhipatistasya sainyAH sainyasvarUpAste, yathA turaSkAdhipateH sainyaM bhavati tathA bhasmakasyaite sainyA iti // 39 // sampratyapratime kusaGghavapuSi projjRmbhite bhasmakamlecchAcchabale durantadazamAzcarye ca visphUrjite / prauDhiM jagmuSi moharAjakaTake lokaistadAjJAparairekIbhUya sadAgamasya kathayA'pItthaM kadarthyAmahe // 40 // // iti zrIsaGghapaTTakasUtraM sampUrNam // vyAkhyA - sampra0 // lokairvayam ittham - amunA prakAreNa kadarthyAmahe / kayA ? sadAgamasya kathayA'pi san - pradhAnaH AgamaH - siddhAntastasya sadAgamasya kathayA'pi - kathanenApi / yadA zuddhamArgasya kathAspi kriyate tadA lokAH kadarthanAM kurvantIti / vasati 1 samprati - adhunA masmakamlecchA tucchabale projjRmbhite, bhasmakaH - bhasmagrahaH, sa eva mlecchaH-turaSkAdhipatistasya atucchaM- pracuraM balaM tasmin projjRmbhite - proddIpte sati / kathambhUte bale ? apratime - mahAtejasvini, punaH kathambhUte ! kusaGghaH - vapuSi, kusaGghaH - hInAcArisaGgha eva vapuH - zarIraM yasya sa tasmin pratyakSato dRzyamAnaku saGghazarIre ca-punaH durantadazamAzcarye- duSTAsaMyata pUjAlakSaNadazamAzcarye visphUrjite - prakaTIbhUte sati / kavivacasA dazamAzcaryasya paJcamArake prAdurbhAvaH / punaH moharAjakaTake - mohanIya karmarUparAjasainye prauDhi - vistAratvaM jagmuSi - prAptavati / bhasmakagraha caityavAsyAdayaH sarve'pi mohanIyasainyarUpA eva / kiM kRtvA kadarthyAmahe ? ekIbhUya - ekapakSatAM kRtvA / kathambhUtai 1 tadAjJAparaiH, tasya moharAjasya AjJA, tatra parAH - sAvadhAnAstai:- mohAjJAvazavarttibhiH / saMsArarUpanagare moharAjA dussaGghastasya sainyaM - bhasmagraho mahAsAmanto dazamAzvaryaM dvitIyaH sAmanta iti rahasyamiti kAvyArthaH // 40 // For Private And Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 23 granthakAraprazastiH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI matkharataragacche zrImajjinabhadrasUrizAkhAyAm / zrIpadmame rusuguru- rvyavahAryatvayasuraM duri ca // 1 // tacchiSyo vAkUpatiriha, zrImanmativarddhano gururjIyAt / zrImerutilakanAmA, tatprAthamakalpikaH samabhUt // 2 // tacchiSya pravaraguNau, dayAkalazasadgaNiprabhAdyumaNim / amara mANikyasuguruH, samasta siddhAntadhaureyaH // 3 // tacchiSyeNa suvihitA, sugameyaM sAdhukIrttigaNinA'pi / ekonaviMzamadhika, - SoDazasaMvatsare pravare // 4 // mAghamAse zuklapakSe, paJcabhyAM pravarayogapUrNAyAm / vibudhaiH prapadyamAnA, samasta sukhadAyinI bhavatu // 5 // // iti zrIjinavallabhasUrikRta - saGghapahAvacUriH sampUrNA // For Private And Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kavicakravarti zrIjinavallabhamariviracitaH paNDitalakSmisenavihitayA sphuTArthA bhidhayA laghuvRttyAsanAthaH / saGghapaTTakaH indIvaraprabhamaniditakAMtizAtidhAmArcita suravaraiH kila vAsavAdyaiH // zrImajinezacaraNaM taraNAya sadyaH / sarvejanA namata kiM kurutAnya cintAm // 1 // gambhIrArthagaterlasatpadarateH zrIsaMghapaTTAbhidha,pranthasyAsya yathAmati prakurute TIkAM sphuTArthabhidhAm / lakSmIsenasudhIH sudhIranivaha prItyai jinezaprabhoH pAdAbjA-cainalabdha sanmati rati zrImAna hamIrAtmajaH // 2 // tatra tAvadAyazlokArthavivecanamArabhyate vanhijvAlAvalIDhaM kupathamathanadhIrmAturastokaloka // 1 // vyAkhyA-'vahni'riti-taM devaM-pArzvanAthaM vayaM stuma:-praNamAmaH / taM kaM ? yo devaH iti jagAdeva-uktavAniva iti, kiM 1 prAjJaiH-paNDitaiH sadyaH-tatkSaNAdeva kumArgaskhalana kArya-karttavyaM, siddhAntaviruddhamatanigakaraNaM kartavya-mityarthaH / kiM kRtvA ? svasya AtmanaH vidhuramapi prapadya / api sambhAvane ko'rthaH ? kumArgaskhalanAd yadi Atmano vidhuramapi kizcid bhavati tathApi iti / kiM kurvan uktavAn ? kamaThamunitapaH uccaiH-atizayena duSTaM prakaTayan-prakaTIM kurvan / ko'rthaH 1 kamaThanAmatApasastAvadekaH kazcitapasvI pazcAgni nAma tapaH kurvan pArzvanAthenAvalokita, tasya tat tapo bhagavatA duSTaM katamityarthaH // kiM kutvA ? akhilalokasyagre jvalatkASThamadhyAtsapaM sandarya, na kevalaM akhilalokasyAne mAturvAmadevyAcAgre vAmAdevI bhagavanmAtA, tasyA api purataH ityarthaH kiM viziSTaM nAgaM ? " agnijvAlAvalIDhaM" agnizikhAkavalitaM-arddhadagdha mityarthaH kathambhUto yaH paramezvaraH ? kumArgachedanabuddhiyuktaH / punaH kathambhUtaH 1 kAruNyAmRtAndhiH-kRpApIyUSasAgaraH // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 25 zrI upadeza bhaNana yogyaM zrotAraM nirUpitumAha Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kalyANAbhinivezavAniti guNAgrAhIti mithyApathaH .... // 2 // vyAkhyA - kalyANAbhi0 zrotRRNAM caturdazaguNAH, zrotRzabdAH sarve'pyatra hetvarthAH / atha zlokAnvayaH - bho zrotaH ! mayA granthakartrA tvamucyase - kathyase kathamiti 1 kalyANAbhinivezavAniti, ko'rthaH zubharUpAgrahavAn zobhanasya rUpasya Agraho vidyate asyeti sa tathA / punaH kathamiti 1 guNagrAhIti guNagrahItuM zIlamasyeti guNagrAhI / punaH kathamiti ? mithyApathapratyarthIti yathA - chandaH prarUpitotsUtramArgastasya virodhI, punaH kathamiti ? vinIta iti RjusvabhAva iti, arthAd gurgAdiSu / punaH kathamiti azaTha iti adhUrtta iti / punaH kathamiti 1 aucityakArIti - ucitasya bhAva aucityaM, tat kartuM zIlamasyeti / punaH kathamiti ? dAkSiNyIti dAkSinyayuktaH / puna, kathamiti ? damIti - jitendriyaH punaH kathamiti ? nItibhRditi-nIti vibhartIti nItibhRtsadAcAraparAyaNa ityarthaH punaH kathamiti ? sthairyIti - sthairyaguNayuktaH sthira ityarthaH / punaH kathamiti ? dhairyauti-dhIra ityarthaH / punaH kathamiti ? saddharmArthIti - satAM dharmaH sadUdharma tasyArthaH, so'syAstIti zobhanadharmagaveSakaH / punaH kathamiti 1 vivekavAniti - yuktAyukta vicAracaturaH ityarthaH / punaH kathamiti 1 sudhIriti prAjJa ityarthaH // 2 // idAnIM yugmazlokayo - vryAkhyAnamArabhyate-- iha kila klikaalvyaalvktraantraal....|| 3 // protsayed bhazmarAziprahasakha dazamAzvarya saamraajypussy....|| 4 // vyAkhyA - iha0 // pro0 // " kileti " prasiddhiH iha jagati viSayibhiH srakcandanavanitAdisevibhiH abhitaH - samaMtAt / soyaM paMthA aprArthi - prArthitaH - khyApitaH / kathambhUtaH paMthA ? jinoktipratyarthI - jainazAstravirodhI, kasmin sati 1 prANivargajIvasamUhe jainendramArge - jinazAsane viralatAM tucchatAM yAti sati kathambhUte prANivarge ? kalikAlavyAlavakrAntarAlasthitijuSi / kalikAla eva vyAlaH- sarpastasya vaktraM tasyAntarAlaM - madhyaM tatra sthitiH - sthAnaM, tat juSate sevate yaH tasmin / punaH kathambhUte prANivarge ? gatatatvaprItinItipracAre / gatau naSTau tavaprItinItipracArau yasya tasmin idAnIM prANivarge tattvaprItirnAsti / nIteH pracAro vyavahArazca nAstItyarthaH / 1 4 For Private And Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir punaH kathambhUte ? prasaradanavabodhe-prAdurbhavat samyasiddhAntAparijJAne, ko'rthaH ? siddhAMtArthasamyagjJAnarahite / punaH kathambhRte ? prasphurat kApathothasthagitasugatisarge unmIlanta:-prakaTI bhavaMtaH ye kumArgA:-kutsitamArgAH te sthagita:-tiraskRto ruddhaH-apavargalakSaNAyAH sugateH sargo-niSpattiryasya tasmin / kathambhUtaiH sAdhuveSaiH viSayimiH 1 saMkliSTadviSTamUDhaprakhalajaDajanAmnAyaraktaiH / ko'rthaH ? samAnadharmajanopatApakAri-matsari-heyopAdeya vimarzazUnyaprakarSapizunaH durbuddhicaturvidha saMghaH, tasyAmnAya:-ziSyapraziSyAdisaMtAnaH, tatra raktaH-prItimaMtaH, taiH / punaH kathambhUtaiH ? sAdhuveSaiH-sanmunicihnadhAribhiH kathambhUte jainendramArge ? 'protsarpa 'dityAdi projjRmbhamANo yo bhasmarAzinAmA krUragrahaH, tasya sakhA-mitram , asaMyatapUjAkhyaM ripuvijayapuraHsaraM AzvayaM varddhamAnaM atace tatvapratipadyamAnarUpaM yad dazamAzcarya tasya sAmrAjyena-prAcuryeNa puSyan-prAdurbhavan mithyAtvaM, tadeva dhyAMta-tamisraM tena vyApte / anyo'pi mArgoM yadyandhakArAvRto bhavati tadocchannatA yAtyeva // 3-4 / / idAnI yogyasya zrotuH purato dhurtakalpite pathi dazabhiraistatra nirUpita dharma pratipAdayan tasya dharmasya karmanirmUlane sAmarthyamasaMbhAvayannAha yatraudezikabhojanaM jinagRhe vAso vstykssmaa...|| 5 // vyAkhyA-" yatro0 " yasminmArge audezikabhojana, ko'rthaH 1 yatIn manasi kRtvA niSpAditaM, jinagRhe vAsa:-arhadbhavane sarvadA nivAsaH, vasatyakSamA-gRhasthagRhe vAsaM prati mAtsaryam, artha gRhasthacaityasadaneSu svIkAra:-dravyazrAvakajinagRheSu aGgIkAraH, aprekSitAdyAsana-svacakSuSA adRSTa-mAsanam , sAvadyAcaritAdara:-sapApaiyaMdAcaritaM, tasyAdaraH, zrutapathAvajJA-siddhAntamArgasyA'nAdaraH, guNidveSadhIH-yatiSu dveSabuddhiH, iti dazadvArANi / etairdazadvAraiH prarUpito dharmaH / atra-asAdhukalpite pathi karmaharazced bhavet-karmakSayakArI bhavet tadA abdhau-samudre merustaret / yadA merUH samudre tarati tadA etasmAd dharmAt mokSo bhavatItyarthaH // 5 // sAmpratameteSAmeva dazadvArANAM yathAkramaM pratyAkhyAne cikIrSuH prathamaM tAvajIvopamardadoSadRSTayA audezikabhojanadvAraM niSe mAha SaTkAyAn upamartha nirdayamRSInAdhAya yat saadhitN....||6|| For Private And Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 20 vyAkhyA-SaTakAyAnupama / nAmeti saMbhAvanAyAm , iha-pravacane saghRNodayAluH kaH tad bhojanaM moktumicchati ? apitu na ko'pi-ityrthH| kiM kurvan ? savAdinimittametanniSpannamiti jAnan / kiM tadbhojanaM yat SaTkAyAn-pavidhajIvanikAyAn upamaye-hatvA nideyaM yathA syAt, evam RSIn-yatIn AdAya-manasi kRtvA yat sAdhitaM niSpAditaM yad bhojanam asakad-vAraM vAraM zAstreSu pratiSidhyate-nivAryate nizIthAdigrantheSu yasya niSedho vartate, tad bhojanaM nistriMzatAdhAyi niSkaruNatAkArakam / punaH yad bhojanaM paNDitAH gomAMsAdhupamam AhuH-gomAMsAdisadRzaM kathayati mUlAdi / yad bhojanaM bhuvA yatiradhoyAti-narakaM gacchati tad bhojanaM prAjJaH ko'pi na bhoktumicchati-ityarthaH // 6 // prathamaM tAvat bhojanadvAraM niSedhya jinagRhanivAsaM niSedhayitumAha- . gAyad gandharvanRtyat paNaramaNiraNad veNuguJjanmRdaGga // 7 // vyAkhyA-"gAyada gandharva0" khalu iti nizcaye arhantamavajJA:-jinazAstranipuNAH santaH jinagRhe na vasanti-na satatamavatiSThante / kutaH 1 vikArahetvAt / kiviziSTAH santA ? santA, kAmyaH ? devadravyopabhoganuvamaThapatitA''zAtanAbhyaH / devadravyasya jinanaivedyAdeH upabhogaH, satataM zayanaM, bhojanAdikaraNe upabhogaH, dhruvaMnizcayaM maThapatitA-maThAdhipatyaM, tathA bhagavadazAtanA:-jinAnAM caturazItirAzAtanAH, etebhyaH vibhyantaH / kathambhUte jinagRhe ? ' gAyad gandharve 'tyAdi, gAyantaH gandharvA: pradhAnagAyanAH yatra nRtyantyaH paNaramaNyo-vezyA yatra, raNanto-madhuraM dhvananto veNavo-vaMzAH yatra, guJjanto gambhIraM svananto mRdaGgA preGkSantyolambamAnAH puSpasajA-puSpamAlA yatra, udyat-savetaH prasarat AmodadvAreNa mRgamadA-kastUrikA yatra, lasanta:paTTAMzukamayatvAddIpyamAnA ullocAni-vitAnAni yatra, mahAdhanavasanabhUSaNAGgarAgAdibhUSitazarIratvAt zobhamAnA janaughA:-zrAvakasamUhA yatra, tasmin // 7 // vasatyakSamAdvAraM nirasituM zlokadvayenAha sAmAjinairgaNadharaizca niSevitoktAM // 8 // citrotsargApavAde yadiha zivapurIdUtabhUte nizIthe // 9 // vyAkhyA--sAkSA0 sakarNaH-sazravaNaH kaH pumAn paragRhe-gRhasthagRhe vasati For Private And Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 28 1 nivAsaM vidveSTi / akarNaH pumAn karNau vinA siddhAntoktAmapi paragRhavasatim - anAkarNayan niSedhedapi / yaH punaH sakarNaH - zravaNaH sa paragRhavasatiM yatInAmanumodayatyeva, na tu dveSTi / kiM kurvan ? munipuGgavAnAM-yatizreSThAnAM anagArapadaM jAnan- na vidyate agAro yasyeti jAnan / athavA kiM viziSTAM vasatiM ? ' zayyAtarokti 'miti, zayyA vasatirAkhyAtA yatibhyo dAnatayA, tarati bhavAmbhodhiM yayA anagArapadaM zAstre hi yativAca katvena pratipadaM zrUyate / nanu svagRha eva kimiti yatayo na vasati / tatrAhamunipuGgavAnAM niHsaMgatA - svajanAdi rAhityaM agrimapadaM - mukhyasthAnam / kiMviziSTA niHsaMgatA ? sAkSAt - pratyakSaM jinaiH - tIrthakRdbhiH niSevitA - upabhuktA, svamukhena uktA ca kathitA, na kevalaM jinairgaNadharaizca - gautamaprabhRtibhiH / yatInAM svagRhaM nAstyeva, ataH paragRhavasatireva zreyasItyarthaH // 8 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyA 'citrotsargA0 ' sarvatra - sarvasmin vasati adhikAre AgAradhAgnigRhastha gRha eva yatInAM nivAso nyayAmi, ko'rthaH 1 vyavasthApitaH, na tu kvApi kasminapi granthe, caitye- jinagRhe nivAso nirUpitaH / kiM kRtvA ? prAguktvA prathamaM nizIthe bhUribhedA:- bahubhedAH vasatIH uktvA / kiM viziSTe nizIthe ? citrotsargApavAde / citrau - nAnAvidhau bahuprakArau utsargApavAdau - sAmAnyavidhi - vizeSavidhI yasmin / punaH kathambhUte nizIthe / zivapurIdUta bhUte - mukta purI sandezaharasadRze / punaH kiM kRtvA ? pazcAt - tadanantaraM kAraNe'pohya - apavAdaviSayIkRtya / kiM viziSTe agAradhAmni 1 strIsaMsaktyAdi yukte'pi strIpaNDakAdisahite'pi / nanu vikArasAmagrIsahite gRhasthagRhe kathaM yatInAM nivAsaH 1 ityAha- abhihitayatanAkAriNAmiti - nizIthoktayatanA sAvadhAnAnAM saMyatAnAM kiM vikArahetubhirityarthaH // 9 // nanu evaM yatanA sAvadhAnAnAM caityavAse'pi ko doSaH 1 ityataH Aha pravrajyA paripaMthinaM nanu dhanasvIkAra mAhurjinAH // 10 // 66 19 vyAkhyA- pravrajyA0 nanu nizcitaM tIrthaMkarAH dhanasvIkAraM - dravyasyAGgIkAraM pravrajyAparipaMthinamAhuH / / ko'rthaH / dIkSAzatrubhUtaM kathayanti sma / ka dhanasaMgrahaH 1 kva dIkSetidvAram / tu punaH sarvAraMbha - parigrahaM - sakalapApasahitAnAM gRhiNaM / parigrahaM atimahAsAvadyaM atizaya mahAsapApaM AcakSate - kathayati / tena gRhasthaparigraha, sarvathA yatInAM nocita iti dvAram / caityasvIkaraNe tu mAThapatyameva syAt / yadA yatInAM jinagRhasya For Private And Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 29 svIkArAstadA maThAdhipatyameva bhavet / kathambhUtaM mAThapatyam garhitatama-prakarSaNa ninditaM / yadvA iti hetosukyarthinAM puMsAm iti mamatA yuktA na-dravyAdiSu mamatvaM yuktaM netyarthaH / kathambhUtA mamatA ? vratavairiNI cAritrazatrubhUtA // 10 // tatra dazadvArANAM madhye SaD dvArA niSedhya avaziSTadvAracatuSTayaM niSedhayitumAha zloka catuSTayena bhavati niyatamatrAsaMyamaH syAd vibhUSA // 11 // gRhI niyatagacchabhAk jinagRhe'dhikAro yateH // 12 // nirvAhArthinamujjhitaM guNalavairajJAtazIlAnvayaM // 13 // duSprApA gurukarmasaMcayavatAM saddharmabuddhirnRNAM // 14 // vyAkhyA-atra zloke saptamaM dvAraM gandikAyAsanaM niSidhyate / atra gandikAdyAsane vibhUSA syAt-zobhA bhavet / na kevalaM zobhA, asaMyamazca bhavati / ko ? jIvarakSA'mAvazca bhavati niyataM-sarvadA gandikAdyAsane kathaM zobhA bhavet ? tatrAha"nRpatikakudaM" etaditi, yataH etadAsanaM nRpatikakudaM-rAjyacihnamiti / tarhi zomA'pyabhISTavetyAha-lokahAsazceti gandikAdyAsane bhikSoH kevalaM zobhaiva na bhavati kintu lokopahAsazca bhavati-'aho ! bhikSopajIvino muNDitA api evaMvidheSvAsaneSUpavizati' / iha saMgaH lokaviditaH gabdikAdau parigrahaH, uccaiH-atizayena sAtazIlatvaM-sukhalolupatA, iti heto mumukSoH mokSAbhilASiNaH puruSasya gandikAdyAsanaM saMgataM na-yuktaM netyarthaH / iti saptamaM dvAram // 11 // sAvadyAcaritAdarAkhyamaSTamaM dvAraM nirUpayamAha vyAkhyA- gRhI niyatagaccha0 ' gatAnugatikaiH-gaDarikApravAharUpaiH anagAriNAM-yatInAm asaMstutam-anucitam , ada:-etat kathaM prastutaM-prArabdham / etat kiM ? gRhI-zrAvako niyatagacchabhAg bhavati, ko'rthaH ? AtmasadRzo gaccho yeSAm teSAmeva samudAya bhajanena guNadoSAdikaM vicArayati anya yateH mune jinagRhe adhikAraH etadapi viruddha-meva, aparaM ca AraMbhibhiH-gRhibhiH sAdhuSu-yatiSu yathA tathA, ko'rthaH 1 yenaiva prakAreNa tenaiva azuddhamapi azanAdi-bhaktapAnAdipradeyaM-vitaraNIyam / etadapi viruddhameva / aparaM ca vrtaadividhivaarnnN-srvvirtyaadividherinn-nissedhH| etadapi viruddham / suvihitAntike-santike-sanmunisamipe kathaM prArabdhamityarthaH / / aSTamaM dvAram / / 12 // For Private And Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir navamaM dvAraM nizedhayitumAha - vyAkhyA-nirvA0 janA:-lokAH yat IdRzaM yati devebhyo'pi-jinebhyo'pi adhikaM yathA syAt tathA arcayanti-pUjayanti tat mahata:-prabalasya mohasya-ajJAnasya jRmbhitaM-lIlAyitaM / kIdRzaM yati ? nirvAhArthinaM, kathaM ? nirvAho-jIvikA bhavatItyayamevArthaH prayojanaM yasya tam / punaH kIdRzaM ? guNalavaiH-guNalezairapi ujjhitaM-tyaktam / punaH kathambhRtaM ? ajJAtazIlAnvayaM aviditAcArakulaM punaH kathambhUtaM guruNA-AcAryeNa svArthAya-prayojanAya muNDIkRtaM-dIkSA nItam / kathambhUtena guruNA ? tAdRgvaMzajatadguNena-tAdRziSyavaMzajAtena tadguNena-ziSyasadRzaguNena / kiMviziSTA janAH 1 vikhyAta. guNAnvayA api-prasiddhaguNavaMzajAtA api / akulInA:-kulInaM pUjayati tadA pUjayantu, (kintu) kulInA api akulInaM pUjayanti, itimoha prAvalyam / punaH kiMviniSTAH ? lagnogragacchagrahA:-cetasi niviSTo yaH ugragaccha pratibandhaH tad yuktA ityarthaH / dvAram // 9-13 // 'guNadveSadhI 'itidvAraM niSedhayitumAha vyaakhyaa-dusspraapyaa0|| gurukarmasaJcayavatA-gariSTasaMsAravandhahetukarmayuktAnAM prANinAM saddharmabuddhirduSprApyA, ko'rthaH ? duHkhena prApyate tasyAM saddharmabuddhau jAtAyAmapi utpannAyAmapi zubhagurudurlabhaH yo gururiSTataraM kizcidupadizati / so'pi zubhaguruH puNyena yadi prApyate tathApi amI janAH svahitaM kartuM nAlaM-Atmano hitaM kartuM na samarthaH / kiM viziSTA janAH 1 gacchasthitivyAhatA:-'yuSmatkulAhato'yaM gacchastata enaM gacchaM tyatvA bhavadbhirnAnyapArve zravaNa-samyaktvavratapratipattyAdikaM vidheyam' iti gRhasthasya yativihitA vyavasthA, tayA gacchasthityA vyAhatA:-vazIkRtA ityarthaH, ato hetoH kiM brUma:-kiM bhaNAmaH 1 iha-saMsAre, kim Azrayemahi-niSevemahi / kim ArAdhyemahikasyArAdhanAM kurmaH 1 kiM vA kurmahe-vidadhmaH, iti dazamaM dvAram // 14 // etena pravrajyA'pi kulInasyaiva yogyeti pratipAdayannAha kSutkSAmaH kila ko'pi rakazizukaH pravrajya caitye kacit // 15 // vyAkhyA-kSutkSAmaH 'kileti saMbhAvane ko'pi raGkazizuka:-ajJAtanAmA kSutkSAmasan-bubhukSAdurbalaH san kacidanirdiSTanAmni caitye-jinagRhe pravrajya-dIkSA gRhItvA kaJcanaM zrAvakaM pakSaM kRtvA tadAcArya prAptaH-sUripadaM gataH san , kathambhUtaH ? For Private And Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 31 akSatakaliH akhaNDitakalaha citram - Acarya - caityagRhe gRhIyati gRha iva Acarati / nije gRhe kuTambIyati - kuTumba ivAcarati / svaM - AtmAnaM zakrIyati - zakramivAcarati budhAn - paNDitAn bAlizIyati mUrkhAnivAcarati / vizvaM jagat varAkIyati-raGkami vAcarati, ato mUrkha bahulaM jagat, yateH kulazIlAdikaM na vicArayati kiJcit mohanozcATanAdyadbhutamavalokya duSTamapi yatiM devavat pUjayantItyarthaH // 15 // asminnevArthe - aparamapi vRttamAha yairjAto na ca varddhito na ca na ca krIto'dhamarNo na ca // 16 // 11 vyAkhyA - yairjAto 0 // taireva adhamAdhamaiH - atyadhamaiH yatibhiH ayaM jano- loka balAt haTAt vAhyate-yatra tatra nIyate ataH hA ! iti kaSTe idaM jagat nIrAjakaM - rAjazUnyaM, rAjA ced bhavati tadA etadanucitaM na bhavati ityarthaH / taiH kaiH 1 yaiH yatibhirayaM loko na jAtaH - notpAditaH yogakSemAdisaMpAdanena, yairna ca varddhitaH - zarIrapoSaNaM na prApitaH, yairna ca krItaH - anyasmAnmUlyadAnena na gRhItaH, na ca adhamarNena - uddhArAdiprayogeNa gRhItaH, na ca prAk pUrvaM dRSTaH - avalokitaH, na ca bAndhavaH pitRvyabhrAtRsambandhavAn, na ca preyAn vallabhataraH, na ca prINitaH - toSitaH / etAvatA ye yatayaH na dRSTA, na zrutAH, na ca saMbandhinaH, tairduSTairyatibhiH ayaM jano lokaH balAd vAhyate / kiMvat 1 nasyota pazuvat yathA nasyitaH pazuryatra tatra nIyate ityarthaH / cakAraH sarvasamuccayArthaH || 16 // kupathAvasthitajaDajanAnavalokya prakaraNakAraH prAha kiM digmohamitAH kimandhabadhirAH kiM yogacUrNIkRtAH // 17 // vyAkhyA - kiM digmoha0 ' yad yasmAddhetoH amI jar3A:- mUrkhAH janAH kupathAt - kumArgAt vyAvRttim - apasaraNaM na dadhate na kurvate tasmAddhetoH ete janAHlokAH kiM digmoham itAH pUrvAdidikSu pazcimAdivibhramaH digmohaH taM prAptAH / kiM andhabahirAH jAtAH ? andhA: - netrahInAH / badhirAH - karNahInAH / kiM vA yogacUrNIkRtAH ? - mastakAdiSu cUrNakSepeNa vazIkRtAH / kiM vA daivopahatAH 1 daivena vidhinA upahatAH - vibhraMzaM prApitAH / ' aMge 'ti saMbodhane / kiM vA ThagitAH ? - svAyattIkRtAH / kiM vA grahAvezitA ? - bhUtAdizarIrAdhiSThAnAH / na kevalaM kupathapravRttAH eva saMti kintu etat kRte, ko'rthaH 9 jina mArgakRte jinamArganimittaM asUyanti ca - IrSAM kurvanti ca / For Private And Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kiM kRtvA zrutasya mUni-zAstramastake padaM-caraNaM kRtvA-vidhAyetyarthaH kiMviziSTA amI? dRSTorudoSA api-sAkSAdavalokitakupathadoSA api adRSTadoSA hi vivekino'pi kupathAna nivartituM samIhante kiM punaH anye'pi dRSTadopAH te mUrkhA api kupathAnivartanta eveti zlokArthaH // 17 // siddhAMte hi rajanyAM jinasnAtraM pApapaMke nimajanAya pravadaMti ityata Aha iSTAvApti-tuSTa-viTanaTabhaTaceTakapeTakAkulaM // 18 // vyAkhyA-'iSTAvApti0' jina majana-jinasnAnaM avidhinA-siddhAnoktavidhivaiparItyena mUDhajanena vihitaH san aghapake-pApakardame nimajanameva janayati, ko'rthaH ? siddhAntoktaprakAreNa yadi devasnAnaM na vidhIyate tadA snAtrAdapi narakapatanameva bhavatItyarthaH / kathabhUtaM snAnam ? iSTA vApti tuSTaviTanaTa-bhaTaceTaka-peTakAkulam , iSTAyA:priyAyAH snAtradarzana vyAjenAgatAyA avApti:-milanaM, tayA tuSTAH viTAH 'niHzaGkamatrAdyanaH suratalIlApravartiSyate' iti dhiyA muditA viTA:-vezyApatayaH, naTA:-nartakAH, bhaTA:-zAstrAdikalAjIvinaH, ceTakA:-mAsAdi niyamita[vRttigrAhiNaH, eteSAM peTaka:samUhaH, tena AkulaM-kSubhitam , punaH kathambhUtaM snAnaM nidhuvanavidhi nibaddha dohada naranArI nikarasaMkulaM-nidhuvanaM-surataM tadartha nibaddho dohadA-abhilASo yaistainrnaariinikuraiHsmuuhai| saMkuNaM-vyAptaM / kathaMbhUtaM snAnaM ? rAgadveSamatsareSinaM-kasyacit paravarNinI prati rAgA-snehaH, svapreyasI manyena saha saMgacchamAnAM pazyatastajighAMsayA dveSaH, matsarazva-svavallAmAmanyena saha lapantImavilokyataH puruSasya, asahiSNutA-IrSA, tAbhirdhana-sAndram, etAvatA sakalavikArasAmagrI paripUritamUrkhajanavi hita-snAnAdapi narake patanameva bhavItyarthaH // 18 // na kevalaM snAtrameva narakajanaka kiMtu avidhi kRtaM vratAdyapItyAha jinamatavimukha-vidita-mahitAya na majanameva kevalaM // 19 // vyAkhyA-jinamata0' kevalaM jinamata-vimukhavihitaM-jinazAstraviparItakRtaM majanameva ' ahitAya ' saMsArAya na bhavati kiM tarhi ? (kiMtu) tapazcaritradAnAdyapi anazanAdi sarvavirati api zivaphalaM-muktirUpaphalaM na janayati / etAvatA jinazAstra. viparIta kRtaM sarvameva niSphalameveti zlokArthaH / hi-yataH kAraNAt avidhividhi kramAt siddhAntAnuktoktaprakAreNa, siddhAnte yatroktaM tena prakAreNa jinAjJApi-ahaMdAgamoktA. For Private And Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nuSThAnamapi azubhazubhAya-akalyANasaMpattaye jAyate / 'ki 'mityAkSepe vAkyamede vA, 'puna 'riti hehuprakAreNa ahitahetuH-saMsArabandhanahetuH viDambanaiva-lokopahAsAspadameva na prasAryate na vistAryate ? api tu vistAryata evetyarthaH // 19 // anyadapyAha jina-gRha-jainabimba-jinapUjana-jinayAtrAdi vidhikRtaM // 20 // vyAkhyA-'jinagRha '0 iha-pravacane etadapi sarva sphuTaM-pragaTaM vyaktameva anabhimatakAri bhavati-aniSTavidhAyi bhavet // kasmAdityAha-kumata-kuguru-kugrAha kubodha-kudezanAMzataH, asyArtha:-kutsitaM mataM kumataM, kutsito guruH kuguruH, kugrAha:siddhAntagrAhyasvamatikalpitAsatpadArthasamarthanAnuSThANa viSayo mAnaso'minivezaH, jina zAstrasyAjJAnAdanyathA paricchedaH kubodhaH, siddhAntAbhihitArthAnAM vinyAsena prarUpaNA maNitA kudezanA, tAsAm aMzataH-lezataH / etat kiM ? jinagRhaM-arhadbhavana, jainabiMbabhAgavatI pratimA, jinapUjanaM-bhagavatpUjA, jinayAtrAdi-bhagavatkalyANakASTAni kAdi, etat sarva vidhikRtamapi-jinoktaprakAreNa niSpAditamapi dAnatapovratAdi-dAnaM tapasI pUrva vyAkhyAtam , vratAdi-sthUlaprANAtipAtaviramaNAdi, gurubhaktiH-AcArya zuzrUSA, zrutapaThanAdi-siddhAntAdhyayanaM / etat sarvamapi uktahetoH aniSTa vidhAyi bhavet AdRtamapi-sabahumAnamapi / kimiva ? varabhojanamiva yathAvasaraM hRdyaM bhojanaM viSalavanikSepata:-garalakaNanikSepAt anabhimatakAri bhavati-aniSTavidhAyi bhavati, etAvatA kumatAdi saMsargAjinapUjanAdikamapi zubhadAyi na bhavatItyarthaH // 20 // sakapaTayati varNayatumAha AkraSTuM mugdha-mImAn baDizapizitavad bimbamAdaya jainaM // 21 // vyAkhyA-'hA' iti kaSTe, ayaM jano-lokaH zaThaiH-dhUryatibhiH vazyatevipralabhyate / kiM viziSTaH 1 zraddhAlu:-vivekavikalaH dharmecchAvAn , ka iva ? zAkinyAdivazIkRta iva yathA zAkinyAdivazIkRtaH kenacid vaJcayate / / kaiH 1 yAtrAmAtrA. dhupAyaiH, yAtrA-jinayAtrA, snAtraM-jinasnAnam , ityAdayaH upAyA:-prakArAstaiH, na kevalaM yAtrAdyupAyaiH, namasitaka-nizAjAgarAdicchalaizca, namasitakaM-upayAcitakaM " bhavatAmidAnImIdRza upadravaH samupasthitastasmAd bhavadbhistanivRttaye jinagotrazAsanasurANAM For Private And Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir iyad dravyameSaNIya "miti / nizAjAgarAdicchalaiH-rAtrijAgaraNAdivyAjaH kiM kRtvA vazyate ? jainabimbaM Adarghya darzayitvA, ko'rthaH ? jinapratimA darzayitvA / na kevalaM jinapratimAM darzayitvA tannAmnA-jinanAmadheyena sveSTasiddhyai-AtmAbhimataniSpattaye gRhAn kArayitvA, kathambhUtAn gRhAn ? ramyarUpAn-manoharAn kiMvat darzayitvA ? mugdhamInAn AkraSTuM var3izapizitavat , yathA vyAdho baDize-matsavedhane pizitaM-mAMsaM vidhAya mugdhamInAn-mugdhAn matsyAn AkarSayati ? heyopAyodeyavicArazUnyatayA dharmazraddhAlavastaeva matsyAstAn // 21 // sarvatrAsthagitAzravAH svaviSayavyAsaktasarvendriyAH // 22 // ___ vyAkhyA--kaSTamiti khedena uddhatadhiyaH-' nAstyasmat samo jagati saMprati kazcane 'ti darpAdhmAtabuddhayaH tuSyanti-modante, puSyanti-varddhante ca, kiM kRtvA ? sanmunimUrddhasu sthitvA-munimastakeSu sthitiM vidhAya, kiM viziSTAH 1 antyAzcaryarAjAzritAHdazamAzcarya nRpAnugatAH, yathA nIcA api kecana rAjAderavaSTambhena mahatAmapi mUrddhAnamAruhya puSyati / evametepi dazamAzcaryarAjAzritA mahAmunIn paribhUya puSyantItyarthaH / punaH kiM viziSTAH ? sarvAkRtya kRto'pi-ko'rthaH 1 lokalokottaraviruddhA-brahmasevanapuSpaphalAdyupabhogAdyasadAcArakAriNo'pi sarvamakRtyaM kurvantItyarthaH / sarvatrAsthagitAzravAH lokasamakSam aniruddhapazcAzravAH / punaH kimbhUtAH ? svaviSayavyAsaktasarvendriyAH, svaviSayeSu-sparzAdiSu vyAsaktAni-vizeSaNalagnAni indriyANi-tvagA. dIni yeSAM te / punaH kimbhUtAH ? valgAdgauravacaNDadaNDaturagAH, valganta:-yadRcchayA prasaraMtaH gauravaiH caMDA:-utkaTAH, daMDA:-akuzalamanovAkAyA eva turagA yeSAM te / punaH kimbhUtAH ? puSyat kaSAyoragAH supuSTakrodhasaH / etAvatA paMcAvaviramaNepazcendriyanigraha-daNDatrayaviraiti-kaSAyacatuSTayajaya-lakSaNasaptadazavidhasaMyamavihInA api te satsAdhUnatikrAmanti, iti zlokArthaH / / idAnIM duSTayatibhyo gRhasthA eva zreSThA iti darzayitumAha sarvArambha-parigrahasya gRhiNo'pyekAzanAyekadA // 23 // vyAkhyA-'sarvArambha0 ' gRhiNo'pi hRdi tIvrAnutApo bhavet / niSThurapazcAttApo jAyate / kiM viziSTasya gRhiNaH ? na rakSata:-na pAlayataH, kim ? ekA. For Private And Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 35 zanAdi-ekabhaktAdi, kiM kRtvA ? pratyAkhyAya-niyamya / ka ? ekadA-aSTamyAdi tithiSu / yadi kazcid gRhasthaH aSTamyAditithiSu ekabhaktAdeniyamaM gRhNAti pazcAt taM-khaNDayati tasya cetasi mahAn pazcAttApo bhvtiityrthH| kiM viziSTasya gRhiNaH1 sarvArambhasya parigrahasya-sakalapApavyApAratatparasya sadA-sarvadA, ye punaH vidhA-manovAkakAyArUpeNa trividhaM-kRtakAritAnumatilakSaNaM pApaM SaT kRtvA-SaDArAn pratidina-prativAsaraM procyApi uktvA'pi bhaJjanti-khaNDayanti teSAm asAdhUnAM ka tapaH 1 tapo nAsti, satyavacanaM ca nAstyeva / jJAnitA-siddhAntaparicchettRtvaM ca nAsti / vrataM dIkSA ca nAstItyarthaH // 23 // devArtha-vyayato yathArucikRte sarvaturamye maThe // 24 // vyAkhyA-'devArtha0 ' aho ! iti Azcarya sitapaTA:-zvetAmbarAH kaSTaM vrataM caranti-duSkaraM cAritraM anutiSThanti / kiMviziSTA ? sAdhuvyAjaviTA:-yativyAjena dhUtAH / punaH kathambhUtAH ? yathA rucikRte-svamanobhilASarUpe maThe nityasthAH sarvadA mnormjingRhnivaasinH| kiM kurvantaH ? devArtha vyayataH-taddevadravyaM vyayaM kurvantaH / kathambhUte maThe ? sarvaturamye-sakalavasaMtAdiRtumanohare / punaH kathambhUtAH ? zucipaTTatUlazayanA:-nirmalapaTTavastrayut tulazayanAH komalazayyAzAyina ityrthH| punaH kathambhUtAH ? sdgndikaadyaasnaa:-komlgbdikaadyaasnbhaajH| punaH kathambhUtAH 1 sArambhAH AraMbhasahitAH / punaH kathambhUtAH ? saparigrahA:-dhanadhAnyAdibhANDasaMgrahaparAyaNAH, saviSayAH-viSayAsaktacetasaH seAH-sakrodhAH / sakAsAH sambhogavilAsotkaNThitAH, sadA-sarvadA // 24 // ityAyuddhatasopahAsavacasaH syuH prekSya lokAH sthiti // 25 // vyAkhyA-' ityAyuddhata0' yeSAM mithyoktyA-mithyAtvavacanena sudRzo'pi samyagjJAnA api mano bibhrati-dhArayati / kathambhUtaM mana ? sandehadolAcalaM idaM samAcInaM idaM vA iti ya saMdehaH sa eva dolA-hinDolakastena caJcalaM, nanu nizcitaM sarvathA jinapathapratyarthinaH, ko'rthaH 1 arhatpathazatrubhUtAH lokAH-janAH sthitim-anA. cArarUpAM zrutvA ityAyuddhatasopahAtavacasaH syuH, ko'rthaH 1 uktaprakAreNa sahAsyavacanA bhaveyu:-' aho jainAH anyathAvAdinaH anyathAkAriNaH, asmAkameva darzanaM zreyaH, ityAdi vacanasandarmeNa, ato hetoH abhimukhA api janAH zrutapathAt-jinasiddhAnta For Private And Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mArgAd vaimukhyaM-vimukhatAM Atanvate-vistArayati / mithyAvAdinA mithyAvacanena abhimukhA api janA jinamArgAd vimukhA bhavanti, iti zlokArthaH / / 25 // sarvairutkaTakAlakUTapaTalaiH sarvairapuNyoJcayaiH, vyAkhyA-'sarvairutkaTa0' // 26 // ' tataH' iti pazcAt zlokasyAtra vartate / tato hetoH-pazcAdukta hetoH-amuM-durmArgam AseduSAM-prasthitAnAM mAnasaM nUnaM nizcitaM etaiH krUramakAri-karaM kRtam etai kaiH ? sarvaiH utkaTakAlakUTapaTalaiH atyugraviSasamUhai na kevalaM utkaTakAlakUTapaTalaiH sarvaiH apuNyoccayaiH-sakalapAparAzibhiH, na kevalametaiH sarvairyA lakulaizca-azeSasarpasamUhaiH, na kevalametaiH samastavidhurAdhivyAdhiduSTagrahaiH sakaladuHkhamanovyathAmaGgalAdipApagrahai / kathambhUtAnAM ? daurAtmyena-duSTAzayatvena jinapathaM nijandhnu SAm-ucchetRNAM, punaH kathambhUtAnAm ? vacanena iti UcuSAm-abhidadhuSAm // 26 // ataH -- durbhedyasphuraduprakumahatamaH stomAstadhI cakSuSAM // 27 // vyAkhyA-'durbhedyasphuradugra0' ato hetoH sadA-sarvadA mithyAcAravatAmokSamArgaviparItAcArayuktAnAM vacAMsi sakarNaH-sazravaNaH kathaM karNe kurute ? kathaM zravaNe dhArayati ? api tu na kathamapi ityrthH| kathambhUtAnAM mithyAcAravatAM ? svayaM naSTA. nAm punaH kathambhUtAnAm ? anyanAzanakate-paranAzAya baddhodyamAnAM svayam naSTA parAnapi naashyntiityrthH| punaH kathaMbhUtAnAM ? 'mahAmohAd 'ghana-pracuratarA-vivekA 'ahaM mAninAM'-ahameva, nAnyaH iti mAninAM / punaH kathambhUtAnAM ? siddhAntadviSatAMjinazAstravairiNAm / punaH kathambhUtAnAM ? durbhedyasphuradugrakugrahatamaHstomAstadhIcakSuSAMdurbhedyAH ducchedhyA sphuraMto-manasi jAgradUpAH ye ugrakupradA:-jinagRhanivAsAdayasta eva tamaHstomA:-andhakArapaTalAni, tairastaM prApitaM dhIreva cakSuryeSAM teSAm // 27 // yatkizcid vitathaM yadapyanucitaM yalloka-lokottaro // 28 // vyAkhyA-'yat kiJcit0' yata kudhiyaH-kubuddhayaH tattaddharma iti avantiayameva dharma iti kathayanti tat duranta-dazamAzcaryasya visphUrjita-vijRmbhitaM, tat, kiM yat kizcit vitathaM-alIkaM yaditi sAmAnyato nirdiSTaM vizeSato'nirdiSTanAmA, yadapyanucitam-ayogyaM yallokalokottarottIrNa-jinamArgAd bahirbhUtaM jinapravacanavAcaM For Private And Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jinamArgAdatItamityarthaH, yaddhavinA-dehinAM bhavahetureva yena saMsArabandho bhavatItyarthaH, yataH zAstrabAdhAkara-siddhAntaviruddhaM na kevalaM dharma iti kathayanti / arhanmatabhrAntyA lAnti ca, ko'rthaH ? jinamArgo'yamiti mithyAjJAnena gRhNanti ca, kathambhUtAste ? mUDhAH // 28 // sAmprataM mugdha janAn prati svamataM mokSapathatayA dizata, satpathagAminazca dhArmikAn svavacanAnanurodhitvenAjJatayA avajAnAnasya kasyacidyathA chandAcArya grAma pyo'prastuta prazaMsayA svarUpamAha kaSTaM naSTadizAM nRNAM yadidRzAM jAtyandhavaidezikaH // 29 // vyAkhyA-'kaSTaM ' duHkhametanazvetasi varttate, yatkimityAha-yaditi vAkyopakSepe, yannRNAmadRzAM jAtyandhavaidezikaH kAntAre'bhIpsitapurAdhvAnaM pradizatIti sambandhaH / tatra 'nRNAM' puMsAM naSTadRzAM-alocanatvAt kAntArapAtena diGmUDhatvAcca prabhraSTaprAcIpratIcyAdikakuvibhAgaparicchedAnAM, adRzAM-kAcakAmalAdinA dagavikalAnAM, na tu janmAndhAnAM, janmAndho janmAbhivyAptyA locanarahitaH / nanu so'pi taddezajAta itarebhyaH zravaNAdinA vijJAya kathaJcidiSTapurapathaM dekSyatIti tatroktaM "vaidezika" iti, videzeyojanazatavyavahite dezAntare jAto varddhitazceti vaidezikaH / sahi taddezasvarUpamAtrasyApyanabhijJatvAtkathaM prakRtamArga jAnI yAdapi / tataH krmdhaaryH| kAntAre' janasaJcArazUnye durgavamani 'pradizati' pratipAdayati abhIpsitapurAvAnaM-jigamiSisanagaramArga, kileti vArtAyAM, utkandharaH-udgrIvaH kandharAmunnamayya bhujadaNDamutkSipya kathayatItikaSTametat / tuH punararthe, idaM vakSyamANaM punaH kaSTataraM-pUrvasmAdapi kaSTAnmahAkaSTa, yat kimityAha-'so'pi' prAguto mArgadeSTA 'sudRzo' nirmalanayanAnata eva 'sanmArgagAn' iSTanagarasugamapathapasthitAn tadvidaH' samyaksanmArgajJAn yat hasati, sAvajJamiti kriyAvizeSaNaM, sAvahelaM ajJAniva, yathA mArgAbhijJA mArgamupadizanta upahasyante lokena, tathaite'pi tena / evaM prastutamupamAna yojayitvA prastutamupameyamidAnI yojyate, kaSTametat-' yat nRNAM' satpathecchupuruSANAM naSTadRzAM-atimugdhatayA satpathakupathavibhAgAnabhijJAnAt , adRzA- samyagjJAnadarzanavikalAnAM jAtyandhaH- siddhAntarahasyalezAnabhijJaH sarvathA agItArthaH, so'pi gItArthasaMvAsAdeH kathazcinmokSapathakathanapravINaH syAtatrAha-vaideziko garhitAcAratvAd gItArthamunipuGgavasaGgamAtravarjitaH eSa cAdhunikadussaGghapravaro nizakaM nizreyasapathapratyarthimArgakathanadIkSito'yaM yathAchandaziromaNiH kazcidA For Private And Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 38 cAryo mntvyH| kAntAre-bhavamahATavyAM pradizati abhIpsitapurAdhyAnaM-muktimArga utkandharo-darzitAhaGkAravikAraH, tathA ca so'gItArthaH utsUtrabhASako mithyAdRSTiH kathazcidapi satpathaM mokSamArga na vetti, nApyanyena gItArthena pratipAdito'pi pratyeti iti kaSTaM, etatkaSTataraM tviti pUrvavat , so'pi prAgabhihito yathAcchandAcAryaH sudRzaH-samyagjJAnadarzanayujaH sanmArgagAn jJAnadarzanacAritralakSaNamuktipathapravRttAn tadvido-muktimArgavijJAn dhArmikAn suvihitasAdhUna yat hasati sAvajJamajJAnika, yathA-kamamI agItArthA mUrkhaziromaNayaH siddhAntarahasya jAnanti ?, ahameva sakalazrutapArAvArapArazcA, tato yamahaM bravImi sa muktimArga iti / kimityevamupahasatItyata Aha-tanmahAkaSTamityupamAnopameyayostulyatayA yojanA / atra ca mugdhajanapurato niraGkuzaM svakalpitaM caityavAsAdikamutsUtrapathaM prathayadvidhiviSayapAratantryaprarUpaNAnipuNAn , sugurusampradAyAnuvartinaH suvihitAnasUyayopahasan samprati vartamAnaH kusaGghAcAryavargo'nayA bhaGgayA kavinA pratipAdita iti vRttArthaH // 29 // sAmprataM zrutapathAvajJAdvAramupasaJjihIrSuH zuddhajinamArgasya duSTopacitasamuditakAraNakalApena samprati durlabhatvaM pratipAdayannAha saiSA huNDAvasarpiNyanusamayahUsadbhavyabhAvAnubhAvA // 30 // vyakhyA- 'saiSA hunnddaa|| evaM amunA prakAreNa anukUla-pratisamayaM duSTeSukrUreSu puSTeSu satsu jainamArgo durlabha:-arhatpatho duSprApyaH, yadA tu krUrAH puSTAstadA jainamArgo durlabho jAta ityarthaH / evaM kathaM ? saiSA huNDAnAmnI avasarpiNI-kAlavizeSaH / kathambhUtA- avasappiNI ? anusamayaM isadbhavyabhAvAnubhAvA, anusamayaM-pratisamayaM pratikSaNaM isan-hIyamAnaH bhavyajanAnAM zubhabhAvasyAnubhAva:-prabhAvo yasyAM sA / ayaM triMzat ugragrahazca / jinasiddhAntoktASTAzItigrahamadhyAt triMzataH pUraNo bhamarAziH, kathambhUto bhasmarAziH 1 kha-kha-nakhamitivarSasthitiH " pazcAnupUrvyA aMkaracanA jJAtavyA" / khaMzUnyaM, tatpazcAt punaH khaM-zUnyaM, tat pazcAnnakha-vizateraMkaH etAvat (2000) sthitiH| antyadazamamAzcayaM ca asaMyatapUjA'nAcArapratipAdakamAzcaryaM ca tatsamA duSamA ca tairaiva-sapiNIbhasmarAzidazamAzcaryaiH samA tatsamA duSamA duHkhakAriNI, tasyai jinamatahataye-jinamargocchedanimittaM yadyete tuSTAstadA jainamArgo durlabha ityarthaH // 30 // evaM tAvadaSTAdazavRttaH prabandhena liGginAM zrutapathAvajJA prtipaaditaa| saMprati 'guNadveSadhI 'riti dvAraM nirAkurvasteSAM guNadveSaM darzayannAha For Private And Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir samyagUmArgapuSaH prazAntavapuSaH prItyollasazcakSuSaH // 31 // vyAkhyA-'samyagmArgapuSaH0' // udyApA-pracaNDakrodhAH satsAdhUn suvihitayatIn na zAmyanti-na sahante / kiMviziSTAn satsAdhUn ? samyamArgapuSa:jJAnAditrayasya mokSapatho syavistArakAn samyagjJAna-samyagdarzana-samyakcAritrapatha poSakAn / punaH kiMviziSTAn ? prazAntavapuSaH-rAgadveSAdirahitazarIrayuktAn / punaH kiMviziSTAn ? prItyollasaccakSuSa:-prasannotphallanayanAn sarvatra sadayAvalokina ityrthH| punaH kiMviziSTAn ? zrAmaNyarddhimupeyuSaH-paJcamahAvratasampattiM AseduSa:-pazcamahAvratAniprANAtipAta-mRSAvAdA-dattAdAna-maithuna-parigrahANAM tyAgastasya sampatti upagatAniityarthaH / punaH kimbhUtAn ? mayamuSaH-nirahaGkAriNaH / punaH kimbhUtAn ? kandapekakSa. pluSa:-manmathazuSkatRNadAhinaH / punaH kimbhUtAn ? siddhAntAvani tasthuSa:-jinoktasamyagmArge sthitAn tatparAnityarthaH / punaH kimbhUtAn ? zamajuSaH-zAntiyuktAn punaH kimbhUtAn ? satpUjyatAM jagmuSaH-vivekajanArAdhyatvaM prApitAn / evaM guNaviziSTAnapi sadyatIn udyapaH-prabalakopAH na zAmyati- na sahante ityarthaH // 31 // devIyatyurudoSiNaH kSatamahAdoSAnadevIyati // 32 // vyAkhyA-'devIyatyu0' 'aho' ityAzcarya jano-lokaH aguNAgraNyaM aguNabhaNDAraM sva-AtmAnaM kRtArthIyati-kRtArthamivAcarati-AtmAnaM vihitasakalakarttavyamivAcarati, kathambhato janaH 1 mithyAtvagrahila:-prabalamithyAtvagambhIraH pracaNDamithyAtvAbhinivezagrahagrahItaH / punaH kiM karoti ? urudoSiNaH-pracurAparAdhAn devIyati-devAnivAcarati, ye prabaladoSAstAn / devAn-jinasadRzAn manyata ityarthaH / punaH kiM karoti ? kSatamahAdoSAn praNaSTapracurAparAdhAn adevIyati-adevAn ivAcarattiH / punaH kiM karoti ? mUrkhamukhyanivaha-mahAmUrkhasamUhaM sarvajJIyati-sarvajJamivAcarati / punaH kiM karoti ? tatvajJam ajJIyati-SaDdarzanavettAraM mUrkhamivAcarati / punaH kiM karoti ? jainamArgam unmArgIyati-kumArgamivAcarati / punaH kiM karoti ? apathaM-amArga samyak-pathIyati-sanmArgamivAcarati / etAvatA sarvameva viparItAcaraNamAcaratItyarthaH // 32 // ye kecana duSTayatino muktamivAtmAnaM manyante tAn duSayitumAha satrAkRtacaityakUTapatitasyAntastarAM tAmyata // 33 // vyAkhyA-' saGghanAkR0 ' jantuhariNavAtasya kuto mokSaH ? jantava eva For Private And Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hariNAH, teSAM samUhasya kuto mokSaH-kuto nirvANam ? kathambhRtasya jantu hariNavAtasya ? saGghacyAghravazasya utsUtra prajJApakaH svacchandacArI viSayalolupaH sAdhu-sAdhvI-zrAvakazrAvikAsamavAyo bhUyAniha saGgha ucyate, sa eva vyAghraH, yathA vyAghrA yattasya hariNavAtasya mokSaH cchuTanaM na bhavati tathaiveti / punaH kathambhUtasya ? saGghatrA-zrAvakalokena kRtacaityakUTapatitasya bhaktyA tadAyattI kRtAni jinagRhANi, etAnyeva kUTAH mRgabaMdhanayantravizeSAsteSu prativaddhasya / punaH kiM viziSTasya ? antastarAM cetomarmaNi tAmyataH khidyamAnasya mRgo'pi baddhaH san cetomarmaNyatitarAM khidyati punaH kiM viziSTasya ? sanmudrAdRDhapAzavandhanavataH san-tasya saGghasya mudrA caturdazyAdiparvatithayastA eva dRDha. pAzA, tairbandhanaM, tayuktasya / ata eva spandituM-calituM api na zaktasya-na samarthasya / punaH kathambhUtasya muktyai-mokSArtha kalpitadAnazIlatapasa:--vihitadezacAritrAnazanAderapi / etatkramasthAyinaH-etasya-saGghasya kramo-rAtrisnAnAdikA paripATI tdvrtinH| etAvad-bandhanayuktasya tatrApi saMghasArdUlavazasya jantu-hariNavAtasya kuto mokSa ? na kuto'pItyarthaH // 33 // itthaM mithyApathakathanayA tathyayA'pIha kazcit // 34 // vyAkhyA-'itthaM mithyA0 // iha-loke idaM anucitaM-ayogyaM kazcinmAjJAsIt / idaM jinavallame-noktaM saMghapaTTAkhyaM anucimiti mA kazcinmasta kayA? itthaMpUrvoktaprakAreNa mithyaapthkthnyaa-digmbroktmithyaapthprkthnyaa| kathambhUtayA ? tthyyaapi-styyaapi| athAnantaraM kazcin mA kupat-mA krodhaM kArSIt / atha yadyevaM mithyApathakathanena pareSAM krodhazaGkA tadAsau na kathanIya evetyAha-' yasmA 'diti yasmAt kAraNAdetat kimapi digmAnaM kRpayA-anukaMpayA kalpitaM-sakRta-jalpitaM caatizayenoktaM ca / kiM kRtvA ? nRn-mAnavAn prekSya-avalokya / kathambhUtAn nRn ? jainabhrAntyA-'ayaM jainamArgaH' iti mithyAjJAnena kupathapatitAn-kumArgaprasthitAn kasmai kalpitaM ? tatpramohApohAya-teSAM nRNAM pracaNDamohanAzAya / yathA'mI mUDhAH kupathaH svarUpaM vijJAya tatparityAgena satpathaM gRhItvA saMsArasAgaraM tariSyantiIti kRpayA jalpitamityarthaH // 34 // kimapi digmAnaM jalpitam ? iti kathamuktaM yAvatA sakalameva kathaM noktamiti-ataH Aha prodbhate'nantakAlAt kalimalanilaye nAma nepathyato'rhan // 35 // For Private And Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyA-prodbhUta0 yaH kazcit nRSu-manuSyeSu kupodhaM nirasisiSu san kudezanotpAditaM dUrIkartumanAH san duradhve-kumArge doSasaMkhyAM vivakSet-'kumArge etAvat - saMkhyA ko doSaH' iti vaktumicchet sa pumAn ambho'mbhodheH pramitset-pramAtumicchet / veti pakSAntaraM sakalagaganollaGghanaM vidhatset-sakalAkAzasyAtikramaNamicchet / yo'mbho'mbhodheravagAhate, yazca samastaganasyollaghanaM karoti sakumArge dopasaMkhyAM vadati, ato digmAtraM jalpitamityuktaM, tasmAt kubodhaM nirasisiSuH kAruNyAt-'mA'mI saMsArasAgare buDantu' iti kRpAtaH kathambhRte duradhve ? ananta kAlAt prodbhute-anantavarSamAsAdihetunA saMjAte, kalimalanilaye-duHkhamahApAtakanivAse / punaH kathambhUte ? nAma nepathyataHnAmamAtrAcaraNataH arhanmArgabhrAnti -tAvikajinamArgasAdRzyaM dadhAne-vibhrANe / punaH kimbhUte duradhve ? tatvataH-paramArthataH tadabhimare-arhanmArgaghAtake yathA abhimarAH pracchannaghAtakA; svaveSeNa rAjadikaM hattumazaknuvanto veSaparivartanaM kRtvA rAjAdikaM ninantI tathAete'pi gRhasthaveSeNAInmArgocchedaM kartumapArayaMto yati-veSeNocchedayantItyarthaH // 35 // na sAvadyAmnAyA na bakuza-kuzIlocitayati, // 36 // vyAkhyA-tathA 'na sAvadyA0' iha-pravacane ete yataya-sAdhavaH adyApi duHSamA kAle'pi sUtraratayaH syuH-siddhAntAdhyayanAdhyApana-vyAkhyAna-pravaNaparAyaNAH bhveyuH| kimbhUtA? yena sAvadyAmnAyAH na spaapsNprdaayaaH| punaH kimbhUtAH na bakuzakuzIlo. cita yati-kriyAmuktAH bakuzaM zabalamaticAreNa samalaM prakramAcAritraM, tathA kutsitaM caraNaM yeSAM, teSAmucitA-yogyA[kriyA]sAdhu-sAmAcArI tayA na yuktA-na sahitAH, kutsitayati kriyArahitA ityarthaH / puna: kiMviziSTAH ? madamamatAjIvanabhayaiH-na yuktAH-jAtyAdi madamamatA-gRhasthAdipu jIvikAnirvAhastasmAd bhayaM yeSAM te tAdRzA na / punaH kiM viziSTAH ? na saMklezAvezA-na raudrAdhyavasAyotkarSAH, punaH kiM bhUtA na kadami nivezAH' na kutsitamAnasA grahavantaH, punaH kathaM bhRtA ? na kapaTapriyAH na mAyAvallabhAH, etAvatA duHSamAkAlaprabhAvAd anyatkartumapArayaMta ityarthaH / / 36 // saMvinAH sopadezAH zrutanikapavidaH kSetra-kAlAdyapekSA // 37 // vyAkhyA- 'saMvinAH so0' asmin-jinazAsane satsAdhavaH-suvihitamunayaH vandyAH / kiMviziSTAH satsAdhavaH ? saMvinAH-nirvANecchavaH / punaH kiMviziSTAH ? For Private And Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sopdeshaaH-dhrmopdeshttpraaH| punaH kiMviziSTAH 1 zrutanikaSavidaH-zAstrarahasya nipuNAH punaH kimbhUtAH kSetrakAlAdyapekSAnuSThAnA:-dezakAlAnusAreNa vihaaraadikriyaarmbhinnH| punaH kiMviziSTA ? zuddhamArgaprakaTanapaTavaH-yathArthazrutapathaprakAzanadakSAH yathArthameva zAstra. pathaM prkaashyntiityrthH| punaH kiMviziSTAH 1 prAstamithyApramAdA:-dUrIkRnamithyA zAstroktayaH / punaH kimbhUtAH ? niyamazamadametyAdi-niyamo-dravyAdyagrahaH, zamaHkaSAyanigrahaH,-dama-indriyadamanaM aucityaM-sarvatra yogyatAnusAreNa vinayAdi prayoktRtvaM, gAmbhIrya-alakSaharSAdivikAratvaM, dhairya-vipatsu api avikhinnatvaM cetaso'vaiklavyaM, sthairyavicArya karaNIyakAritvaM, audArya - vinayAdinA'dhyApanavitaraNaM, AryacaryA-satpuruSakramapravRttitA, vinayaH-abhyutthAnAdinA guruSu pratipattiH, nayo-loka lokottarAviruddhavartitvaM, dayA-duHsthitAdidarzanA[ dArdAnta [ karaNatvaM ] iti dAkSya- dharmakriyAsu nAlasyaM, dAkSiNyaM- saralacittatA, tato dvandvasamAsaH, ebhirguNaiH puNyAH pavitrAH / IdRzAH sAdhavo vandanIyA ityarthaH / / 37 // ___sAMprata prakaraNakAraH prakaraNaM samApnuvan-iSTadevatA-vyAjenAvasAnamaGgalaM, sa cAyaM cakravandhena svanAmadheyamAvirvibhAvayitumAha vibhrAjiSNumagarvamasmaramanAsAdaM zrutollaGghane // 38 // vyAkhyA-ahaM jinaM vande-tIrthaGkaraM namaskaromi / kimbhUtaM ? vibhrAjiSNuM-pratyantaM virAjamAnam / punaH kimbhRtaM ? aga - garva rahitaM / punaH kimbhUtaM ? asmaraM-jitakandapaM / punaH kimbhUtaM ? anAsAdam-avasannatAzUnyam / punaH kimbhUtaM ? zrutollaGghane sadjJAnAmaNizAstrollaGghane kevalajJAnamUrya / punaH kathambhUtaM ? yaravapuHzrIcandrikAmezvaraM-zreSThazarIra-kArtikakaumudInakSatranAthaM, punaH kimbhUtaM ? vayaM-stutyaM, katham ? anekadhA bahudhA, kaH ? asuranareM:-detyamanujaiH, na kevaladaitya manuSyaH zakreNa ca-indreNa ca / punaH kathambhUtaM ? enacchidapApachettAraM / punaH kathambhRtaM ? viduSAM-paNDitAnAM dambhAri-pApaNDaza. punaH kathambhRtaM ? sadA-sarvadA ekAntaraGgapradaM, kena ? suvacasA-madhuragirA sadasannityAdirUpatayA anekAntaraGgapradAtAram / atra zloke sayatnena cakrabandha udbhAvanIyaH // 38 // cakramidamAsannam / / jinapatimatadurge kAlataH sAdhuveSaiH, // 39 // vyAkhyA-'jinapatimatadurge.' adhunA-idAnIM tairviSayibhiH iyaM svaganchasthitiH aprathi vistAritA / kasmai ? svArthasiddhyai-nijakAryaniSpattaye, kevalaM svazaH For Private And Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 43 janajaDAnAM zrRGkhaleva AtmA''yattI kRtA ye mUrkhajanAH teSAM bandhanAya zRGkhaleva - nigaDa iva | kasmin sati ? mAdhuveSaiH- dhUrteH jinapatimatadurge- arhacchAsanaprAkAre abhibhUte sati, arhacchAsanameva durgaM prAkAraH "koTa" iti bhASayA tasmin viSayibhiH - kAmibhiH upadrute sati yadA bhagavacchAsanameva durga prakAraH dhUrteH upadrutaM tadA taiH dhUrteH iyaM gaccha sthitiH nijagaccha - mudrA vistAritetyarthaH / kutaH abhibhUte sati ? kAlataH duHSamAkAladoSAt / kaiH ? bhasmakamlecchasainyaiH, yathA mlecchasainyaM kasmizcidapi durge svabhujabalena gRhIte dravyArthaM tadantarvarttinAgarikalokabandhanAya zRGkhalA prasArayati ca tathA liGginaH svakAryArthaM mUrkhajanabandhanAya gacchasthitiM prasAritavanta ityarthaH // 39 // saMpratyaprati kuGghavapuSi projRmbhite bhasmaka // 40 // vyAkhyA 'saMpratya - pratime 0 ' // itthaM - amunA prakAreNa lokaiH vayaM kadarthyAmaheupahasyAmahe / kayA ? sadAgamasya kathayApi - zuddha siddhAntadharmasya dezanAvicAramAtre / kiM kRtvA ? ekIbhUya - ekamataM kRtvA / kathambhUte lokaiH 1 tadAjJAparaiH - moharAjAjJAparaiH / kasmin sati ? moharAjakaTake prauDhiM jagmuSi sati, ko'rthaH ? mithyAjJAnarAjasainye prauDhatAM yAti sati / na kevalaM moharAjakaTakai prauDhiM jagmuSi sati prAguktakasaGghazarIre projjRmbhite sati - abhyudyate sati punaH kasmin sati ? durantadazamAcaryam - asaMyatapUjAlakSaNam, tasmin visphUrjati sati / kusaGghavapuSi / kimbhUte ? saMprati - adhunA apratime - amaDaze kathambhUte dazamAzcarye ? bhasmakamlecchA tucchabale - bhasmarAzituruSkAdhipatisainyaiH - bhasmako bhasmarAzigrahaH, sa evAIcchAsanaratAnAmekavAghAvidhAyitvAt mle cchAH-turukAsteSAM sainyaiH / yathA kazcinmahArAjAdhirAjo mlecchA mahA sAmantairbhUmaNDalaM sAdhayati tathA ayamapi moharAjA bhasmakAdibhirjinazAsanamatilaGghayatItyarthaH // 40 // vRttikAra - prazastiH / ka jinavallabhasUri sarasvatI, kva ca zizormama vAgUvibhavodayaH / zukavacodimAM sujanAH khalu, zravaNayoH kutukAt prakariSyatha // 1 // yenAvRtaM jagadidaM karuNAtmakena // 2 // zrIvIradAsa iti vIra jinezvarasya pAdAbjapUjanaparAyaNacittavRttiH / zrImAnabhUdamala kIrtivitAnakena tasyAtmajo'bhavadanantaguNAH samagra-samyaktva saMgraha vitrarddhita puNyarAziH / zrIman hamIra iti dhIrataraH zarIraH, vAk karmahadbhiranizaM jinapUjanAyaH // 3 // For Private And Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tatputro'tipavitrakarmanirataH sadvidyayA sarvataH, ____ khyAtaH SoDazahAyano'pyaracayat TIkAM sphuTAmidhAma / lakSmIsena iti prasiddhamahimA devAn gurunarcayan , jIyAjjIvadayAparaH paraparItApA'rtihantA varaH // 4 // " atha samarthanA vimale zrAvaNamAse, varSe tri-mahiSu-candra-(1513) saMguNite / kRtavAn lakSmIsena,-TIkA zrIsaGghapaTTasya" // 5 // athAMka 501 // SEXESXSXSXSXXXXSSSXXSEXSEE ra // iti zrIlakSmIsenakRtA zrIsaGkapaTakaTIkA sampUrNA // TESOSSSXSSSSXXESXXSASXSXEG For Private And Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ahaMm nmH| zrIjinavallabhasUriviracitaH zrIharSarAjopAdhyAyavihitaladhuvRttiyutaH zrIsaMghapaTTakaH vande zAntijinaM zAnti-karaM karmotkarojjhitam / mahodayendirodAraM, vighnasaGghAtaghAtakam // 1 // bhitvA duSkarmadurga zamadamabalataH sAdhikadvAdazAbdaileMbhe tIrthaGkarazrIH sadatizayavatI lIlayA yena nRbhyaH / bhaktebhyazca pradattA sa suramaNiraho ! ! iSTadastvaM hi sArva stenAlaM mAM kuruSva svavimala kamalAla kRtaM varddhamAnaH // 2 // jinavallabhasUrIndraH, kRtaH zrIsaGghapaTTakaH / tad vyAkhyAmalpadhIH kurve, bRhaTTIkA'nusArataH // 3 // vyAkhyA-atha 'saGghapaTTa[ka] ' iti kaH zabdArthaH 1, ucyate-' saGghasya' jJAnAdiguNasamudAyarUpasya-sAdhvAdezcaturvidhasya 'paTTako' vyavasthApatraM, yathA rAjAdayaH svaniyogibhyo vyavasthApatraM prayacchanti ' anayA vyavasthayA yuSmAbhirvyavaharttavya '-miti, evamihApi sAkSAdvipakSadoSadarzanadvAreNa svapakSasusaGghasya vyavasthA vakSyamANA daryata iti saGghapaTTakaH / tatrAdi-ittam vahnijvAlAvalIDhaM kupathamathanadhIrmAturastokalokaH // 1 // vyAkhyA-'stumaH' praNumaH, asmat ya-prayujyamAne'pyuttamapuruSaprayogakathanAdvayamiti kartRpadaM svayamiha jJeyaM, kaM ? devaM, dIvyate-stUyate zakrAdibhiriti deva; sa cAtra prakaraNAt-aviSTadevatAtvena stavAhatvAjinaH, so'pIha kamaThatapoduSTatAspaSTanalakSaNAsAdhAraNavizeSa[Na]yogAtpArzvanAthaH / taM devaM stumaH, yo jagAdeva' pratipAdayAmAseva / iva zabdo['tra utprekssaadyotkH| kiM ? iti tadevAha-vidhuramityAdi / 'prAjJaiH' prekSAvadbhiH 'kArya' vidheyaM 'kupathaskhalana' sarvasAmarthena pUrvAparA'visaMvAdizAstraviruddhamatanirAkaraNaM / For Private And Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kiM kRtvA ? 'prapadya aGgIkRtya, kiM ? ' vidhuramapi-vyasanamapi / apiH sambhAvane, etatsambhAvayati sati sAmarthya svApAyazaGkayA kupathaskhalanA'vadhIraNa tvanantajIvasaMsArakAraNatvena mahate'narthAyeti / kasya vidhuraM ? 'svasya' AtmanaH kathaM ? sadyastatakSaNAt / kiletyAptavAde / kasmAdevaM jagAdeva ? ityata Aha-kAruNyAmRtAbdhiH-'kathamayaM jano mayA kumArgapathAduddharaNIyaH' iti kRpApIyUSasAgaro bhagavAn / nahi lokakRpAM vinA kazcitsvakaSTamaGgIkaroti / kiM kurvANa evaM jagAdeva ? ityata Aha-'spaSTayan' prakaTIkurvan , kiM ? kamaThamunitapaH-kamaThAbhidhAna-laukika-tapasvi-pazcAgnirUpa-kaSThAnuSThAtA 'duSTaM praannivdh-laabh-puujaa-khyaatikaamnaadidossyuktN| kathaM duSTaM ? uccairatizayena / kiM kRtvA ? 'sandarya' darzayitvA, kaM ? 'nAga paJcAgnitaponimittajvalitAgnikuNDAntarvarti kASThakoTaramadhyagaM bhujaGgaM / kiM viziSTaM ? 'vahnijvAlAvalIDhaM nirantaraM prajvaladvadbhijvAlAvyAptaM arddhadagdhamiti yAvat / kva ? 'agre purataH, kasyAH ? 'mAtuH svajananyAH, na kevalaM mAtuH, tathA samastalokasya / kasmAtsakalajanamadhye bhagavAMstattapastirazvakAra ? yataH 'kupathamathanadhI:' asnmaargoccheddkssH| evaM jJAnabala-jJAtakamaThavidhAsyamAnajaladharadhArAsampAtAdisvApAyAbhyupagamenApi kamaThatapaso duSTatvaM spaSTayatA'rthAdetatpratyapAdi-- yat mad vad bhavadbhirapi kumArgaskhalanaM svakaSTAGgIkAreNApi kAryamiti vRttArthaH / / 1 / / tadevamiSTadevatAstavamabhidhAya-idAnIM saGghavyavasthopadezatacaM kathanIyaM, tacca yogyapuruSasya pratipAdyamAnaM sAphalyamAsAdayet , tenopadezarahasyabhaNanayogyaM zrotAraM nirUpayitumAha kalyANAbhinivezavAniti guNagrAhIti mithyApatha // 2 // vyAkhyA-'ucyase' upadizyase, tvamiti yuSmado zrotRnirdezaH, mayeti krturaatmnirdeshH| tatazca bhoH zrotaH! mayA tvaM saGghavyavasthA pratipAdyase ityarthaH / kasmAd ? ityAha-kalyANAbhinivezavAniti / iti zabdA atra sarve'pi hetvarthAH / kalyANa:-zubho'bhiniveza:-AgrahaH, sadgraha ityarthaH, tadvAn , sadgrAhiNo hi sadupadezaratnazravaNe paramAnandaH samullasati 1 / tathA guNagrAhIti-alpIyaso'pi guNasya grahaNapravaNaH, doSaikagrAhiNo hi avidyamAne'pi doSe tagrAhakatvameva syAt 2 / tathA mithyApathapratyarthIti, mithyApatho vakSyamANo yathAchandaprarUpitotsUtramArgaH tasya 'pratyarthI' virodhI, utsUtramArga zrotumapyanicchuH, utsUtrapathAbhilASukasya yathArthasiddhAntopadezastrAsAya syAt / tathA vinIta iti gurvAdiSvabhyutthAnAdi karaNalAlasaH, vinItAyaiva For Private And Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org w 47 guravaH siddhAntatatvaM kathayanti 4 / tathA azaTha iti - RjusvabhAvaH, gurvAdiSu jIvikA (nihi: ti) nirapekSa pravRttirityarthaH zaTho hi na vidyAyogyaH 5 / tathA aucitya kArIti Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - lokAgamAvirodhena gurvAdiSu yathAnurUpaM vinayAdipravRttiraucityaM tatkaraNazIlaH, aucitya - hInasya zeSaguNAH santo'pi kA zakusumamaGkAsAH 6 / tathA dAkSiNyIti, dAkSiNya-manukUlatA-janacittAnuvartitvaM, tadvAn, nirdAkSiNyo hi bandhUnAmapyudvegakRt 7 / tathA damiti - jitendriyaH, ajitendriyo hi gurusevAyAmapi mandAyate / tathA nItibhRditisadAcAraparAyaNaH, tadvato hi sarve'pi sAhAyyaM bhajante [ saMdatte ] 9 / tathA sthairyIti, sthairyaMkAryArambhenautsukyaM, tadvAn, utsukA hi rAmasyena kAryamArabhamANAH zAstAramapyudve jayanti 10 / tathA dhairyati, dhairya - Apatsvapi manaso'kSobhyatvaM tadvAn, adhIro'pi vinAkulitacetA gurumapi hIlayati 11 / tathA saddharmArthIti, sa [ v ] na ( 1 ) - zobhano dharmolokapravAharahita AjJAnugataH zuddho mArgaH, tasyArthI - gaveSaka : 12 / tathA vivekavA niti, pAriNAmikyA buddhyA yuktAyuktavimarzo vivekaH, tadvAn 13 | tathA sudhIriti, sudhIH- prAjJaH, ajJe hi vaktA'pi gururna kiJcitsaMskAramAdhAtumiSTe 14 / tadevaM pUrvodita sakalaguNagrAmasampannaH tvaM bhoH zrotaH !, tato mayopadeza sarvasvaM zrAvya se iti vRttArthaH || 2 || idAnIM yogya zrotAraM prati yadvaktavyaM tatprastAvanAmAracayituM vRttadvayamAha - iha kila kalikAlavyAlavaktrAntarAla || 3 || protsarpadbhasmarAzigraha sakhadazamAzcarya sAmrAjyapuSyan // 4 // vyAkhyA - evaM vidhe prANivarge sati sAdhuveSaiH so'yaM ' panthAH ' mArgaH aprAthIti sambandhaH / ' atAni ' vistAritaH, ko'sau ? ' panthAH ' svecchAkalpitaM mataM ' sa ' iti sakalajanaprasiddhaH 'aya' miti idAnIM pratyakSopalakSyamANaH / kathamaprAthi 1 'abhitaH ' samantAd bhUridezeSvityarthaH / kaH ? sAdhuvepaiH, sAdhoH suvihitasyeva veSorajoharaNAdi nepathyaM, na tvAcAro, yeSAM te tatheti, sanmuniliGgamAtradhAribhiH / kuta etadityAha - viSayibhiH, viSayavanti saMsAraguptau badhnanti AsevinaM prANinamiti viSayA:zabdAdayaH tadvadbhiH, viSayAsaGgo hi yatInAM dIkSayA viruddhyate / kiMrUpaH panthAH 1 [[jinoktipratyarthI.] jinAnAmukti - rvacanamAgamaH tasya 'pratyarthI' virodhI / kasmAdevaM vidhaH panthAH prathitastaiH saGkliSTetyAdi, sakliSTaH - sAtatyena dhArmikajanopatApakarttA raudrAdhyavasAyavAn, dviSTo - matsarI - guNavad guNadhvaMsanapraguNabuddhiH mUDho heyopAdeyavimarza zUnyaH, prakhalaH- prakarSeNa pizunaH guNavad guNAsahUSaNoropaNa caturaH, jaDo-durmedhA yo jana-s na - steSAmeva For Private And Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir caturvidhaH sa saJcastasyAmnAyA-ziSyapraziSyAdisantAnaH tatra raktAH-prItimantaH, yadvA sakliSTAdivizeSaNopeto jano nAma suvihitasaGghatasyAmnAyo-gurupAramparyAgatazrutaviruddhAcAraNA, tatra raktAH-pakSapAtinasteH, na hi svasadRzajanAcaritaM prAmANyena pratipadyante, ata eva evaMvidhA jinoktapratyarthinameva mArga prathayanti / atha dIpyamAne sUrye iva pAramezvare pathi kuta evaM prathanasya tamasa ivAvakAzastatrAha- jagati' loke 'viralatAM' stokatAM-alpajanAbhyupagamanIyatA 'yAti' prApnuvati sati / kasmin ? jainendramArgebhagavatpraNIte zuddha pratizrotasi pathi / kasmAdetat ? ityata Aha-protasarpadityAdi, protsapait-zrIvIramuktisamaye tajanmarAzisakrAntyA tatpakSasaGghasya bAdhAvidhAyitvAt projjRmbhamANo bhasmarAzinAmA-maGgalAdivat krUragrahastasya 'sakhA' mitraM, rAjAditvAt / tatazca protsarpadbhasmarAzigrahasakhaM yaddazamAzcaryam-asaMyatapUjAlakSaNaM / atra ca sakhyaM bhasmarAzidazamAzcaryayolaukikasakhayoriva dvayorapi sAhacaryeNa duSka[ aikakA]ryakAritvaM yathAchandaprAbalyakAritvena mithyAtvapoSastasya sAmrAjyamiva, sAmrAjyaM yathA rAjJaH kasyacita sakala-maNDalAdhipatyaM[ripuvi]jayapurassaramAjJaizvarya sAmrAjyamucyate, evamihApi suvihita jana-tiraskAreNa sakalalokasyAsaMyatajanavazavartitvaM dazamAzcaryasya sAmrAjya, tena 'puSyad' edhamAnaM-varddhamAnaM 'mithyAtvaM' atatve tattvapratipattirUpaM, tadeva 'dhvAntaM' andhakAraM, samyagjJAnAvalokana-nirAsakSamatvAt , tena 'ruddhe' vyApte jainendramArge / atha ka sati jaine. ndrmaageN| mithyAtva[dhvAnta]ruddhatvAdviralatA prApte? ityAha-iha kiletyAdi, iha-jagati, kila-zabdArthastvagre vakSyate, prANivarge-mAnavasamudAye sati / kiMrUpe ? lokoktyA kali. kAlo jinoktyA duHSamAkAlastena, kalikAla eva-duHSamAkAla eva nikhilAnAcAragaralanilayatvAd vyAla:-sarpastasya 'vaktrAntarAlaM' vadanamadhyaM, tatra sthiti' avasthAnaM 'juSate' sevate yaH tasmin / ata eva tattveSu bhagavatpraNIteSu jIvAjIvAdiSu 'prItiH etAnyeva vAstavAni tatvAni, na tu kutIrthikapraNItAni, [iti] cetasaH pramodaH / tathA 'nIte' yA'yasya-sadAcArasya 'pracAraH' pravRttiH / tatazca gatau-yathAkramaM kudarzanAbhyAsa-durvidagghatvena pramAdAkrAntatvena ca naSTau [tava]prIti-nIti-pracArau yasya sa tathA, tasmin / tathA, 'prasarat' tathAvidhagurusampradAyAbhAvAt-prAdurbhavad 'anavabodhaH' samyaksiddhAntArthAparijJAnaM, tena parisphurantaH kApathAnAM 'oghA' samUhAstaiH 'sthagitaH' tiraskRtaH sugaterapavargalakSaNAyAH 'so' niSpattiryasya sa tathA, tasmin / 'samprati' idaanii| kileti sambhAvane, sambhAvyate etat yatkalikAlAnubhAvAt sampratyevaMvidhe prANivarga iti vRttadvayArthaH // 3-4 // For Private And Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir idAnIM yogyazroturagre sAdhuveSakalpite pathi dazabhiH tatprarUpitaM dharma kathayan tasya ca karmanirmUlanakSamatvamasambhAvayan idamAha yatraudezikabhojanaM jinagRhe vAso vasatyakSamA // 5 // vyAkhyA-atra pathi ayaM dharma:-cetkarmaharo bhavet tadA merurabdhau tarediti smbndhH| ' atra' asmin pratyakSopalabhyamAne ' pathi' mArge liGgikalpite mate dharmaaudezikabhojanAdiH, ayaM cet ' yadi 'karmaharo' jJAnAvarNAdidhvaMsadakSo ' bhavet / syAt tadAnIM merurlakSayojanamAna:-parvatarAjaH 'abdhau' sAgare taret / ayaM ca 'nidarzanA. laGkAraH-tatazcAyamarthaH-samudre pASANa khaNDasya taraNamasambhavi kiM punarmeroH 1, tato yathA meroH samudrataraNamaghaTamAnaM evamasya dharmasya karmaharatvamiti / ' yatra' yasminpathi, kiM ? yatInAmaudezikabhojanAdirdharma iSyata iti sarvatra kriyA'dhyAhAraH / tathA ' uddezena' vikalpena-yatInmanasi kRtvA nivRttaM-niSpAditaM audezikaM / krItAdikatvAd-ikaNa / tacca tadbhojanaM cAzanAdi / yadyapi siddhAnte audezikazabda udgamadoSadvitIya bhedArthaH zrUyate, tathApIha vakSyamANavRttArthaparyAlocanena AdhAkarmaNi varttate, tasyaiveha kevalayatinimitta vidhIyamAnatvena mahAdoSatayA vivakSitatvAt , uddezanivRttasya ca sAmAnya vyutpatyarthasyobhayatrApi samAnatvAt / atra yatInAmaudezikabhojanagrahaNe yathAchandA yuktiM darzayanti-pUrva hi bahavo'tyantaM dAnazraddhAlavaH zrAddhA abhUvan , tena yatInAM prAsukaiSaNIyenApi bhaikSyeNa nirAbAdhaM nirvAho'bhUt , idAnIM duSSamAkAladoSAt daridratAmalpatAM ca gacchatsu zrAddheSu aidaMyugInamunInAM tathAvidhazaktisaMhananavikalAnAM zuddhena bhaktAdinA saMyamanirvAhAbhAve yadi kazcicchaddhAlustIrthAvicchedamicchuH zrAddhaH sAdhusaGghanimittakRtabhaktAdinA'pi dharmAdhAraM zarIramavaSTambhayet tadA ko doSaH ? AtmA ca yatinA yathA kathaJcana rakSaNIyaH, tasmAdyatInAmAdhAkarmikabhojanamaduSTaM, saMyamazarIropaSTambhakatvAt ,klpgrhnnvcchuddhbhojnvdvaa| tathA yatibhirAdhAkarmikabhojanaM vidheyaM, zrAddhazraddhAvRddhihetutvAt , dharmadezanavaditi prayogAvapyupapadyate 1 / tathA 'jinAnA' arhatAM gRhaM, tatra 'vAsaH' sarvadA'vasthAnaM / iha kecitsukhazIlatayodhatavihAraM kartumazaknuvanto yatInAM caitya eva sadA'vasthAna yuktamiti pratipedire, te cAhuH-tasmAt idAnIM jinagRhavAsa eva sAdhUnAM saGgataH pratibhAti, na ca tatrAdhAkarmikAdayo doSAH, tIrthakarArtha kRtatvAt / caityam-idAnIntanamunInAmupabhogayogyaM, AdhArmikadoSarahita. tvAt , zuddhAhAravadityAdi / tadevaM sUkSmadRSTyA vimRzatAM viduSAM citte caityavAsa evedA For Private And Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nIntanamuninAM saGgatimaGgati 2 / tathA vasatyakSameti, vasatau-paragRhe nivAsaM prati. akSamA-mAtsarya, AdhAkarma-strIsaMsaktyAdidoSajAlarahitajinagRhavAsalAme AdhArmikavasativAsasya atyantamanucitatvAt / ko hyunmattaH pathyAzanaprAptAvapathyamaznIyAt , tasmAsparagRhavasatirasamIcinA'dhunAtanayatInAM / yazcAgame paragRhavAsaH zrUyate sa tAtkAlikasAtvika yati atyapekSayeti 3 / tathA 'svIkAraH' svAyattApAdanaM, keSu ? ityAha-'artho' draviNaM 'gRhasthaH zrAddhaH 'caityasadanaM ' jinagRhaM tato'rthazcetyAdi dvandvaH, teSu / tatra dravyasvIkArasyAgame niSiddhatve'pi sAmpratayatInAM tatsvIkAro yuktaH, taM vinA glAna-paracakradurbhikSAdyavasthAyAM bheSajapathyAdyanupapatteH / prAyeNa gRhamedhinAM kAladoSAnirddhanatvena nirddhamatvena ca yaticintAdyavidhAnAt , tenArthasvIkAraH sAmpratikamunInAM saGgata ivAbhAtIti 4 / tathA zrAvakasvIkAro'pi adyatanamunInAmutsargApavAdapadavidurANAM na niyuktikH| pUrva hi kAlasya sausthyAdatizayavatpuruSabAhulyAJjanamatabAhyA api janAH zvetAmbarabhikSubhyaH sabahumAna bhikSAdikaM viteruH, sAmprataM tu jainamArgavaimukhyena teSAM tathAvidha zvetAmbaraditsAyA abhAvAt , ataH zrAddhasvIkAraM vinA bhikSA'vAterapyanupapattayuktaH samprati zrAddhasvIkAraH 5 // tathA caityasvIkAro'pi munInAM samIcInaH, samprati gRhasthAnAM caityacintAM prati niravadhAnatayA yatisvIkAramantareNa kAlena tadbhaza sambhavAt mArgalopaprasaGgena cAgame tvarthApacyA tatsvIkArasyAbhidhAnAt 6 / tathA na vidyate 'prekSitaM ' cakSuSAnirIkSaNaM, AdizabdAtpramArjanaM rajoharaNAdinA yatra tadAsanaM viSTaraM syUtagabdikAdau zuSiragambhIrasiMhAsanAdau ca pratyupekSaNAdi yatInAM na zuddhyati, tena ca tatra na kalpate upaveSTuM / caityAvAsinazcaivaM pratipadyante-pravacanaprabhAvanAhetostAdRzAsano. pavezanasyApi sAdhiyastvAta, pravacanaprabhAvanAyA: pradhAnadarzanAGgatvena yathAkathazcana vidheyatvAt / tataH siddhamidaM-AcAryANAM gandikAdyAsanamupAdeyaM, pravacanaprabhAvanAGgatvAta , sammatyAdipramANazAstrAdhyayanavat 7 / tathA 'sAvA' sapApaM 'AcaritaM' AcaraNA, tatra 'Adara!' agrahaH / AcaraNA hi niravadyaiva pramANaM, eSA tu sAvadyA, gR[hi]ha (?) digbandhAdyAcaraNAdyabhyupagame yatestadvidhIyamAnanikhilapApArambhAnumatyAdyApatteH, tathA hyeSA caityavAsibhirAdRtA, yatasteSAmayamAzayaH-prAyeNa sampratitana-yatInAM gRhasthAnyo'nyAkRSTyA kalahenAvyavasthayA sarvamasamaJjasamApadyate, tasmAdeSA'pyAcaraNA'dyatanakAlApekSayA yuktimatIti 8 / tathA 'zrutasya' siddhAntasya ' panthA' maargsttraavjnyaaanaadrH| te hyevamAhuH-bhagavatsiddhAnto hi naikAntaniSTho, vihitAnAmapi keSazcidanuSThAnAnAM kvaciniSedhAt niSiddhAnAmapi kvacidvidhAnAt , ato na AsthAM kRtvA kevalayA siddhAntavyavasthayA kimapi kartuM parihatuM vA pAryate, tenAgamabahiSTA'pi kAcitsukumAra For Private And Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kriyA adyatanasAdhupravartitA vivekinAM niHzreyasAya bhaviSyati, kiM zruteneti 9 / tathA 'guNiSu' jJAnAdivatsu yatiSu 'dveSadhIH' mAtsaryabuddhiH, svayaM nirguNAnAM tadguNAnasahipNUnAM tadupajighAMsayA duSTA matiriti ete ca paragRhavAsino dhArmikaM manyA AtmAnamevaikaM guNairutkarSayanto nikhilAnapyaparAn dUSayanta aidaMyugInaM saGghamapyavamanyamAnAstatpravRtti dUreNa pariharanto lokavyavahAramapyajAnAnAH saGghavAhyA eva, atassarvathaivaite ucchettavyAH , dveSa evaiSu zreyAn 10 / "gautamAdiSu vartitvA-tAdRzeSu yatidhvaniH / kathameteSu varteta ?, nirguNeSvaJjaseti cet ? // 1 // " "kalpakSoNiruhAM yadvad, guNAyoge'pi vartate / nimbAdiSu tarudhvAno,vinA vipratipattitaH // 2 // " "yathA ca jAtyaratnAnAM, guNAbhAve'pi tAdRzAm / kAce sAndrAMzu cAracikye, maNizabdaH prayujyate" "gautamAdiguNAyoge-'pIdAnIntanasAdhuSu / udyacchatsu svazaktyaivaM, pravartyati yatidhvani // 4 // " ___ iti vAstava kSAntyAdidazavidhayatidharmasparddhayaiva yathAchandaiH pradarzito dharmo'yaM cetkarmaharo bhavedityAdi pUrvavyAkhyAtamiti vRttArthaH // 5 // idAnImetAni dazadvArANi yathAkramaM kathayan prathamaM tAvajIvopamardAdyanekadoSaprakaTanapUrvamaudezikabhojanadvAraM pratyAkhyAtumAha SaTakAyAnupamRdya nirdayamRSInAdhAya yatsAdhitaM // 6 // vyAkhyA-kaH 'saghRNo' dayAlurvidan-saGghAdinimittametanniSpannamiti jAnan iheti pravacane 'jighatsati' attumicchati / "adeH sanantasya ghasAdeze ruupN"| kiM tat ? 'saGghaH' sAdhusAdhvIrUpaH zramaNagaNaH AdizabdAdekadvitrAdizramaNaparigrahaH, tasya bhaktatatkRte nivRttamazanAdi, nAmeti kutsAyAM, atIva kutsitametadbhaktaM yatInAM, jAnato muneH kRpAlorevaM vidhaM bhaktaM bhoktuM na kalpata ityarthaH / kathaM tatkutsitaM ? ata AhayatsAdhitaM, tacchabdasya yacchabdena nityAbhisambandhAt , tatazca yadbhaktaM ' sAdhitaM' niSpAditaM, gRhastheneti zeSaH / kiM kRtvA ? 'AdhAya' uddizya, kAn ? 'RSIn ' yatIn , yatibhyo mayaitaddeyamiti citte kRtvetyrthH| atha niravadyavRttyA yatinimittaM kRte'pyasmin ko doSaH ? ityAha-' upamRdya ' vidhvasya 'SadkAyAn ' pRthivyaptejovAyu-vanaspati-trasAkhyAn SaDvidhajIvanikAyAn / kathamupamRdya ? ityAha-nirdayamiti kriyAvizeSaNaM / nanu bhavatvetadyatyartha sAdhitaM kutsitaM, tathApi siddhAntAniSedhAnna For Private And Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dRSyatItyAha-'zAstreSu' prantheSu nizIthAdiSu ' pratiSidhyate ' yatibhojyatayA nivAryate yadbhaktaM, kathaM ? asakRt-atyantaduSTatAkhyApanAya muhurmuhuH, tathA ca AhAropadhi-vasatyApAkarmavicArAvasare nizIthe'bhihitaM" ee sAmamayaraM, AhAkammaM tu giNhae [bhuMjai] jou / so ANA aNavatthaM, micchattavirAhaNaM pAve // 1 // " tathA piNDaniyuktAvapi--- "AkammaM muMjai na paDikkamae ya tassa ThANassa / emeva aDai boDo,luttavilutto jaha kvoddo||2" dazavaikAlikaniyukAvapi" uhiTukaDaM bhuMjai chakkAyapamahaNe gharaM kunni| paJcakkhaM ca jalagae,jo pIai kahannu so sAhU ? // 3 // " nanvastu evamAgamaniSedhaH tathApi tasya muninA svayamakRtAkAritAnanumatatvAttadA dadAnasya tasya muneH ko doSaH ? ityAha-nistriMzatA' nizzUkatA-nirdayatvaM 'Adhatte' karoti yattattadAdhAyi-nizzUkatAkArakaM yadbhaktaM / ayaM bhAva:-svayamakRtAdhapyAdhAkarmajAnan gRhNAno munirbhaktimad gRhiNaH prasaGgAsaJjanAt atyantagRdhnunizzUkatvena macittamapi na jahyAt , ataH kathaM na doSaH ?, taduktaM"saccaM tahavi muNato, giNato vaDDhae pasaMga se| niddhaMdhaso ya giddho,na muai sajiyaM pi so pcchaa||1 ata eva asyantam etat jihApayiSayA gaNadharA AnurUpyeNa-upamAnAni drshyaamaasuH| tathA cAha-gomAMsAdIti, go:-surabhermAsaM, AdizabdAt vAntocArasugagrahaH terUpamA sAdRzyaM yasya tattathA / yadbhaktamAhu-bruvate gaNadharAH, yathAhi gomAMsabhakSaNaM lokadharmaviruddhatvena mahApApahetutvAdatyantaninditatvAcca vive kinAM sarvathA heyaM, tathA''dhAkarmabhaktamapi, evaM vAntAdiSvapi yathAsambhavaM yojyaM / atheti prakArAntare, yadbhaktaM bhuktvA muniryAti-gacchati 'adho'dhastAt , saMyamAditi jJeyaM, athavA adhogati-narakaM / atra ca vRtte eka vAkyasthenaiva yacchabdena sakalavAkyAthai dIpite yatpratipadaM yacchando pAdAnaM tatsaGghAdibhaktasyAtyantapariharaNIyatA khyApanArtha / yatsAdhvAbhAsai:-idAnIntanakAlApekSayA yatInAmAdhAkarmabhojanamapISyate tadanumAnAbhyAM niSidhyate, tathAhi-yatInAmAdhAkarmabhojanamanupAdeyaM, SaDjIvanikAyopamarda niSpannatvAt , tathAvidha vasatyAdivat / tathA yatInAmAdhAkamabhojanamabhojyaM, dharmalokaviruddhatvAd , gomAMsAdivaditi / evaM copapatrametat-saGghAdibhaktaM yatInA na bhoktavyamiti vRttArthaH // 6 // For Private And Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir idAnI devadravyopabhogadUSaNapradarzanadvAreNa jinagRhavAsanirAkaraNAyAha-- gAyadgandharvanRtyatpaNaramaNiraNadveNuguJjanmRdaGga / vyAkhyA-khalunizcaye, jinagRhe ' arhanmatajJA' bhagavadAgamanipuNA yatayo naiva vasanti, tadAgame tad nivAsasyAtyantaM nivAraNAt , santo-vivekinaH / kutaH 1 ityata Aha-'satI' zobhanA'kRtrimA bhaktiH tasyA 'yogya' ucitaM, tasmin , bhaktireva yatastatra kattuM yujyate / bhaktiyogyatAmeva vizeSato vizeSaNadvAreNa darzayati-gAyadityAdi, gAyanto-bhagavad guNAnevotkIrtayanto 'gandharvAH ' pradhAnagAyanA yatra tattathA, nRtyantI-nATyazAstroktakrameNa karacaraNAdi-aGgavikSepaM kurvatI 'paNaramaNI' vArastrI nRtyakI yatra tattathA, raNanto-mukhamarutAbhighAtAnmadhuraM dhananto 'veNavo' vaMzA yatra tattathA, guJjanto-mArdaGgikaiH pANibhyAM tADanAd gambhIraM svananto ' mRdaGgA' maru[ mura]jA yatra tattathA, prevantyo-lambamAnatvAt mandapavanena kampamAnA devasevArtha viracitAH 'puSpasrajaH' puSpamAlA yatra tattathA, udyat-bhagavatpratimA vilepanArtha vimardanasamucchaladdhadvAreNa prasaranmRgamadaH-kastUrikA yatra tattathA, lasantaH-paTTAMzukamayatvAnmuktAphalAdivicchisi yuktatvAcca dIpyamAnA ullocA-zcandrodayA yatra tattathA, cazcanto-mahAdhanavastrAlaGkArAlaGkRtazarIratvAt bhrAjiSNavo 'janaughAH' zrAvakasaGghA yatra tattathA, tatazca gAyanandharva ca tannatyatpaNaramaNi cetyAdi karmadhArayastasmin / etAni hi bhagavadguNagAnAdIni pravarANi jinagRhe bhaktihetukAni, bhavyAnAM zubhabhAvollAsahetutvAt zraddhAlubhiH kriyante, athaivavidha bhaktiyogyajinagRhe kimiti sAdhavo na nivasanti ? ata Aha'santo' vimyantaH, kuto ? devadravyasya ' upabhogaH ' satataM tatra zayanAsanabhojanAdikaraNena upayogaH tathA 'dhruvA' zAzvatI-yAvajjIvaM athavA 'dhruvaM ' nizcitaM 'maTho' jinagRhajagatIsambaddho yatinimittaniSpanna upAzrayastasya 'patitA' AdhipatyaM-jinagRhalekhyakovAhiNikA karmAntarAdi sakalacintAkAritvenAdhikAritvamiti yAvat / tathA bhagavatpratimA-pratyAsattau bhojana-zayanAsana-niSThIvanAdyavidhikaraNena bhavatyAzAtanA avajJA, tatazca devadravyopabhogazcetyAdi dvandvaH / tAbhyaH / atha gRhiNA bhagavanimittaM svadraviNena nirmApite devagRhe vasato devadravyaM kanakAdikamanupabhuJjamAnasya yateH kathaM devadravyopabhogaH 1, jinadravyaniSpanne hi tatra nivasatastadravyaM sAkSAdbhuJjAnasya gRNhato trAsa syAditi cenna, gRhiNA svadravyanirmApitatve'pi tasmin devArtha kRtatvena devadravyatvAt , tathA ca tatra vamataH sAkSAttaddhanamanupabhuJjAnasyApi munerdevadravyopabhogopapatteH, sAkSAddeva. dravyaniSpanne tu kA vArtA ? iti yatibhirjinagRhe na vAsaH kArya iti vRttArtha // 7 // For Private And Personal Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 54 idAnIM jinAdyAsevitatvena siddhAntoktatvena ca yatInAM paragRhavasatiM vyasthApayan vasatyakSamA dvAraM kAvyadvayena nirasisiSurAha - sAkSAjjinairgaNagharaizca nisevitoktAM // 8 // citrotsargApavAde yadiha zivapurIdUtabhUte nizIthe // 9 // vyAkhyA -- kaH sakarNaH pumAn 'paragRhe' gRhasthagRhe ' vasatiM ' nivAsaM 'vidveSTi ' mAtsaryAt na kSamate - niSedhayati / munipuGgavAnAM suvihitayatInAM na kazcidityarthaH / ayamarthaH-akarNo hi karNau vinA siddhAntoktAmapi paragRhavasatimanAkarNayan dviSyAdapi, yaH punaH ' sakarNaH ' sazravaNaH atha ca sahRdayaH -- paragRhavAsacaityAntarvAsa guNadoSavicAracatura iti, sa paragRhavasatiM yatInAmanumodayatyeva, na tu dveSTi / kiMrUpAM vasatiM 1 'niSevitA' ca soktA ceti karmadhArayaH / kathaM ? ' sAkSAt ' pratyakSaM svayamityarthaH / kaiH 9 jinai - stIrthakRdbhirgaNa dherai - gautamasvAmiprabhRtibhiH / caH samuccaye / jinAdibhiruktA, tAM / tathA sajyate sakyate jano'sminniti saGgaH -gRha-dhana- kanaka tanaya vanitA svajana - parijanAdiparigrahaH, nirgatAH saGgAt niHssaGgAsteSAM bhAvastattA, tasyA ' agrimaM ' mukhyaM ' padaM sthAnaM nInAM paragRhasatiH, athavA nissaGgatAyA ' agrimaM ' maulaM 'padaM' lakSma-liGgamityarthaH "padaM vyavasitatrANa-sthAnalakSmAMhi vastuSu" ityanekArthavacanAt / nissaGgAtA hi munitvalakSaNaM, vahniriva dAhapAkAdisAmarthyasya tasyAzca liGga paragRhavasatiH, nahi svAdhIne vibhave vidvAn kazcitparamupajIvediti / atra ca padazabdasyAvi [ zi ]STaliGgatvAnna vizeSyaliGgatA kiM kurvan vidveSTi 1 ityata Aha- 'jAnan' AgamazravaNenAvabuddhyamAneH / kAM ? zayyAtara ityukti-rbhASA, tAm / siddhAnte hi zayyAtara iti bhASA zrUyate, na cAsau sAdhUnAM paragRhavAsaM vinopapadyate, tathAhi - ' zayyAyA' vasatyA yatibhyo dAnaM, tayA tarati saMsArasamudramiti zayyA tara zabdArthaH paragRhavasatiM vinA yatInAM na kazcitsAdhuzayyAdAne yateta, na ca taraNamastIti zayyAtarazabdasya svArthAlAbhe nirviSayatvApacyA siddhAnte pratisthAnamuccAraNaM kathamiva zobhAM vibhRNAt 1, tasmAdAgame zayyAtarazabdazruterapi paragRhavasatirmunInAM jJAyate / tathA anagArapadaM ca, jAnanniti sambadhyate / caH samuccaye / na vidyate ' agAraM ' gRhaM yasyAsau anagAraH, tatazca anagAra iti padavyapadezaH, zrute nagArapadaM yativAcakaM pratipadaM zrUyate tacca teSAM svAgarAbhAvena parAgAravAsena ca saGgacchate / anyathA svAgArasadbhAve caityavAse vA yathAkramaM yatergRhapatimaThapati-vyapadezaprasaGgenA- nagArapadavaiyarthya mApadyeteti / nanu yadi hi sarvAgame caitya For Private And Personal Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAso'nabhimataH syAttadA paragRhavasatiH kSamyetApi, yadA tu tatra kaciccaityavAse kathite'pi haThenaiva bhavadbhiH paragRhavasatirAsthIyate, tadA kathaM kSamyate ? ityAhacitrotsargetyAdi, yadyasmAt ihapravacane 'nizithe' prakalpAdhyayane pazcamoddezakAdau kimbhUte ? saamaanyvidhirutsrgHvishessvidhirpvaadH| utsargazcApavAdazceti dvndvH| tatazca 'citrau' nAnAvidhau vasatyAdigocarAvutsargApavAdo-sAmAnyavizeSavidhI yatra sa tathA, tatra tathA 'zivapUryA' mokSanagaryA 'dUtabhUta: sandezaharasadRzastatra, bhUtazabdasyAtra sadRzabAcitvAt , 'prAka' prathamaM ' uktvA' pratipAdya 'bhUribhedAH' prabhRtaprakArA 'gRhigRhavasatI: ' gRhasthasadanarUpopAzrayAn pazcAt-caramaM kAraNe tathavidhavasatyalAbhalakSaNe hetau 'apodya' apavAdaviSayI kRtya, tA eveti gamyate / ayamartha:-nizIthe pUrvamautsargikA vasatibhedA yativAsayogyatvena kathitAH, / yathA " mUluttaraguNavisuddhaM, thI-pasu-paMDaka - vivajjiyaM vasahiM / sevija savvakAlaM, vivannae iMti dosAo // 1 // " vicchinnA khuDDaliyA, pamANajuttA u tiviha vasahIo / paDhamabIyAsu ThANe, tasya ya dosA ime huMti // 2 // tathA sAdhvIruddizyoditaM-- "guttAguttahArA, kulapatte stti-mNt-gNbhiire| bhIyaparissamaddavie, ajjA sijAyare bhnnie||1|| " ghaNakuDDAsakavADA, sAgAriyabhagiNimAi peraMtA / nippaJcavAyajogA, vicchinnapurohaDA ( pazcAdvATakAH ) vasahI // 2 // tadalAme pazcAttA evaapvaadoditaaH| yathA-dravyapratibaddhAyAmapi vasatau kAraNe na vastavyaM, tathA cAha " addhANaniggayAI, tikkhutto maggiUNa asiie| gIyatthA jayaNAe, vasaMti to davvapaDibaddhe // 1" " rUvaM AbharaNavihI, vatthAlaMkArabhoyaNe gaMdhe / Auja-naTTa-nADaya, gIe sayaNe ya davammi // 2 // " For Private And Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir " addhANAniggayAI, tikkhutto maggiUNa asiie| gIyatthA jayaNAe, vasaMti to bhAvapaDibaddhe // 3 // " " jaha kAraNe purisesuM, taha kAraNe ithiyAsu vivasaMti / addhANavAsasAvaya-teNesu ya kAraNe vasai // 4 // tata apodya kiM kRtamityata Aha-nyayami, saMyatAnAM nivAsa iti sambandhaH / 'saMyatAnAM suvihitAnAM nivAso-'vasthAnaM nyayamika ? ' agAridhAmni' gRhasthagRhe / kIdRze ? strINAM ' saMsaktiH' sNsrgo-ruupaadyaapaatprtyaasttiH| AdigrahaNAtpazupaNDakAdigrahaH / tad yukte'pi' tatsahite'pi, AstAM tadrahita ityapi zabdArthaH / nanu "baMbhavayassa aguttI" ityAdi vacanAtstrIsaMsaktimati-- " pasupaMDagesu vi iha, mohAnaladIviyANa je hoi / pAyamasuhA pavittI, putvabhavabbhAsao taha ya // 1 // " ityAdi vacanAtpazupaNDakasaMsaktimati ca parasadane vasatAM saMyatAnAM manmathotkalikAdhanekadoSa sambhavAt kathaM tatra vAso niyamitaH ? tatrAha-abhihitA nizIthe pratipAditA yatanA strIsaMsaktyAdi sambhavatkandarpavikArA asat pravRttinivRtipaTIyasI tiraskaraNI kaTAdyantardhAnarUpA ceSTA, yadAha " jIu pabhUyatarA, sappavitti viNivittilakkhaNaM vatthu / sijai vigai jao, sA jayaNANAe viiyammi // 1 // " 'ANAe viiyaMmi 'tti AjJayA-AptopadezanItyA 'vipadi' dravya-kSetra-kAla-bhAvAdItyarthaH / tatkAriNAM' tadudyatAnAM, yathAha " bhAvammi ThAyamANA, paDhamaM ThAyaMti rUvapaDibaddhe / tahiyaM kaDagacilimilI, tassA saiThaMti pAsavaNe // 1 // " " pAsavaNe mattaemuM, gaNe annattha cilimilIrUve / sajjhAe jhANe vA, AvaraNe saddakaraNe ya // 2 // " " jahi appayarA dosA, AbharaNAINa dUra umiyaa| cilimilInisi jAgaraNaM, gIe sajjhAya jhANAI // 3 // " For Private And Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir " addhANaniggayAI, tikkhutto maggiUNa asiie| gIyatthA jayaNAe, vasaMti to dava sAgarie // 8 // " " addhANaniggayAI, vAse sAvayabhae va teNabhae / AvaliyA tivihe vI, vasaMti jayaNAi gIyatthA // 9 // " iyaM yatanA striisNsktivstimdhikRtyoktaa| pazupaNDakasaMsaktAyAmapi vasatau vasatAm etadanusAreNa sambhavinI yatanA dRSTavyA, tadayamarthaH-strIsaMsaktyAdi sambhave'pyevaM vidha yatanA sAvadhAnAnAM munInAM tajanyA doSAH prAduSyanti sarvatreti, sarvamin api vasatyadhikArapravRttodezakAdau / nanvevaM yatanAvatAM caityavAse'pi ko doSa ? ityata Aha na tu, 'tu' punarbhede'vadhAraNe vA, tena na puna va vA 'mata' iSTaH kApi uddezakAdau caityajinagRhe nivAso nivAsa ityubhayatra yojyate, etaduktaM bhavati-yadi hi caityavAso yatInAM kvacinmataH syAt tadA strIsaMsaktyAdi yukta iva gRhe vasatAM, tatrApi kAzcit yatanAM brUyAt na cevaM, tato'vasIyate-agAridhAmnyeva saMyatAM-yatInAM vAso, na caitya iti / tasmAt na sakarNena tata dveSo vidheya iti kaavydvyaarthH||9|| sAmpratamarthAditraya-gocarasvIkAra-dvAratrayamekavRttenAha pravrajyApratipanthinaM na tu dhanasvIkAramAhurjinAH, // 10 // vyAkhyA-natvityakSamAyAM, na kSamyata etat , yaduta-sAdhUnAM dhanasvIkAra iti, yato 'dhanasvIkAra' dravyasaGgrahaM 'AhuH' buvanti jinAH, atra jinAnAm idAnI matItatvenopadezAsambhavAt 'AhuH' ityatrAtItavibhaktiprAptAvapi yadvartamAnakathanaM tatteSAM svAgamaiH granthasaGgrahavipAkapratipAdakaiH sphuradrapatayA'dya yAvadanuvRttibhirabhedAdhyavasAyena vartamAnatayA'vabhAsAt tadupadezadAnapradarzanena ziSyANAM dhanasvIkAraM pratyatijihIrSA yathA syAditi jJApanArtha, evaM uttarapade'pi yojyam / kIdRzaM ? 'pravrajyAyAH' sarvasaGgatyAgarUpAyA dIkSAyAH 'pratipanthinaM' virodhinaM, virodhazcAtra badhyaghAtakalakSaNaH tathAhidravyasaGgraho mUpiriNAmaH pravrajyA ca tadviratipariNAmaH tayo cAtra balavatA mUpiri. NAmena tadviratipariNAmo bAdhyata iti tathA 'sarvArambhiNAM' sakalasAvadyArambhapravRttAnAM gRhiNAM parigraho mUrchAhetuH mAmakatvabuddhiH sa tathA, taM / tuzabdo'rthasvIkArAt asya bhedapradarzanArthaH / atizayena ' mahAsAvA' mahAsapApaM ' AcakSate ' vadanti, jinA iti pUrvasmAd anukRSyate / atra cAhuriti kriyA'nuvRttyaiva sAvadhasiddhAvAcakSata iti punaramidhAnaM For Private And Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 58 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dvArAntara - nirAkaraNametaditi jJApanArtham / ayamarthaH - gRhiparigrahe hi tatkRtakAritAdisakala mahArambha - mahAparigraha - janitapApAnumatyAdinA yatInAmapi tatkRtAdinikhilapApaprasaGgo'taH kathaM tasya nAtimahA sAvadyatA 1, parakRtamahApApasyAtmanyadhyAropaNa meva cAtizabdArthaH / taduktaM- " Arambhanirbhara gRhasthaparigraheNa tatpAtakaM sakalamAtmani sandadhAnAH / satyAt patantya - ha ha ! ! taskaramoSadoSaM, mADhavyanigrahabhayaM sitabhikSupAzAH // 1 // " iti / ataeva gRhiparigraho yatInAM prAzcittApacyA zrute nivAritaH, yaduktaM " osanna - gihisu lahuge " tyAdi / etena gRhisvIkAraM prati yatparasya pUrva hi kAlasya sausthyAdinA yuktyabhidhAnaM tadapi nirastam / kAladoSAt kutIrthikAdi-bhUyastve'pi gRhisvIkAra mantareNApi bhadrakAdi zrAddhebhyo yatInAmadhunA'pi bhikSAdiprApterupapatteH, ataH kevala audarikatvApacyAtIvopahAsapadaM viduSAM tadarthastatsvIkAra iti / yo'pi "jA jassa ThiI jA jassa saMti puvapurisa kaya mero so taM ai karmato anaMta saMsArI u ho / ityAgamopanyAsaH so'pi na bhavadabhimataprasAdhakaH, anyArthatvAt na hi gRhiparigrahasAdhako'yaM prakRtAgamaH, kintu gaNadharAdInAM ziSya-pratiziSyaparigrahaviSayaH, tathAhi-yA kAcit asya gaNadharaziSyapratiziSyAdeH sthitiH - pratikramaNavandanAdau nyUnAdhika- kSamAzramaNadAnAdi-lakSaNA sAmAcArI, yA vA yasya santatirgurupAramparyeNAlocanAdi dAnaviSayaH sampradAyaH, yA ca pUrvapuruSakRtA gaNadharAdipravarttitA ' merA ' maryAdA - gacchavyavasthA, tAmatikrAman anantasaMsAriko bhavatIti, atra hi gaNadhara ziSyAdInAM svasvagurupradarzita-sthityAdyatikrame'nanta saMsAritApacyA pratiniyatagaNadhara parigraha viSayatvamavasIyate, zrAvakANAM tu sarvadhArmika gaccheSva vizeSeNa bhaktapAnAdi bhaktyabhidhAnAt / dharmaguruSu tadgacche vA vizeSeNa dAnamaktipratipAdanaM tatteSAM duSpratIkAratayA, na tu tat svIkAraviSayatayeti / evaM gRhiparigrahaH sarvathA yatINAM nocita iti 5 / tathA caityasya ' jinagRhasya ' svIkaraNaM ' svAyattatApAdanaM tatra / tutrApi prathamadvArAdasya bhedamAha -' garhitatamaM ' pratyahaM sakalacaityakRtyacintA tadavyopabhogAdinA loke'pyatininditaM ' mAThapatyaM ' maThanAyakatvaM ' syAt ' bhavet ' yateH 'muneH / etaduktaM bhavaticaityasvIkAre hi yatInAM taccintanaM sakalamanuSTheyaM, tasya cArambhadoSavattayA dravyastavatvena yatInAM nivAraNAt, evaM ca tvameva paribhAvaya mArgAnusArit yA buddhyA yanmunerdevAdhikAraM cintayataH kathaM mAThapatyamatikutsitaM na prasajyata 1 iti / laukikA adhyAhu:tathA - " yadIcchennarakaM gantuM, saputrapazubAndhavaH / deveSvadhikatiM kuryAt - goSu ca brAhmaNeSu ca / / 1 / / tathA 44 narakAya matiste cet, paurohityaM samAcara / varSaM yAvatkimanyena, mAThapatyaM dinatrayam // 1 // 3 // 6 , , For Private And Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir idAnI nigamayati-yasmAt arthe yasmAt eva-mityuktakrameNa 'vratavairiNI' cAritrapratipanthinI, iti hetvarthe bhinnakramaH sa cAgre yokSyate, mamatA-arthAdiSu svIkArabuddhiH, iti yasmAdvetone yuktA-nopapannA-'muktyarthinAM' nirvANAbhilASiNAM muninAmiti vRttArthaH // 1-10 // 6 // sAmpratam asaMyamAdi-doSapradarzanenAprekSitAdyAsana-dvAraM nirAkartumAha bhavati niyatamatrAsaMyamaH syAdvibhUSA // 11 // vyA0-' bhavati' jAyate 'niyata' sarvadA 'atra' gabdikAdyAsane'saMyamo jIvarakSA'bhAvaH, gabdikAdernityasyUtatvAdinA pratyupekSaNAdi abhAve vivarAdinA tadantaH praviSTAnAM tadantare cotpannAnAM vA prasAdInAM tatropavezanena vinAzasambhavAt / bhikSoriti vRttamadhyasthaM padaM sarvatra sambadhyate / ' syAt ' bhavet -- vibhUSA ' zobhA, tatropaviSTasya jagato'pyuparivartyahamiti vibhUSA kAryabhimAnapravRtteH, vibhUSA ca yatInAmavazyaM varjanIyA, yaduktaM-"vibhUsAvattiyaM bhikkhU, kammaM baMdhai cikkaNaM / saMsArasAyare ghore, jeNaM paDai duruttare // 1 // " iti / 'nRpateH' rAjaH 'kakudaM' cihna, rAjAdInAmeva prAyeNa maharddhikAnAM tatropavezana-darzanAt / 'lokahAso' janatotprAsanaM, cazabdo doSasamuccaye / 'bhikSoH-yate' aho !! bhikSopajIvino muNDitA api evaMvidhAsaneSUpavizantItyAdi seyejnvcnshrvnnaat 'sphuTataro' lokaprakaTaH / iha gandikAdau 'saGga' parigraho mahAdhanatvena mUrchA. hetutvAt 'sAtazIlatvaM' sukhalAlasatvaM, tadantareNa haMsarUtadipUrNeSu susparzeSu tathAvidhAsaneSu yati anucitatayA siddhAntaniSiddheSUpavezo'sambhavI, uccai-ratizayena, iti hetau / ebhyo hetubhyo 'na khalu' naiva, khaluravadhAraNe mumukSo-rmokSArthino yateH 'saGgataM' yuktiyuktaM gabdikAdyAsanaM, upabhogatayeti shessH| lokaprasiddho rUtAdibhRta AsanavizeSo gabdikA / AdizabdAt-mapUrasiMhAsanAdiparigrahaH / etena yadapi "nANAhio varataraM" ityAdyAgamabalena pravacanaprabhAvanAGgatayA yatInAM gandikAsihAsanAdi-Asanopavezanasamarthana tadapi sukhazIlatAvilasitaM / tadevaM yatInAM gandikAdyAsanamanupAdeyaM, asaMyamahetutvAt , AdhArmikabhojanavaditi vRttArthaH // 11-7 // sAmprataM sanAmoccAra-sAvadyAcaritAbhidhAna-purassara-tadoSapradarzanena sAvadhyaMcaritadvAraM nirasyannAha gRhI niyatagacchabhAga jinagRhe'dhikAro yateH // 12 // (pRthvI) For Private And Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 60 vyAkhyA-'gatasya' pUrva prasthitasya kasyacit 'anu' pazcAd 'gataM' gamanamanyasya yattad gatAnugataM, tadeSAmastIti gtaanugtikaaH| astyarthe ika prtyystddhitH| ayamarthaH-yathAgarikAH kAzcana dizaM pratItya kAzcidekAmavivekAM purogacchantImavalokya tadanumAgeNa pAzcAtyAH sarvA api tAmanugacchanti, na mArgasya sugama-durgamatvAdikaM mRgayante, tathA jinapravacane sukhalolatayA kazcidekaM pravAhamArge gacchantaM vIkSya tacchIlatayA'nye'pi tad nyAyAnyAyatAmavicArayanto ye tamanugacchanti te saMsArapathAbhinanditatvAt tathocyante, tairgatAnugatikai-lokapravAhapatitai-yaMtyAbhAsaiH 'ada' etatsakalajanapratyakSaM gRhiniyatagacchabhajanAdikaM sAvadyAcAritam , asya sAvadyAcaritasya anekavidhasyApi samudAyarUpatayaikatva vivakSaNAt / kathamiti kSepa "garbhaprakAravacano nipAtaH" kena kutsitaprakAreNa 'asaMstutaM' yatInAm-akRtyatayA aparicitam api anucitamiti yAvat / prastutaM' praarbdhmaadRtmityrthH| tadeva nAma grAhamAha-gRhI zrAvako 'niyataM' gacchAntaraparihAreNaekataraM 'gacchaM' AcArya pratibaddha yatisamudAya 'bhajate' parigRhNAti sa tathA, gRhiNAM niyatagacchabhAktve hi yatInAmidAnIM sarva bhaktapAnAdi nirAbAdhaM nirvahatIti dhiyA tAdRza gurUpadezena gRhI nizcitanijagacchabhAg bhavatIti kriyApadaM yathAsambhavamadhyAhArya, gRhiniyatagacchabhAktvazca yatInAM tadgatasakalArambhAnumatyAdinA pApasatvaprasaGgenA-saMstutaM / tathA 'jinagRhe' devasadane''dhikAra' sakalatatkRtyacintanaM niyogo 'yate'rmuneH, zrAddhAnAmidAnI taccintAniravadhAnatA-vyAjena asya cAsaMstutatvaM caityasvIkAradvAra-nirAkaraNe prAgeva darzitaM / tathA 'pradeyaM' vitaraNIyaM azanAdi, azanaM-bhojanamodanAdi, AdizabdAt pAnakAdigrahaH 'sAdhuSu yatiSu / atra ca sampradAne'pi viSayavivakSayA saptamI / 'yathA-tathA' yena tena prakAreNa-azuddhamapItyarthaH / 'Arammibhi'gRhasthairadhunA kevalena zuddhenAzanAdinA nirvAhAbhAvAditi, chadmanA azuddhAzanAdi dAnapravartanasya cAsaMstutatvam auddezikabhojananirasanAvasare pratipAdita / tathA 'vrataM' sarvaviratiH, AdizabdAddezaviratisamyaktvAropaNa tadantikagamanAdigrahaH, tatazca 'vratAdividheH sarvaviratyAdi-abhyupagamasya 'vAraNaM' niSedhaH 'suvihitAntike' sanmunisamIpe agAriNAM-zrAddhAnAM, etat dezanApariNatAntaHkaraNA na asmatpArzve dIkSAdikamamI gRhISyanti iti buddhyA, etasya cAsaMstutatvaM teSAM suvihitAmyAse dezanAkarNana-vratAdiniSedhena yatyAbhAsa utsUtradezanA asilatAslUna-vivekamastakatayA, taddhetukAnivArita-prasaradurgativajrapAtA-pAtanAt , anyadurgatipAtanaM ca yatInAM pApAdapi pApIyaH / evaM ca cintyamAnamAdhunikamunInAM sAvadyAcaritamAgamaviruddhatAyAH kathaM na jAghaTIti ? iti kAvyArthaH // 12 // 8 For Private And Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir idAnIM zrutapathA-vajJA-dvAra-nirAsamupakramate nirvAhArthinamujjhitaM guNalavairajJAtazIlAnvayaM // 13 // vyAkhyA-'nirvAhArthinaM ' kevalodarabharaNaprayojanaM, na tu saMsAranistArakAMkSiNaM, ujjhitaM-hInaM ' guNalavaiH' kSamAdilezairapi, pravrajyAyogyo hi puruSaH kSamAdiguNavAn bhavati, taduktaM-" pavajAe joggA, Ariyadesammi je smuppnnaa| jAi. kulehi visiTThA, taha khINappAyakammamalA // 1 // evaM pavaie cciya, avagaya saMsAraniggu sahAvA / tattoya tavirattA, payaNu-kasAya'ppahAsA ya // 2 // " ayaM tu kSamAdi aMzenApi tyaktaH / tathA 'zIlaM' svabhAvaH sadvRttaM ca ' anvayazca ' kulaM, zIlaM cAnvayazceti dvandvaH, tataH ajJAtA-vaviditau zIlAnvayau yasya sa tathA, taM / parIkSita-zIlakulasya hi pravrajyAdAnaM zAstre'mihitaM, aviditasvabhAvo hi kaSAyaduSTAdinA kacidaparAdhe gurvAdinA zikSitaH tamapi jighAMsati, evamajJAtavRtto'pi taskarAdiH prabajitaH tacchIlatvAt sa-tainyAdikaM kadAcidAracan gacchamapi tulAyAmAropayati, tathA aviditakulo dIkSitaH kathamapi karmodayAt dIkSAM jihAsurniraGkuzatayA jahAtyeva, kulInastu kadAcidakArya cikIrSurapi kaulinya-satataguruzikSA-niviDanigaDaniyamito na karotyeva / tathA 'muNDIkataM' dIkSita 'guruNA' AcAryaNa / tAdRzi-vineyavaMzasame vaMze jAtaH sa tathA'kulodbhava ityarthaH / tathA tena tat sajAtIyavineya tulyA guNA niHzIlatAdayo dharmA yasya sa tathA / tataH karmadhArayastena karmadhArayasamAsakaraNena ca guruziSyayo vaMzaguNAtyantasAjAtyaM vyanakti, tAdRzo hi tAdRzameva muNDayate "samAnazIlavyasaneSu sakhya"miti vacanAt / 'svArthAya' svaprayojanAya-svazarIrazuzrUSAdihetave, natu saMsAraduHkhebhyo mocayituM, tamevaM vidhaM 'yadarcayanti' malayaja-ghu-saNa-ghanasArAdinA vastrAdinA ca satataM pUjayanti / 'adhika' miti kriyAvizeSaNaM-atiriktaM devebhyo' jinebhyo'pi 'janAH' shraavklokaaH| nanu te taM pUjayantaH tAdRgguNA eva bhaviSyantItyata Aha-'vikhyAtaguNAnvayA api' jagatI pratItagAmbhIryaudArya-kSamAdiguNamahAkulA api, AstAM taditara ityapi zabdArthaH / kasmAdevamityata Aha-lagnogragacchagrahA iti hetugarbha vizeSaNaM / lagna:-cetasi niviSTa 'ugro' dRDho 'gacchagraho' gaccha pratibandho yeSAM te tathA / bhavatu niguNo vA guNI vA'yaM, kiM no'nayA cintayA ? gurubhirayamasmAkaM pradarzitaH, tathA asmadvaMzyairapi ayaM gurutvenAbhyupagataH, na ca vayaM tebhyo'pi parIkSA dakSA, ataH tatparipATImanurudhyamAnA nainaM hAsyAma iti vihitasvagacchagocaramano'bhinivezA ityarthaH / atha vidurANAmapi teSAM For Private And Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAdRkSe nirbandhe ko heturityata Aha-'mahato' atiprabalasya ' mohasya' mithyA'bhinivezasyApi tathAvidhAbhyarcanAdikaM 'jambhita' lIlAyitaM, tathAhi-na gurUpadArzatatvaM nirguNe'pi tacchiSye abhyarcanAdi nivandhanaM, yadi hi guruH svAjanyAdinA nimittena nirguNamapi svaziSyaM mohAd gurutayA darzayati naitAvatA'sau bahumAnamarhati, vivekinAM guNAnAmeva bahumAna hetutvAt , te cet tatra na santi tadA kiM niSphalena gurUpadarzitatvena 1, tathA svavaMzajAbhyupagamasyApi nirguNaguru bahumAnahetutve lakSmIprAptAvapi nRNAM svakulakramAgatadAriyAderaparityAgaprasaGgAt na caivaM loka upalabhyate, yaduktaM-" suguruprAptau kuguruM, kramAnuSaktamapi jahati dhiimntH| ciraparicitamapi nojjhati, nidhilAme ko nu daurgatyam // 1 // " tatazcaivaM sthite yanirguNe'pi gurutvAbhyupagamenAbhyarcanAbhi sandhiH sa mahAmoha mahimA eva iti vRttArthaH / / 13 // etarhi gacchamudrAmudritatayA lokAnAM saddharmApratipattyAdinA zrutAvajJAmIkSamANAH saviSAdamAha duSprApA gurukarmasaJcayavatAM saddharmabuddhirnRNAM // 14 // vyAkhyA-'duSprApA' durlabhA 'saddharmabuddhi' bhagavatpraNIta-nirupa-carita-dharmajighRkSA / pAramezvarasya dharmasya sarvasyApi zobhanatvAvizeSAt kiM saditi vizeSaNeneti cet ? na,tasyApIdAnI kAladoSAt anuzrotaH-prati zrotorUpatvena dvaividhya darzanAt , tathAhi-sukhazIlajanaiH siddhAntanirapekSa-svacchandamatipravartito bahujanapravRttigocaraH panthA anuzrotaH, zrutoktasakalayuktyupapannaH svayaM bhagavat-prajJApitaH prekSAvat pravRttiviSayastu pratizrotaH, aMto'nuzroto'vyavacchedena pratizrotaH saGgrahItuM saditi vizeSaNaM / keSAM duSprApA ? 'nRNAM' puMsAM 'gurukarmasaJcayavatA mahAjJAnAvaraNAdisambhArabhAjAM, samprati hi gurukarmatvAnjIvAnAM na prAyeNa pratizrotasi pravRttirupalabhyate, yaduktaM-" ayogyabhAvAd gurukarmayogA-llokapravAhaspRhayA durApA / prAyo janAnAmadhunA pravRttiH, pathi pratizrotasi jainacandre // 1 // " jAtAyAmapi kathakiJcit bhavyatvaparipAkAt prAdurbhUtAyAmapi saddharmabuddhau 'dulebho' durAsadaH 'zubhaguru'yathArthasiddhAntaprarUpanipuNo lokapravAhabahirbhUtacetovRttiH kAlAdyapekSAnuSThAnapaTiSTaH sUriH / ayamarthaH-saddharmamanorathabhAve'pi sadupadeSTaguruM vinA nAsAvAsAdyate, yaduktaM-" dhammAyarieNa viNA, alahaMtA siddhisAhaNo / vAyaM / arayava tuMbalaggA, bhamaMti saMsAracakkammi // 1 // " sa ca prayeNa sAmpratamutsUtrabhASakAcAryaprAcuryeNa tathAvidho nAlpabhAgyalabhyaH, yaduktaM-"yasyAnalpavikalpajalpalaharIyugyuktayaH sUktayaH, sajaM jarjara For Private And Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yanti saMsadi madaM visphUrjatAM vAdinAm / yazcotsUtrapadaM na jAtu dizati vyAkhyAsu sa prAthate, saccAritrapavitritaH zubhaguruH puNyairagaNyaiyadi // 1 // " prApta:-samAsAditaH 'sa' uditaguNagururguruH 'puNyena' bhavAntarasambhRtasukatena ' cet ' yadi, tathApizubhaguruprAptAvapi 'kattuM' vidhAtuM ' svahitaM ' Atmana AyatisukhAvahaM karma saddharmapratipattilakSaNaM nAlaM' na samarthA * amI' puNyaprAptazubhaguravo mryaaH| athAsAditasuguravo'pi te kimiti na svahitAya yatante ? ityata Aha-'gacchasya' svavaMzA. bhyupeta yativargasya sthitiH 'yuSmatkulAdato'yaM gaccho'ta enaM vihAya yuSmAbhiH nAnya. dezanA-zravaNa-samyaktva-pratipatyAdikaM vidheyamiti gRhiNaH pratItya liGgikatA vyavasthA, tayA 'vyAhatAH' evaMvidhazubhaguru prAptAvapi niHsatvatayA kimenAM gacchasthiti muzcAmo na vetIti krttvytoddhaantaantHkrnnaa| evaM gacchasthitivyAhata teSAM svahitakaraNAsAmarthyamupalabhya tadupacikIrSuH cetaH samullamatkaruNApArAvAraH prakaraNakAraH prAha'kaM bama' ityAdi, ataH kaM puruSavizeSaM 'bemo' bhaNAmaH 1, ke 'iha' jagati ' Azra. yemahi' sevemahi ? ke 'ArAdhyema' dAnAdinopacarAmaH 1, eteSAM bhaNanAdInAM madhyAki 'kurmahe ' vidadhmahe ?, yadi kasyacinmahAtmano bhaNanena ArAdhanena vA gacchasthiti vimucya saddharmapratipacyA ete svahitamAcaranti tadetadapi kriyate, paropakRti dI-kSitvAtsupuruSANAmiti / athavA yadAhi prAptasuguravo'pi tavaM jAnAnA apyevaM gacchasthityA vyAmuhyanti tadA kaM brUma ityAdi, ayamartha:-ajAnAno hi tatvaM svayaM vA kasyacidbhaNanArAdhanAdinA vA tadbodhayitvA saddharma sthApyetApi, ete ca mRDhA jAnanto'pi gacchasthitivyAhatA, iti kathaM tatra sthApayituM pAryate 1, tat sarvathA'smacetasyamISAM sanmA. gavyavasthApane na kazcidupAyaH pratisphurati, ataH kiM kurmahe ' iti viSAdavacanaM / idamatraidamaya-mahAsatvasacopAdeyo hyayaM saddharmaH, ete cAtiklIvAH, anyathA kiM viduSAM gacchasthitibhiyA?, yadi hi liGginaH svalAbhAdihetunA gacchasthiti darzayanti, tathApi gRhiNA parIkSApUrva dhamaH pratipattavya iti vRttArthaH // 14 // idAnIM kasyacidayogyasyA-cAryapadapAyA tadasacceSTitapradarzanena zrutAvajJA jJAyayavAha kSutkSAmaH krila ko'pi raGkazizukaH pravrajya caitye kaMcit // 15 // vyAkhyA-'kSutkSAma:' bubhukSA kSINakukSiH gRhasthAvasthAyAM, kileti sammAvane, ko'pi-ajJAtanAmA raGko' bhikSAko't eva kutsito'nukampito vA 'zizuko' bAlaH, "kutsAyAmanukampane vA kaH" / tato raGkazvAsau zizukazceti karmadhArayaH / rakasya vA For Private And Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kasyacit zizuka iti, pravrajya-muNDIbhRya 'catye' liGgisambandhijinagRhe, kacidanirdiSTanAmni 'kRtvA vidhAya lazcAdinA kaJcana kamapi baddhamUlaM balIyAMsaM yati zrAvaka vA pakSaM sahAyaM, na tAdRksAhAyyaM vinA tAdRzAm-AcAryapadalAmasambhavaH / 'akSatakaliH' yatkiJcinimittamAtraM prApya zikSAdibhiH saha nityamakhaNDitakalahaH 'prApta AsAdita[ssan ]vAn san (1) taditi vivakinAM viDambanAspadaM 'AcAryaka' AcAryatvaM-baripadamityarthaH / 'citraM' adbhutametat 'caityagRhe' devabhavane 'gRhIyati' gRhahavAcarati, yathA nijagRhe gRhI zayanA-sana-pAna-sambhoga-tAmbUlabhakSaNAdikaM nizzakaM samAcarati, tathA'yamapi / tathA 'nije' svakIye gacche 'kuTumbIyati' kuTumbaivAcarati, yathAhi gRhasthaH kuTumbe parvadineSu dAnAnupradAnAdiSu pravartate, evaM eSo'pi sAdhumAdhyAdi varge tathA pravartamAna evamucyate / yadi vA AcAryeNa hi smAraNavAraNAdipUrvakaM pratyupekSaNapramArjanaziSyAdhyayanAdhyApanAdinottarottaraguNasthAnAdhiropaNena svagaccho nityamevekSaNIyaH yathA doSaM ca zikSaNIya iti siddhAntasthitiH / yathA gRhI dravyArjanagRhakarmAdikaraNadakSaM putrAdikaM bahumanyate tadanyaM cAvamanyate tathA gacchamadhyAdvizrAmaNAdi zuzrUSAkAriNaM sadoSamapi bhUSayate tadanyaM ca sadguNamapi dUSayati, iti gRhikuTumbaprakriyAvartitvAt tathAabhidhIyata iti / tathA 'sva' AtmAnaM 'zakrIyati' zakramiva-purandaramivAcarati, sahi nIcatvAt tathAvidhacaityadravya-ziSyazrAvakAdi-samRddhidarzanAt unmadiSNuH zakro'hamityabhimanyata iti / tathA katipayazAstrasiddhAntajJa tayA 'bAlizIyati' bAlizAniva-mUrkhAnivAcarati 'budhAn' vicakSaNAn , ahameva sakalazAstrapAragAmI, kimamI ajJA vidantIti / tathA ataeva vizvaM 'varAkIyati' varAkamiva-raGkamivAcarati / ayamA zayaH-Izvaro hi kazcitpravrajya prAptAcAryapadaH san nirvivekatayA kathacit caityagRhAdiSu gRhIyatItyAdikaM vidadhAno'pi na tathA lokAnAM citrIyate, gRhavAse'pi lokaistathA darzanAt , ayaM tu raGkazizurdIkSitvA ripadAsAdanena tathA kurvANe janAnAmupahAsaviSayatayA mahadAzcaryabhAjanaM, tadaho! ! atyantamAcAryAdianucitacaityagRhe gRhI-yatyadinA asaJceSTitena zrutapathAvajJA pApAnAM malinayati pravacanamiti vRttArthaH / / 15 // samprati putrapitrAdisambandhaM vinA'pi haThAlliGgikRtalokavAhanopAlambhadvAreNa zrutAvajJA pratipAdayannAha yairjAto na ca varddhito na ca na ca krIto'dhamoM na ca // 16 // gAkhyA-yaH liGgibhirayaM jano na ca jAto, janerAntara vitenarthatvAt-na janitA-pitrAdirUpatayA na janma laMbhitaH / cakArAH sarve'pi samuccayArthA avadhAraNA For Private And Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vA / atha mAbhUt jAtastathApi varddhito bhaviSyati, etAvatA'pi balAt tadvAhana siddhiH ata Aha-var3ito na ceti, evamuttarapadeSvapyAzaGkaya yojanA kAryA, varddhito-yogakSemAdisampAdanena zarIra-poSaM praapitH| na ca 'krIto' mUlyadAnenAnyasmAd gRhItaH / adhamoM na ca, uttamarNasakAzAt uddhArAdi pryogennaarthgRhiitaa'dhmnnH| atra ca yairiti kartRtayA sambandhAnupapatteryeSAmiti sambandhavivakSayA yacchabdo yojyA, arthavazAdvibhaktipariNAma iti nyAyAt / tena yeSAM liGginAmayaM jano'dhamo'rthadhArayitA na bhavati, evamuttaratrApi yathAsambhavaM yeSAmiti sambandhanIyaM / tathA yaiH 'prAka' pUrva dRSTo'valokito na ca, ayamartha:-ye liGgibhiH svazrAddhA dUradezavartitvAt kadAcidapi na dRSTAste'pi svagacchagrahagrastatvAdanyaM guruM vAcA'pi na sambhASante, tameva gaccha guruM dhyAyantaH kAlamati. vAhayanti / 'bAndhavaH ' pitRvya-bhrAtRvyAdisambandhamAg na ca yeSAM na ca 'preyAn ' vallabhataro maiJyAdisambandhena, na ca 'prINito' dAnajJAnAtizayAdinA toSitaH, tereva prAguktasambandhAbhAvena lokavAhanayogyatAvikalailiGgibhireva / " eva ityavyayamiha paribhave ISadarthe vA" / tatazca mahAparAbhavo'yaM-yat tArazairapi liGgibhirloko vAhyata iti 'balAt ' haThena, na tu praNayena 'vAhyate ' vazIkRtya stra kAryANi kAryate ' ayaM' gacchamahAgrahagRhItaH pratyakSopalabhyamAno janaH' zrAddhaloko 'nasyoto' nAstika iva 'pazuvat ' vRSabhAdi iva liGgibhistUktasambandhaM vinA'pi yadevaM loko vAhyate tanmahAparibhava iti, nanUktasambandhaM vinA'pi sadgurutvena teSAM nastitapazuvallokAH kAryANi nirmApayiSyanti, na ghanupakRta-parahitaratAnAM gurUNAM dharmadAnopakArasya pratyupakAraH kattuM zakyate, ata Aha-atyadhamAdhamairiti, lokalokottaragarhitatama--sAdhvIpratisevA. devadravyabhakSaNa-suvihitaghAta-zAsanoDDAhaprabhRti-bhUripApakarmanirmANAt atizayenAdha. mebhyo'pi-hInajAtIyebhyo'pyadhahInaH, ataH kathameSAM sadgurutayA loko vAhanIyo bhaviSyati, athaivaMvidhaiH emiH kathaM tarhi vAhayituM lokaH pAryate ? ata Aha-' kRtamunivyAjaiH' prapazcacaturatayA vizvAsotpAdanena mugdhajanasya vipralipsayA racitazAntarUpamAsopavAsakaraNAdi chadmabhiH / ayamarthaH-evamasamaJjasakAriNo'pi liGgino vizrambha. hetu tathAvidhayatirUpapradarzanena sukarapathaprarUpaNena ca sukhalubdhAn mugdhAn pralobhya yathecchaM vAhyantIti / amumevArtha samarthayituM prakArAntareNa lokavAhanapratIkAramasambhAvayan saviSAda vaidhaya'NArthAntaranyAsamAha-'nIrAjaka' vigatamahAjJezvarya-nyAyarakSita-prajAduSTa. zikSAziSTarakSA-vicakSaNabhUpaM / kiM rAjasahitamapi nIrAjakamiva nIrAjakamucyate ? hA iti viSAde, jaga-d bhuvanaM, na hanyathoditA guNabhAji-rAjani balAllokavAhanaM kartuM labhyate / For Private And Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 44 ayamAzayaH yathA saguNaM rAjAnaM vinA taddezaH pratibhUpa - malimlucAdibhiH upadrUyate evaM samprati prauDhasAtizaya- bahujanApekSaNIya - gaNadharAdi puruSasiMhavirahAlliGgibhirayaM zrAddhajano vAhyata iti vRttArthaH // 16 // adhunA liGginAM vaizasaM dRSTvA'pi kadAgrahAt tatprathita-kApathAt anivarttamAnAnmUDhAn diGmUDhatvAdinA vikalpayannAha - ki dimoha mitAH kimandhavadhirAH kiM yogacUrNIkRtAH // 17 // vyAkhyA - kiM zabdAH sarve'pi vikalpArthAH, kimamI jaDAdiGamoha :- kutazcidadRSTAdi nimittAt prAcyAdi dikSu pratIcyAdizramAsta mitAH prAptAH / ayamarthaH - yathA diGmUDhAH prAcI pratIcItvenAdhyavasyanto lokena yuktayA jJApitataccA api tadadhyavasAyAt na nivarttante, evamete'pi viditakupathadoSA api kuto'pi hetoranivarttamAnAH tatsAmyAtathocyante / kimandhA - nayanahInA 'badhirA' upahatazravaNAH, andhAzca badhirAzceti dvandvaH, te kimandhAH kiM badhirA ityarthaH / yathA andhA dRgvikalatvAtsamyakpanthAnam ajAnAnA apathamapi satpathatayA'vagamya tatra gacchanto hitaiSiNA tatraM jJApyamAnA api svagrahAt na nivarttante, yathA badhirAH zrutivikalatvAdanAkarNayanto duSTvaitAlikAdi vaco nindArthaH stutyarthatayA'vagamya taddAnAdau pravarttamAnAstathaM bodhitA api svanirbandhAt na nivarttante, evamete'pi sadoSamapi kupathaM svagacchAdigrahAt nirdoSitayA'vabudhya tato'nivarttamAnAstathocyante / evamuttarapadeSvapi bhAvanIyam / tathA kiM vazIkaraNAdiheturanekadravya melakaH pAdapralepAdiryogaH, tAdRgeva nayanAJjanAdivarNa, yogazca cUrNaM ca, te vidyate yeSAmiti vigrahe tadasyAstItIn / ayogacUrNitaH yogacUrNIkRtA, abhUtatadbhAve citraH / mastakAdiSu yogacUrNakSepeNa vazIkRtA ityarthaH / yathA kenApi dhUrtena kSiptayogacUrNAH pumAMsa Atmano'hitaiSiNamapi taM hitaiSitayA manyamAnA kenApi tattvaM pratyAyyamAnA api yogAdiprabhAveNa tadvacanakaraNAt na nivarttante, tathaite'pi kupathAditi pUrvavat / kiM ' daivena ' pratikUlavidhinopahatAH - sadabuddhibhraMzaM prApitAH, tehi vidhivazena viparyastamatitvAtakRtyamapi steyAdikaM kRtyatayA manvAnastanvaM pratipAdyamAnA api durdaivamahimnA tato na nivarttante, tathaite'pi / kiM aGgeti- pArzvavamantraNaM, ThakitA - mantrAdiprayogeNa, svAyatIkRtA, yathAhi kecana kenApi duramAntrikeNa vazIkaraNamantreNa tathAkRtAH tadvacanamatyantaM samIcInatayA'bhyupagacchantaH tatramavagamitA api mantramahimnA na tato nivarttante, evamespi / kizceti pakSAntare / ' grahaiH 'bhUtAdibhiH 'avezitAH ' kRtAvezA - vihitazarIza For Private And Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhiSThAnA iti yAvat , yathA bhUtAdhiSThitAH tadAvezAt vidheyAparijJAnenAvidheyamapi pita prahArAdikaM vidadhAnAstato nivaryamAnA api na nivartante, evamete'pi sadasadvivekavikalatayA kupathAt na nivartanta iti / atra ca diGmUDhAdi bahuvikalpapradarzamAdhunikazrAddhalokAnAmatyantAnivartya svagacchagrahagrastatvajJApanArtha / 'kRtvA' vidhAya 'mUrdhni' pAdaM ' zrutasya ' siddhAntasya, siddhAntoktAtikrameNa nizzaGkatayA svaguruliGgipravartitAsanmArgapoSaNameva zrutamRnipAdakaraNaM, yataH " navi kiMcI" tyAdyAgamazakalasya idamu. ttarArddha-" esA tesiM ANA, kaje sacceNa hoyavaM" iti / asya cAyamarthaH-eSA bhagavatAmAjJA, yatkArya satyena bhavitavyaM, ko'rthaH ? kArya-jJAnAditrayaM, satyaM ca saMyamaH, yathA yathA jJAnAdikaM saMyamazcotsarpastathAtathA yatinA nirmAyaM yatitavyaM, yadAha-"kaja nANAIyaM, saccaM puNa saMjamo muNeyavo / jaha jaha so hoi thiro, taha taha kAyadyayaM kuNasu // 1 // dosA jeNa nirujjhaMti, jeNa khijaMti pubakammAI / so so mukkhovAo, rogAvasthAsu samaNaM va // 2 // " na cAgame sukhalipsayA kizcitsUtritaM, kiM tarhi ? yAvatA vinA saMyamajJAnAdi yAtrA notsarpati tAvanmAtrasyaiva vihitanivAraNasya nivArita. vidhAnasya ca bhagavadbhiH puSTAlambanena kAdAcitkatayA tatrAnujJAnAt / evaM ca kathaM zrutasyAvyavasthA ? bhavadasanmArgasya cauddezikabhojanAdeH sarvasyApi sArvedikatayA niti. zatvena kevalasukhAnubhavoddezenaiva prvRtteH| tathA ca tasya mahAsAvadyatvena jJAnAdiyAtrAdAtrAyamANatvAt kathaM prAmANyamityAha-akalitaguNadopavibhAgaH, svapakSAnurAgo yatyA. bhAsAnAM yadbhagavanmatasyAvyavasthA''pAdanena svamatasyotkarSapradarzanaM / kizca-tIrthakarapUrvadharAdisAtizayamahApuruSavirahe samprati siddhAnta eva naH pramANaM / yaduktaM-" evaM pi amha saraNaM, tANaM cakkhU gaI paIvo ya / bhaya siddhaM to ciyA aviruddho iha idi. TehiM // 1 // " tasya ca prAmANyAnabhyupagame tatpraNeturbhagavato'pyaprAmANyAbhyupagamaprasaGgena bhavatastanmUla rajoharaNAdiveSaparityAgApattiH, tathA cAyaM sukhAzayA bhava. skalpitaH panthAH sarvo'pi viruddhyate, evaM ca liGginAM zrutasya mUni pAdakaraNamanucitamapi jJAtvA yadamI pratyakSagocarAH zrAvaka janAH sudRDhagacchagrahagranthayo ' dRSTorudoSA api ' sAkSAtkRtagurutarapUrvoditakupathAparAdhA api, adRSTadoSA hi vivekino'pi kupathAdapi na nivartitumIzate, kiM punaranya ityapi zabdArthaH / 'vyAvRtti' apasaraNaM 'kupathAt ' kumArgAt 'jaDAH / svahitAhitavivekazUnyAH 'na dadhate 'na cetasi dhArayanti na kurvantItyarthaH / na kevalaM vyAvRtti svayaM na dadhate ' asUyanti ca ' Iya'nti, saguNe'pi doSamAropayantIti yAvat / caH samuccaye / etAM kupathavyAvRtti karoti, etat For Private And Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kRt tasmai,"krudha-duheryetyAdinA" caturthI,mahAmacAya kasmaicit kupthvyaatividhaayine| atra cottaravAkyArthagatatvena prayujyamAno yacchandastacchabdopAdAnaM vinA'pi tadartha gamayati, tenAyamarthaH-teSAM hi dRSTadoSatvAt kupathAt tAvatsvayaM vyAvRttiH kattuM yuktA, atha kuto'pi hetoH svayaM na vyAvarttante tadA tavyAvRttikAriNi pramodo vidhAtuM saGgataH, yat punaramI dvayamadhyAdekamapi kartuM notsahante, pratyuta kupathanivRttividhAyini kasmicina ekasminnapi kSudropadravAya yatante, tatkimamI diGmohamitA ityAdi yojyaM, tenaetaduktaM bhavati-diGmUDhAdayo hi hitaiSiNA vyAvRttamAnA api diGmohatvAdeAvRttimAtrameva na kurvanti, ete tu na kevalaM kupathAt na vyAvaya'nte yAvatA kupathavyAvRttikAriNe. asUyantyapIti tebhyo'pyamI kutsitA iti vRttAH / / 17 // sAmprataM liGgidezanayA zrAddhairavidhikRtasya jinamaJjanasyApi durgatipAtahetutva. pratipAdanadvAreNa zrutapathAvajJA darzayannAha iSTAvAptituSTaviTanaTabhaTaceTakapeTakAkulaM // 18 // vyAkhyA-'jainamaJjana' bhagavadvimbasnAtraM kartR 'janayatyeva' sampAdayatyeva, natu kadAcit na janayatyapItyevakArArthaH / 'aghapaGke' pApakardame 'nimajjanaM ' buDanaM karma, ttkrtRnnaamitishessH| atha kathaM puNyAya vidhIyamAnaM jinasnAnaM pApapaGkanimajanAya prabhavati iti Aha-'avidhinA' siddhAntoktakramaviparyayeNa, prAktanavizeSaNAnyathA'nupapacyA rAtrAvityarthaH, siddhAnte hi rajanyAM jinasnAtraM nivAritamatastatra tatkurvatAM kathaM na paatkmityrthH| atha kaM doSamabhipretya siddhAnte rAtrisnAtranivAraNamiti doSapradarzanAya hetugarbha vizeSaNatrayaM majanasyAha-iSTAvApti ityAdi, iTAyA-vallabhAyA majanadarzanamiSeNAgatAyA 'avApti'melakastayA tuSTA-nizzaGkamatrAdya naHsuratalIlA prayatsyatIti dhiyA muditA 'viTA' vezyApatayaH 'naTA' nATakAbhinayakalopajIvitaH 'bhaTTA' zastrAdikalA. jIvinaH 'ceTakA' mAsAdi-niyamitavRttigrAhiNaH, eSAM 'peTakaM' samudAyastenA-'kulaM' kSubhitaM,preyasI prAptyA sAvikamAvenAkulIkRtaviTAdijanAkIrNatvAt majamapyupacArAdAkulaM, tathA 'nidhuvanavidhiniSaddhadohadA' mohanavilasitavihitAbhilApAH yA 'naranAryaH' puruSa. yoSitAH tAsAM 'nikaraNa' nicayena 'saGkalaM' vyApta / nArINAM prAyo nidhuvanArthameva majanAvalokanachamanA tatra gamanAt , tathAvidhavyAjamantareNa rAtrau tatrApyAgamanAsambhavAt , tathAvidhavyAjena cAnyatra gantumazaktatvAt / ata eva 'rAgaH kazcit parastrIM pratyabhiSvaGgaH 'dveSaH' svastrImanyena saha saGgacchamAnAM pazyataH tajighAMsA 'matsaraH' kazcitsaubhAgyena kayAcit For Private And Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saGghaghaTamAnamAlokayataH svayaM ca tAM kAmayamAnasya tat saubhAgyavyayecchA 'IrSyA' svayalabhAmanyena sArddha saMlapantImIkSamANasya asahiSNutA, tato rAgazvetyAdi dvandvaH,tAbhiH 'dhanaM' sAndra,atrApi-rAgAdimallokaghanatvAt majanamapyupacArAt tathA,kAmukalokamelake hi jinagRhe'pi nizAyAM rAgAdaya evojjRmbhate, na tvalpApi dharmabhAvanA, tasmAt dina eva snAnaM dharmArthinAM zreyo,na rAtrAviti / atra kaizcit ucyate-rAtrisnAtre na kazcidoSaH,jinajanmamaja. nasya zakreNa tathAvidhAnAt , tathAhi-sarve'pi jinendrA rAtriyAmadvayasamaya eva jAyante, tadaiva surendrA merugirizikharaM nItvA tAn snapayantIti zrUyate, tasya ca tathA sa doSatve zakraH tathA na kurvIta, tasmAdindrA caritaprAmANyAt nizAyAmapi snapanaM vidhAtavyamiti cet na zakro jinamajanaM merau karotIti manyAmahe, na tu yAminIyAmadvitIya iti, meruzikhare sUryodayAstamayAbhAvena rAtridinavyavahArAbhAvAt / kathaM tarhi prakAzAbhAve tatre. ndrANAM jinamajanAdividhiriti cenna, ratnazaGgasya nirastatamaHstomamayUSadyotena vimalamANikyazilAmarIcinicayena devamahimnA ca nirantaraM bhAsuratvAt / evaM ca indrAcaritAvaSTambhena kathaM rAtrisnAtraM samarthyamAnaM saGgacchate ?, zrAddhAnAM trisadhyaM jinapUjAyA dinakRtyatvena siddhAnte'bhidhAnAt / tatazca " vitti-kiriyA viruddhA" ityAderayamoM-ya: prabhAtAdi-sandhyAyAM vRttinimittavANijyAdi vyagratvAt kathaJcit devapUjAyAM na vyApriyate sa dinamadhye eva muhUrtAdinA sandhyAtikrame'pyapavAdataH pUjAM karotu, na punarasyAyamoM, yadutApavAdena rAtrau karoti, dinakRtyatA hAniprasaGgAt prabhUtAyatanAkaraNAdi doSaprApteveti / etena rAtrau jinasadane balidAna-nandi-pratiSThAdi-vidhAnamapi nirastaM, prAyo majanena samAnayogakSematvAt , nizisnAtroktadoSANAM balidAnAdAvapi sambhavAt / tathAhidIkSAdyartha nandikaraNaM, dIkSA ca sthUlasUkSmaprANAtipAtaviratilakSaNA, rAtrau ca prakAzanimittajvalitabhUridIparUpatejaskAyikajIvAnAM svayaM zarIrasparzanena vyApAdanAt , pradIpeSu ca satataM nipatatA pataGgAdi jantUnAM vyApattibhAvAt / kIdRzI dAtgRhItroH sarvaviratiH / ziSyasya dIkSAprathamakSaNAdArAbhya prANAtipAtapravRtteH, dIkSAdAtuzca doSa. saGkhyA'pi vaktuM na zakyate, tacchikSayA tAvajantujAtavyAghAtapravRtteH / tadaho !! mRhA! etAvantaM pApakalApamAtmanyAropayanto bhAvibhavabhramaNAt manAgapi na vibhyantIti / kicadivase dIkSAdilagnabalAmAve rAtrau ca tadbhAve vihArakramavadapavAdena kadAcidrAtrAvapi nandi vidadhatA ko doSaH ? iti cenna, vihArakramasyApadAdena rAtrAvapi pratipAdanAt tatra kadAcit tatkaraNaM yuktaM, nandividhAnasya cApavAdenApyAgame rAtrAvanabhidhAnAt kathaM taddhidhAnaM tatra saGgacchet ? / kizcApavAdika kRtyAnAM rAtrivihArakramAdInAM sarveSAM prAyazcitta For Private And Personal Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mabhihitamAgame, na ca nizi nandividhAnasya tato'vagamyate-nAstyapavAdenApi rajanyAM nandividhAna, evaM nizi jinapratimA pratiSThAyAmapi sakalametad dUSaNajAtaM vivicya vAcyaM, taduktaM-" prAduSadoSapoSAyAM, doSAyAM sAdhayanti ye / jinabimbapratiSThAM te, pratiSThA svasya durgatau // 1 // " tadevaM doSakalApadarzanAdrAtrau majanAdi vidhAyinAM pApapaGke nimajanaM bhavatIti vyavasthitaM / idaM vakSyamANaM ca vRttadvayaM dvipadIcchanda iti vRttArthaH // 18 // mAmprataM prasaGgena manjanAt anyasyApi dharmakRtyasya saMsAranimittatvaM prakaTayamAha jinamatavimuskhavihitamahitAya na majanameva kevalaM // 19 // vyAkhyA-'jinamatavimukhavihitaM ' bhagavadAgamavaiparItya-nirmitaM 'majanameva' snapanameva kevalaM 'ekaM 'ahitAya' saMsArAya na bhavati-snAnamevaikaM avidhivihitaM saMsArakAraNamiti nAsti, kintu kiM tarhi ? tapyate dhAtavo'zubhakarmANi cAneneti tapo. 'nazanAdi, tathA 'caritraM ' sarvaviratiH 'dAna' pAtreSu nyAyArjitazuddhabhaktAdivitaraNaM, AdizabdAt vinayavaiyyAvRtyAdigrahaH, tatastapazcetyAdi dvandvagarbho bhuvriihiH| tatazcaivamAdhapyanuSThAnaM jinamatavaiparItya vihitaM, na kevalaM maJjanamityapi zabdArthaH / na khalu' naiva 'janayati' sampAdayati 'zivaphalaM' muktirUpaM phalaM / atha kasmAdevaM ? ityata Aha-'hi' yasmAt 'avidhividhikamAt' siddhAntAnukta-taduktaprakAreNa 'jinAjJA'pi ' bhagavacchAsanoktAnuSThAnamapi ' azubhazubhAya' azreyaH zreyase, dvandvekavadbhAvAdatraikavacanaM / 'jAyate' sampadyate, yathAsaMkheyanAtra yojanA, tenAyamartha:-kila jinapUjA-tapaHprabhRtipravacanaprasiddha jinAjJA, bhagavatA niHzreyasasAdhanatvenAjJApitatvAt / tathA ca tadapyavidhikrameNa-"kAle suibhUeNaM" ityAdhuktavidhiviparyayeNa kriyamANamazubhAya bhavati, vidhikrameNa tu sandhyAtra. yA-rAdhanazucibhUtatvAdinA tadeva shubhaay| vidhyavidhibhyAM bhagavadAjJA''rAdhanA-nArAdhanayoreva mokSasaMsAraphalatvAt / kiM punarityAdi vAkyaM kAkA yojyaM / atra ca kimityA. kSepe, punariti vAkyabhede, iti prakaraNe / tenaiSA prakRtArAtrimajanAdikA kriyA 'viDambanaiva' pravacanApabhrAjanaiva-lokopahAsAspadaM, na tveSA jinAjJA'pItyevakArArthaH / 'ahitahetuH ' saMsAranibandhanaM na pratAyate' na vistAryate, kintu avahitahevutvena prakhyApyate eva, idamuktaM bhavati-jinAjJA'pi tapaHprabhRtikA ApavAdikA-dhAkarmabhojanAdikA vA yadA avidhinA vidhIyamAnA bhavaphalA tadA kiM punarasyA viDambanAyA:-sarvathA jina vacanavADAyA rAtrimajanAdikAyA vaktavyaM ? sutarAmeSA bhavahetureva, ato'hitahetutvena For Private And Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prakhyApyate yena sA tathA prakhyApyamAnA kasyApi puNyAtmanaH svato nivartanAya prabhavatIti ghRtArthaH // 19 // idAnIM nirvANakAraNamapi nisargeNa jinagRhAdi nirmApaNaM gRhiNaH kumatAdi nirdelezasyApyanubandhAt bhavahetave bhavatItyetat pradarzanAyAha jinagRha-jinabimba-jinapUjana jinayAtrA-di vidhikRtaM // 20 // vyAkhyA-'jinagRhaM' jinabhavana 'jainabimbaM ' bhAgavatI pratimA 'jinapUjanaM' bhagavatpratimAyAH kusumAdibhiH abhyarcanaM jinayAtrA' jinAn pratItyA-TAhnikAkalyANaka-rathaniSkraNAdi mahAmahakaraNaM, tato jinagRhaM cetyAdidvandvagarbho bahuvrIhiH, evamuttarapadayorapi / AdigrahaNAt jinakandanapratiSThAdigrahaH / iha cAsakajinapadopAdAnaM bhagavato'tyantabhaktigocaratayA taduddezena vidhinA jinagRhanirmANasya paramamuktyaGgatva. khyApanArtha, evamAdi dharmakarmajAtamiti zeSaH / ' vidhinA' zrutoktena prakAreNa kRtaM' nirmApitaM / tathAhi-jinagRhanirmApaNavidhiH zuddhabhUmiparigrahAdikaH, jinavimbe vidhinA nirmApite pratiSThApite cAyaM pUjana vidhiH-sandhyA traye vidhinA zucibhUtvA bhagavat bimba zraddhAvAn puSpAdibhirarcayati, tathA tatra ca kalyANakAdidineSu yAtrA prastUyate, tatra cAyaM vidhiH-yathAzakti dAna-tapazcaraNa-zarIravibhUSA-jinaguNagAna-vAditrAdikaraNaM / tathA 'dAna'abhayadAnAdi 'tapo''nazanAdi 'vratAni' sthUlaprANAtipAtaviramaNAdIni / AdizabdAt-vicitrAbhigrahaH / tato ghanaM cetyAdi dvandvaH / tathA 'guroH 'dharmAcAryasya 'bhaktiH' zazrUSA AgacchadabhimukhagamanotthitA'bhyutthAna-gacchadanugamana-vizrAmaNAvizuddhabhaktapAnAdi daancittaanurNjnaadikaaH| 'zrutapaThanaM siddhAntAdhyayanaM AdigrahANat tadarthazravaNamananAdigrahaH / etacca vivekinA vizeSeNa vidheyaM, etatpurassaratvAtsakalaprAgukta. jinagRhAdikaraNavidhipratipatteH / yadAha-"annesi pavittIe, nibaMdhaNaM hoi vihismaarNbho| so suttAu najai, to taM paDhama paDheyatvaM // 1 // suttA atthe jatto, ahigayaro navari hoi kAyaco / ico ubhayavisuddhatti, suyagaM kevalaM suttamiti // 2 // " etadantareNa samastasyApi kriyAkalApasyAndhamUka saamyaaptteH| tato gurubhaktizcetyAdi dvandvaH, caH samuccaye / AhataM sabahumAnaM, na tvavahelayA / etatsakalaM jinagRhAdi-dAnAdi-gurubhaktyAyanuSThAnaM, kimityAha-'syAd' bhavet iha pravacane, anabhimatakArIti sambandha / kasmAt ata AhakumatetyAdi, tatra 'kumataM' paratirthisamayAbhihita kriyAkadambakaM zrAddhacandrasUryoparAga For Private And Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saGkrAnti-mAghamAlA-prapAdAnAdi, kuguru-rutsUtradezanAkaraNapravaNaH sanmArgadusanaparAyaNo dhArmikajanakSudropadravatatparaH sukhalolatayA yatikriyAvikalo janavipratilipsayA duSkarakriyAniSTho'pi vA lAbhapUjAkhyAtikAmaH kutsita AcAryaH, kugrAhaH-siddhAntavAhya-svamatikalpita-svAbhyupetAsatpadArthasamartha-nAnuSThAnagocaro mAnaso'bhinivezaH,kubodho-'nya. thA vyavasthitasya bhagavadAgamArthasyAjJAnAdviziSTasampradAyAbhAvAdvA'nyathA paricchedaH, kudezanA-zrutoktArthAnAM saMzayAdajJAnAt mithyAbhinivezAdvA vaiparItyena prarUpaNaM, atra ca kugurugrahaNena kudezanAlAme'pi pRthagupAdAnaM tasyAH sakaletaradoSebhyo mahattvajJApanAtha, tataH kumataM cetyAdi dvandvaH, tAsAmaMzo-lezastasmAt , AstAM kumatAdibhyaH samagrebhyaH, kintu teSAmaMzamAtrAdapi ' sphuTaM' vyaktaM nizcitamiti yAvat , anabhimatakAri-aniSTavidhAyi durantasaMsArakAntAranirantaraparyaTanakAraNamityarthaH / nanu kathametAni garIyAMsi dharmakRtyAdi lezamAtreNApi pratiruddhyante 1 nahi mRNAlatantunA dantinaH prati. badhuM pAryanta ityAzaGkaya vivakSitArthaprasAdhanAnuguNamupamAnamAha-' varabhojanamiva ' snigdha-madhura-susvAdajemanamiva, ivetyupamAnadyotakamavyayaM / 'viSalavanivezato' garalakaNaprakSepAt / ayamarthaH-IdRzI hi viSakaNasyApi pAriNAmikA zaktiryayA hRdyamapi bahvapi bhojanaM kSaNAdeva sakalamasau svAtmabhAvena pariNamayati, tathA pariNamitaM ca tat bhujyamAnamapAyAya jAyate yathA, tathA kumatAdidezasyApi mithyArUpatatvAt-evaMvidho mahimA, yena mahiyo'pi jinagRhavidhAnAdi dharmakarmasvasvarUpatayA bhAvayati, tadbhaktiM ca tadvidhIyamAnamapi saMsArAya sampadyata iti, ata eva samyaktvazuddhihetave karttavyatayA abhihitA. nyapyetAnyasamaJjasavRttyA kriyamANAni tadabhAvApAdakatvena zruyante, yadAhuH zrIharibhadra. sUrayaH-" pAeNaNaMta deula jiNapaDimA kAriyA u jIvahiM / asamaMjasavittIe, na ya siddho dasaNalavo vi // 1 // " tadevaM viSalavasaMvalitabhojanopamAnena jinagRhAdividhAnasya kumatAdi lezasaMsparzino'pyabhimatakAritvaM vyavasthitamiti vRttArthaH // 20 // adhunA mugdhajanAkarSaNanimitta-jinabimbapradarzanAdi dvAreNa liGginA lokapratAraNaM darzayannAha AkraSTuM mugdha-mInAn biDiza-pizitavat-bimbamAdaya jainaM // 21 // vyAkhyA-AkraSTuM mugdhamInAn jainavimbamAdaya nAma jainairjano'yaM vazcayate iti sambandhaH / tatrAkraSTumiti svavazamAnetuM, na tu puNyamarjayituM, mugdhA-heyopAdeyavicAra For Private And Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zUnyatayA dharmazraddhAlavaH ta eva jaDaprakRtitayA svahitAhitaparijJAnavaikalyasAdharmAt mInAmatsyAstAna 'bimba pratimA 'jaina' bhAgAntaM 'Adarya' darzayitvA, yathA-bho bhavyAH! aihikAmuSmikasukhavidhAnadakSamidamahadvimbaM, tataH pUjayata bhaktyeti sAmAnyato'thavA bhavatpUrvajaiH etadvimbamAItaM nirmApitaM, te cedameva pratyahaM niyamenApUpUjana , tato bhavadbhirapIdameva vizeSeNa pUjanIya, tathA'rhad vimbanirmApaNameva samprati bhavajaladhinipatajantutAraNAyAlamiti bhavadbhiH svazreyase navInaM bhagavadvimbaM svanAmnA vidhApanIyamiti vizeSato mugdhajanapurataH prajJApyetyarthaH / kila yatinA dezanAdvAreNa jinavimbArcanAde-gRhipuraH phalamupavarNanIyaM, tatphalalipsayA tadanusAreNa gRhiNaH svayameva tatkaraNAdau pravRtteH, na tu sAkSAt tannirmANanirmApaNayorupadezo dAtavyaH tadupadezasya sAvadyatayA yateniSedhAta ,liGgi nastu kathamAjanmAmI gRhiNo'smAkaM vazyA bhaviSyantIti dhiyA aihikameva svArtha kevalaM cintayanto dhUrtatayA pUrvapuruSasambandhitAdi krameNa mugdhebhyo jinabimbamAdarzayanti, te tu mugdhatvAt tadAzayamanavabudhyamAnA RjuzraddhAlutApUrvavaMzyasneha-svakArita-mamatAdinA tatra jinavimbAdau nityaM dravyaM vyayaMte, liGginazca tadupayuJjate svecchayeti bhavati tadAkarSaNArtha liGginAM jinavimbadarzanamiti / kimivetyAha-'biDizaM' matsyavedhanaM, tadane matsyavilobhanAya sthApitaM 'pizitaM' mAMsaM, tadvat / vatirupamAne, tadiva / yathA dhIvarA matsyAkarSaNAya viDizAgre pizitaM sthApayanti, te ca tallolatayA svApAyamAgAminamavibhAvayanto gambhIrAdapi nIrAzayAnitya mugdhatvAt tatra vilIyamAnA badhyante, evaM liGgino'pi mugdhajanAnAM svavazyatAvidhAnAyoktavidhinA bhagavadvimbamAdarzayanti, na tu saMsAranistaraNAya / nanu kathaM jinavimbaviDizapizitayorupamAnopameyabhAvaH ? samAnaguNayorevobhayoralaGkAragrantheSupamAnopameyabhAvapratipAdanAt , mahAkavikAvyeSu tathaiva darzanAt , atra tu jinavimbasya sakalatribhuvanAtizAyinaH sarvopamAtItatvAta-atyuttamavastUpamAyogyatvAdvA, biDizapizitasya ca sarvAtyantahInatvAtkathaM tenopamA ?, uttamamAtrasyApi hInamAtreNApyupamAnopameyabhAvo na yuktaH, kimpunaH sarvottamasyAtyantAdhamena ?, evaM ca jinabimbasya biDizapizitenopamAnopameyabhAvapradarzane kavemahApApaprasaGgaH, tatsarvathA nAyamupamAnopameyabhAvo ghaTAM prAzcatIti ta(nve)nna / lokAkarSaNeva svanirvAhahetorliGgiparigRhItasya jina. bimbasyottamasyApyasadupAdhivazAt duSparivAraparivRtarAjAderiva vAJchitaphalAsAdhakatvAt hInatA'dhyAropeNopamAnena saamyaapaadnaadupmaanopmeybhaavopptteH| atra cApavitreNa biDizapizitenopamAnaM liGgiparigRhItasya jinavimbasyAtyantaheyatA jJApanArtha,Agame' For Private And Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 74 tiheyasyAdhAkarmAdeH gomAMsAdinaivopamAnopameyadarzanAditi yuktamuktaM 'viDizapizitavad'bimbamAdaya'jaina'miti / sAmprataM prakRtamupakramyate-tathA 'tannAmnA' jinanAmadheyenabhagavadbhANDAgAranimittamete nirmApyante, nAsmannimittamiti vyapadezena 'ramyarUpAn' ruciraracanayA dRSTabandhanayA ca manoharAkArAn 'apavarakA' antargRhA 'maThA' nilayavizeSAstato dvandvastAn 'sveSTasiddhyai' vayamevAjanmasukhena vatsyAma ityAtmAbhimataniSpataye 'vidhApya' kArayitvA, te hi zaThAH stranimittamapavarakAdIn niSpAdayanti mugdhAzca jAnate-jinanimittamityaho !! eteSAM jinabhaktiriti, teSu te rajyante tazvopajIvyanta iti vnycnprkaarH| tathA 'yAtrA' pitrAdyuddezena bhavadbhiratrASTAhikA kartavyA, amuSmintrA mAsAdAvamunA zrAddhena zrImatyatra devagRhe yAtrAH kRtAstasmAdbhavadbhirapi tathaiva vidheyA / tathA 'snAnaM' zrAddhapakSAdiSu pitrAdeH zreyase yuSmAbhiratra snAtraM karttavyamityupadezavyAjena yAtrAsnAtravidhApana, tato dvndvH| AdizabdAcchutAnuktaparvagrahaH / tadAdaya 'upAyA' mugdhavipralambhana prakArAstaiH / nanu kathamevaMvidhayAtrAdInAM mugdhajanapratArakatvaM ? yAvatA yathAtathA bhagavatpUjAyAH kuzalAnubandhahetutvAditi cenna, evaM hi lokodAharaNaprAmANyena bhagavatpUjAvidhAne bhagavato'grAmANyo(pa)pAdanena mithyAtvAdiprasaGgAt, yaduktaM"jiTTammi vijamANe, ucie aNujiTTapUaNamajuttaM / logAharaNaM(ca) va tahA, payaDe bhagavaMtavayaNammi // 1 // logo gurutarago khalu, evaM saha bhagavaovi iTThoti / micchatamo ya evaM esA AsAyaNA paramA // 2 // " tathA 'namasitakaM upayAcitaka-bhavatA. midAnImIgupadravaH samudyasthitaH tasmAdbhavadbhistanivRttaye jinagotradevatA'mbikAdizAsanasurANAmiyadravyameSaNIyamiti gRhiNaH pratijinAAddezena vittavyayavidhApanamiti yAvat 'nizAjAgara' upasargavargopazamanAya pravacanadevatAdInAM purato balyAdisthApanagIta-vAdyalAsyapurassaraM sakalarAtrijAgaraNaM / tato dvandvaH / AdigrahaNAdanyeSAmapi zAntikapauSTikAnAM saGgahaH / tadAdIni 'chalAni' chamAni-lokopajIvanArthamAgamAnabhihitatvena vilobhananimittAnIti yAvat , taiH karaNabhUtaiH, cazabda uktavacanaprakAra samuccaye / zraddhAlu-vivekavikaladharmecchAvAn , vivekino hi prAyeNa naivaMvidhaiH pratAraNituM pAryante / 'nAmataH' saMjJAmAtreNa jainai-rjinadevatairna tu kriyayA, bhraSTAcArasvAtteSAM, tena liGgibhirityarthaH / 'zaThaH' prapaJcaprapazcanacaturaiH, chalita ivetyupamAna, yathA 'chalitaH' zAkinyAdibhirvazIkRtaH tathAvidhacaitanyarAhityAtsukhena vazcayituM zakyate, tathA'yaM-eSa ' janaH' zrAddhaloko hA !!! iti viSAde 'vazyate' vipralabhyate, mahAnayam asmaJcetasi viSAdo-yaddharmArthI loko dhRttaH svArtha vaJcayitvA durgatI pAtyata iti vRttArthaH // 21 // For Private And Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir idAnIm atyucchaGkhalAnAmapi nAma jainAnAM dazamAzcaryAnubhAvAt abhyudayaM sva. viSAdapurassaraM darzayannAha sarvatrAsthagitAzravAH svaviSayavyAsaktasarvendriyAH, // 22 // vyAkhyA-'sarvatra' lokasamakSamasamakSaM ca, Avati-sacinoti jIvaH kamaiMmirityAzravAH paJca prANAtipAtAdayaH tatazcAsthagitA-aniruddhA AzrayA yaiste tathA / svaviSayeSu AtmagrAdheSu rUpa-rasa-gandha-sparzazabdeSu 'vyAsaktAni' upabhogapravaNAni 'sarvendri-yANi sakalakaraNAni-cakSu-rasana-ghrANa-tvaka-zrotrANi yeSAM te tathA, yatinA hi nigRhItendriyeNa bhavitavyaM, anyathA pravrajyAyA jiivnmaatrtaaptteH| tathA gauravANi' AtmanyutkarSapratyayahetavo'dhyavasAyavizeSAstAni ca RddhirasasAtAtireka-hetukatvena kAraNe kAryopacArAt-riddhirasasAtasaMjJAnyeva trINi, taizcaNDA:-tatsAhAyyenoddharA daNDA; daNDyate-durgatipAtena duHkhaM sthApyate AtmA amIbhiriti daNDA-akuzalamanovAkAyAH ta eva dehinAmutpathapravartakatvAccapalatvAca 'turagA' azvAH tatazca 'valgato'niyamitatayA yadRcchayA prasaranto gauravacaNDA daNDaturagA yeSAM te tathA 'puSyantaH prabalIbhavantaH kaSAyoragA yeSAM te tathA / yatInAM hi zrAmaNyavaiphalyotpAdanAt kapAyA: kattuM na yujyante / evaM tAvatpazcAzravaviramaNa-paJcendriyanigraha-daNDatrayavirati-karAyacatuSTayajayalakSaNasaptadazavidhasaMyamAbhAvena teSAM lokottaravAhyatvaM pradarya idAnI lokalokottarabAhyatvamapi darzayatItyAha-'sarvAkRtya kRto'pi' lokalokottaraviruddhAbrahmasevanapuSpaphalAdyupabhogAdyasadAcArakAriNo'pi nAmajainA iti prAkRtaM 'kaSTaM' mahaduHkhametat 'adhunA' samprati 'sthitvA' Aruhya 'sanmunimUrddhasu' suvihitamunimastakeSu, pratipadamasUyayA suvihitAnAmasadoSAropeNa lAghavotpAdanameva hi teSAM tanmUrddhasvavasthAnaM / 'uddhatadhiyo' nAstyasmatsamo jagati samprati kazciditi darpAmAtabuddhayaH 'tuSyanti' suvihitaM manyA apyete asmAbhilaghUkatA ityAzayena modante 'puSyanti ca' sAdhvAdiparivAreNa zrAddhAdi pUjayA ca varddhante / 'ca' samuccaye / atha kathamevaMvidhA api sanmunimUrdhAvasthAnena te tuSyanti puSyanti cetyata Aha-'antyAzcaryarAjAzritAH' pAzcAtyAzcaryapArthivAnugatA, 'yata' iti hetugarbha vizeSaNaM / etaduktaM bhavati-na hyevaMvidhAkRtyavidhAyino mahAmunInAM mastakeSvavasthAnaM kartuM pArayanti, kathaJcitkurvANA api vA na toSa poSaM ca te prApnuvanti, mahAmuni tiraskAramAtreNApi tatkAriNAmihaiva hAni zravaNAt , paraM yadevamanarthakAriNo'pi liGginaH suvihitA~stiraskRtyApi nandanti tannUnaM dazamAzcaryamahimA'yamiti vRttArthaH // 22 // For Private And Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 76 sAmprataM teSAM pratyahaM sarvaviratirUpapratyAkhyAnabhaGgakaraNena tapazcaraNAyamA prati. pAdayannAha sarvAramma-parigRhasya gRhiNo'pyekAsanAghekadA // 23 // vyAkhyA-'sarvArambha-parigrahasya' sakalasAvadhavyApAra dhanadhAnyAdisaGgraha-tatparasya 'gRhiNo'pi' zrAddhasyApi, AstAM mahAmunerityapi zabdArthaH / 'ekAzanaM' antardivasamekavAraniyamitabhojanaH pratyAkhyAtabhedaH tadAdiryasya nirvikRtikAdeH tadAdipratyAkhyAnaM 'ekadA' kadAcidaSTamyAditithiSu pramAdabAhulyena nityepratyAkhyAnAbhAvAt 'pratyAkhyAya' niyamya, tadapi kadAcita katamekAzanAdi 'na rakSato''nAbhogamahasAkArAdinA na pAla. yato-bhaJjata ityarthaH / 'hRdi' cetasi 'bhavet'-jAyeta 'tIto' niSThuro'nutApo-bahunA kAlena tAvadadya pratyAkhyAnaM kRtaM tadapi mayA mandabhAgyena bhagnamato dhiGmA, kathaM me zuddhirbhaviSyatItyevaMrUpaH pazcAttApaH 'sadA sarvadA yAvadbhaGga-prAyazcittaM gurubhyo nAsAdayati / 'SaTkRtvaH' trIn vArAnsAyantanapratikramaNe / trIzca pragetanapratikramaNe SaDvArAn "saGkhyAyA vAre kRtvas taddhitaH" trividhaM trividheti, anena sAmAyikasUtramupalakSayati, kila sAdhavaH sAyan prAtazca pratikramaNe sAmAyikasUtramuccArayantastrividhaM trividheneti paThanti, yathA-"[karemi bhaMte ! sAmAiyaM satvaM sAvajaM jogaM paccakkhAmi jAvajIvAe, tiviha tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNa"mityAdi] / tatra vividhamiti tisro vidhA yasyeti trividhaM-kRtakAritAnumatalakSaNaM, trividheti trividhena karaNena manovAkAyarUpeNa sAvA yoga pratyAkhyAmi ityevaM rUpatayA 'anudinaM' prativAsaraM 'procya' abhidhAya-pratijJAyA. pItyarthaH, apratijJAtAnuSThAnasya hiM bhaGgenApi na tathA doSa ityapi zabdArthaH / 'bhaJjanti' svaNDayanti ye liGgamAtravRttayaH teSAM / 'tu' gRhiNo bhedapradarzanArthaH, ka zabdAH sarve'pyakSamAvyaJjakAkSepArthAH / 'tapo'nazanAdi, nityapratyAkhyAnasya sarvasAvadyayogaviratirUpasya sakalalokasamakSamabhyupetasya bhaGgapradarzanena naimittikapratyAkhyAnasyApi kathazcillokapatathA vihitasyopavAsAdeH bhaGgAnumAnAt-nAstyeva teSAM kacittapaH / ka 'satyavacanaM' tathyavAk 1, sarva sAvadhaM yoga na karomItyabhidhAya punastatkSaNameva taniSevaNAt , pratyakSamRSAvAditAprasaGgenAMzenApi satyavacanAbhAvAt / kka 'jJAnitA' siddhAntarahasyaparicchetRtvaM 1, jJAnasya hi phalaM viratiH tasyAzca sAtazIlatayA taiH samUlamunmUlanAt tathA ca kathazcitsato'pi jJAnasyAkizcitkaratvena tadAmAsatvAt , jJAnagandho'pi teSAM nAstIti / ka 'vrataM' dIkSA, dIkSopAdAne'pi pratyAkhyAnabhaGgAdalIkabhASaNena dIkSAyA For Private And Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 77 apAthakyApAdanAd vrataM teSAM nAsti / atra cAsakRtkazabdopAdAnena loke lokottare ca tattapaHprabhRteH tapastvAdikaM na sambhavatIti jJApyate, tenAyamAzaya:-yadA kila gRhiNo'pi satataM gRhArambhasaMsmbhavatvAtpramAdamaranirbharA apyanavagatatacyA api kadAcitpratyAkhyAnabhaGgenaivamanutapyante, tadA sutarAM yatInAM sarvasAvadyayogaviratAnAM viditAgamasArANAM kathacit viratibhaGge pazcAttApaH prAyazcittagrahazca yuktaH, ye tu nizzUkatayA tAM bhaJjanto manAglajAmapi nAdadhati teSAM nAstyeva tapaHprabhRtIti vRttArthaH // 23 // idAnIM teSAM lokopahAsapurassaraM jinapathaparipanthitvaM vRttadvayena prakaTayannAha devArthavyayato yathArucikRte sarva ramye maThe // 24 // iyAdyuddhatasopahAsavacasaH syuH prekSya lokAH sthitim // 25 // vyAkhyA-yeSAM sthiti prekSya lokAH sopahAsavacasaH syuriti sambandhaH / kathamityAha-aho iti vismaye, sitapaTA:-zvetAmbarAH 'kaSTaM duSkaraM 'caranti' anutiSThanti 'vrata' pravrajyAM, mahadAzcaryametat-yat-sitapaTAH kalAvapyevaMvidhaM vrata kaSTamanubhavanti, nahi sampratitanairmAnavairalpasavarevaMvidhaM kaSTaM kattuM zakyate, atha ca savairapyevaMrUpaM vrataM karnu pAryata eva, sukhhetutvaadityuphaasH| atha kathamevamupahAsaH teSAM taiH kriyata ? ityata Aha'sAdhuvyAjena' yatichAnA viTAH, nAmI sAdhavaH tallakSaNAyogAt , kintu tavyAjena viTAH, skltllkssnnopptteH| tadevAha-'devArthavyayato' devagRhAdhipatye na tadraviNasya tadadhInatvAt jinavittaviniyogena 'yathAruci' svmno'bhilaassaanuruupmityrthH| 'kRte' niSpAdite 'sarva ramye' sakalavasantAdirUpatA vibhaktakAlavizeSamanohare maDhe pratIte, tatra 'nityasthAH' satatavAsinaH, suvihitA hi devadravyopabhogabhayAt yatinimittanirmitatvena mahAsAvadyatvAcca maDhe na vasanti, kintu yAcite yAdRzi-tAdRzi paragRhAdAveva, tatrApi nA[na]varataM vasanti, nityavAsasya ca yatInAM zrAddhAdipratibandhalAghavAdihetutvena pratiSedhAt , udyatavihArasyaiva mamakArAdhucchedanimittatvenAbhidhAnAt / ete tu sAtalampaTatayA maThe nityakRtasthitayo vilasantIti kathaM na bhavanti viTAH / tathA 'zucayo' nirmalAH 'paTTatUlya:' paTTAMzukasaMvItA haMsarUtAdi mayAH zayyAvizeSAH, yadvA 'paTTAH' zrIparNAdi dArunirmitAH tAH 'zayanaM' zayanIyaM yeSAM te tathA, sAdhavo hi kambalAdisaMstAraka eva zerate, na paTTatUlyAdiSu, tAsAM pramArjanAdyazuddhe vibhUSAsAtazIlatvavyaJjakatvAllokopahAsahetutvAcca, ete tu tatra zayAnA viTatvaM prakaTayanti / tathA 'sadgabdikAdyAsatA' zomanagabdikAdyAsanAH-zomanagabdikAmasUrakAdi viSTarabhAjaH, gabdikAdyupa For Private And Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vezane ca doSA munInAM prAgevoktAH / 'sArambhAH' maTha-vATikA-kRSyAdi-mahAsAvadyAvyApArakaraNa-kAraNa-pravaNAH 'saparigrahAH' gRhivat vANijyAdiprayojanena dhanadhAnyasnehAdibhANDasatrahaparAyaNAH 'saviSayA' cakSurAdIndriyAnukUla-nartakIdarzana-tAmbUla. svAdana-candanAdyaGgarAga-gandharvagIta-zravaNAdiviSaya-satatAnuSaktacetasaH / seA ' viSayAsaktatvAt kAmukatsvAbhimatAM yoSitamanyena sArddhamAlApAdividadhAnAmavekSya taM pratyakSamAbhAjaH 'sakAMkSAH' sambhogavilAsAbhyAsAtpratikSaNaM navanavopajAyamAnariraMsoskalikAH / ArambhAdayazca yatInAM bahudotvAdanekadhA niSiddhA eva / 'sadA sarvadA, viSayANAmanAdibhavAbhyAsat , kadAcit sanmunerapi kasyApi cetovikAramAtraM prAduHSyAt , na tu sarvadA, tadaiva teSAM jJAnAGkuzena svacittamAkRSya mithyAduSkRtAdi prAyazcittapratipatteH, iti sAdhUktaM-'sAdhuvyAjaviTA' iti // 24 // _ 'iti' uktaprakArANi, AdizabdAt anyAnyapyevaM prAyaNi viDambanA vyaJjakAni vAsi gRhyante / tatazca ityAdIni-uddhatAni-bahujanavadanasya mudrayitumazakyatvAtanizzaGkatayodbhaTAni, sarvatrAskhalitAnIti yAvat / 'sopahAsAni' utprAsabhAJji' vAsi' vacanAni yeSAM te tathA syu-bhaveyurlokAH-prAkRtajanAH kutIthiMkabhAvitAzva jainapathamatsariNaH 'prekSya' sAkSAtkRtya, yeSAMmiti padaM turyapAdasthitaM sakalaM vAkyaM dIpayati, tena yeSAM sthitimityAdi sambadhyate / 'sthiti yati anucitAsamaJjasasAmAcArI,strarUpeNaiva tAvat matsariNaH sarvasyApyupahAsaM kurvanti, kimpunaH samprati niratizayasya jinazAsanasya 1, tatrApi liGginA tathArUpaM vaizasaM vyavahAraM vIkSya kathaGkAraM na kuryurityrthH| tathA 'zrutvA' AkarNya yeSAM sthitiM ' anye ' apare ' abhimukhAH ' zeSadarzanebhyaH sakalopapattikalitamidaM jainadarzanaM, yatayo'pyatra darzane zAntAtmAnaH kriyAniSThAcopalabhyante, tato'smAkamapIdamaGgIkartumucitamiti cetaso'bhyupagamaviSayIkRtajinazAsanAste'pi, AsatAM tadapara ityaperarthaH / 'zrutapathAta' jainasiddhAntamArgAt vaimukhya, etAvantamanehasaM vayamevam ajJAsyAma-yadetadeva tAtvikaM dharmadarzanaM nirapavAdaM, paraM yadatrApyevaM vidhA asadAcArakAriNo vilokyante tadA'lamanena tAmra-hiraNmayA-laGkAradezIyenAnto nissAraNa bahirmAtramanohareNa sarvathA, prAksvIkRtamevAsmAkaM darzanaM zreyaH, aho jainA anyathAvAdino'nyathAkAriNa ityAdi vacanasandarbheNa * vaimukhyaM ' parAGmukhatvaM sarvathA bahivimiti yAvata 'Atanvate' darzayanti / tathA yeSAM 'mithyokkyA' mRSAvacanena, te hi skhalitAcAratvena sarvazaGkitatvAt asamaJjamaceSTitaM prati kenacitpraSTAssanto malimlucavadalIkaM bhASante, yathA-ka evamAha ?-na nayamevaMvidhameva kAriNa iti / tatazva For Private And Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 79 'sadRzo'pi' samyagdRSTayo jinamatAntaHsthA api prAyazaH, kimpunaranye ? ityaperarthaH / 'vibhrati' dhArayanti-kurvantIti yAvat , mana:-cetaH 'sandeha' idaM kimevamanyathA vetyubhayakoTI ullekhyanavadhAraNajJAnaM saMzayaH, sa evaM ekatrAnavasthitarUpatvasAdhAdolA, tayA calaM, yathA dolArUDhaM vastu tasyAzcalatvAcalaM, evaM sudRzAmapi mnH| athavA 'sandehena karaNabhRtena dolAvaccalaM yeSAM nAma jainAnAM te amI sarvatra samprati prasRtatvAt purovartinaH / nanvityakSamAyAM / 'sarvathA' sarvaiH prakAra 'jinapathapratyArthano' bhagavanmatapratyanIkAH, na tu kenApi prakAreNa tadanukUlA api jainadarzanohAsa-tadabhimukhavaimukhyApAdanAdinA jinazAsanenupacayahetutvena vastutasteSAM taducchedakatvAt / yeSAM cAparAdhena zazadharakaravizade bhagavacchAsane lokopahAsaviparyAsAdayo doSAH prAduHSyanti te'nantasaMsAriNaH siddhAnte pratipAditAH, mahApApIyastvAt / 'tata' ityetatpadamagrimavRttI sambhasyata iti vRttadvayArthaH // 25 // sAmprataM kupathavartinAM vidhipathaM pratyaikAntikImAtyantikI ca nirupamA ca manaso duSTatAmupalabhya tadutpAdaM ca itarajanamanAkAraNasAmayyA asambhAvaya: tadvilakSaNAM tadutpAdasAmagrI sambhAvanAdvAreNAha sarvairutkaTakAlakUTapaTalaH sarvairapuNyoccayaiH // 26 // vyAkhyA-tataH zabdasya prAktanavRttasthasyeha sambandhAttena, yato'mI sarvathA satpathaM duSTacetasaH tataH tasmAddhetoH, kimityAha-nUnamiti sambhAvanAyAM, ahamevaM sammA. vayAmi-yAvantyatiduSTavastUti jagati santi tAvadbhiryurmAgamAseduSAM raM mAnasamakArIti sambandhaH, kathamanyathA tanmanaso'tIya krUratA ? itarajanamanaHsAdhAraNakAraNasAmagrItaH tadanupapatteH, kAraNAnurUpatvAtkAryasya, na ca hi nyagrodhavIjAripacumandaprarohaH / kaistairityAha-'sarvaiH' sakalairutkaTakAlakUTapaTalai-nUtanatvAdatyugrasadyoghAtiviSabhedasamUhaH, ekadvivyAdibhiranutkaTezca kAlakUTazakalaistatpaTalevA tAdRk krUramanaso janayitumazakyatvAdevamuktaM / evamuttarapadeSvapi yojyaM / sakalakAlakUTapaTalaireva kevalai prakRtamanasaH kartumazakyatvAt-apuNyoccayarityAdi vAkyAvatArA,tatazca sarvaiH-akhilairapuNyoccayaiH pAparAzibhiH, sarvavyAlakulaiH-azeSAzIviSasandohai 'smstvidhuraadhivyaadhidussttgrhai|' kRtsnavyA sanacetaH pIDA-gada-maGgalAdi pApagrahairebhirakhilaMduSTairekasAmagrIbhAvena sambhUya 'krUraM' sanmArgaghAtukaM 'mAnasaM ' cetaH 'akAri nirmme| krUrarUpasya manaso nirmANa vidheyamatra, etenAsya manasa itaramanobhiH sAjAtyamapi nirastamityetadapi sambhAvayAmi itaramano For Private And Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bilakSaNasAmagrIjanyatvena vaijAtyopapatteH, na hi mRtpiNDadaNDAdi-tantuvemAdivisadRzasAmagrIjanyayorghaTapaTayoH sAjAtyaM nAma, tathA ca tanmanasaH kadAcidapi na zubhabhAvatApattiH, na hi bhUnimbasya-zarkarAbhAvaH zilpizatenApyApAdayituM zakyate, tatkasya hetoH ? svasvasAmayyA vijAtIyatayaiva tayorutpatteriti / athavA manaH siddhameva tasya tu krUratvaM vidheyaM,tasya kAlakUTAdibhiH sAdhyaM / athAsminpakSe krUratvasyaupAdhikatvAt apagamaprasaGgo, vastrAdiSu mahArajanarAgasya tathA darzanAditi cena, aupAdhivasyApi dharmasya kayAcit sAmayyA janyamAnasyAnagamadAnAt , yathA paTTAMzukAdiSu nIlIrAgasyaupAdhikasyApi na kadAcidapagama iti / tadupapannametannUnaM krUramakAri mAnasamiti / 'amuM' pratyakSaM 'durmArga' kupathaM ' Ase duSAM' abhyupeyuSAM liGginAM tadbhaktAnAM ceti zeSaH / nanu bhavatu teSAM krUraM manastathApi kiM na vanchinnamityata Aha-' daurAtmyena ' duSTAzayatvena 'nija. dhanuSAM' ucicchiduSAM jinapathaM ' bhagavatpraNItaM satpathaM sanmArgavartinAmupasargakaraNena vastuto jinamArga bhraMzayadbhirbahvasmAkaM chinnamityartha / atha jinapathaM ni [janatAM teSAM dvijAdInAmiva kiM darzanAntaraparigraheNa matAntara prarUpaNA netyAha-'vAcA' vacanena svamati kalpitamapyaudezika bhojanAdimArga 'eSasaH' ayameva sa jinapraNIta: panthA nAnya ' iti ' evaM prakAreNa 'ucuSAM' abhidadhuSAM, na te darzanAntarasthA: svamataM parUpayanti, tatstharjinapathavartino janasya pratArayitumazakyatvAt , kintu asmi neva darzane veSamAtreNa sthitAH svaprarUpitaM kumAge jainamArgata yA vadanto mugdhalokaM vyAmo. hayantItyarthaH, etAvatA saMrambheNa satpathaM pratyatIva pratyanIkatvaM teSAM prakaTitaM / iha ca setyatra 'sa' zabdAdvirjanIyalope sandhipratiSedhe'pi " te tadA pAdapUrato sandhi" riti vizeSalakSaNena sandhividhAnamiti vRttArthaH // 26 // 'ata itya' ntarA padadvayorapyanayovRttadvayoH sambandhayojanArtha, taccAgrimavRttasyAdau yokSyate, idAnIM teSAM vacanamAtramapi vivekinaH zrotuM na yujjhata ityAha-ataH durbhedasphuraduprakumahatamaH stomAstadhI cakSuSAMH / / 27 / / vyAkhyA-yata evaM nAmaite jainapathaM prati duSTA, ato-'smAdvetoH, kiNityAha teSAM 'vacAMsi ' kupathapratipAdakAni kanAni ' kurute ' vidhate karNo svayaNe 'sakarNaH' . sazrotraH / atha ca sahRdayaH kathaM ' kena prakAreNa ? na kayazcidityarthaH / nahi makarNasya / karNakaTUni spRSTaparamarmANi vacanAni khalAnAM zrotuM yuktAni, kintu kayoretadeva phalaMyatpIyUSavAekA apahasitamuktAH satAM sUktayaH zrUyante / atha ca sakarNasya prekSAvataH For Private And Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kupathavacinA bhASitAni karNe kartuM na yujyante, tacchavaNasya sAdhUnAmapi mithyAtvanipandhatvenAbhidhAnAt / kIdRzAmityAha-'durbhado' niviDatvAt-durucchedaH' sphurat manasi satatAvasthitatayA jAgarUka 'ugro' dRDhaH 'kugrahaH caityavAsAdi pratiSThApanaviSayo mithyA'bhinivezaH sa eva 'tamaH stomaH' satpathadarzanAntardhAyakatvAdandhatamasaH paTalaM, tena 'astaM' chana 'dhI:' prekSA, saiva satpathaprakAzakatvAt cakSurlocanaM yeSAM te tathA, teSAM, yathA tamaH stomena tirohitacakSuH panthAnaM na pazyati tathA teSAmapi dhIH kugraheNa tiraskRtasvAt na sanmArga mRgayate / tathA 'siddhAntadviSatAM tadviparyastA-rthaprarUpaNayA taduccheda pra. prattatvAdAgamavairiNA, nirantaramahAmohAd-vyasanAtirekAvivekAt / ahamiti nipAto'smadarthaH tatazca vayameva zreSThAH, nAsmatsamaH kazcidityAtmAnaM manyante ye te ahammAninasteSAM, vivekinAM hi gambhIratvena mahati guNagaNe satyapyanutsekAt , mUDhAnAM tu tucchatayA stoke'pi tasmin-jagato'pi tuNatayA mananAt , tathA 'svayaM AtmanA 'naSTAH sukhalolatayA'navaratam-anyAyye pathi pravarttamAnA janapurataH saMsthApayitumazaknuvantaH 'ka dharmaH ka samprati vratina' ityAdi nAstikyaM pratipannAH teSAM, 'anyeSAM' Atmavyati. riktAnAM 'nAzanakate' nAstitAvAdApAdananimittaM 'baddhodyamAnA' yadi hi etAnapyAtmanA kathaJcitsamI kurmastadA sundaraM bhavatyanyathaite dhArmikaMmanyAH paruSavAbhiH asmAn santakSiSyantItyAzayena tannAzanAya vihitaprayatnAnAM ' sadA sarvadA 'mithyAcArA' muktipathaviparItAH samAcArA mithyAtvA-virati-pramAda-kaSAya-duSTayogalakSaNAH, athavA lokapralambhanahetu-kaSAyendriyasaMyamapurassaraM viSayapraNihitamanaskatvaM, yadAha " bAhyendriyANi saMyamya, ya Aste manasA smaran / indriyArthAn vimUDhAtmA, mithyAcAraH sa ucyate // 1 // " tatazca tadvatAM' tayuktAnAM, ataH tadbhASitAni suvihitaH suzrAvakaizca na zrotavyAnIti tAtparyamiti vRttaarthH|| 27 // adhunA vitathAdirUpa dharmadezinAmapi teSAM kupathasya tathAvidha-mugdhajanopAdeyatAM saviSAdaM pratipAdayamAha yat kizcit vitathaM yadapyanucitaM yallo-ka lokottaro // 28 // vyAkhyA-tattaditi vIpsayA sarvasaGgrahamAha-dharmasAdhanamanuSThAnamiha dharmaH tatazca 'dharma iti ' sukRtamidamityevaMrUpatayA 'buvanti ' vadanti * kudhiyo' durmedhaso nAma jainaaH| yatkimityAha-yatkiJciditi, sAmAnyato nirdiSTaM vizeSato'nirdiSTa nAmakaM 11 For Private And Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 82 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ' vitathaM ' alIkaM zreNikarAjarajoharaNavandanAdi, na hyetadAgame kacillikhitamasti, yena satyaM syAt paraM liGginaH svavandyatApAdanAyai tadapi dharma iti bhASante, yadAha - " zrIzreNikaH kSitipatiH kila sArameya - lAGgUlamUlanihitaM yativadvavande / bhaktyA rajoharaNamityanRtaM vadanti hI !!! liGgino vRSatayA kudhiyaH pralabdhum // 1 // tathA yadapi, apiH samuccaye / yaccAnucita-mayogyaM pitrAdyuddezena yAtrAkaraNAdi nimittaM hi dharmanimittaM hi kRtyajAtaM jinamandire karttumucitaM, nAnyat / pitrAdyuddezena tu yAtrAdi tatra vidhIya 99 guNagAnavikala kevala snehanibandhanatvAnna dharmaH paraM tadapi liGgano dharmo'yamityabhidhAya svopayogAya vidhApayanti / tathA yalloko - jainamArgabahibhUtaH ziSTajanaH 'lokottaro' jinapravacanaM, tAbhyAmuttIrNa - bAhyaM sUtakabhikSAgrahaNAdi, etat hi lokalokotarayorviruddhatvAt na dharmaste tu gAyadihetunaitadapi dharma ityabhidadhati, yadAha - "mikSAsUtakamandire bhagavatAM pUjA malinyA striyA, hInAnAM parameSThi saMstavavidhiryacchikSaNaM dIkSaNam | jainendrapratimAvidhApanamaho tallokalokottara - vyAvRtteratha- hetumapyadhiSaNAH zreyastayA cakSate // 1 // " tathA yadbhavahetureva - saMsArakAraNameva 'bhavinAM ' dehinAM jinamandire jalakrIDAdi / etaddhi madanoddIpanatvAt krIDAmAtratvenAtAtvikatvAcca saMsAravarddhanameva, parametadapi liGgino dharmacchadmanA svAvalokana kutUhalena kArayanti / tathA yat 'zAstrabAdhAkaraM' siddhAntavirodhAdhAyakam audezika bhojanAdi, yathA cauddizikAdInAM zAstrabAdhitatvaM tathA prAgrevopapAditaM, athavA ASADhacaturmAsikAt paJcAzattama dinapratipAditasya paryuSaNa parvaNaH zrAvaNAdyAdhikyavati varSe'zItitame'hni vidhAnaM / nanu bruvantu te svamati kalpitaM mArga, tathA vitathAdisvabhAvatvAttaM na ko'pi grahISyati, tathA cokto'pyanuktakalpo lokopAdAnAbhAvena prasarAbhAvAdityata Aha-' mUDhA ' ajJAninaH taddharmavyAjena liGgiprarUpitaM mataM arhanmatabhrAntyA jinamArgo'yamiti mithyAjJAne ' lAnti ' upapAdate / ayamarthaH yathobhayagatacAkacikyAdi saddRzadharmopalambhAt parasparavyAvarttaka deza jAtyAdi-bheda dharmAnupalambhAca arajane'pi zuktikAyAM rajatametaditi dhiyA bhrAntAH pratante, athehApi sanmArgAsanmArgagata jinadevatA'bhyupagamabAhyaveSAdi samAnadharmAvagamAdanyonyavyavacchedakavidhyavidhipravRttyAdi vizeSadharmAnavagamAcca vitathatvAdinA vastuto'narhanmate'pi prakRtamArge'rhanmatametaditi buddhadhA mUDhAH pravarttanta iti, na kevalamete kumArgaM vadanti mUDhAstu taM gRhantyapIti ca zabdArthaH / hA iti khede ' durantadazamAzcaryasya' duHkhAvasAnAntyazcAryasya 'visphUrjitaM ' vijRmmitametaditi, kathamanyathA kupathasyApyetasya bahumugdhajanopAdeyatA sthAdataH kaSTametat yad adyApi ayaM kumArgo'skhalitaprasaro'nuvarttata iti vRttArthaH // 28 // For Private And Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAmprataM mugdhajanAn prati svamataM mokSapathatayA dizataH satpathagAminazca dhArmikAn svavacanA'nanurodhitvenAzatayA avajAnAnasya kasyacidyathA chandAcAryagrAmaNyo prastutaprazaMsayA svarUpamAha kaSTaM naSTavizAM nRNAM yadazAM jAsyandhavaidezikaH // 29 // vyAkhyA-'kaSTaM duHkhametat naH cetasi varttate, yat kimityAha, yaditi vAkyopa. kSepe, yakRNAmadRzAM jAtyandhavaidezikaH kAntAre'bhIpsitapurAvAnaM pradizatIti smbndhH| tatra 'nRNAM' puMsAM ' naSTadRzAM ' alocanatvAkAntArapAtena diGmUDhatvAcca prabhraSTaprAcI. pratIcyAdikakupavibhAgaparicchidAnAM azAM' kAcakAmalAdinA dRgvikalAnAM, na tu janmAndhAnAM, janmAndho-janmabhivyAptyA locanarahitaH / na tu so'pi taddezajAta itarebhyaH zravaNAdinA vijJAya kathazcidiSTapurapathaM dekSyatIti tatroktaM ' vaidezika ' iti / videzeyojanavyavahite dezAntare jAto barddhitazceti vaidezikaH / sahi taddezasvarUpamAtrasyApyanabhijJatvAtkathaM prakRtamArga jAnIyAdapi, tataH krmdhaaryH| 'kAntAre' janasaJcArazUnye durgavartmani 'pradizati' pratipAdayati / 'abhIpsitapurAvAnaM ' jigamiSitaH nagaramArga, kileti vArtAyAM / ' utkandharaH' udgrIvaH kaMdharAmunnamayya bhujadaNDamukSipya kathayatIti kaSTametat / tuH punararthe / 'idaM' vakSyamANaM puna: 'kaSTataraM' pUrvasmAdapi kaSTAnmahatkaSTaM / yat kimityAha-' so'pi' prAgukto mArgadeSTA 'sudRzo' nirmalanayanAnata eva 'sanmArgagAn' iSTanagarasugamapathapasthitAn ' tadvidaH' samyak sanmArgajJAna yat hasati, sAvajJamiti kriyAvizeSaNaM-sAvahe ' ajJAniva ' mArgAnabhijJAniva / yathA mArgAnabhijJA mArgamupadizanta upahasyante lokena, tathaite'pi tena / evaM prastutamupamAnaM yojayitvA prastutamupameyamidAnI yojyate-kaSTametat yannRNAM-satpathecchupuruSANAM 'naSTadRzAM' atimugdhatayA satpathakupathavibhAgAnabhijJAnAt adRzA-samyagjJAnadarzanavikalAnAM 'jAtyandhaH ' siddhAntarahasyalezAnabhijJaH sarvathA agItArthaH / so'pi gItArthasaMvAsAdeH kathazcit mokSapathakathanapravINaH syAt-tatrAha-'vaideziko' garhitAcAratvAd gItArthamuni. punggvsnggmaatrvrjitH| eSa cAdhunikadusaGghapravaro nizzakaM niHzreyasapathapratyArthimArgakathanadIkSito yathAchandaziromaNiH kazcidAcAryoM mntvyH| 'kAntAre' bhavamahATavyAM 'pradizati' abhIpsitapurAvAnaM-muktimArga 'utkandharo' drshitaahngkaarvikaarH| tathA ya so'gItArtha utsUtrabhASako mithyAdRSTiH kathaJcidapi ' satpathaM' mokSamArga na vetti, nApyanyena gItArthena pratipAdito'pi pratyeti, iti kaSTa, For Private And Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 85 etatkaSTataraM 'tu' iti pUrvavat / so'pi prAgavihito yathAchandAcAryaH ' sudRzaH ' samya. gjJAnadarzanayujaH 'sanmArgagAn ' jJAnadarzanacAritralakSaNamuktipathapravRttAn tadvido' muktimArgAbhijJAna dhArmikAn suvihitasAdhUna yaddhasati sAvajJamajJAniva, yathA-kimamI agItArthA mUrkhaziromaNayaH siddhAntarahasya jAnanti ?, ahameva sakalazrutapArAvArapAradRzvA, tato yamahaM bravImi sa muktimArga iti / kimityevamupahasatItyata Aha-tanmahAkaSTamityupamAnopameyayostulyatayA yojanA / atra ca mugdhajanapurato nirAzaM svakalpitaM caityavAsAdikamutsUtrapathaM prathayan vidhiviSayapAratanyaprarUpaNanipuNAn sugurusampradAya: vartinaH suvihitAna'bhUyayopahasan samprati vartamAnaH kusaGkAcAryavargo'nayA bhagyA kavinA pratipAdita iti vRttArthaH // 29 // sAmprataM zruta-pathA-vajJA-dvAramupasaJjihIrSuH zuddhajinamArgasya duSTopacitasamudita kAraNakalApena samprati durlabhatvaM pratipAdayanAha saiSA huNDAvasarpiNyanusamayaDsavyabhAvAnubhAvA, // 30 // vyAkhyA-yA Agama-grantheSvAgAmitayA likhitA''karNyate, sA eSA samprati pratyakSA, kAlasyApratyakSatve'pi tadudbhavakAryANAM pratyakSeNopalambhenopacArAdeSetyuktaM / 'avasarpanti ' pratikSaNamAyuH zarIrapramANAdayo bhAvA hAni gacchanti prANinAmasyAmityavasarpiNI siddhAntaprasiddhaH kAlavizeSaH, huNDaM-sakalAGgopAGgAnAM yathoktamAnavaikalyahetuH SaSThaM saMsthAnaM, tenopalakSitA'vasarpiNI huNDAvasarpiNI, vyutpattimAtraM cedaM, tatvatastvanantatama-kAlabhAvyasaMyatapUjAnibandhanaM caityavAsyutpAdahetuHzubhabhAvahAnikAraNaM kAlabhedo huNDAvapiNI, sA ca bhagavati mokSaM-gate jAteti / 'samaya:-paramasUkSmaH kAlaH, tatazcAnusamayaM-pratikSaNaM bhavyAnAM' muktigAminA, athavA 'bhavyAH' zubhA 'bhAvAH' pariNAmA 'anubhAvAzca' pramAvA mati-nizcayA vA, tatazca 'isanto' hIya. mAnA bhavyabhAvAnubhAvA yasyAM sA tathA / huNDAvasarpiNyAM hi kAlasvAbhAvyAt dharmArthinAmapi prAyeNa bhAvA yAdRzA vartamAna kSaNe na tAdRzAH kSaNAntare ityAdi krameNa pratikSaNaM saGklezatAratamyAghrAtatayopajAyamAnA upalabhyante, tathA ca prakaraNakAreNaiva prakaraNAntare pradarzitaM-"kAlassa aikilittaNeNa aisesipurisa-viraheNa / pAyamajuggatteNa ya, gurukammatteNa ya jiyANa // 1 // kira muNiyajiNamayAvi hu, aMgIkayasarisadhammamaggAvi / pAyamaisaMkiliTThA, dhamatthI vittha dIsaMti // 2 // " atra ca isadityanena saMyogaparatve'pi pUrvavarNasya na gurutvaM, chandaH zAstrairvyavasthita[kyA] nuvRttyA kacitattaniSedhAt / For Private And Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tathA 'triMzaH' jainasiddhAntoktASTAzItigraha-madhyAtriMzataH pUraNaH, caH samuccaye, upagrahojinapravacanasyodagropasargakAritvAta-dAruNo grahaH, aya-meSa pratyakSopalabhyamAnakAryoM masmarAzinAmA, kheM-akAzaM, tasya ca zUnyatvAtkhamiti gaNitavyavahAre zUnyasyavindoH saMjJA, nakhA iti ca viMzate saMjJA, nakhAnAM viMzatisaGkhyatvAt , tatazca khaM ca khaM ca nakhAzceti dvandvaH, taiH pazcAnupUryA aGkaracayA sthApitaiH mitAni-parisaGkhyAtAni 'varSANi' saMvatsarAH 'sthiti' rekasmin rAzAva[va]sthAnaM yasya sa tathA, ekarAzau varSasahasravaNasthitika ityrthH(2000)| sahi ho bhagavanirvANakAlAnantaraM varSasahasradvayaM yAvat krUratvAva-bhagavajanmarAzau saGkrAntatvAt-bhagavantaM ca muktatvena duHkhIkartumazaktatvAtatatpakSatayaiva pravacanasya bAdhAM kariSyati / tathA 'antyaM' dazamaM, caH smuccye| 'Azcarya' anantatama-kAlabhAvitvAdadbhutama-saMyatapUjAkhyaM 'etat' idAnI pratyakSaM 'jinamatahataye' AhetapravacanApabhrAjanApAdanAya ' tatsamAH' teH prAguktaitribhiH 'samA' tulyavalA 'duSpamA' duSTA-lokaduHkhakAriNya ' samA' varSANi yasyAM sA tathA, kAlacakrasya SaDarakasya paJcamo'rakA, yathA prAktanAstrayaH samuditA jinamataM ghnanti tathA caturthI duSamA'pi / caH pUrvavat / iti prakaraNe / 'eSu' prakRteSu huNDAvasarpiNyAdiSu ' evaM ' darzitaprakAreNa pratipadaM suvihitalAghavAsaMyatagauravApAdanalakSaNaduSTakAryadarzanAdRSTeviva 'duSTeSu ' krUreSu 'puSTeSu' prakarSakoTiM prApteSu huNDAvasarpiNyAdiSu caturyu * anukalaM' pratisamayaM 'adhunA' sAmprataM 'durlabho' durApo jainamArgaH, pratipattivighnakAriNAM haNDAvasarpiNyAdInAM duSTatvAttanmahimnA ca bhUyolokasya bhavAbhinanditvAtkatipayasAcikA janopAdeya iti yAvat 'jainamArgaH' pratizrotorUpa-bhagavatpatha iti vRttArthaH // 30 // evaM tAvadaSTAdazabhirvRttaiH prabandhena liGginAM zrutapathAvajJA pratipAditA, samprati tereva dharmatayA pratipAditaM guNidveSadhIriti dvAraM nirAkurvasteSAM guNidveSaM darzayabAha samyag mArgapuSaH prazAntavapuSaH prItollasaJcakSuSaH // 31 // vyAkhyA-khalAH satsAdhUna na kSAmyantIti sambandha / tatra 'khalAH ' guNiH matsariNaH prkrnnaallingginH| kRtaduSa iti duSadhAtuH vivanto'tra dosspryaayH| tatazca 'kRtA' vihitA 'duSo' doSA:-svayamaneke'narthA yaiste tathA, tatsvabhAvatvAt teSAM athavA 'kRtA' AropitA ' duSo' doSA yaiste tathA, nirmaleSvapi sanmuniguNeSu lokamadhye lAghavApAdanAya svadhiyA vihitadoSAropA ityarthaH / guNavatsva sadoSAro. paNasya teSAM kulavratatvAcca / 'udyat duSA nirnimicaM suvihitadarzanamAtreNaiva prakaTita For Private And Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 86 lalATataTabhrakuTyAdi krodhavikArAH 'na zAmyanti ' na sahante, dvissntiityrthH| tatra deze'mISAM pracAreNa vayaM lokasyAgauravyA bhaviSyAma ityAdi buddhyA mAtsaryAttatrAvasthAtumeva teSAM na dadatItyarthaH / suvihita yatIn satsAdhutvamevAnuguNavizeSaNaisteSAM bhAvayati'samyaGamArgapuSaH' bhagavatpraNItajJAnAditrayarUpamokSapathasya bhavyAnAM zuddhopadezapratibodhadvAreNa vistaarkaaH| etena teSAmutsUtrabhASaNapratiSedhamAha / 'prazAntavapuSaH' bahiralakSitarAgAdi vikArazarIrabhAjaH, etenAntarapi prabalarAgAdyamAvaM prakAzayati, antastadbhAve pahiH sarvadA prazAntatvAnupapatteH / 'prItollasaccakSuSaH ' dviSTAnapi pratItya prasamo. tphullalocanAH, etena bahiH kopavikAraparihAramAviSkaroti / ' zrAmaNyardUi ' prANAtipAtaviramaNAdipaJcamahAvratavibhUtimupeyuSaH-AseduSaH, etena dIkSAmUlaM sarvaviratisampadaM darzayati / 'smayamuSaH' ahaGkAratiraskAriNaH, etena vAgmitvavidvattAdAvabhimAna. hetau satyapi tadabhAvaM prakaTayati / 'kandarpakakSapluSaH' manmathazuSkatRNadAhinaH, etena sarvavratamadhye nirapavAdabrahmavatadADhayaM draDhayati / 'siddhAntAdhvani' zuddhAgamamArge ' tasthuSaH ' sthitavatastatparA nityarthaH, etena svayamutsUtrakriyAniSedhaM pratipAdayati / 'zamajuSA ' kSamAmAjaH, etenAntarapi krodhanirAsaM jJApayati / 'satpUjyatAM ' vivekI. janasevyatA 'jagmuSaH' prApnuSaH, etena sakalazramaNaguNagaNasampattimAvirbhAvayati, nirguNAnAM vivekilokapUjanAsambhavAt / 'viduSaH' vicakSaNAn , etena strasamayapara. samayasAra viduratAM visphArayanti / na caivaM guNazAliSu yatiSu dveSaH kartuM yuktaH, aNIyaso'pi tadveSasya sakalaguNigataguNadveSarUpatvenAnantabhavabhramaNanibandhanatvAt , siddhA. nte'pyabhihitaM " bharaheravayavidehe, pannarasa vi kammabhUmiyA sAhU / ekammi hIliyammI, save te hIliyA huMti // 1 // saMtaguNachAyaNA khala, paraparivAo ya hoi aliyaM ca / dhamme ya avamANo, sAhUpaose ya saMsAro / / 2 / / " tataH prekSAvatA guNiSu bahumAna eva karttavyo, na dveSa, iti vRttArthaH / / 31 // atha kathamevaM vidhAnapi satsAdhUn khalA na zAmyanti ? mithyAtvAvalyAditi brUmaH, ata eva tadvato mUDhajanasya nAmajainapathavartinaH svarUpaM nirUpayannAha devIyatyurudoSiNaH kSatamahAdoSA na devIyati // 32 // vyAkhyA-aho ! mithtAtvagrahilo jana urudoSiNo devIyatItyAdi sambandhaH / 'aho' iti vismaye, grahaH cetaso'sat nirbandhaH,so'syAstIti,astyarthe ilU pratyayaH tadvitama iha mithyAtvaM prakaraNAdAbhinivezikaM gRhyate, prAyeNa jainamithyAdRSTInA " goDAmAhila. For Private And Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAiNe" tyAdinA''bhinivezikasyaiva tasya pratipAdanAt / tatazca tena 'grahilA' prabalamithyA'bhinivezagRhagRhIta ityarthaH / 'jano' dharmadhvaji-bhaktazrAddhalokaH, uravomahAnto yatijanasyAtyarthamanucitatvena 'doSA' aparAdhA rAgadveSaprANAtipAtApAdaya urudoSAH tadvata AcAryAdIniti gamyaM / ' devIyati' devAniva-jinAnivAcarati, yAdRzA devA nIrAgA atizayAdi mantazca tAdRzA amI, tasmAdArAdhyA iti devaiH tAnupamimIte, na ca tAdRzAM teSAM tadupamAnaM samIcInaM, teSAM mahAdoSavatvena devopamAnavidhAnasya mahApAtaka hetutvAt paraM mithyAtvasya viparyAsarUpatvAt viparItabuddhiH tAdRzA. napi tathopaminoti, evamuttarapadeSvapi bhAvanIyaM / 'kSatamahAdoSAn ' praNaSTaprAguktabRhadaparAdhAn yugapradhAnAdIniti zeSaH / ' adevIyati' adevAnivAcarati, nAmI devasadRzAH, sadopatvAt-niratizayatvAcca, tasmAdanArAdhyA iti / atra ca kSINaprAyadoSANAM devairupamAnaM siddhAnte'pyuditaM-" paDirayo teyassI" ityAdAvAcAryaguNavaktavyatAyAM 'pratirUpaH' siddhAnta tAtparyaparicchedadezanA'tizayavatvAdinA tadviSayabuddhijanakatvAttIrthakaraprativimbarUpa iti vyAkhyAnAt , sa ca viparyasta-matitvAttathA na karoti / evamadevaprAye devabuddhirdevaprAye cAdevabuddhiriti mithyAtvasvarUpaM pratipAdyA-gurau gurubuddhyAdirUpaM tadAha-' sarvajJIyati ' sarvajJamiva-sarvavidamivAcarati ' mUrkhamukhyanivahaM ' ajJacUDAmaNisamUhaM svAbhyupetagacchasthitaM yatijanaM, yathA-sarvajJasadRzo'yaM madIyo yatijana: kiM kiM zAstrajAtaM na vettIti / ' tatvajJa' paDUdarzanatarkakarkazadhiyaM svaparasamayanirNayabhUmi sUrivizeSa 'ajJIyati' ajJamiva-bAlizamivAcarati, yathA-na kizcidapyeSa jAnAti / ayamartha:-na hi mUrkhaziromaNeH sarvajJenopamAnaM yuktaM nApi tatvajJasyAjJena, atyantamananurUpatvAt , paraM sa mithyAjJAnAt evamapi karoti / adhunA amArge mArgabuddhyAdirUpaM mithyAtvaM darzayati-'unmArgIyati ' unmArgamitra-utpathamivAcarati / 'jainamArga' zuddhaM bhagavatpatha, yathA-nAyaM bhagavatpraNIto mArgaH kintUtsUtra iti / ' apathaM' kumArga prAkpratipAditamaudezikabhojanAdikaM svakalpitaM 'samyak pathiyati' samyak pathamiva-sanmArgamivasanmArgamivAcarati / atrApi yat-jinamArgasya candravatprakAzasyonmArgeNa-[ tAmasena] nAma jainena sAdRzyApAdanamunmArgasya ca satpathatulyatApAdanaM tanmithyAtvodayAditi / tathA 'svaM' AtmAnaM 'aguNAgraNyaM' nirguNadhurandharaM 'kRtArthIyati' kRtArthamiva-vihitasakalaprayojanamivAcarati / atrApi svasya nirguNamukhyasya kRtArthena ' guNimukhyenopamAnamavidyAvazAditi / evaM tAvallokottarikajanaviSayaM mithyAtvasvarUpaM pradarya bAhyalokaviSayamami prasaGgAt kizcit-daryate-'mithyAtvagrahilo jana' AbhigrahikAdi. For Private And Personal Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mithyAtvAt-jainamatabahibhUto lokaH 'devIyati' devAnivAcarati, muktyarthamArAdhyatayA devatvenAbhyupai[tI]ti yAvat / urudoSiNo-rAgAdimato lokapratItAn hariharAdIna, kSatamahAdoSAn vItarAgAn lokottaravizrutAn adevIyati-anArAdhyatvenAnumanyate / atha katha. m-etanmithyAtvamiti cet ? ucyate-atasmin-taditi pratyayasyaitallakSaNatvAt , tasmAn na rAgAdimanto devaaH| tathA sarvazIyati-sarvavidayamityabhimanyate mUrkhamukhyanivahaManyaparatIrthikasamUhaM prANAtipAtAnivRttaM / tathA tatvajJa-samastazAstrarahasyavedinaM pazamahAvratadhAriNaM sarvajJaprAya yugapradhAnamUriM 'akSIyati' mUrkhayati / evaM ca tatvajJe gurAvAsvAropo mithyAtva-vijRmbhitaM, etAvatA cAgurau gurubhAvanA gurau cAgurudhIriti mithyAtvaM lakSitaM / unmArgIyati-utpathatvena manyate jainamArga, apathaM-kutIrthikamataM samyakpathIyati san mArgIyati tadA svamaguNAgraNyamityAdi tu pUrvavat / tadAzcaryam-etanmidhyAtvopahatA yadevaM viparyayeNa sarvamavasAya guNino dviSantIti vRttArthaH // 32 // nanu kimidAnI guNibhiH prayojanaM ? saGgha eva bhagavAn-nizeSadoSamopakSamaH samAdhIyatAM, bhagavatA'pi ca tasya mahattvena namaskRtatvAt tathA ca tadAjJayA vartamA. nAnAM mokSaH prANinAM sampatsyata ityAzaGkayA-dhunAtanasayazavarttino bhavyajanasyAkSepapUrva mokSAbhAvamupadidarzayiSurAha saGghanAkRtacaityakUTapatitasyAntastarAM tAmyata // 33 / / vyAkhyA-'jantavo' dharmArthino bhavyasacA ta evAvalatvAt-mugdhatvAt samva. rahitatvAt-ca ' hariNA' mRgAH tadvAtasya-tatsamudAyasya-utpathapravRtta-utsUtraprajJAyakaH zrutajJAnanirapekSaH svacchandacArI sAtalolupaH sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAsamavAyo bhUyAniha saGgha ucyate, sa eva baliSThatvAt krUratvAcca 'vyAghraH' zArdUlastadvazasya-tadadhInasya-dAsavat-yatra tatra niyojyasyeti yAvat / dvitIyapakSe grAsaviSayIbhUtasya 'mokSa' iti zliSTapadaM, tena jantupakSe ' mokSo' nirvANaM, hariNapakSe ca chuTanaM vyAghrAtpalAyanamiti yAvat / 'kutaH' kaH syAt 1 na kathazcidityarthaH / nanu muktyanuguNA-nuSThAnA-bhAvAttasya mokSAmAvA, kimAyAtaM ? saGghasyetyata Aha-' muktyai ' niHzreyasArtha 'kalpitadAnazIlatapaso'pi ' svabuddhyAvihita jinAdivitaraNa dezacAritrAnazanAderapyAstAM taditarasyetyapi zabdArthaH / kathaM tarhi mokSAbhAva ? ityata Aha-' saGghAya' liGgisamudAyAya 'deyAni' kRtAni / deyetrAceti trA taddhitaH / tatazca ' saGghanAkRtAni ' zrAvakalokena bhakyA svadra. viNena nirmApya liGgibhyaH tat-dezanayaiva vAsAdyartha samarpaNena tadAyattIkRtAni 'caityAni' For Private And Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jinAyatanAni, tAnyeva 'kUTA' hariNabandhanayaMtravizeSAH / atha kUTazca bandhaheturabhi dhIyate, mocanahetu-bandhanahetvormahadvaiSamyaM, tathA ca siddhAntavidhinA liGginAM nizrA. nivAsaviraheNa zrAddhairyAni caityAni vidhApyante tAni saMsAraguptimocananibandhanAni bhavanti, etAni prakRtacaityAni mugdhAn protsAhya svanivAsAdyartha katham-AjanmAmI zrAddhA asmAkaM bhogyA bhaviSyantItyAzayena teSAM tatra mamakArotpAdanena niyamAdyartha liGgibhiH kAritAni, tatkathameteSAM mocanahetutvaM ? pratyuta bandhananibandhanatvameva / evaM caityAnAM kUTairatyantaM bandhahetusAmyenA-bhedavivakSaNAdyukta upamAnopameyabhAva iti / saGghanAkRtacaitya TeSu 'patitasya' pratibaddhasya kathaJcit satpathaM pratipatsorapi tatra goSThikatvAdinA sva. kAritapratimA mamatvAdinA vA niyamitatvAt tato nirgantumazaktasyeti yAvat / dvitIyapakSe 'patitasya' baddhasya / tathA ' antastarAM tAmyataH' sanmArgabahumAnitvAttato nirji. gamiSorapi nirgamAlAbhAt bhavitA kadAcittaddinaM yatratasmAt asatpathAdahaM nirgamiSyAmi ityevaM tarAmatizayenAntaHkaraNamadhye 'tAmyataH' khidyamAnasya, kuta ? ityata Ahatacchandena saGghaH parAmRzyate, tasya-saGghasya 'mudrA' caturdazyAdikAH parvatithayaH, etadA. cAryasaMvAdena taponiyamAdikRte pramANIkarttavyA, nAnyathetyevamAdikA vyavasthA, tataH kSudrermudrA pravarttitA, varAkAn mugdhasAraGgAn hA! baddhaM vAgurA iva / tatazca tanmudrava 'dRDhaM niviDaM pAzo' mRgAdivandhanArtha davarakAdinirmitagranthivizeSaH tena 'bandhana' saMyamanaM, tadvata-stadanvitasya / sahi saGghamudrAmudritaH tato nirgamanavA mapi kasyApi purato vaktuM na zaknoti, kimpunarnigentumityarthaH / tathA etasya-saGghasya krama-stanirdiSTA rAtrisnAnAdikA paripATI, ttsthaayin-stdvrtinH| dvitIyapakSe tu hariNaprahArArthamutkSipya sajitaH pAdaH krama tadgocaragatasyeti / tato'yamartha:-yathA vyAghrapAsaviSayasya tan kramagocarasya, tatrApi kUTapatitasya, anyathA hi palAyyApi kathaJcitato mokSaH sambhavati / tatrApi nirjigamiSayA cetasi tAmyato pAzasaMyamitatvenAGgaspandanamAtramapi kartumazaktasya hariNajAtasya sa kathazcittato mokSaH sambhavati, evamasyApi caityaprati. baddhasya sanmArgaspRhayA nirgantuM manasi khidyamAnasyApi saGghamudrayA kIlitatvena satpathAbhyupagamaM prati udyantumapyazaknuvata: tatkramamanatikrAmataH sampratitana saGghAdyAvazyasya jantu. sandohasya na nirvANaM saJjAyata iti / atha kathamiha saGghasya krUratayA vyAgheNopamAnaM ? ata eva sukhazIlatA'nurAgAde saGghamapi saGgha ityabhidadhatAM prAyazcittaM pratipAdita siddhAnte / yadAha-" asaMgha saMgha je, bhaNaMti rAgega aba doseNa / cheo vA mUlaM vA, For Private And Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pacchittaM jAyae tesiM // 1 // " tasmAdyuktaM krUratayA prakRtasaGghasya vyAghatayA[nirUpaNaM, tathA ca siddhaH tadvazasya prANigaNasya mokSAmAtra iti / nanvevaM tarhi siddhAntoktalakSaNasya saGghasya sampratyabhAvAt bhavanmate tIrthocchedaH prasajyata iti cena, yaduktamAgame-"nimmala. nANapahANo, saNasuddho carittaguNajutto / titthayarANAvijo, vuccai eyAriso saMgho // 1 // AgamabhaNiyaM jo, panavei sahahai kuNai jahasattiM / telukavaMdaNijo, samakAle vi so saMgho // 2 // " anyathA "duppasahaMtaM caraNaM" ityAderAduHSamAMtaM cAritrAnuvRttipratipAdakasya bhagavadvacanasya vyAghAtApatteH, bhAvasaGghamantareNa tAvantamanehasaM cAritrAnuvRtterasambhavAt / nanu bhavatu siddhAntaprAmANyAt-idAnImapi bhAvasaGgho'lpIyAMstathApi mayA tAvanna dRzyata iti cet 1 arvAgdarzitatvena mAtsaryeNa vA bhavataH tadadarzanasyA-nyathAsiddhatvAt , dRzyate ca kaSAyakaluSitacakSuSAM sannikarSa'pi niSeduSo manuSyAderanupalammA, tato yadi tvaM zuddhapathaspRhayAlustadA mAtsaryamutsArya mAdhyasthyamAsthAya sUkSmaprekSayA parIkSasva bhAvasaI, yena kacitprekSase, maivameva nAstikatAmavalambya bhavAmbhodhau makSI. riti / tasmAt bhagavadvacanAnyathA'nupapatyA sampratyapyasti bhAvasaGghaH, sa eva ca prekSA. vatA dussAtA parihAreNAbhyupetavya iti vRttArthaH // 33 // tadevamaudezikabhojanAdi dvAradazakena liGgibhiH prajJApitasya dharmasyotpathatvaprakAza nena jaDAnAM cetasi kopAvirbhAvaM sambhAvayaMstatkSaNaM tatpradarzanaprayojanamAvizcikIrSurAha itthaM mithyApathakathanayA tathyayA'pIha kazcit / / 34 // vyAkhyA-'itthaM' prAkpratipAditaprakAreNa 'mithyApathakathanayA' caityavAsiprarUpitotsUtramArgaprakaTanayA karanabhUtayA 'tathyayA'pi' yathArthayApi, asatyayA hi tayA kopotpAdAdyapi kasyApi sambhAvyate ityapi zabdArthaH / 'iha' loke pravacane vA 'kazcit 'jinazAsanastho mA jJAsIt , yadidaM mithyApathakupathatvaprakaTanaM 'anucitaM' asaGgataM, yadi hIdaM rAgadveSAbhyAmatathyaM vidhiyeta tadA'naucityaM syAt-na caivamasti / atho ityAnantarye'vyayaM / tenAnucitajJAnAnantaraM 'mA kupat ' mA krudhyat 'ko'pi' kazcit / yadi khetadanucitaM syAttadA tajjJAnAntaraM kopo'pi kathazcit yujyeta, na caivaM, tasmAna kopanIyaM / atha yadyevaM mithyApathakathanena pareSAM kopAvirbhAvazaGkA tadA'sau na kathanIya eva, parasaGklezahetoH satyasyApi vacanasyAvaktavyatvenAbhidhAnAt / yasmAt hetojainabhrAntyA sAdhusAdhvI-zrAvakazrAvikA caityAdyAkAradarzanAta Ahetametatpravacanamiti mithyAjJAnena, nahi liyAdayaH tatvata ArhatAH, uktanyAyena teSAM tathA tvasyApAkaraNAt / For Private And Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tathA-ete'pi jasarAH kuvAsanAvAsitAnta:karaNA vastuto'nAItam adhyetalliGgi vAhata. miti viparyasyantIti jainabhrAntitayA 'kupathapatitAn ' kumArgaprasthitAn 'nan' mAnavAn 'prekSya' avalokya 'tatpramohApohAya' kupathapatitanara-prAguktaprabala-mithyAjJAnopanodAya 'idaM ' etalliGginA mithyApathasvarUpaM kimapi ' diGmAnaM 'kapayA' kathamamI mUDhAH tIrthyAbhAsakadarthitAH kupathasvarUpaM vijJAya tatparihAreNa satpathamabhyupetya bhavodadhi tarivyantItyanukampayA 'kalpitaM' bhavyaM pratipipAdayiSayA sakalaM saGkalavya prathamaM cetasi sajitaM, tato ' jalpitaM' akSararacanayA dRgdha, tadantareNa parasya purataH samyakpratipAdituM duHzakyatvAt / caH samuccaye / ataH kupathapakanimajana-naranikaroddharaNAya mayA kizcit jaspitamidamiti suSThaktaM bhagavatA prakaraNakAreNeti pattArthaH / / 34 / / atha kathamiti diGamAtramevAmihitaM ? yAvatA nizzeSadoSaprakAzanena hi midhyApathaH sujJAnaH sutyajazca bhavatItyAzakya tamirAsadyotakena 'yata' iti padenAntarArya tadoSAmAnantyenAbhidhAnAzakyastvaM nidarzanayAvi bhAvayannAha-patA proste'nantakAlAskalimalanilaye nAma nepathyato'In // 35 // vyAkhyA-' yata' iti yasmAddhetorasmin duradhve'nantakAlAtprobhUte yo doSa sakhyAM vivkssedityaadismbndhH| tatra 'prodbhUte ' saJjAte 'anantakAlAt ' annte| nAnehasA, anantotsarpiNyavasarpiNI parivarttanenAsya kumArgasyAzcaryadazakAntaH pAtitvena siddhAnte prAdurbhAvapratipAdanAt / 'kalimalanilaye' duSamApAtakanivAse, duSSamAkAlo hi aparakAlApekSayA mahApApaH, tatazcAtrAtIvAsamaJjasapravRttidarzanAt sambhAvyate-sakalaM duSSamAmalaM duradhve'smin-nivasati, athavA 'kalireva' kalaha eva 'malaM' kihUM, tassa nilaye / tathA 'nAma' amidhAnaM, yathA liGgadarzane'pi lokA vaktAro-mavanti-amI jainA amI si(zve)tAmbarabhikSava ityAdi, nepathya-rajoharaNAdiveSaH, tato dvandvaH / tatazca nAmanepathyatA-suvihitasAdhAraNAt nAmazravaNAt nepathyadarzanAcAhanmArga bhrAnti-tAvika jinapathasAdRzyaM dadhAne'pi' bibhrANe, nanvayaM panthAH tarhi jinamArga eva bhaviSyatItyata Aha-atha ceti pratikUlapakSAntaradyotakamavyayam ' tatvataH' paramArthataH 'tadabhimare' arhanmArgaghAtuke, ayamarthaH-yathA ' abhimarAH ' pracchannadhAtukAH svaveSeNa rAjAdidhAtaM kartumazaknuvanto veSaparAvartena rAjAdikaM vyApAdayanti, tathaite'pi gRhasthaveSeNAhanmArgoM cchedaM tathAvidhAtumapArayanto yativeSeNa viruddhaprarUpaNaveSTitAdinA'hanmArgamucchindantIti bhvNti-abhimraaH| tatazca duradha-duradhvavartinorabhedopacArAt itthpnupnyaasH| 'asmin' For Private And Personal Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAgvarNitasvarUpe ' duradhve " kumArge 'kAruNyAt' mAsmAmI brUDan jaDA asmin kupatha pata iti dayA'dhyavasAyAt ' ya:' kazcinmahAsavo 'nRSu' liGgibhAvanAmAviteSu maryeSu 'kubodhaM ' kudezanotpAditamasatpathepi satpathabhramaM 'nirasisiSu' vimitsuH / yadi hi kathaJcidamISAM mUDhAnAM duradhvadoSasAmassa darzanenAyaM kubodho vidhvaMsate tadA'mI upakRtA bhavantItyAzayena 'doSasakhyA ' dUSaNeyattA 'vivakSeta' abhighitset , etAvat sakhyA atra kumArge doSAH santIti vktumicchedityrthH| sa pumAn ' ammo' jalaM ammodhe-raNavasya jalaM 'pramitset ' iyadatrAmbha iti dhulukAdibhiH saMcikhyAset / jaladhijalapramitsAnidarzanena duradhvadoSANAmasaGkhyeyatAsiddhyA aparituSyan vivakSitAnantya cikhyApayiSayA nidarzanAntaramAha-'sakalagaganollaGghanaM' paddhayAM samagrAntarikSAnta prApaNaM, ceti pakSAntare, vidhitset-cikIrSata / ayaM ca nidrshnnaamaalngkaarH| tato'yamartha:-yathA sAgarAmbho'tibhUyastvAt pramAtumazakyaM, tathA duradhvasya mahAmithyAtvarUpasya lokottaraviruddhAsamaJjasaceSTita-zatasahasrasambhRsaMvR]tatvAt taddoSasaGkhyA'pyativAhulyAdvaktumazakyeti, ato diGmAtramevodAhRtaM, tAvanmAtreNApi keSAzcitpuNyAtmanAM mohApohena satpathAbhyupagamo bhaviSyatIti dhiyeti vRttArthaH // 35 // nanu-uktanyAyena liGginaH cet yatayo na bhavanti tarhi na santyeva, kacitsamprati zrutoktalakSaNabhAjo yatayo'darzanAt , tathA ca jJAnadarzanAbhyAmeva bhagavattIrthamanuvartata iti manyate taM pratyAha-tathA na sAvadhAmnAyA na bakuza-kuzIlocita-yatiH / / 36 / / vyAkhyA-tatheti, yathA samprati bhUyAMso liGginaH santi ' tathA ' tena prakA. reNa viralAH suvihitA api, ityetadevAha-te'dyApi syuriha yataya iti smbndhH| * AmnAyo' guruziSyapratiziSyAdikrameNa sampradAyaH 'sAvadyaH' prAgvarNita audezikabhojanAdyupabhogAdeH sapApa AmnAyo yeSAM te tathA, nanA teSAM nissedhH| adhunAtanarUDhyaudezikabhojana-caityavAsAdinA sAvadyasampradAyavanto yena bhavanti, tathA 'cakuzaM' zabala-maticArapaGkana samalaM, prakramAcAritraM, tatazca bakuzacAritrayogAtsAdhavo'pi cakuzAH te ca dvividhA-upakaraNa-dehabhedAt / tatropakaraNabakuzA ye varSApratyAsatti-mantareNApi kadAcit vastrAdikaM dhAvanti, lakSNAyaMzukAdi ca jighRkSanti kadAcitparidadhate ca, pAtra. daNDakAyapi ghRSTaM tailAdimrakSaNotpAdita tejaskaM ca dhArayanti, upakaraNamadhyatiriktaM prArtha For Private And Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yanta iti / dehabakuzAstu ye karacaraNanakhAdIn kadAcit nirnimittaM bhUpayAntIti / ime va dvividhA api ziSyAdiparivArAdikA vibhUti tapaH pANDityAdi prabhavaM ca yazaH prArthayante, tadAsAdane na ca pramodante, chedA zvAticArairbahubhiH zavalitA api karmakSayArthamudyatA ityAdilakSaNayuktA pkushaaH| yaduktaM-" uvagaraNa-deha-cokkhA, iDDIrasagAravA siyA nizcha / pakusabala cheyajuttA, niggaMthA bAumA bhaNiyA // 1 // " tathA kutsitaM 'zIlaM' dharaNaM yeSAM te tathA, te'pi dvidhA-AsevanA-kaSAyabhedAt , tatrAsevanAkuzIlA ye jJAnadarzanacAritratapAMsi kizcidupajIvanti, kaSAyakuzIlAstu ye krodhAdibhiH kaSAyairjJAnAdiguNAn yujanti, athavA kaSAyairjJAnAdIn ye virAdhayanti bhavocchedAyopasthitA apItyAdi lakSaNabhAjazva kuzIlA iti / tato bakuzAzva kuzIlAzceti dvndvH| teSAmucitAyogyA ' yatikriyA' pratyupekSApramArjanaprabhRtikA sAdhusAmAcArI, tathA ' muktA' rahitA ye na bhavanti, pratyahaM yatikRtyaM ca tat-"paDilehaNApamajaNA-bhikkhiriyA-loyajhuMjaNA gheva / pattagadhuyaNaviyArA, thaMDilamAvasmayAI // 1 // " ityAdi dazavidhacakravAlasAmAcArIcariNa ityarthaH / yaduktaM zrIumAsvAtivAcakakRtatattvArthasUtre bhASye ca "pulAkabakuza-kuzIla-nigrantha-snAtakA nigrenthAH" [a. 9 sU. 49] [bhASye] pulAko bakuzA kuzIlo nirgranthaH snAtaka ityete paJca nirgranthavizeSA bhavanti / tatra satatamapratipAtinojinoktAdAgamAt-nirgranthapulAkAH / naigranthyaM prati prasthitAH zarIropakaraNavibhUSA'nuva. rtitaH RddhiyazaskAmAH svatagauravAzritAH aviviktprivaaraaH| aviviktA iti na asaMyamAt pRthagbhUtAH katarikA kalpitakezAH, evaMvidhaH parivAro yeSAM te, chedazavalayuktAH sarvadezacchedAha atIcArajanitazabalena-vaicitryeNa yuktAH, bakuzA; kuzIlA dvividhApratisevanAkuzIlAH kaSAyakuzIlAca, tatra pratisevanAkuzIlA naigraMnthyaM prati prasthitAH ye aniyatendriyAH ajitendriyAH rUpAdiviSayekSaNakRtAdarAH kazcit kvaciduttaraguNeSu virAbhayantaH caranti, te prtisevnaakushiilaaH| pratisevanA'dhikAre pratisevanApazcAnAM mUlaguNAnAM rAtribhojanaviraniSaSThAnAM parAbhiyogAd balAtkAreNAnyatamaM pratisevamAnaH pulAkaH syAta, maithunamityeke / bakuzo dvividhaH-upakaraNabakuzaH zarIravakuzazca / tatropakaraNAbhiSvaktacitto vividhavicitramahAdhanopakaraNaparigrahayuktaH-vividhaM dezabhedena, vicitraM-raktapItAdimirvarNairbahumUlyopakRtiyuk bahuvizepopakaraNakAGkSAyukto / bahu-vizeSe[Na ] mRdu-dRDharucira-varNAdi-yuktopakaraNe jAtAbhilASaH, nityaM tatpratisaMskArasevI, nityaM-sarvadA 'tasya' upakaraNasya 'pratisaMskAra' prakSAlana-dazAbandhana-ghaTikAsaMveSTanAdikaM, tatsevI bhikSurupakaraNabakuzo bhavati / zarIrAbhiyuktacitto vibhUSArtha tatpratisaMskArasevI zarIra For Private And Personal Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bakuzaH / pratisevanAkuzIlaca mUlaguNAnavirAdhayan nuttaraguNeSu kAzcidvirAdhanA pratisevate / kaSAyakuzIla--nirgrantha-snAtakAnAM pratisevanA nAsti / pulAkasyotkRSTasthitiSu deveSa sahasrAre, bakuza-pratisevanAkuzIlayoviMzatimAgaropasthitiSu AraNAcyutakalpayoH, sarveSAmapi jaghanyaH palyopamapRthaktvasthitiSu saudharme upapAtaH / atra ca pulAka-nirgranthasnAtakaparihAreNa yat vakusakuzIlocitakriyAyuktayatigaveSaNaM tattaireva sarvatIrthakarANAM tIrthaprapatteH, " sabajiNANaM jamhA, bakusakusIlehiM vadRe titthaM / " iti vacanAt / tathA 'na yuktA' na spRSTA ' mado' jAtyAdimirAtmotkarSapratyaya: ' mamatA' gRhasthAdiSu prativandho, mamaite yogakSemaM vahanti, tato yadyamISAM kApyaniSTaM na sampadyata ityAdi. snehena tatsukhaduHkhAmyAM yaterapi tadvatteti yAvat / 'AjIvanaM' AjIvikAnirvAhastasmAd bhayaM, tadabhAvasambhAvanayA bhItihibhirviditazaithilyAH siddhAntAdhyayanAdivirahitA vA gRhasthacchando'nuvRtti vinA nispRhatayA zuddha prarUpayanto vA, etatkRtanirvAhAbhAvena kathaM vayaM jIviSyAma / ityAyavyavasAya ityrthH| tatazca madazcetyAdi dvandvaH / taiH| mahAsavAnAM hi svajana-dhana-putra kalatrAdi-saGgatyAgena pravrajyAgrAhiNAM kutastyo gRhasthAdiSu mamatAdyavakAzaH 1, klIvAnAmeva tadbhAvAt / evaM ca sati ye mmtaadibhirvrjitaaH| tathA 'saklezaH avicchinnapravAhatayA pratIyamAno raudrAdhyavasAyaH tasya 'Aveza' AvegaH-utkarSoM yeSAmiti vyadhikariNo bahubrIhiH / te, tathA ye na bhavanti, sajvalanakaSAyodayatvena teSAM tanivandhanatvaprathamAdikaSAyodayAbhAvAt / ' na kadabhinivezA' anAbhogAdinA'nyathAkAraM svayaM prajJapte abhyupagate vA vastuni kutsitamAnasAgrahavanto ye na bhavanti, tatkAraNamithyAbhimAnAbhAvAt / 'na kapaTapriyA' mAyAprAdhAnyenAnuchAnaniSThA ye na bhavanti, tanimittajanarajanApariNAmAbhAvAt / mamatAjIvanabhayAdayazca sAdhutvavAdakatvAt-yatInAM sarvathA heyA eva ityatasteSAmiha niSedho vizeSeNa prdrshitH| yaduktaM-" evaM ca saMkiliTThA, mAiTThANammi nishctllicchaa| AjIviyabhayavasthA, mRdA no sAhuNo neyA // 1 // " ya evaM guNagaNopetAste 'yatayaH' sAdhavaH ' adyApi' susAdhurahitatayA zaGkite duSpamAkAle'pi, AstAM duSpamasuSamAdAvityapi zabdArthaH / syubhaveyuH iha' pravacane 'bhUtraratayaH' siddhAntAdhyayanAdhyApanavyAkhyAnazrAvaNaparAyaNAH, adhyayanAdikartavyatA viSayatayaiva teSAM zAstrIyazikSAzravaNAt / yaduktaM-" zAkhAdhyayane cAdhyApane ca, sazcintane tathAtmani ca / dharmakathane ca satataM, yatnaH sarvAtmanA kAryaH // 1 // " na tu liGgina iva pravrajyAdinamArabhya vyavahAramantrAdiprayogatatparAH / etena teSAmanmAnAyabhAvapratipAditA, mahAtmanAM sUtrAdhyayanAdereva phalatvAt / etena For Private And Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir na santyeva samprati yathoktalakSaNabhAjo yatayo'darzanAdisyAdi yadAzaGkitaM tadapAstaM, kAlAdidoSAva-prAyazaH tathAvidha-yatInAmadarzane'pi kApi te na santItyanAvAsasyakartumayogyatvAt , taduktaM-" kAlAidosao kahavi, jaivi dIsaMti tArisA na jaI / savattha tahavi nasthitti, neva kujA aNA[ssAsa] AsaM (1) // 1 // " AtIrthamAgame bakuza-kuzIlAnAmanuvRttizravaNAt / yadAha-"na viNA titthaM niyaMThehi, nAtitthaM va niyNtthyaa| chakkAyasaMjamo jAva, tAva aNussajaNA dunhaM // 1 // " iti, bakuzakuzIlayoranuvRttiriti tatra vyAkhyAnAt , tathA ca jJAnadarzanAbhyAmeva samprati tIrthamiti nuvANasya bhavataH prAyazcittApatteH, yadAha-" kesiMci Aeso, saNanANehiM vaTTae titthaM / vucchinnaM ca caritaM, vayamANe bhAriyA cauro // 1 // " asadgrahAt tadanicchatazca saGghabAhyatvaprasaGgAt , yaduktaM-"jo bhaNai natthi dhammo, naya sAmAiyaM na ceva ya vayAI / so samaNasaMghavajjho, kAyabo samaNasaMdhega // 1 // " tasmAt santyevAdyApi viralAH prAgvarNitaguNA munyo| yadAha-" to bhAsarAsigahavihurie vi, vaha dakSiNe vi iha khitte / atthi hi[cci] ya jA titthaM, viralatarA kei muNipavarA // 1" iti vRttArthaH / / 36 // tadevaM duSamAyAmapi suvihita yatimattA vyavasthApya sAmprataM sAmAnyavizeSaguNavattayA teSAmeva vandanIyatAM pradarzayannAha saMvinAH sopadezAH zrutanikaSavidaH kSetrakAlAdyapekSA / / 37 // vyAkhyA-vandyAH sat sAdhavo'sminniti smbndhH| 'saMvimA' mokSAmilA. cukAH bhavabhIravo vA, na tu paralokavai mukhyenehlokprtibddhaaH| evaMvidhA api svanistArakA eva bhaviSyanti, tathA ca kiM ? tairityata Aha-'sopadezA' dharmadezanA. tatparAH, na tvAlasya sAtazIlavAdinA tadvimukhAH, taM vinA bhavyopakArAbhAvAttasya cAvazyaM yatinA vidheyatvAt , anyathA AtmambharitvamAtra prasaGgAt , yathAkathazcit tadbhavamuktigAmukenApi ca kRtakRtyena bhagavatA bhavikopacikIrSayA tadAdaraNAt , glAdinA'pyAcAryeNa dharmavyAkhyAnamavazyaM karttavyamityAgame'bhidhAnAca / yadAha-" do ceva mattagAI, khelakAiya sadosagassucie / evaM vi nicaM, vakkhANijatti bhAvattho // 1 // " 'zrutanikaSavidaH' AgamarahasyanipuNA, etena gItArthatayA dharmakathAdhikAritvamAha, agItArthasya tadayogAt / evaMvidhA api svayaM kriyAzithilA bhaviSyantItyata Aha'kSetrakAlAdyapekSaM ' asmin kSetre amuSmin kAle, AdigrahaNAccharIrabalAdigrahA, evaMvidhe For Private And Personal Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cabale sati vidhIyamAnametadanuSThAnam asmAkamAsmasaMyamazarIrayorabAdhaka bhaviSyatIti dezasamayabalAnusAryanuSThAnaM vihArakramAdi kriyAkANDaM yeSAM te tathA, anena padadvayena jJAnakriyAtayAnugAmitvaM teSAM niveditaM, tatpradhAnatvAt dIkSAyAH kevalayoraniSTaphalatvAmidhAnena samuditayoreva tayoH paGgandhayoriveSTaphalasAdhakatayA taiH iSTatvAt / evaMrUpA api kuto'pi kadAgrahagaralodgArAt-utsUtraM prajJApayiSyantItyata Aha-'zuddhamArgaprakaTanapaTavaH' yathArthazrutapathaprakAzacaturAH, aNIyaso'pyutsUtrapadasya dAruNaM vipAkaM vindataH kathamapi te tama vadantItyarthaH, ata eva kathaJcit karmadoSAt caraNakaraNAlasenApi zuddha eva mArgaH prarUpaNIyaH, yaduktaM-" huA hu vasaNa patto, sarIradudhalayAi ayiha asa. mattho / caraNacaraNe asuddho, suddhaM maggaM parUvijA / / 1 / " tathAvidhasyApi zuddhapathaprarUpaNAt pretya bodhiprAptyA kathaJcitsaMmArapArAvAra nistArAt , azuddhapathaprarUpakasya duSkarakriyAkAriNo'pyamutra bodhihatyA'nantabhavanirvattanAt , ata eva tAdRzasya darzanamAtramaMpi zrute nivAritaM, yadAha-" ummaggadesaNAe, caraNaM nAsaMti jiNavariMdANaM / vAvannadasaNA khalu, na hu lammA tArimA daI // 1 // " ataH zuddhapathameva te prathayanti, ata eva 'prAstamithyApravAdAH,' svapakSe nirAkRtotsUtroccAvaca-vaktavyatA parapakSe tu nirastapravAdukamatAH 'vanyAH' yathA'haM dvAdazAvartavandanAdinA pragamanIyAH 'satsAdhavaH' suvihitayatayaH asmin jinazAsane duHSamAkAle vA niyamo' dravyAyabhigrahaH ' zamaH' kaSAyanigrahaH 'dama' indriyavazIkAraH 'aucityaM sarvatra yogyatA'nusAreNa vinayAdiprayoktRtva gAmbhIrya ' alakSyaharSadenyAdivikAratvaM dhairya ' vipatsvapi ghetasojvaiklavyaM ' sthairya' vimRzya kAryakAritvaM audArya' vineyAdInAmadhyApanAdi. vipulAzayatA 'AryacaryA' satpuruSakramavRttitA vinayo' gurvAdiSvabhyutthAnAdi prati. pattiH 'nayo' lokalokottarA-viruddha-vartitvaM ' dayA' duHsthitAdi darzanAdAnti:karaNatvaM ' dAkSya ' dharmakriyAsvanAlasyaM ' dAkSiNyaM ' saralacittatA, tato dvandvaH / ebhiH guNeH 'puNyAH ' pavitrA manojJA vA sAdhavo vandanAdyahantIti vRttArthaH / / 37 // sAmprataM prakaraNakAraH prakaraNaM samApnuvan iSTadevatAstavacchamanAvasAnamaGgalaM sUcayan zcakravandhena svanAmadheyabhAvirbhAvayiSurAha vibhrAjiSNumagarvamasmaramanAzAdaM zrutollaGghane // 38 // vyAkhyA-jinaM vande iti smbndhH| 'vibhrAjiSNuM' tribhuvanAtizAyicatutizadatizayatven AtyantaM zobhamAnaM ' agavaM' ucchinnAhakAra ' asmaraM ' mathitamanmathaM For Private And Personal Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 'zrutollAne' siddhAntAtikrame anAzAdaM, AzA-manorathaM dadAti' pUrayati AzAdaH, na AzAdo'nAzAdaH taM, zrutAjJAtikamakAriNaH puMso nArnumantAramityarthaH / sat jJAnadhumaNi, sat jJAnena-kevalajJAnena lokAlokAvabhAsakatvAt-mAsvantaM 'jinaM ' tIrthakaraM, tathA " sabasurA jaha rUtraM, aMguTTapamANayaM viuvijA / jiNapAyaMguhapahe, na sohae taM jahiM gAlo // 1 // " ityAdivacanena 'varA' sarvAGgasubhagA 'vapuH zrI' zarIrakAntiH, saiva 'candrikA' jagatIjanapramodadAyitvAt kaumudI, tayA 'bhezvaraM" nakSatranAtha, candrikayA candravadvapuHzriyA trijagadAlAdakamityarthaH / 'vande ' stuve 'vayaM ' stutyaM anekadhA' bahudhA 'asuranaraiH' dAnavamAnavaiH zakreNa ' maghonA, 'caH' samuccaye, enazchidaM-kalmapasarvakaSaM 'dambhAriM' zATyaniSThApakaM 'viduSAM' vipazcitA 'sadA sarvadA 'suvacasA' madhuragirA -- anekAntaraGgapradaM 'kila jainadarzane trailokya vartisakalaM vastujAtaM sadasamityAnityAdirUpatayA'nekAntAtmakamabhyupagamyate, tathaiva pramANopapannatvAt , na tu paratIrthikavatsadevAsadeva vA nitya mevAnityameva vetyAdirUpatayakAntAtmakaM, tasya vicArAsahatvAt / tato'nekAnte-'nekAntAtmakavAde raGga-manurAgaM pradatta yaH sa tathA te, anekAntavAdaprItyupAdaka, tarkazakarArasaspandinyA vAcA tathA bhagavAnanekAntavAdaM vyutpAdayati, yathA vidvAMsaH zepadarzanatyAgena tatraiva rajyanta ityrthH| ' cakramidaM ' cakravandhaH 'mAghasama' yAdRzyA varNanyAmaparipATyA mAghakAvya. sthacakrAntaH 'mAghakAvyamidaM-zizupAlavadha' ityevaMrUyo nAmabandhaH prAdurbhavati, ihApi tAdRzyaiveti mAghasamatArthaH, atra ca "jinavallabhena gaNinedaM cakre " iti nAmabandhaH sthApanA ceya-etaccevaM cakrAkSaranyAsasvarUpaM vyaktamiti vRttArthaH / / 38 // evaM cAnena prakaraNena saprapaJcaM mithyApathasvarUpaprakaTite prabhuzrIjinavallabhasUrayaH kimityevaM prakaTavRtyA liGgino bhavadbhideSitA ? iti kenApyupAlabdhAstasya ca prati. vacanaM tasmai vakSyamANavRttadvayenopanyastaM atastadapi prakRtAnupAtitvAdatreva prakaraNAnte nibaddhaM tadidAnI vyAkhyAyata ityAha jinapatimatadurge kAlataH sAdhuveSaiH // 39 // vyAkhyA-jinapatimatameva-bhagavacchAsanameva mithyAtvAdi vairivArarakSAkSamasvAt baddhamUlatvena pratipakSarakSayyatvAt unnatimatvena durArohatvAca 'durga' prAkAraH tasmin 'abhibhUte' upadrute-viDambita ityarthaH / sAdhuverai-liGgibhiH 'bhasmako' bhasmarAzigrahaH, sa evAIcchAsanaratAnAM nAnAvidhavAdhAvidhAyitvAt mleccha-sturuSkAdhipaH HHHHHHHHE For Private And Personal Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tasya sainyAH tadanuvarticeSTitatvAt sainikAstairviSayibhiH-kAmukaiH / dvitIyapakSe vazIkRtabAhyadezaiH / atha kathamevaMvidhasyApi jinamatadurgasya viSayibhirapi liGgibhirabhinava ? ityata Aha-'kAlato' duSpamAsamayadopAt , abhibhUyante hi kAlavazAnmahAtejasvino'pi, tatazca 'svavazajaDajanAnAM ' samyaktvAdhAropaNavyAjenAtmAyatIttIkRtamugdhalokAnAM ' svagacchasthitiH' ete vayaM sampradAyAgatA yuSmAkaM guravastasmAt kadAcidapi na moktavyA ityAdikA prAkpratipAditA nijagacchamudrA 'iyaM' eSA 'adhunA' idAnIM 'te' sAdhuveSaiH 'aprathi' sarvatraikamatyena atAni / ' svArthasiddhyai ' kathamasmAka mete bhogyA bhaviSyatIti nijakAryaniSpattaye, atrArthe'nurUpamupamAnamAha-'zRGkhaleva' nigaDa iva / etaduktaM bhavati-yathA mlecchasainyAH kasmiMzcidapi durge strabhujabalena gRhIte draviNAdyartha tadantarvartinAgarikalokasaMyamanAya zaGkhalA prasArayanti, tathaite'pi liGginaH svopabhogArtha mugdhajananiyamanAya gacchasthitiM prathayAmasuriti vRttArthaH // 39 // / nanu te yadi gacchasthiti sarvatra vistArayAmAsuretAvatA'pi kiM ? ityata Aha sampratya pratime kusaGghavapuSi projjRmbhite bhsmk-|| 40 // vyAkhyA-moharAjakaTake prauDhiM jagmuSi lokairvayaM kadAmaha iti sambandhaH / 'samprati ' adhunA 'projjRmbhite' abhyudite ' bhasmakamlecchAtucchacale' bhasmarAzituraSkAdhipatisArasainye 'apratime' tejasvitayA'nanyasAdhAraNe 'kusaGgha eva' prAgvarNitanirguNasAdhvAdisamudAya eva ' vapuH' zarIraM svarUpaM yasya tattathA, tasmin / bhasmakamlecchasya hi dussaGgha eva svasainyaM, tato yathA mleccho'zvAdisAdhanena parajanapadamabhibhavati, evaM bhasmako'pi prabalaH duHsavalena bhagavacchAsanaM mAlinyotpAdanena tiraskurute, tadA 'durantadazamAzcarye ' duSTAsaMyatapUjAkhyAntAzcarye, caH samuccaye, 'visphUrjati ' prabha. viSNau, evaM ca sati 'prohiM ' sphAti 'jagmupi' prApnuSi ' moha eva ' mithyAjJAnameva, liGgiprajJaptasaMsAramArgasyAdikAraNatvAt atidurjayatvAt rAgAdiprabhavatvAca 'rAjA' pArthivaH tasya 'kaTake' anIke prAguktasya bhasmakAdeH sarvasyApi moharAjaparicchadabhUH tatvena tatkaTakakalpatvAt , ayamarthaH-moho hi duSTa maularAjakalpaH tasya ca duHsaGghalakSaNacaturaGgabalakalito bhasmako mlecchAkhyamahAsAmantakalpaH, dazamAcarya tu svata evAtiprabalatvAt sAhAyAntaranirapekSameva dvitIyamahAsAmantaprakhyaM, tato yathA kazcinmahArAjAdhirAjo mlecchAdimahAsAmantairbhUmaNDalaM mAdhayati, tathA'yamapi moharAjo bhasmakAdibhirjinazAsanamabhibhavatIti, tato * lokaiH' kusaGghajanaiH tadApara-moharAjazAsana For Private And Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir manatikrAmadbhirmUDhatvAdavimRzyatvAt avimRzyakAribhirityarthaH / 'ekIbhya' duSTatvenaika matyaM vidhAya, itthaM sakalajanapratItairAkroza-tarjana-hIlAdibhiH prakAra rAjavarSa sena vayaM 'kadAmahe ' pIDayAmahe-upahAsyAmaha ityarthaH / kena hetunetyAha-' sadAgamasya' liGgiprathita-mithyApathotpathatvapratipAdakasya zuddhasiddhAntasya 'kathayA'pi' dharmadezanAdvArA vicAramAtreNApi, yadi hi pakSapratipakSaparigraheNa sAdhanadUSaNopanyAsai prakRtaviSayaparaiH saha vAdamupakramAmahe tadA na vidmaste kimapi kurvIran ityapi zabdArthaH, tathA ca vayaM zuddhasiddhAntavicAraM bhavyebhyo'nujighRkSayopadizanto nAlpIyAM samapyupAlambhamarhAmaH / yaduktaM-" netra nirIkSya viSakaMTakasarpakITAn , samyak pathA vrajata tAn parihatya sarvAn kujJAna-kuzruti-kudRSTi-kumArgadoSAn , samyagvicArayata ko'tra parApavAdaH 1 // 1 // " iti vRttArthaH // 40 // [atha granthakRtprazastiH] zrImati kharataragacche, zrIjinabhadrAbhidhA gaNAdhIzAH / siddhAntaruciprauDhA-nUcAnAH santi tacchiSyA: // 1 // shriimdbhysomaastuu-paadhyaayaastdvineyvikhyaataaH| tacchiSyaharSarAjo-pAdhyAyena hi kRtA vRttiH // 2 // labdhivAggurubhadro-dayasAhAyyAca saGghapadRsya / zrImajinapatisUrIzvara-kRtasad bRhat TIkAtaH // 3 // tribhiH kulakam // yadatra harSarAjena, likhitaM matimAnyataH / viruddhaM ca tadutsUtraM budhaiH zodhyaM subuddhibhiH / / 4 / / // iti saGghapaTTakalaghuvRttiH sampUrNA // [lekhaka prazastiH ] saMvat 1608 varSe mAhasudi 5 dine zanivAre zrIkharataragacche zrIjinamANikyaparivijayarAjye zrIvikramanagare gaNadhara copaDAgotre sA0 devarAjastatputra sA0 jagasiMhastatpu0 sA kammA bhA0 zrA0 kautikadevAH puratna sA0 rAyapAla suratANa saMsAracaMda pramukhaparivArayutena sA0 rAyapAlena jJAnapazcamItapasa udyApane zrIsaGghapaTTakalaghuvRttiprativiharApitA zrIdhanarAjopAdhyAyAnAM vAcyamAnaM ciraM tandatu // zubhaM kalyANamastu / zrIdhanarAjopAdhyAyamitraiH prasAdIkRtA pratiriyaM vA0 jayasundaragaNeH / zubhaM bhavatu lekhaka pAThakayoH / kalyANamastu / zrIH / For Private And Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 100 sa cakravandho'yam"jinavallabhena gaNinedaM cakre " iti nAmabandhaH sthApanA / saM0 50 zloka-38 / / bhAri mana (ka) ka ne 9 va3 AN casA For Private And Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI saMghapaTTaka kA hindI bhASAnuvAda / ---- -- 'vahijvAlA0'-kupatha-kudharma ke khaNDana karane meM tatpara, karuNArUpI amRta ke sAgara pArzvaprabhune apanI mAtA tathA anya bahuta se logoM ke sAmane kamaThamuni ( tApasa ) kI dhUnI meM jalatI huI lakaDI ke chidra meM dhUnI kI jvAlA se jvalitaprAya nAga ko dikhalAkara kamaThamuni ke tapa ko duSTatapa udghoSita kiyA aura prabhune tanimitta aneka upasargoM kA bhI sahana kiyA / kamaThamuni ke tapako duSTa tapa udghoSita karate hue bhagavAnane mAno logoM se kahA ki "prAjJoM ko ucita hai ki-ve kaSTa uThAkara bhI logoM ko kumArga para jAne se rokeM" duSpravRtti se logoM ko, parAvartana karane-haTAne meM tatpara aise pAzvanAthanAmaka jinadeva kI hama stuti karate haiM // 1 // __ 'kalyANAbhi.' he ziSya ! tumhArA mAnasika pariNAma zubha hai, tuma guNagrAhI ho, kumArga ke pratyarthI-zatru ho, vinayazIla ho, sarala ho, yathocita kArya karane meM sarvadA pravRtta rahate ho, udAra, jitendriya, nItimAn , sthiratA evaM dhIratA se yukta, saddharma ke abhilASI, viveka evaM sadbuddhi se yukta ho isIliye hama tumako upadeza dete haiM arthAt saGgha vyavasthA kA pratipAdana karate haiM // 2 // 'iha kila.' iti-isa duSSamA kAla meM prANivarga kalikAlarUpI mahAsarpa ke dADha meM par3e hue haiM, prANiyoM meM tatva ke prati prIti tathA nItimattA kA bilakula abhAva ho gayA hai, ajJAna evaM kupatha kI aharniza vRddhi ke kAraNa prANiyoM kA sugatimArga arthAt devagati Adise sambandha ekadama vicchinna ho gayA hai| ese samaya isa jagata meM bhasmagraha aura usakA mitra asaMyatiyoM kI pUjArUpa dazama Azcarya khUba unnati pA rahe haiM, mithyAtvarUpa andhakAra dina dogunA rAta caugunA bar3ha rahA hai| isa mithyAtva ke kAraNa jainendra mArga viralatA arthAt kSINatA ko prApta ho cUkA hai / ese avasara meM raudra adhyavasAyavAle dveSI, mUrkha, durjana tathA durbuddhiyoM ke saMgha kI paramparA meM anurakta, viSayasevI, sAdhuveSadhArI, AcArahIna caityavAsiyoMne jinoktamArga se viruddha mArga ko cAroM aura phailA rakhA hai // 3 // 4 // 'yatraudezika '--AdhArmika bhojana 1, jinAlaya meM vAsa 2, ( vasati ) For Private And Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir upAzraya ke prati matsaratA 3, dhana arthasvIkAra 4, gRha zrAddhasvIkAra 5, tathA caityasadana kA svIkAra 6, apratyupekSita Asana gaddI para baiThanA 7, sAvadya AcaraNa meM Adara rakhanA 8, zrutamArga kA apamAna karanA 9, aura guNijanoM ke prati dveSa rakhanA 10, ye daza dvArarUpa jisa mArga meM dharma mAnA gayA hai| yadi isa prakAra kA dharma karma-mala ko dara karanevAlA ho to meruparvata bhI samudra meM tairane laga jAya / arthAt jaise meruparvata samudra nahIM tira sakatA, usI prakAra yaha dharma bhI kadAcidapi karmahAraka nahIM ho sakatA // 5 // (1) audezika AhAra viSayaka prathama dvAra kahate haiM 'SaTakAyA0'-iti / pRthivI Adi SaTkAya ke jIvoM ko nirdayatApUrvaka upamardita karake muniyoM ke nimitta jo AhAra banAyA gayA hai, jisa AhAra kA zAstra meM vAraMvAra niSedha kiyA gayA hai, jo AhAra nisaMzatA-nirdayatA kA sUcaka hai, jisa AhAra ko tIrthaGkaraAdine gomAMsatulya kahA hai, jisako khAkara muni narakagAmI hotA hai| zramaNasaGgha Adi ke nimitta banAye gaye ese AdhArmika AhAra ko kauna dayAlu muni grahaNa karane kI icchA karegA ? arthAt koI nahIM // 6 // ( 2 ) aba jinagRhanivAsa viSayaka dUsarA dvAra kahate haiM 'gAyada ' iti-gandharva( gAyaka ) jahAM gIta gA rahe haiM, vezyAyeM jahAM nAMca rahI haiM, jahAM baMzI kI dhvani mukharita ho rahI hai, jahAM mRdaGga dhvani gUMja rahI hai, jahAM puSpamAlAeM lahalahA rahI hai, kastUrI kI sugandha se jahAM devabhavana suramita ho rahA hai, jahAM para jarIdAra caMdovA camacama camaka rahA hai, tathA khUba sundara vastrAbhUSaNoM se susajjita zrAvaka-zrAvikAoM ke samudAya kA jahAM Ane-jAne kA tAMtA (paramparA) lagA huA hai, jo ki mAtra bhagavadguNagAna bhakti ke liye upayukta haiN| una caityoM-mandiroM meM devadravya kA upabhoga, tAmbUla bhakSaNa, zayana, Asana Adi karane rUpa AzAtanAoM se Darate hue jainasiddhAnta ke marmajJa muni kabhI bhI nivAsa nahIM karate haiM // 7 // ( 3 ) paragRhavAsa viSayaka tIsarA dvAra kahate haiM 'sAkSA0 ' iti--bhagavAn tIrthaGkarone tathA gaNadharoMne jahAM svayaM nivAsa kiyA hai, aura dUsare sAdhuoM ko bhI vahAM para nivAsa karane kI AjJA dI hai, jo zreSTha muniyoM ke liye nissaGgatA kA pradhAna sthAna paragRha( upAzraya ) hai, usakA zayyAtara ( vasatidAna dvArA saMsArasAgara ko pAra karanevAlA zrAvaka ) aura anagAra( agAra-ghara For Private And Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rahita ) ina donoM kA artha jAnanevAlA kauna esA vidvAna hogA jo dveSa karegA ? arthAt vidvAn puruSa kabhI bhI usakA dveSa nahIM karegA // 8 / / phira bhI karate haiM 'citrotsargA0' iti-isa jina pravacana meM jo nizIthasUtra nAma kA chedasUtra hai vaha to mAno mokSanagarI kA eka dUta hI hai| vaha nizIthasUtra aneka prakAra ke utsarga aura apavAdanaya ke pratipAdana se yukta hai / usa nizIthasUtra meM gRhasthoM ke ghara meM utarane ke bahuta se meda kahe gaye haiN| usa meM pahale utsargarUpa se kahA gayA hai phira apavAda se strI, pazu, paNDaka Adi ke saMsarga se yukta vasati meM sAdhu ko nahIM utaranA cAhiye, isa prakAra se kahakara usakA apavAda bhI kiyA hai ki-sAdhuloga aisI vasatI meM bhI yatanA se raha sakate haiM / isakA niSkarSa yahI huA ki nizIthasUtra meM strI pazupaNDaka Adi se yukta athavA usase rahita, ina donoM prakAra ke gRhastha ke gharoM meM sAdhuoM kA utaranA niyamataH pratipAdita hai / parantu jinamandira meM utarane ke liye kahIM bhI nahIM kahA gayA hai // 9 // (4-5-6) atha gRhastha aura caitya, inakA svIkAra viSayaka caturtha, paJcama tathA SaSTha ina tIna dvAroM ko kahate haiM 'pravrajyA0' iti-tIrthaGkaroMne dhana svIkAra karaneko pravrajyAkA virodhI kahA hai / phira ye mere zrAvaka haiM ' isa prakAra se sarvArambhI zrAvakoM para mamatva rakhanA to atyanta sAvadha hai| phira yadi ' yaha jinAlaya merA hai' isa prakAra jinAlaya ke prati sAdhu, mamatA rakhe to phira usameM atyanta nindanIya maThapatitva-maThadhArIpanA-A jAtA hai / isa liye mukti ke abhilApI sAdhuoM ko cAhiye ki ve artha zrAvaka aura jinAlaya, ina saboM para pravrajyA ko duSita karanevAlI mamatA kabhI bhI na kareM // 10 // (7) apramArjita Asana viSayaka sAtamA dvAra kahate haiM 'bhavatiH' iti-gaddI para baiThane se asaMyama avazyambhAvI hai, kyoM ki usakI pratilekhanA nahIM ho sktii| tathA gaddI para baiThane se vibhUSA-zobhA hotI hai aura sAdhuoM ke liye vibhUSA kA zAstra meM niSedha kiyA gayA hai| gaddI para baiThanA yaha eka rAjacihna hai ataH sAdhuoM ke liye tyAjya hai| gaddI para baiThane se loga sAdhuoM kA upahAsa karate haiM ki-' are ! dekhA aise yaha muNDita hokara bhI gaddI para baiThatA hai / ' isa prakAra logoM meM nindA bhI hotI hai / aura isameM parigraha doSa to spaSTa hI hai / gaddI para baiThanese sAdhu kI sukhabhogarUpa tIvra abhilASA bhI prakaTa hotI For Private And Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hai| isa liye sAdhuoM ko gaddI para kabhI bhI nahIM baiThanA cAhiye / isI prakAra masUraka siMhAsana-takiyedAra Asana-Adi para bhI nahIM baiThanA cAhiye // 11 // (8) sAvadyAcarita viSayaka AThamA dvAra kahate haiM gRhI. gaDariyA pravAha meM paDe hue ina caityavAsiyoMne ina Age kahI jAnevAlI ayukta bAteM kaisI phailA rakhI haiM ? / ve isa prakAra kahate haiM-zrAvaka apane apane niyata kiye hue gaccha ke hI sAdhuoM ko mAneM / jinAlaya meM sAdhuoM kA adhikAra ho / gRhastha loga sAdhuoM ko azana pAna khAdima svAdimarUpa caturvidha AhAra zuddhi azuddhi kA vicAra kiye binA hI deM to koI doSa nahIM hai / tathA zrAvaka loga suvihita sAdhuoM ke samIpa zIlAdi vrata na leM, ityAdi // 12 // (9) zrutapatha avajJA viSayaka nauvA~ dvAra kahate haiM 'nirvAhA.' iti-aisA guru ki-jisa ke zIla aura vaMza kA kucha bhI patA nahIM hai, jo guNa se hIna hai, jisane sirpha apanA peTa bharane ke liye hI pravrajyA lI hai, vaha guru udarambharI-peTU, guNahIna, ajJAtazIla vaMzavAle logoM ko svArtha ke kAraNa muMDhate haiM, una muNDitoM kI prasiddha guNa vaMzavAle zrAvaka bhI gaccharUpI mahAgraha se gRhIta hokara devatA se bhI baDhakara unakI (caityavAsiyo kI) pUjA karate haiM, yaha eka mohanIya karmodaya kA prabhAva hai // 13 // phira bhI 'duSprApA0' iti-gurukarmI (bhArekarmI) logoM ko prathama to saddharmabuddhi honA hI kaThina hai| yadi kathazcit saddharmabuddhi huI bhI to zubha guru kA milanA durlabha hai / yadi pUrvapuNya ke prabhAva se aise guru bhI mila gaye to bhI ye zrAvakaloga gacchasthiti ke vazIbhUta ho apanI AtmA kA hita nahIM kara sakate / are ! jaba aisI sthiti hai taba hama apanI mAnasika vedanA kisa ke Age pragaTa kareM ? kisa kI zaraNa meM jAyeM ? kisa kI ArAdhanA kareM ? are ! kucha bhI nahIM sUjhatA ki kyA kareM ? kyA na kareM ? // 14 // phira bhI 'kSutkSAmaH' iti-bhUkha ke mAre jisakA jI jA rahA thA aisA koI daridra ke bAlakane vairAgya ke na rahate hue bhI kisI jinAlaya meM pravrajyA lelii| phira kAlakrama se usane kisI puruSa ko apane pakSa meM chala-prapaJca ke dvArA kara liyaa| phira vaha AcArya bana baiThA / yaha atyanta Acarya hai ki-aise sAdhu ko AcAryapadvI mila For Private And Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaI / jaba AcAryapada prApta kara liyA taba vaha guNahIna sAdhu jinAlaya ko apanA ghara samajhatA hai / apane ko indra mAnatA hai| vidvAnoM ko mUrkha jAnatA hai aura saMsAra ko tuccha samajhatA hai / caityavAsiyoM kI yaha bAta sarvavidita hai // 15 // phira bhI 'yairjAto' iti-adhamoM meM bhI adhama, muniveSadhArI Thaga, ina zrAvakoM ko nAthe hue baila ke samAna idhara-udhara jahA~ cAhe vahA~ nacAte haiN| ye zrAvaka na unake putra haiM, na una se pAlita haiM, na kharIde hue haiM, na unake RNI haiM, na pahale kabhI meMTa huI thI, na ye unake mitra hai, na ina ThagoM ne pahale kabhI rupaye-paisoM se una ko santuSTa kiyA hai| are ! to bhI dekho yaha kyA vidhicitya hai jo ye zrAvaka loga ina ThagoM ke adhIna ho gaye / aho ! isa avApatana kA pratIkAra kaise ho ? isa anartha kA pratIkAra nahIM ho rahA hai / isase yahI jJAta hotA hai ki isa samaya saMsAra meM koI zAsaka nahIM rahA, ki jisake Age jAkara pukAra kI jAya / / 16 // phirabhI 'kiM.' iti-are ! kyA ina mUrkha logoM ko digbhrama( vesamajhI ) ho gayA hai ? kyA ye andhe aura bahere ho gaye haiM ? kyA ina logoM ko yoga( mantrAdi prayoga) aura cUrNa( zirapara DAlane kI bhurakI) dvArA vaza meM kara liyA hai ?, kyA inakA bhAgya kharAba ho gayA hai ? athavA dhRoMne inheM ThagaliyA hai kyA ? yA ye loga graha gRhIta( pAgala ) to nahIM ho gaye hai ? jo ki pracura doSoM ko dekhate hue bhI ve mUrkha loga jinAgama ke zirapara paira rakhakara kumArga para par3e hue haiM, usa parase haTane kA nAma hI nahIM lete / are ! itanA hI nahIM jo loga kupatha ko dUra karane kA prayatna karate hai to unase ye mUrkha loma dveSa bhI karate haiM, aho! yaha kaisA bhayaGkara patana hai ? // 17 // phirabhI 'iSTAvApti0'-avidhipUrvaka arthAt rAtri meM mUrkha lokoM dvArA vihita tIrthaGkarasnAtra, pAparUpI paGka meM avazyameva DubAtA hai| kyoMki aba rAtri meM tIrthaGkarasnAtra kiyA jAtA hai usa samaya ikaTThe hue janasamudAya arthAt strI puruSoM ke jhuNDa meM bahutasI esI striyA~ AtI haiM jo viToM kI arthAt vezyApatiyoM kI, naToM kI arthAt nATaka karanevAloM kI, bhaToM kI arthAt mustaNDa guNDoM kI arthAt dAsoM kI priya upanAyikAyeM hotI haiM, isa liye ye viTa naTa Adi bhI rAtri meM tIrthaGkarasnAtra meM ekatrita hote haiM / ve sabhI nara-nAriyAM hRdaya meM saMgama kI abhilASA liye hue rahatI haiN| tathA ve logarAga, dveSa, matsara-dUsare ke guNoM ke prati asahiSNutA, tathA IrSyA arthAt apanI For Private And Personal Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir priyatamA ko dUsare puruSa se bAteM karate dekhakara krodha karanA, ina saboM se bhare hue rahane haiM / rAtri meM kiye gaye tIrthaGkarasnAtra meM to aise strI-puruSa ekatrita hote haiM jisase jinAlaya meM asamaJjasa pravRtti hotI hai isa lie rAtri meM tIrthaGkara snAtra sarvathA varjanIya hai // 18 // phira bhI 'jinamata0' iti-jinokta mata se viruddha prakAra se kiyA gayA arthAt avidhipUrvaka kiyA gayA snAtra hI kevala ahita ke liye hotA hai, itanAhI mata samajho kintu jinamata viruddha vidhi se kiye gaye tapa-anazana Adi, cAritra-dezavirati aura sarvavirati, dAna-abhayadAna Adi, tathA vinaya vaiyAvRtya Adi bhI muktirUpa phala ke dAyaka nahIM hote haiM / kyoM ki jinAjJA bhI yadi avidhipUrvaka kI jAtI hai to vaha azubha phala denevAlI hotI hai, aura yadi vidhipUrvaka kI jAtI hai to zubha phala denevAlI hotI hai / phira ina caityavAsiyoMne jo avidhi kriyA kA DhoMga phailA rakhA hai usase kyA anantasaMsAra kI prApti nahIM hogI ? hogI hI // 19 // phira bhI 'jinagRha0 ' iti-vidhipUrvaka arthAt zAstrokta prakArase kiye gaye jinabhavana, jinabimba-bhagavAna kI pratimA, jinapUjana, jinayAtrA arthAt aSTAhnikAdi mahotsava, jinapratiSThA, tathA dAna-abhayadAnAdi, tA-anazana Adi bAraha prakAra kA tapa, vrata Adi arthAta sthUla prANAtipAtaviramaNa aura abhigraha Adi, gurubhaktidharmAcArya kI bhakti aura zrutapaThana arthAt siddhAnta kA svAdhyAya tathA siddhAnta ke arthoM kA zravaNa Adi, ye saba AdarapUrvaka kiye jAne para bhI yadi ina meM kumata, kuguru, kadAgraha-kutsita Agraha, kubodha aura kudezanA kA aMza mAtra bhI mila jAya to ye jinabhavana Adi saba ananta saMsAra ke kAraNa ho jAte haiM / jaise uttama se uttama bhojana kyoM na ho ? yadi usameM thoDAsA bhI viSa mila gayA ho to vaha aniSTakArI ho hI jAtA hai // 20 // ___ 'AkraSTuM ' iti-jaise macchImAra baDiza-bansI ( macchI pakaDane kA kAMTA) meM mAMsa ke Tukar3e ko lagAkara machaliyoM ko AkRSTa karate haiM usI prakAra ye dhUrta caitya. vAsI loga bhagavAna kI pratimA dikhalAkara zraddhAlu zrAvaka logoM ko AkRSTa karate haiN| bhagavAn ke nAma para apanI iSTa siddhi ke liye ye sundara 2 antargRha aura maTha, una zrAvakoM se banavAte haiM / lakSya to kevala unakA apane svArtha para hai, parantu bhagavAna ke nAma para zrAvakoM ko Thagakara unase ye saba banavAte haiM / tathA-yAtrA mAtra arthAt For Private And Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pUrvajoM ke uddezya se jinAlaya meM yAtrA aura jinasnAtra Adika upAyoM se aura tamasitaka-arthAt amuka upadrava kI nivRtti ke liye jinabhagavAna ke uddezya se 'itanA dravya detA hU~' isa prakAra ke niyama karAne ke, rAtrijAgaraNa aura zAntika pauSTika Adi karma ke chala (bAhanA ) se nAma mAtra ke jaina ina dhUrta caityavAsI logoM ke dvArA ye zraddhAlu bholebhAle zrAvaka bhUtalage ke samAna Thage jA rahe haiM, yaha atyanta kheda kI bAta hai / isa viSaya meM samajhane kI bAta itanI hai ki-ye sabhI ina logoM ke dvArA avidhipUrvaka karAye jAte haiM isa liye ina saba kA pratiSedha kiyA gayA hai, vidhipUrvaka to ina kI karttavyatA iSTa hI hai / ina kI karttavyatA kA sthApana pUrvokta sAtaveM aura vIsa kAvya meM kiyA gayA hai // 21 // 'sarvatrA0'-iti-jinake Asrava arthAt pApAgamana ke dvAra khule hue haiM, jinakI zrotrAdi pAMcoM indriyA~ apane viSayoM meM Asakta haiM, gaurava arthAt Rddhi rasa zAtA, ina tIna gaurava se caNDa-raudra manodaNDarUpI tUphAnI ghoDA jinakA uchala rahA hai, kaSAyarUpI sarpa jinake bar3ha rahe haiM, jo sabhI prakAra ke akRtya karma karane meM sarvadA tatpara rahate haiM, jo sabhI prakAra ke akRtya karma karane meM sarvadA tatpara rahate haiM-jo antya-antima arthAta dazavAM Azcarya-asaMyatiyoM kI pUjArUpa jo ki saba-dazoM AzcaryoM kA rAjA hai usake Azrita hokara uddhata buddhivAle ye hInAcArI loga zreSThasadAcArI muniyoM ke mastaka para khar3e ho kara khuza ho rahe haiM, evaM samAja meM pratiSThA bhI pA rahe haiM, ahahaha !!! yaha kaisA anartha ho rahA hai 1 // 22 // 'sarvArambha.'-sabhI prakAra ke sAvadha vyApAra-dhanadhAnyAdi saMgrahameM-tatpara gRhastha loga bhI yadi parva Adi dinoM meM ekAzana vigayarahita bhojana Adi kA pratyAkhyAna-niyama lekara unake pAlana meM kathazcit bhUla kara baiThate haiM to ve bhI atyanta anutApa-pachatAvA-karate haiM ki-' mujha karmabhAgI kA pratyAkhyAna bhagna ho gayA' parantu ye hInAcArI loga cha bAra-tIna bAra sandhyA ke pratikramaNa meM aura tIna bAra prAtaHkAla ke pratikramaNa meM, isa prakAra cha bAra-'trividha-mana vacana kAyA ke tIna yogoM se, tridhA-karaNa 1, kAraNa 2, anumodana 3, ina tIna kAraNoM se pratyAkhyAna karatA hU~ ' isa prakAra pratidina donoM samaya muMha se bolakara bhI svayameva usakA khaNDana karate haiM / ese hInAcArI loga kyA kabhI tapasthI, jJAnI yA vratI ho sakate haiM ? kabhI bhI nhiiN| inameM tapa jJAna aura vrata kA honA to zazazRGga jaisA hI samajhanA cAhiye // 23 // For Private And Personal Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 'devArtha0 ' iti-devodezyaka dhana-devadravya-se apanI ruci ke anukUla, evaM sabhI RtuoM meM sukhaprada ese maTha banavAkara usa maTha meM sarvadA rahanevAle ye hInA. cArI loga khUba svaccha komala ruI se bhare hue sundara bichaune para sote haiN| isI prakAra ke gaddI Adi AsanoM evaM masUriyoM-takiyedAra AsanoM para baiThate haiM / ye sarvadA Arambha, parigraha aura zrotrAdi pAMcoM indriyoM ke viSayoM se yukta, tathA IrSyA aura dravyAdi kI AkAGkSA se sarvadA Andolita hRdayavAle hokara rahA karate haiM / aise zveta vastradhArI, sAdhu ke veSa meM chipe hue lampaTa ye hInAcArI loga mahAvatoM ko bhI lAJchita kara diye haiN| inake dvArA mAdhumArga kalaGkita ho cukA hai / / 24 // 'ityA0' iti-paratIrthika loga ina hInAcAriyoM kI sAmAcArI ko dekhakara 'ye loga sAdhuveSameM chipe hue lampaTa haiM ' isa prakAra sabhI jainamuniyoM ke viSaya meM be upahAsa karate haiN| aura ina hInAcAriyoM kI lIlA sunakara zrutamArga ke abhimukha hue loga bhI isa se vimukha ho jAte haiN| ina hInAcAriyoM kI mithyAprarUpaNA ke kAraNa samyagdRSTi loga bhI sandehayukta hone lagate haiM / isa liye yaha nizcita huA ki-ye hInAcArI caityavAsI loga jinaprarUpita siddhAnta se sarvathA viruddha AcaraNa karanevAle haiM / / 25 // 'sarvaiH' iti-caityavAsiyoM dvArA vihita kumArga ko sevana karanevAle, isI kumArga ko jinamArga kahanevAle, tathA apanI durAtmatA se jinamArga kA ucchedana karanevAle logoM ke mana ko, saMsAra ke samasta sadyoghAtI atyutkaTa kAlakUTa viSoM ke samUhane, saMsAra ke samasta pApoMne, sabhI viSaile sone aura samasta kaSTa, Adhi-mAnasikavyathA, vyAdhi-roga tathA duSTa grahone nizcaya hI krUra banA DAlA hai / / 26 / / isa kAraNa se yahAM kAraNa kahate haiM 'durbheda.' iti-ina hInAcArI caityavAsiyoM ke buddhirUpI netra jo kabhI bhI nahIM dUra hosakate aise kadAgraharUpI atyanta gADha andhakAra-puJja se AcchAdita haiN| ye caityavAsI loga siddhAnta ke za haiM / nirantara mahAmohanIya karma ke upArjana karate rahane ke kAraNa ye mahAabhimAnI haiM / ye svayaM to naSTa ho hI cUke haiM aura dUsaroM ko bhI vinAza karane meM sarvadA udyata haiM / aise jo ye mithyAcAravAle caityavAsI loga haiM ina ke vacana para koI vidvAn manuSya kaise dhyAna degA ? arthAt ina ke vacanoM ko kaise mAnegA ? vidvAn manuSya aise logoM ke vacana ko suna hI nahIM sakate isa liye he ziSya ! tuma bhI ina ke vacanoM ko kabhI nahIM sunanA / / 27 / / kyoM ki For Private And Personal Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 'yatkiJci.' iti-jo ekadama asatya hai, jaise ki zreNika rAjA kA rajoharaNa ko vandana karanA Adi, tathA jo atyanta anucita hai, jaise pitA Adi ke uddezya se yAtrA Adi karanA, athavA jinAlayameM lakuTakrIDA (rAsalIlA) karanA Adi, aura jo laukika tathA lokottara donoM se bAhya hai, jaise-sUtakavAle ghara se mikSA lenA, rajasvalAkA jinendrapUjana, hInajAtiyoM ko parameSThi mantra par3hAnA, una ko dIkSA denA aura unase jinendra kI pratimA karAnA, tathA jo bhavya prANiyoM ke liye saMsAra kA kAraNa hai, jaise-jinamandirameM jalakrIDA Adi, evaM jo zAstrAjJAse viruddha hai, jaise AdhArmika bhojana Adi, athavA adhika zrAvaNa ho jAya to assI veM dina paryuSaNaparva karanA Adi. ina saboMko ye mUrkha kubuddhi caityavAsI loga dharma kahate haiM aura ye mUrkha loga inako sIpameM cAMdI ke samAna bhramase jinamatAnusAra samajhakara svayaM inakA svIkAra bhI karate haiN| are ! dekho yaha duranta-pariNAmameM ahitakara isa asaMyatapUjArUpa dazama Azcarya kI kaisI karatUta hai ? // 28 // 'kaSTaM ' iti-yaha atyanta kheda kI bAta hai ki-janmase hI andhA aura vaidezika ( vahAM kA nahIM rahanevAlA ) honese mArga ko acchI taraha nahIM jAnanevAlA manuSya apanI gardana uThAkara dizA bhUle hue andhoM ko mahAbhayaGkara araNyameM unake gantavya nagara kA mArga dikhalA rahA hai (1) / isase bhI adhika kheda kI bAta yaha hai ki-jinakI A~kheM acchI haiM, jo sundara evaM vighna rahita mArga ko jAnate haiM unako bhI vaha vaidezika janmAndha manuSya mArga dikhalAne kA sAhasa karatA hai (2) / tIsarI kheda kI bAta sabase adhika yaha hai ki-aba ve mArgajJa netravAn manuSya usa vaidezika janmAndha kI bAta nahIM mAnate haiM to vaha unakI isa prakAra ha~sI karatA hai jaise kisI mUrkha kI ha~sI kI jAtI hai / / 29 // saiSA' iti--jisameM samaya-samaya arthAt pratisamaya bhavya bhAvoM kA hAsa ho rahA hai esA huNDa saMsthAnavAlA avasarpiNI kAla isa samaya vidyamAna hai (1) / do hajAra varSa taka eka rAzi para TikanevAlA bhammarAzi nAmaka tIsavA~ krUra graha kA adhikAra hai (2) / aura tIsarA asaMyati pUjArUpa yaha pratyakSa dazavA~ Azcarya khUba vegase apanA prabhAva jamA rahA hai ( 3 ) / ye tIna aura cauthA duSSamAkAla (4) / ye cAroM jinasiddhAnta ko kSata-vikSata karane ke liye paryApta baddhaparikara haiN| ye cAroM zatru isa samaya pratipala-nirantara khUba paripuSTa ho rahe hai, aise samaya meM sarvotkRSTa vizuddha jaina mArga atyanta durlabha ho gayA hai| jaba eka zatru ke rahane para bhI sAdhuvRddhi nahIM For Private And Personal Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 10 hotI hai to paripuSTa barAbarI ke cAra zatruoM kI vidyamAnatA meM jainamArga kI vRddhi kaise ho sakatI haiM ? // 30 // 6 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (10) aba guNidveSadhI nAmakA dazavAM dvAra kahate haiM , samyaga0 ' iti -- jo samyagamArga arthAt vizuddha mArga ke poSaka haiM, svarUpa netroM meM SaTukAya jIvoM ke prati hI jinakA prazama bhAva ko prakaTa karatA hai, jinake karuNA kA bhAva umaDa rahA hai, jo vizuddha cAritra ke ArAdhaka haiM, jinhoMne ahaGkAra ko mAra bhagAyA hai, sUkhe hue ghAsoM ke Dhera ko jitanI saralatAse jalAkara rAkha kara dI jAtI hai usI prakAra jinhoMne kAmako jalAkara rAkha kara DAlA hai, jo sarvadA siddhAntarUpI rAjamArga para calate haiM, unmArga para kabhI nahIM, tathA jo upazama bhAvase yukta haiM, evaM vivekI saJjana loga jinakA sarvadA zrAdara-sammAna kiyA karate haiM ese vidvAn satsAdhuoM se bhI doSoM ke bhaNDAra tIkSNa svabhAvavAle ( atyanta krodhI ) mahArA ye caityavAsI loga dveSa kiyA karate hai // 31 // aba unake mithyAtva kA varNana karate haiM ' devIya0 ' iti - mithyAtvarUpa grahase grahila ( unmatta ) manuSya isa kAla meM doSoM ke bhaNDAra ko deva mAnate haiM, jinhoMne baDe 2 doSoM ko naSTa kara DAlA hai arthAt vItarAga deva haiM unako devarUpameM svIkAra nahIM karate haiN| mahAmUrkharAjoM ko sarvajJa mAnate haiM aura tatrajJoM ko asarvajJa mAnate haiM / jainamArga ko unmArga kahate haiM. aura kumArga ko sanmArga kahate haiM / tathA durguNoM ke ziromaNi hote hue bhI apane ko guNavAn kahate haiM yaha saba kitane Azcarya kI bAta hai // 32 // ' saGgha 0 ' iti - ina hIna AcAravAle caityavAsiyoM ko dene ke lie banavAye gaye caityarUpa kUTa arthAt jAlameM jo phase hue haiM, isI hetu jo antaHkaraNa se chaTapaTA rahe haiM, parantu ina caityavAsiyoM kI mudrA arthAt ' hamAre caitya ko chor3akara anyatra mata jAo' aisI rAjAjJA ( hakUmata ) rUpa dRr3ha bandhana se bandhe hue hone ke kAraNa jo jarA bhI hila-Dula nahIM sakate haiN| mukti ke liye jo dAna zIla tapa Adi karate haiM, parantu ina hInAcAriyoM ke kusaGgha kI paramparA meM par3e hue haiM / aise jo ye dayanIya bhavya prANIrUpa hariNoM ke jhuNDa haiM, unakA hInAcAriyoM ke kusaGgharUpI vyAghra se chuTakArA kahAM ? arthAt jaise hariNasamUha jaba vyAghrakrama - vyAghraparamparAmeM AjAtA hai| taba usakA chuTakArA asambhava ho jAtA hai / usI prakAra ina hInAcAriyoM ke samarUpa For Private And Personal Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAghrake krama (phande) meM paDe hue bhavyaprANIrUpa hariNoMkA chuTakArA kahAM ? arthAt unakA muktigamana ke se ho sakatA hai ? // 33 // ___ 'itthaM ' iti-isa pUrvokta prakArase jo maine mithyA patha ke viSayameM bilakula satya bAta kahI hai, ise koI aisA na samajhe ki-' inhoM ne paradoSoddhAranarUpa anucita kArya kiyA hai| ' athavA-'ina rAgadveSAtmaka vAkya se kyA lAbha ?' isa prakAra mere Upara koI sajana krodha bhI na kareM ! kyoMki maine-ina hInAcArI caityavAsiyoM dvArA prakalpita jainamArga ke bhramase kumArgameM par3e hue logoM ko dekhakara unakI bhrAnti ko dUra karane ke liye he arthAt ina vicAroM kA kyA hogA ?' isa uddezya se hI karuNa bhAvase AkrAnta ho yaha saba kahA hai, aura isakI granyarUpameM racanA bhI kI hai| isameM rAga, dveSa athavA paizunya kAraNa nahIM hai // 34 // isameM kAraNa kahate haiM___ 'prodbhUte.' iti-jo koI sajana karuNA ke vaza ho logoM meM kahate hue kubodha ko dUra haTAne kI icchA se hInAcArI ina caityavAsiyoM dvArA prarUpita duSTa mArga kejo yaha mArga ananta kAla se uddhRta huA hai arthAt jo pahale ananta kAlameM kabhI nahIM thA, tathA yaha pApa kA sthAna hai, nAmamAtra ke veSase jo jinamArgakI bhrAnti ko utpanna karatA hai, vastutaH yaha jinamArga kA ghAtaka hai, emA jo yaha dRSTa mArga hai usake-doSoM kI saMkhyAko koI kahanA kahe to mAno vaha samudra ke jalako mApanA cAhatA hai, athavA paga se samasta AkAza ko loMghanA cAhatA hai, arthAt jaise samudra ke jala kA mApanA, paga se AkAzako lA~ghanA kaThina hai isI prakAra isa mArga ke doSoM kA kahanA bhI kaThina hai arthAt isa mArgameM itane asaMkhya doSa haiM ki jinakI iyattA ( itane doSa haiM e sI saMkhyA ) ho nahIM sakatI // 35 // aba satsAdhuoM kA varNana karate haiM 'na sAvadyA.' iti-jo sAvadya AmnAyavAle nahIM haiM, arthAt AdhArmika AhArAdi kA grahaNa karanA jinakI paramparAmeM nahIM haiM, arthAt jo caityavAsI nahIM haiM, tathA jo bakuza aura kuzIloM kI kriyAse rahita haiM arthAt bakuza aura kuzIloM kI kriyA kA AcaraNa nahIM karanevAle haiM / mada mamatA aura AjIvikA ke bhayase jo rahita haiN| saMkleza arthAt raudra adhyavasAya jinheM nahIM hotA hai, jo kadAgrahI arthAta haThI nahIM haiN| kapaTI arthAt mAyAvI bhI nahIM haiN| tathA jo sUtro-siddhAntoM meM ruci For Private And Personal Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rakhanevAle haiM ese muni loga to Aja bhI isa jagatameM satsAdhu kahalAyeMge hI arthAt ese muni ko vivekI jana satsAdhu kaheMge hii| prasaGga se yahAM bakuza AdikI vyAkhyA kI jAtI hai pAMca prakAra ke nirgrantha hote haiM-bakuza 1, kuzIla 2, pulAka 3, nirgantha 4, aura snAtaka 5 / inameM bakuza do prakAra ke hote haiM (1) upakaraNabakuza aura (2) dehabakuza / upakaraNavaza ve kahalAte hai jo varSa meM vinA AvazyakatA ke bhI kabhI kabhI vastrAdiko dhote haiM, zlakSNacikane rezamI vastroM ko grahaNa karane kI icchA rakhate haiM evaM kabhI pahinate bhI haiM, pAtra daNDA Adi ko ghI taila mAkkhana Adise camakadAra banAte haiM, adhika upakaraNo kI bhI yAcanA karate haiM (1) / dehabakuza ve hote haiM jo vinA kAraNa hI hAtha paira nakha Adi ko vibhUSita-suzobhita karate rahate haiM (2), donoM prakArake ye bakuza ziSyAdi parivAra Adi vibhUtiko tathA tapa aura pANDitya Adise utpanna hue yazako cAhate haiM aura Ananda manAte haiM, tathA chedayogya bahuta aticAroM se zavalita - karburita arthAt malina hote hue bhI karma kSayake lie udyata rahate haiM, ityAdi lakSaNavAle hote haiM // 1 // kuzIla bhI do prakAra ke hote haiM-AsevanAkuzIla aura kaSAya kuzIla / jo jJAna, darzana, cAritra aura tapa kA kizcinmAtra ArAdhana karate hai ve AsevanAkuzIla hai| aura jo krodhAdika bhAvoM ke vaza hokara jJAnAdi gugoM kI virAdhanA karate haiM aura mUlottara guNoM ke viSAyaka hote haiM ve kaSAyakuzIla haiM // 2 // ina pAMco kA vistRta svarUpa zrIbhagavatIsUtra Adi se jAna leveM / yahAM zaGkA hotI hai ki jaba ye zithila kriyAvAle haiM, kezoM kA locana karake kaiMcI se keza kATate haiM, sundara-sundara upakaraNa rakhate haiM aura mUla guNa uttara guNa ke virAdhaka haiM to phira ye 'nigrantha' zabdase kaise kahe jAte haiM ? inakA svarUpa kisa prakA. rase hai ?, isakA samAdhAna yaha hai ki-inakI pUrvokta kriyAe~ pravAha rUpase ( hamezAMsarvadA) nahIM haiM-kabhI kabhI vizeSa kAraNa ko lekara dhAvanAdi kriyA karate hai, aura mUlottara guNoM kI virAdhanA mAnasika virAdhanAko lekara hai arthAt manase kabhI virAdhanA kara baiThate haiM, yaha yahAM sArAMza hai, kintu inake sadA ina kriyAoM kI kartavyatA nahIM hai, isa liye inako 'nigrantha' zabdase kahA hai / / 36 // aba satsAdhuoM kA varNana karate haiM For Private And Personal Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 'saMvignA' iti-jo mokSa ke abhilASI haiM, sarvadA logoM ko dharmopadeza dete rahate haiM, Agama ke rahasya ko jAnate haiM, dravya kSetra kAla aura bhAva ko dekhakara kiyA karate haiM, zuddha mArga-arthAt jinamArga ko prakaTa karane meM sarvadA sAvadhAna rahate haiM, tathA jinhoMne mithyApravAdoM ko dUra karadiye haiM, evaM jo niyama-abhigraha, upazama, dama-indriyavijaya, aucitya -yogyatA, gAmbhIrya, dhairya, sthairya, audArya, AryacaryAsatpuruSocita pravRtti, vinaya-abhyutthAnAdi, nyAya, dayA, dharmakriyA, ina meM AlasyAbhAva-udyatapanA aura saralatA Adi guNoM se pavitra haiM, ese jo jinazAsana ke satsAdhu haiM ve to sarvadA vandanIya haiM // 37 // ___aba graMthakAra jina bhagavAna ko vandana karate hue cakrasthApanAse svanAmarbhita kAvya kahate haiM 'vibhrAjiSNu0' iti-apane atizayoM se zobhAyamAna, ahaGkAra evaM kAmase sarvadA rahita, siddhAnta kI AjJA ke ullaGghana kA niSedha karanevAle, kevalajJAnadvArA lokAloka ke prakAzaka hone se sUryasamAna, zreSTha zarIra kI kAntirUpa candrikA ke dvArA candramA ke samAna zItala kAntivAle, asura nara aura indra se prazaMsita, pApako naSTa karanevAle, dambha-( kapaTa-mAyA ) ke liye zatrusamAna, vidvAnoM ko apanI sundara vANIdvArA syAdvAda ke Anandase Anandita karanevAle, aise jo jina bhagavAna haiM unako maiM vandana karatA hU~, yaha kAvya cakravandha' kAvya hai / granthakArane isameM "jinavallabhena gaNinedaM cakre" (jinavallabhamaNine isa ko banAyA hai| isa vAkya ko apanI kAvyaracanA cAturI ke prabhAvase kAvyAntargarbhita kara diyA hai // 38 // ___ 'jinapati.'-iti-viSayalolupa, sAdhuveSadhArI aura bhasmagraharUpa, mleccha. rAja ke sainyasamAna jo ye caityavAsI loga hai, ina caityavAsiyoM se isa pazcama kAla (ArA) ke kAraNa jinendra kA matarUpa durga(killA) AkrAnta ho gayA hai arthAt bhasmaka graha ke sainyarUpa ina caityavAsiyoMne jinendra matarUpa duge para AkramaNa kara liyA hai, isI liye isa samaya ye loga apane vazavartI zrAvakoM ke liye hamako choDakara "anyatra kahIM nahIM jAnA" isa prakArakI zrRGkhalA samAna apane gaccha kI maryAdA ko svArthasiddhi arthAt apanA peTa bharane ke liye vistArita kiye hue hai / / 39 / / _ 'sampratya.'-iti-isa samaya-isa paJcama ArA meM hInAcArI caityavAsiyoM ke kusaGgha kA zarIra apratima arthAt anupama balazAlI ho rahA hai, bhasmagraharUpa mleccha For Private And Personal Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAja ke sanya dinAnudina baDhate hI jA rahe hai / duSTa asaMyatiyoM kI pUjArUpa dazama Azcarya pratidina adhika se adhika rUpa meM baliSTha ho rahA hai, mohanIya-karmarUpI rAjA ke ve pUrvokta sainya cAroM aura phailakara apanA adhikAra jamA baiThe hai| ese samayameM yadi hamAre muMhase 'sadAgama-zuddhamArga' vaha zabda bhI nikala jAtA hai to mohanIya karmarUpI rAjA kI AjJA meM sadA tatpara rahanevAle Ajakala ke loga hamArI kadarthanA-behAlAtakaraDAlate hai / yaha saMsAra nagara hai, mohanIya karma isakA rAjA hai, kusaGgha isa rAjA kA sainya hai, bhasmagraha mahA-sAmanta-mahAmantrI hai, aura duSTa asaMyatiyoM kI pUjArUpa dazama Azcaye usakA dUsarA sAmanta hai / / 40 // // iti zrIjinavallabhasUriviracita saGghapaTTaka kA hindI bhASAnuvAda sampUrNa // ... ..... zrI jinadattasUri jJAnabhaMDAra ke prakAzana / gaNadharasArdhazataka / SaTsthAnaprakaraNam / ( aMtargataprakaraNam / / dhanyazAlibhadracaritram / jytihuannvRtti| dhnycritrm| divaaliiklpH| saamaacaariishtkm| praznottarasArdhazatakam / klpsuutr-klpltaabyaakhyaa| vishessshtkH| praakRtvyaakrnnN| sNdehdolaavliivRttiH| vidhimaargprpaa| paMcaliMgiprakaraNam / sptsmrnnttiikaa| caityavaMdanakulakavRti:(ciH) gaathaashstrii| anuyogdvaarsuutrmuulN| atimuktakamunicaritram / kalpadrumakalikAbhASAMtaram / gaNadharasArdhazatakalaghuvRttiH / sNvegrNgshaalaa| klpdrumklikaattiikaa| zrIpAlacaritra praakRt-bhaassaaNtr| punnysaarkthaankm| dvAdazaparvavyAkhyAnabhASA / carcaryAdi grnthtryii| jIvavicArAdi prkrnnbhaassaa| jaina dhAtupratimA lekh| klyaannmNdirstotrttiikaa| prAcIna hiMdI padya saMgraha / bhktaamrstotrttiikaa| vIzasthAnaka tapa vidhi / dvAdazakulakavivaraNam / raNasiMha cariyam / For Private And Personal Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Serving JinShasan 094555 gyanmandirokobatirth.org For Private And Personal Use Only