Book Title: Jain Dharm Darshan
Author(s): Manilal Mohanlal Zaveri
Publisher: Manilal Mohanlal Zaveri
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034520/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma prayojakaH maNilAla zAhanAla vecI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : maNilAla mehanAlAla jhaverI 26 rIjareDa malabAra hila, mRdhyAi 6 prathama AvRttiH 1000 kiMmata rU. -0-0 mudrakaH gulAbacaMda lallubhAI zAha mahedaya prInTIMga presa, bhAvanagara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 vahIla baMdhu zrI hemacaMda mehanalAla jhaverI nA - karakamalamAM saprema arpaNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA. mArA yuropanA rahevAsa daramiyAna ghaNuM keLavAyelA ane saMskArI vepArIonA samAgamamAM AvavuM paDatuM ane te vakhate aneka jAtanI carcAo cAlatI. AvA prasaMgoe khAsa karIne ApaNuM rAjyakArI laData viSe ane ApaNA dharmonI carcAomAM teone bahu rasa paData. - hiMdustAna viSe AkhI duniyAnA loko bahu ja ajJAnatA dharAve che. briTizoe temane eTaluM ja jaNAvela hatuM ke hiMdustAna phakta hAthIo ane sarpothI bharele deza che. mahAtmA gAMdhIjInA Agamana pachI ApaNuM BgresanI, briTiza rAjya sAthenI laData jema jema jora pakaDatI gaI tema tema duniyAnA leke hiMdustAnanI vAtamAM rasa letA thayA ane hiMdustAna viSe keTaluMka jANutA thayA. ApaNuM satyAgrahanI ahiMsaka laData badhAne ajAyabImAM garakAva karatI hatI. A carcAo daramiyAna mane mAluma paDyuM ke yurepanI prajA hiMdu, muslima ane bauddhadharmo viSe sArI mAhitI dharAve che. jyAre jainadharmanuM nAma suddhAM teoe sAMbhavyuM nathI. hiMdustAnanA badhA ja dharmonA saMdezA duniyAmAM pahoMcI zake ane jainadharmanuM nAma suddhAM kAI na jANe e samAcAra jANa kayA jainane AghAta na thAya? ApaNe jene keTalI nAnI duniyAmAM vasIe chIe tene A acUka pUrAve che. yuropiyanane jyAre huM jainadharmamAM rahelI khUbIo viSe ane jainadharmanA siddhAMta viSe vAta kare tyAre vadhu jANavA teo kaI aMgrejI lakhAyelA pustakanI mAgaNI karatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNuM lekee AvuM kaI pustaka bahAra pADeluM nathI ke je huM teone ApI zakuM. harmana yAkebI ane temanA ziSya glAsenAe jarmana bhASAmAM AvAM pustake lakhela che. paNa jenadharma viSe taddana ajJAna manuSya mATe TUMkANamAM ane sarala bhASAmAM teo samajI zake tevuM pustaka haju sudhI mane maLyuM nathI. AvA pustakanI jarUriyAta hiMdustAnamAM paNa che. jo ke te tarapha kaI anya vyaktinuM dhyAna kheMcAyuM dekhAtuM nathI. ghaNA yuropiyane, amerikane ane anya dezanA mANaso hiMdustAna jovA dara varSe Ave che. AvA TurisTa athavA te muMbaI jevA baMdare sTImaranA musAphara zahera jovA Ave che, tyAre temane ApaNA maMdira-khAsa karIne vAlakezvaranuM maMdira-batAvavAmAM Ave che. A musAphare ApaNuM maMdira temaja temAM rahelI ApaNI mUrtio joI ApaNuM jenadhama viSe jANavA ane samajavA maMdiranA mahetAjI athavA haiyAne ke bhADAnI meTaranA DrAIvarane savAla pUche che. AvA bhADutI mANase temane zuM samajAvI zake? A musAphare ApaNuM mahAna tIrtho jevA ke pAlItANA, Abu vigarenI mulAkAta paNa le che. A badhAne aMgrejImAM lakheluM jainadharmanuM eka nAnuM pustaka gAIDa tarIke ApIe te teo mAraphate jainadharmane saMdezo jarUra dUra dUra sudhI pahoMcI zake. A rIte AvA pustakanI jarUriyAta mane ghaNuM ja agatyanI lAgI ane ApaNe keTalAka sAdhuone A vAta meM jaNAvI. mAro vicAra e hato ke je kaI vidvAna sAdhu A jAtanuM pustaka gujarAtI bhASAmAM lakhI Ape te tene aMgrejImAM tarAme karAvI bane bhASAmAM pustaka chapAvI bahAra pADavuM, paraMtu keI sAdhue A kArya karavA tatparatA darzAvI nahi. sAdhuonI AzA choDI meM aMgrejI jANanAra jaina vidvAne zaidhavA mAMDyA ke jeonI pAse A jAtanuM pustaka lakhAvuM. AvA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAnA anya rAkANAne lIdhe athavA teA mArA upara jaNAvelA Adarza pramANe saraLa bhASAmAM lakhI ApanAra maLyA nahi. A viSe carcA karatAM paMDita sukhalAlajIe mane ja A prayatna karavA sUcanA karI. ApaNA sAmAjika rItarivAjo viSe carcA thatAM bhAIzrI paramANuda kuMvarajI kApaDiyAe sAmAjika viSayAne lagatuM eka pustaka lakhavA mane sUcanA karI hatI ane me tevu pustaka * raziyu gADuM' sane 1935 mAM chapAvI bahAra pADayuM hatuM. e ja rIte A pustaka lakhavAnuM paDitajInI sUcanAne AbhArI che. < . huM kAMi sAkSara nathI eTale ragaziyu' gADuM.' pustakanI mAphaka A pustakamAM paNa mArI bhASA eka vepArInI bhASA karatAM vadhu sArI huM ApI zakate nathI. mArA uddeza saraLa bhASAmAM ane bane teTaluM TuMkANamAM kAine vAMcatA kaMTALA na Ave te rIte A pustaka lakhavAne che ane te Adarzane dhyAnamAM rAkhI A pustaka lakhela che. A pustaka jaina temaja jainetara badhAne upayeAgI thai paDaze ema huM mAnuM chuM. khAsa karI jaina vidyArthIone A pustaka mArgadarzaka thaI paDaze.jaina skula sivAyanI kulA ke lejomAM bhaNatA ghaNA vidyArthIAne dhatu bahu ja ochu jJAna hoya che. temane A nAnakaDA pustakamAMthI sahelAthI jainadhama viSe lagabhaga badhuM ja jANavAnuM maLaze. vaLI jainadhama ne lagatI lagabhaga badhI ja bAbata upara lakhAyelu hAvAthI repharansa mATe paNa kAma lAgaze tema huM mAnuM chu A pustakanA pahelA bhAgamAM jainadhama viSe sAmAnya badhI hakIkatA ApavAmAM AvI che. A viSaye jaina pustakAmAMthI levAmAM AvyA che. jainadharmanI sAmAnya hakIkatA ApavA meM A pustakamAM prayatna karyAM che paNa jainadhamanA siddhAMtA viSe lakhavu mArA mATe azakaya hatuM. sadbhAgye jainadhamanA siddhAMtA darzAvatuM saraLa bhASAmAM mArA A pramANe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakhAyeluM vidvAna muni mahArAja zrI nyAyavijayajIe lakheluM "jainadarzana nAmanuM pustaka bahAra paDeluM che. A pustaka mane eTaluM badhuM gamyuM che ke meM te AkhA pustakane munizrInI paravAnagIthI A pustakanA bIjA bhAga tarIke chapAvyuM che, gujarAtI bhASAmAM taiyAra thayelA A pustakane aMgrejI anuvAda bahAra pADavA mArI IcchA che, paNa je kaI mitra upara jaNAvelA udeza pramANenuM pustaka aMgrejI bhASAmAM bahAra paDeluM mane jaNAvavA kRpA karaze te mArI A mahenata bacI jaze. maNilAla mohanalAla jhaverI - mahatvano sudhAre - pR4 4 thAmAM pahelI lITImAM buha 79 varSanI umare pAvApurImAM nirvANa pAmyA hatA-ne badale kuzInagara vAMcavuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama pUrvAdha 1 upakrama: jaina dharmanI vyAkhyA, prAcInatA, jaina dhama mATe bhrama, mahAvIra ane budghamAM samAnatA ane aMtara, ahiMsA, kama, jagat kartA, navatattva, kALa, saMdha, pRSTha 1-12 2 jaina dharmanA pracAranA itihAmaH-- zilAlekhA, citrakaLA, jaina ane bauddha dharmAe hiMdu dhama virUddha karelA pracAra. 3 jaina dharmanA mahArAyAmAM pracAra: - 13-17 caMdragupta, biMdusAra, azAka, saMprati, khAravela, vikramAditya, muja-mAja, gujarAtamAM jaina dhama', gujarAtanAM rAjA ane dhama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 18-31 32-34 4 dakSiNamAM jaina dharma ane tenA prabhAva: 5 jaina sAhitya ane sAhityakAra agiyAra aga sUtrA, bhAra rUpAMga sUtrA, daza prakINu sUtrA, cha cheda sUtrA, cAra mULa sUtreA, khe cUlikA sUtra, bhadrabAhu, umAsvAti, pAdaliptasUri, siddhasena divAkara, devaddhigaNi, kuMdakuMdAcAya, haribhadrasUri, hemacaMdrAcAya, hIravijayasUri, samayasuMdara, AnaMdadhanajI, vinayavijaya, AtmArAmajI, 6 AcAra dharma sAdhu-dharma, zrAvakadhama, zrAvaka dhamanA nityakrama 35-1 5-65 www.umaragyanbhandar.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 jainA ane mUrtipUjA-- prAcInatA, tIryAM ane kaLA-zatrujaya, giranAra, sametazikhara, Abu, tAra`gA, kezariyAjI, rAkapura, - bhagavAna RSabhadeva ane bha0 mahAvIr-- 10 uttarAddhata lekhakaH--muni mahArAjazrI nyAyavijayajI 1 tavatava jIva, jIvanA vibhAga, ajIva, dharma, adhama, AkAza, pudgala, kALa, astikAya, puNya ane pApa, Azrava, savara, aMdha, nirjarA, meAkSa, izvara, meAkSanu zAzvatatattva, sava karmAMnA kSaya, devalajJAnanI siddhi, izvara jagatanA kartA nathI, izvara pUjananI 4 syAdvAda jarUra. 2 mAkSa mA samyagajJAna, samyakcAritra, sAdhu dhama samyakatva, daivatatva, gurutatva, dharmanI vyAkhyA, guNazreNI athavA guNusthAna, adhyAtma, jaina-jainetara draSTie AtmA, kamanI vizeSatA, puNyAnukSma dhI puNya, puNyAnubaMdhI pApa, 3 jaina AcAra ge }}~73 7483 sAdhuonA AcAra, gRhasthAnA AcAra, rAtribhaUjana niSedha, nyAyaparibhASA, saptabhaMgI, naya, jaina dRSTinI mahattA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 84-113 114-143 144-159 160-186 www.umaragyanbhandar.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tulanAtmaka jainadhama dharmanA tulanAtmaka vijJAnamAM jaina dharmane meDhuM mahatva prApta thayu che. eTaluM ja nahi paNa jaitAnuM tattvajJAna, nItizAstra tathA tarkavidyA suddhAM teTalI ja mahattvanI che. A sivAya jaina dharmanAM zreSThatvanA bIjA DhAMka lakSaNA vicAravAM joie. anata saMkhyAnI upapatti temanA leAkaprakAza nAmanA graMthamAM kahelI hAI te bilakula bhAnika gatithAanI upapattinI sAthe maLatI Ave che. tevI ja rIte ki ane kALanA abhinnatA prazna AinsTInanI upapattine lIdhe hamaNAnA zAsranAmAM vAdane viSaya thaI paDyo che. teneAe khulAsA jaina tatvajJAne karelA che. ane tenA niSNuyanI taiyArI suddhAM temAM karI rAkhelI che. jaineAnA nItizAstramAMnI mAtra e ja bAbate lae teA temAM paNa bilakula pUrNatAthI vicAra karelA che. emAMnI pahelI bAbata jagatamAMnA tamAma prANIothI sukha samAdhAnapUrvaka ekatra kevI rIte rahI zakAya e prazna cheH A prazna AgaLa aneka nItivettAone hAtha joDavA paDyA che. nidAna tene pUrNa niSNu'ya suddhAM kAinAthI karI zakAyA nathI. paNa e praznane jaina zAstramAM taddana sulabha rIte ane teTalI ja pUNutAthI ukelelA che. bInane du:kha na AApavuM kivA ahiMsA. A bAbatane jaina zAstramAM kevaLa tAtvika vidhi ja jaNAvelA nathI paNa khristI dharma mAMnI tatsadaza AjJAnA karatAM vadhAre nizcayathI ane apaNAthI tene AcAra khatAvelA che. evA khIjo prazna te, opuruSa pAvitryanA che. jaina dharmomAM karelA A praznane khulAsA sAdA paNu saMpUNaeN che ane te brahmaca sakSepamAM ucca dhamatA ane jJAnapaddhati, A baMne daSTithI jotAM jaina dharma e dharmanA tulanAtmaka zAstramAM atizaya AgaLa gaelA dhama che. DaoN. pArADa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antamAM mane mAre nizcaya jaNAvavA do ke - jaina dharma, e mULa dharma che, bIjAM sarva darzanethI taddana juda che ane svataMtra che. prAcIna bhAratavarSanA tattvajJAna ane dhArmika jIvananA abhyAsa mATe te ghaNe agatyano che. harmana je kebI jaina darzana" ghaNI ja UMcI paktinuM che. enAM mukhya to vijJAnazAnA AdhAra upara racAelAM che, evuM mAruM anumAna ja nahi paNa pUrNa anubhava che. jema jema padArthavijJAna AgaLa vadhatuM jAya che tema tema jaina dharmanA siddhAte siddha thatA jAya che. Do. ela. pI. kesarI ahiMsAne siddhAMta eka dharmomAM maLI Ave che, paratuM tIrthakarAnI zikSAmAM jeTalI spaSTatAthI tenuM prati pAdana kareluM che teTalI vyavasthita rIte koI paNa dharmamAM nathI. Aja paNa ahiMsAnI zakti pUrNarUpe jAgrata che. jyAM kahIM bhAratIya vicAre yA bhAratIya sabhyatAe praveza karyo che, tyAM sadaiva bhAratane A ja sadeza rahyo che. A te saMsAra prati bhAratane gaganabhedI saMdeza che. mane AzA che, ane mAre e vizvAsa che ke pitRbhUmi bhAratanA bhAvI bhAgyamAM game te thAo, paNa bhAratavAsIono A siddhAMta sava akhaMDa raheze." che. strInakenA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma darzana jAta - pUrvAdha upakama: bhAratavarSamAM Arya saMskRtinA traNa dharmo hatAH vaidika, jaina ane bauddha. A traNe dharmomAM thaI gayelI mahAna vyaktionAM samagra jIvana, zakti, buddhi ane vijJAnane phALe bhAratIya prajAnA jIvanaghaDataramAM me che. vaidika dharmanA mahAna RSimunioe hajAro varSa pahelAM racelA vedo dvArA, bauddhadharmanA sthApaka gautamabudde jagatane ApelA bauddhadharmanA siddhAMta mArakta ane jaina dharmanA tIrthakaroe hajAro varSa pUrve gAmegAma pharIne pravartAvelA jaina dharmanA siddhAMta vaDe bhAratIya Arya saMskRtinI racanA thai che. jainanI vyAkhyA: jina eTale vijita. arthAta jemaNe mana, vANI ane zarIrane saMpUrNa rIte jItyA hoya te "jina" ane temanA anuyAyI "jaina" kahevAya che. jinanAM tIrthakara, arvata, arihaMta, sarvajJa ke kevaLI vagere bIjA nAme paNa che. temaNe batAvela-upadezele mukhya siddhAMta te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAhAda" kahevAya che, tene anekAMtavAda, sApekSavAda ke Ahatadarzana vagere nAmathI paNa oLakhe che. prAcInatA: jene pitAnA dharmane anAdi, zAzvata ane avicaLa mAne che. jaina dharma prAcIna che. te viSe veda, taittirIyavaMditA, masUtra, mAyAvata vagere vaidika dharmanA graMthamAM ane bauddhonA mULa jhipara graMthamAM puSkaLa sAmagrI che. temaja jene paraMparAthI paNa tema mAnatA AvyA che. jenonA sAmAjika rItarivAjo hiMduo jevAja hovA chatAM dharma tarIke teo taddana judA paDe che. jainadharmane bauddhadharma sAthe paNa kaMI saMbaMdha nathI. jaina dharmane prAraMbha jenenA chellA covIsamA tIrthaMkara mahAvIrasvAmIthI thAya che evI keTalAka pautra ane pAzcAtya vidvAnanI mAnyatA bhUlabharelI che; kAraNake bha. mahAvIrathI 250 varSa pahelAM jenA trevIsamA tIrthaMkara bha. pArzvanAtha thayA hatA. ane pArzvanAthane prAmANika viThAnee aitihAsika vyakti tarIke svIkAryA che. jaina dharma mATe bhrama: vaLI keTalAka vidvAnoe jaina dharmane uma boddha dharmamAMthI ane baddha dharmane uma jaina-dharmamAMthI thayAnI kalpanA karelI paNa e badhI bhUlo che ema vidvAna jamana prophesara harmana yAkebIe spaSTarUpe sAbita karI batAvyuM che. teoe kahyuM che ke jaina dharma atyaMta prAcIna ane anya dharmothI pRthapha eka svataMtra dhUrma che. eTalA mATe hiMdustAnanAM prAcIna tatvajJAna ane dhArmika jIvana jANavA mATe e atyaMta upayogI che." hiMdu zAstrIe A gehALa kadI Uje karyo nathI. hiMdustAnanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 3 : rahevAsIone paradezIonI A jAtanI ajJAnatA navAI jevI lAge che, paraMtu teonI A mAnyatAnA kAraNe tarIke teo nIce darzAvelI mahAvIra ane gautamabuddha vaccenI keTalIka samAnatAnI vigate AgaLa dhare cheH mahAvIra ane buddhamAM samAnatA ane aMtaraH mahAvIra ane buddha, baMne eka ja deza bihAramAM janmyA hatA, baMne samakAlIna hatA. baMnene janma rAjavaMzIya kSatriyakuLamAM thayo hato. baMnenAM upadezae rAjAo upara prabhAva pADyo hato. baMnenA ahaMta, buddha, jina vagere nAme eka sarakhA che. baMnenAM dhArmika sthAne maMdira, stUpa, caitya ane pUjAvidhi temaja keTalAka bAhya AcAramAM maLatApaNuM che. baMne hiMdu dharmamAM AvelI zithilatA ane hiMsAmaya pravRttinI viruddha sakhata pracAra ane zramaNa mArgane upadeza karatA hatA. baMnenI pravRtti eka jAtanA sAmAjika (Social) baLavArUpe hatI, baMnenuM nirvANa eka ja dezamAM lagabhaga samakALe thayuM. mahAvIra ane buhamAM uparyukta samAnatAo hovA chatAM teo vacce taphAvata eTale badhe spaSTa che ke baMne eka bIjAthI bhinna ane svataMtra vyaktio hatI; e sahelAIthI nakkI karI zakAya tema che. na mahAvIra vaizAlImAM kSatriyakuMDa grAma nagaramAM I. sa. pUrve 599 varSe janmyA hatA. jyAre gautamabuddhane janma kapilavastumAM I. sa. pUrve 567 mAM thayo hato. mahAvIranA mAtA-pitA lAMbuM jIvyA hatA, jayAre muhanI mAtA temane janma ApyA pachI tarata maraNa pAmI hatI. mahAvIra, temanAM sagAMvahAlAMnA mananuM samAdhAna karI rajA laIne sAdhu thayA hatA, jyAre buddha pitAnI IcchA viruddha saMsAratyAga karyo hato. mahAvIranA mAtA-pitA vi. pArzvanAthe upadezelA dharmanA anuyAyI hatA ane mahAvIre e dharmamAM sAmayika pheraphAra karIne te prAcIna dharmane ja pracAra karyo, jyAre budde navo dharma sthA. mahAvIra 72 varSanI uMmare Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAvApurImAM nirvANa pAmyA hatA, jyAre buddha 79 varSanI uMmare pAvApurImAM nirvANa pAmyA hatA. gautamasvAmI jemanuM bIjuM nAma indrabhUti hatuM, teo mahAvIranA prathama ziSya hatA. nAmanI samAnatAthI eka pAzcAtya vidvAnane gautamabuddhane mahAvIranA ziSya tarIke noMdhyA che, jyAre jene nA gautama gaNadhara thAlaNa mahApaMDita hatA. keTalAka ItihAsakAre te buddhanA jIvana upara jaina dharmanI chApa hevAnuM paNa mAne che. teo evuM pramANa Ape che ke azakanA eka dharma lekhamAM nirgathe (jene) ane Achavakene mATe dharmamahAmAtRke niyukta karavAno ullekha maLI Ave che. buddha bhagavAna gRhasthAzrama choDIne AvA sAdhuo sAthe rahyA hatA. A sAdhue tapomaya jIvana gALatA hatA. moTe bhAge A tapasvI jaina sAdhuonA saMgamAM ja rahIne budhe potAnA dharmamAM keTalIka vAtane samAveza karyo hoya ema lAge che. ane tethI ja temane "madhyamamArga" e utkRSTa tapasvI mArgamAMthI sudhAreluM rUpa ja che. brahonA mULa paragratha uparathI paNa jena dharma svataMtra havAnuM pUravAra thAya che. baddha graMthamAM mahAvIrane buddhanA samevaDiyA ane jenene behonA pratispardhA tarIke varNavyA che. vaLI buddhanA kALamAM je saMdhe astitvamAM hatA, temAM nirgaTha-nirgaThIe eTale jaina sAdhu tathA sAdhvIene saMdha sauthI meTe hatuM. temaja pArzvanAthathI cAlyA Avela cAturyAma eTale cAra mahAvrata-ahiMsA, satya, asteya (acaurya) ane aparigraharUpa AcAra-dharmamAM bha. mahAvIre brahmacarya nAmanuM pAMcamuM vrata UmerI jaina dharmamAM navIna jIvana caitanya reDyuM hatuM. jaina darzanane mukhya AdhAra tenA svAdAda, ahiMsA ane karma siddhAMta upara che. tyAdhAtuM vivecana AgaLa karavAmAM Avaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA nAnA AcAra dhama mukhyataH ahiMsA che; kAraNa ke jaine mana, vacana ane kAyAthI ahiMsA-dharma pALe che. ekalA pazu, pakSI ke jIvajaMtu ja nahi paNa jIva mAtranI hiMsA na karavI ane temane kAI prakAre duHkha na devuM: evI jaineAnI ahiMsAnI mAnyatA che. ane e dRSTie jva zemAM che ane keTalA che enI bahu jhINuvaTabharI mImAMsA jaina zAstramAM karelI che. A ja kAraNathI jaine mAMsa, macchI ke iMDAM vagere te zu kaMdamULa pazu khAtA nathI, paNa zAkAhAra eTale anna ane vanaspatinA ja AhAra kare che. spaSTataH ema kahI zakAya ke Jains are strict vegetarians eTale jaine cUsta zAkAhArI che. bha. mahAvIre ahiMsA dharmanA phelAveA eTalA jorathI karyA ke tenI asara anya dharmAM ane samAjo upara paNa paDyA vagara rahI nahi. tethI pUrvakALamAM yajJanA bahAne asaMkhya nirdoSa pazuone je vadha thatA hatA te dhIme dhIme ghaTI jai atyAre lagabhaga nAbUda thai gayA, arthAt yajJamAM apAtA pazula sarvathA baMdha thai gayA. atyAre jainAnI vastI jo ke sarakArI gaNatarI mujaba paMdara lAkhanI che, chatAM eka rIte jainadhamanI asara tenI Arthika ane sAmAjika lAgavagathI mAtra hiMdamAM ja nahi paNa samagra bhUma DalamAM patharAtI jAya che. Aje A asarane mahattvane phALA ma. gAMdhIjInA bhAge jAya che; kemake temanI AkhIye siddhAMta racanA jaina vicArasaraNInI AsapAsa che. arthAt gAMdhIjInI ahiMsAnI mAnyatAne jainadhama sAthe dhaNA sabaMdha che. gAMdhIjI eka sthaLe svayaM kahe, che - jaina danamAMthI huM ghaNuM jANavA jevu zIkhyA chuM" te je zIkhyA temAM ahiMsA siddhAMta mukhyapaNe che. ka: jene janma ane maraNane sauthI meTAM du:khe mAne che. jyAM sudhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ $ : AtmA kamathI baMdhAyelA che tyAM sudhI tene saMsAramAM vAraMvAra janma levA paDe che. A janma-maraNanI avirata duHkhamaya ghaTamALamAM krI krUrI avatavuM na paDe eTale kama baMdhanamAMthI mukti meLavavA mATe pratyeka AtmAe prayatna karavA joie. A prayatna za! hAvA joie te, je meAkSa pAmelA che tevA kevaLIbhagavAneAe batAvye upadezyA che te prayatna-mAga jaina dharma che. hiMdu dhama nI mAphka jaima dhama paNa ema mAne che ke A AtmAe anAdikALathI bhavabhramaNa kareluM che ane meAkSa na maLe tyAM sudhI judI judI yAnimAM eTale bhavamAM janma levA paDe che. A rIte ceArAzI lAkha ye|nimAM bhramaNa karatAM karatAM dhaNA ja puNyAye manuSyabhava maLe che, ema jaine mAne che. AtmA pAteja potAnA kabyA pramANe krama AMdhI zake che ane cheDI za che. Ama jyAM sudhI AtmA kathI chUTA thAya nahi tyAM sudhI tene janma, jarA, mRtyu temaja saMsAranI aneka viTaMbaNuAe bhAgavavI paDe che. manuSyabhava karatAM UtaratI anya ceAni jevA ke tiyaca ane nArakInAM duHkhA dhaNAM vadhAre ane bhayaMkara hAya che. pApanA udayathI AvI UtaratI yeAnimAM janma maLe che, jyAre puNyanA udayathI svamAM devatArUpe janma maLe che; jyAM aneka prakAranAM paudgalika--bhautika sukhA prApta thAya che. jIva svaga"nAM sukhA bhogavIne puNya khapAvI de che te tene pAchA UtaratA bhavamAM janma maLe che. tema narakamAM du:khA bhAgavI. pApa karma khapAvatAM UMcA bhavamAM tene janma maLe che. Ama puNyakrama ane pApaka' anusAra janma-maraNunI ghaTamALa satata cAlu rahe che. phakta manuSya bhavamAM ja jIva badhAM karmone khapAvI zakavAnA prayatnA karI zake che. kemake krama krama khapAvI zakAya enu jJAna te manuSya bhavamAM ja meLavI zake che. ane e mATe puruSAtha karavA dhAre to samagra kamAM khapAvI dai mukti meLavI zake. A kAraNathI ja manuSyabhavane khIjA badhA devatA vagerenA bhavA karatAM ye uttama gaNuvAmAM AvelA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma mujaba pratyeka bhavya jIva mekSane adhikArI gaNAya che, ane e mATenA puruSArthathI mekSa meLavI zake che. jene mAne che ke asaMkhya kALathI asaMkhya jIvo mokSe gayA che. jagatane kartA: jenI mAnyatA pramANe gata anAdi kALathI cAlatuM AvyuM che ane cAlyA ja karaze. jagatane prAraMbha ke aMta nathI. ane tene banAvanAra paNa keI nathI. keTalAka darzanakAre A duniyA ane tenI ghaTamALanuM cakra izvare banAvyuM ema mAne che. jenadarzana pramANe te jagatanuM cakra, kALa, svabhAva, niyati, karma ane puruSArtha: A pAMca kAraNanA meLathI anAdikALathI cAlyA kare che ane ananta kALa sudhI cAlyA karaze. navatatva: jagat zI vastu che?" ene vicAra karatAM e mAtra beja tatvarUpa mAlama paDe che. jaDa ane cetana eTale ajIva ane jIva. A be tane vistArathI samajAvavA mATe na zAstrakAroe tenA nava prakAro karI batAvyA che. 1 jIva, 2 ajIva, 8 puNya, 4 pApa, 5 Azrava, 6 saMvara, 7 baMdha, 8 nirjarA ane 9 mokSa. AnuM vivaraNa AgaLa ApavAmAM Avaze. kALa; kALanI gaNatarI mATe jene zAstromAM utsarpiNa ane avasarpiNI nAmanA be mukhya vibhAge pADavAmAM AvelA che. utsarpiNI kALamAM rUpa, rasa, gaMdha, zarIra, AyuSya, baLa Adi vaibhava sukha kramazaH caDhatA hoya che eTale uttarottara sukha vadhatuM hoya che. ane avasarpiNa kALamAM A sukha ghaTatuM jAya che. A pratyekane cha cha vibhAgomAM vaheMcavAmAM AvyA che. hiMdu dharmamAM AnA cha vibhAgomAM cAra yuge che tema jaina Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmamAM AnA cha vibhAgane "A" nAme oLakhavAmAM Ave che. A cha ArAomAM saMkhyA na thaI zake eTalAM varSo pasAra thaI jAya che. A baMne kALamAM asaMkhya AtmAo kSe jAya che, A kSe janAra kevaLIomAM tIrthakare eTale payagaMbare na dharma sthApatA nathI paNa teo samaya jatAM dharmamAM pesI gayelI zithilatAne dUra karI navuM citana reDe che arthAta deza-kALa mujaba mULa siddhAMtane bAdha na Ave tevo sudhAro karI upadeza Ape che. ane AcAra dharma dvArA ekSa kema meLavI tene upAya batAve che. tIrthakara ane kevaLamAM tAtvika aMtara nathI. tIrthakarane kevaLI A baMne teja bhavamAM mokSe jAya che tyArapachI te badhA siddha kahevAya che. paNa dehadhArI avasthAmAM kevaLI karatAM tIrthakaramAM eTalIja vizeSatA che ke te sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikArUpa caturvidha saMdha eTale tIrthanI sthApanA kare che. tIrthanI racanA karatA hovAthI ja teo tIrthakara kahevAya che. cha ArAomAM phakta covIza AtmAe ja temanA nAmakarmanA prabhAve tIrthaMkara pada prApta kare che. vartamAnakALanA 24 tIrthakaronAM nAme nIce pramANe che. 1 RSabhadeva (AdinAtha) | 13 vimaLanAtha 2 ajitanAtha 14 anaMtanAtha 3 saMbhavanAtha 15 dharmanAtha 4 abhinaMdana 16 zAMtinAtha 5 sumatinAtha 17 kuMthunAtha 6 padmaprabhu 18 aranAtha 17 supArzvanAtha 19 malinAtha 8 caMdraprabhu 20 munisuvrata 9 suvidhinAtha 21 naminAtha 10 zItalanAtha 22 nemanAtha (ariSTanemi) 11 zreyAMsanAtha 23 pArzvanAtha 12 vAsupUjya 24 mahAvIra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : mahAvIrasvAmInuM bIjuM nAma vamAna che. tIthaMkarAmAM pahelA tItha kara RSabhadeva, trevIzamA pArzvanAtha temaja ceAvIzamA mahAvIrasvAmInAM vane ati mahattvanAM hAvAthI temanAM jIvanavRttAMta AgaLa ApavAmAM AvelAM che. A ceAvIze tItha karI pUjavAne yogya gaNAya che. jaine temanI mUrti banAvI maMdiramAM pratiti kare che. ane tenI pUjA, stavanA karIne pavitra bane che. mUrtipUjAnI hakIkata paNu AgaLa ApavAmAM AvI che. jaina e jJAti nathI paNa dhama che, teo vaidikAnI mAnyatA anusAra vaNuM-jJAtine mAnatA nathI. paraMtu temanA saMsamAM rahetA heAvAthI jJAtinA rItarivAjomAM paNa ghUsyA che. jainA hiMdu paNa kahevAya che, chtAM hiMdu dharmanA ghaNA rItarivAjo nainA mAnatA nathI; chatAM jyAre vaidikAnuM khUba jora hatu tyAre temanA keTalAye rItarivAjo nene marajI viruddha apanAvavA paDyA hatA. jaine maraNa pachInA zrAddha jevA rivAjone bilakula mAnatA nathI, kemake jaine mAne che ke AtmA pote je dharmakaraNI kare tenu phaLa tene ja maLe che. eke karelI dharmAMkaraNInuM phaLa khIjAte kai rIte maLe? maraNu pachI AtmA mATe thatI kriyAe ke dhama, mRta-AtmAne pahoMcI zakatA nathI, A kriyAnA bahAnA heThaLa brAhmaNAe kamANInA dhaMdhe zodhI kADhyo hAya ema jenA mAne che. jaina dharmImAM kAMIpaNa manuSya joDAI zake che. temAM vadhu jAti liMga ke zrImaMtAinA bhedabhAve nathI. mahAvIranA mukhya ziSyA vaidAdi zAstranA pAragAmI brAhmaNu paDitA hatA. ane temanA ghaNA anuyAyI kSatriyA hatA. mahAvIranA mukhya zrAvakrA tA kuMbhAra ane kheDUtanA dhaMdhA karanArA phi ke U~ca jAtinA zudro hatA. eTaluM ja nahi macchImAra temaja kasAie paNu jaina thayAnA dAkhalAe jaina kathAmAM Ave che. hiMdu dharmanA sakhata sAmaneA hovA chatAM jainadharma TakI rahyAnuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 10 : eka kAraNa e che ke teoe hiMduonA rItarivAjo apanAvI lIdhA, ane tethI bane dharmo vaccenuM vaimanasya ghaTatuM gayuM. jema jagatane kartA keI nathI tema AtmAne sukha-duHkha ApanAra koI vyakti nathI. AtmA pote ja potAnA pUrvabhavanA karelA karmone anusAre sukhaduHkha bhogave che. AtmAne anAdikALathI zubha ane azubha karmo vaLagelAM che. jyAre AtmA puruSArtha vaDe A karmothI chUTe tyAre te tenA zuddha svarUpamAM Ave che. A zuddha svarUpI AtmA e ja para mAtmA ke Izvara che. AtmA pitAnuM zuddha svarUpa pAme enuM nAma ja mekSa che, kAraNa ke zuddha svarUpI AtmAne karmo hetAM nathI. eTale tene janma maraNanA pherA karavA paDatA nathI. tene saMsAra pratye rAga ke dveSa heta nathI tethI sukha ane duHkhathI pUrNa A jagatanI racanA karatA nathI. karmanI philasuphI eTale karmanA tatvajJAna upara jaina zAstroe je carcA karelI che ane tenI je samajaNa ApelI che te duniyAnA keI dhame ApI nathI. jenee jIva vijJAnanuM AkhuM caNatara karma upara raceluM che. karmanI philasUphInI carcA AgaLa ApavAmAM AvI che. kamanI phisuphI samajanArane jaNAze ke A duniyA pRthvI, pANI, sUrya, caMdra, tArA vagerene kaI Izvare banAvyA nathI paNa teo zAzvatA eTale anAdi che. anya dharmo karatAM A mAnyatA judI hovAthI keTalAka jenene "nAstika" tarIke gaNe che. paNa A mAnyatA bhUlabharelI che; kAraNa ke jene Izvarane mAne che paNa upara batAvyuM tema tene jagatanA kartA tarIke nathI mAnatA. mokSagAmI jIva Izvara kahevAya che. ane AtmA Izvare batAvelA raste cAlI mokSa meLavI paramAtmA banI zake che. jene tyAM Izvara ke paramAtmAmAM kaze bheda nathI. e baMne paryAyavAcI nAme che. Ama karmanI mAnyatAne baMdha bese tevI rIte jainae manuSya mAtrane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 11 : samAna hakavALA gayA che. hiMdu dharmanI mAphaka varNa, jJAti ke e puruSanA bhedabhAva jainadharmane mAnya nathI. keI5Na AtmAne janmanA kAraNe UMcA ke nIca jaine gaNatA nathI. AtmAnuM UMcA ke nIcApaNuM tenA kartavyo ane karmo pramANe manAya che. strInA AtmAne puruSanA AtmA karatAM strI hovAnA kAraNe nIce gaNavAmAM Avela nathI. manuSya mAtrane mokSa meLavavAnA samAna haka ane sarakhI ja taka keIpaNa prakAranI rUkAvaTa vinA jaina dharme ApelI che. jenee strInA hake purUSa jeTalA ja gaNelA che. ogaNIsamA tIrthaMkara mallinAtha strInA bhavamAM mokSa pAmyA hatA evI jaina paraMparA che. strIyonimAM janmavuM athavA nIca kuLamAM janmavuM e nIca karmanuM phaLa che paNa AtmAnA haka tarIke te jene darekane sarakhA ja gaNe che. puruSanI mAphaka strIne jema tIrthaMkara thavAnI taka che tema nIcakuLa ke jAtimAM janmanArane paNa mokSe javAnI sarakhI ja taka che. saMdha: upara kahevAmAM AvyuM ke jene manuSyane tenA janmanA kAraNe UMca ke nIca mAnatA nathI. tema tene anusarIne hiMduoe kalpelI brAhmaNa kSatriya, vaizya ane zudranI varNabhedavyavasthA paNa jenee kabUla rAkhI nathI. tenA badale jenee guNa-karmAnusArI sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAH ema cAra varga pADyA che ane A cAranA samUhane saMdha-catuvidha saMdhanuM nAma ApyuM che. saMdhanI sattA ane mobho eTale meTo che ke badhA jene saMdhanI maryAdA nIce cAle che. vyaktigata sattA karatAM saMdhanI sattA sarvopari hoya che, tethI para koinI sattA hotI nathI. A kAraNeja saMdha tIrthanI mAphaka vaMdanIya che. tIrthaMkara paNa dezanA ApatAM pahelAM saMdhane namaskAra kare che. gAmegAma ane zahere zahera jyAM jainenI vastI hoya che tyAM saMdhanI vyavasthA hoya che. A prakAranI saMghavyavasthA hajAro varSothI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 12 : cAlI Ave che. dareka zaheranA jena samAjanI dhArmika pravRttio saMdha kare che. A vyavasthA maMdira, jJAnamaMdira, upAzraye temaja sAmAjika niyama vagerenA vahIvaTa aMgenI hoya che. jenadharmanI saMsthAonI sarvoparI mAlikI te zaheranA saMdhanI gaNAya che. keIpaNa jena dharmaviruddha kArya kare te saMdha tene prAyazcittathI mAMDIne saMdhabahAra karavA sudhInI sajA kare che. ane samagra dezamAM dhArmika muzkelIvALo prazna Ubho thatAM tene nikAla gAmegAmanA saMdhe bhegA thaIne kare che. - A jAtanI saMghavyavasthAne lIdhe jene pitAnA maMdire, mUrtio ane jJAnabhaMDArone aneka jAtanA humalAothI nAza thatAM bacAvI zakyA che. A humalAmAM musalamAnonA AkramaNa vakhate temanI maMdire ane mUrtionI khaMDana pravRtti, jainadharmavirodhI rAjAonA julame, anya hiMdudharmanA jainadharmaviruddhanA prayatna ane te aMge thayelA julame vagerene samAveza karI zakAya. A badhA prahAro sAme thaI jainadharma tenA saMdhonI kALajI, vyavahArakuzaLatA ane tenA AgevAnonA prayatnomAMthI bhAratamAM eka agragaNya dharma tarIke TakI zake che, bhAratIya sAhitya tathA kaLAmAM jainene moTAmAM moTo phALo che. sAhityane phALe sAdhusaMsthAne AbhArI che. A sAdhu-saMsthAe duniyAne mahAna vidvAna paMDita ane vicArake aryA che. kaLAne yaza jaina zrAvakene AbhArI che. A dhanADhyoe dharmanI ArAdhanA karavA mATe jagatane AzcaryamAM nAMkhI de tevI kArIgarIvALAM suMdara moTAM maMdira baMdhAvyA che. Abu jevAM keTalAMka maMdiranI spardhA hiMdamAM bIjAM kaI maMdire karI zakayAM nathI. jaina sAhitya ane kaLA mATe AgaLa vivecana karavAmAM Avaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanA prasArane ItihAsa ( 2 ) jainadharmane prabhAva i. sa. pUrve AThamA saikAthI hevAnA pUrAvAe, zilAlekhe, kIrtistaMbho, samakAlIna ke prAcIna graMthanA ullekhe uparathI jANavA maLe che. jenA vazamA tIrthaMkara pArzvanAtha ane vIzamA tIrthakara mahAvIrasvAmI I. sa. pU. chaThThI sadImAM jainadharmane pracAra karatA hatA; evuM pAzcAtya vidvAnoe paNa kabUla rAkhela che. pArzvanAtha hIla ke jene jene sametazikharane pahADa kahe che te pArzvanAthanA nAma uparathI paDela che. pArzvanAtha hIla upara pArzvanAthanuM nirvANa thayuM hatuM, tethI ja te pahADane pArzvanAthane pahADa kahevAmAM Ave che. pArzvanAtha mahAvIra pUrve 250 varSa pahelAM thaI gayA. ane mahAvIrane thaye 2471 varSa thayAM eTale pArzvanAthane thaye 2721 varSa thayAM. zilAlekha: bhagavAna mahAvIranA nirvANunA 84 varSane eTale vi. saM. pUrve 386 ne eka zilAlekha ajameranA baDalI gAmamAMthI maLI AvyA che. te lekha maLI AvelA bhAratIya zilAlekhamAM sauthI prAcIna che. I. sa. pUrve 150 varSanA arasAmAM jema dharma atyAre eriyA tarIke oLakhAtA kaliMga dezamAM prasaryo hato, tema te vakhate mahArAja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 14 khAravele kaTaka pAse AvelI udyagiri ane bhagirinI TekarIo uparathI hAthI cuddAmAM kAtarAvelA zilAlekhe uparathI jANavA maLe che. A guphAomAM jaina tIrthaMkarAnAM citra kAtarelAM che tathA jaina tIrthaMkarA ane sAdhuonI paNa pratimAo che. vaLI tyAMnA zilAlekhAmAM maMdiranA punaruddhAra tathA tIrthaMkarAnI pratimAnI pratiSThA karyAMne ullekha maLe che. temaja naMdarAjAnA samaya pahelAMthI jaina mUrtienA nirmANunI hakIkata, je bhAratIya mUrti kaLAnA ItihAsamAM mekhare mUkI zakAya tevI che te A zilAlekhamAM karelA ullekhathI jANI zakAya che. mathurAthI eka mAila cheTe kadrA che ane tyAMthI aDadhA mAila dUra kaMkAlITIlA TekarI uparathI jaina zilAlekhA maLI AvyA che. A TekarI upara nAnA meTa kadanI aneka jaina pratimAo che, ane tyAM e bhavya maMdiza hAya tema tenA khaMDiyerA uparathI jaNAya che. A pratimAnI nIce pAdapITha upara dhaNAkharA zilAlekhAmAM pratimAnI pratiSThA karanAra ane karAvanAra sAdhu-sAdhvI ane zrAvaka--zrAvikAnAM nAma che. sAdhvInAM nAmeA uparathI jaNAya che ke jainane sadha caturvidha hoya che. tene aitihAsika pUrAveA maLe che. tyAMthI maLI AvelA AyAgapaTAnI zilpakaLAnA khIjo namUnA bhAratamAM kyAMyathI maLyA nathI; evu ItihAsavettAonu mAnavuM che. citrakaLA: zilpakaLAnI mAphaka citrakaLAmAM paNa jaina dharmanA kALA advitIya che. saragujA jillAnI jogImArA guphAmAM i. sa. pU. pahelI khIjI zatAbdinAM citrAmAM jaina viSaya AlekhelA maLI Ave che; jene bhAratIya citrakaLAnA prAcIna namUnAomAM prathama mUkI zakAya tema che. evIja rIte graMthastha citrakaLAmAM paNu gujarAtamAM sauthI prAcIna maLI AvelI sa. 1157 nI tADapatranI prati che, je Aje paNa nizIthavRddhi nI pATaNanA bhaMDAramAM mAjIda che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 15 : A rIte khAlI, khAravela ane mathurAnA zilAlekhe ane upayukta citrakaLA uparathI te samaye jainadhamanA prabhAva i. sa. pahelAMthI rAjavA upara hatA tene acUka pUrAvA Ape che. eTalu ja nahi e samAja saskArasaMpanna hatA ema tenA zilpa-sthApatya uparathI paNa jANI zakAya che. ' jaina muni je je pradezAmAM vicaryA te te pradezamAM temanAM utkRSTa jJAna ane tapazcaryA joine sAmAnya kreA ja mAtra nahi paNa rAjA, maMtrI ane rAjyanA adhikArIe pazu AkarSAI upadeza sAMbhaLatA. muni khAsa karIne lokajIvanane anukULa sAdI zailImAM padeza karatA. jemane e upadezanI asara thatI te jaina dhanA svIkAra karatA. Ama dhaNA rAjyAmAM jaina dharmanA phelAvA thatA, kahevAya che ke eka samaye bhAratamAM cAlIza lAkha jeneA hatA. jaina dharmanA phelAvA uttaramAM kAzmIrathI mAMDI dakSiNamAM maisura rAjya ane 3 silAna sudhI thayA hatA. vaLI jainA ghaNA nagarImAM rAjyanA maMtrIe ane khAsa adhikArI pade niyukta thatA. vaLI mATA ke nAnA zaherAmAM meATA vepArI ke zarAphe jaina vid rahetA. te para MparA lagabhaga Aje paNa jovAya che. Ama buddhi, sattA ane vaibhavathI rASTramAM jainanuM sthAna mAkhare rahyu che. ane avAranavAra jaina dharmanA prabhAvanAM kAryAM, karatA rahe che. jaina ane bauddha dharmAe hiMdu dharma viruddha karelA pracAraH-- mahAvIrasvAmIne janma siddhArtha nAmanA jaina rAjAne tyAM thayA ane teo pArzvanAthanA anuyAyI hatA. mahAvIra ane buddha ane khitAramAM janmyA hatA. te samaye bihArane pradeza mATA rAjyanI rAjadhAnIne deza hatA. te vakhate bihAranA itihAsa eTale hiMdustAnanA ja pratihAsa gaNAya. kAraNake bihAramAM AvelA magadhanA rAjyAsana para mahAna parA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 16 : kramI rAjAo thaI gayA che. AmAMnA ghaNAkharA rAjAo jaina hatA. ane jeo jana nahetA teo paNa jaina dharmanI pragatinA mArgamAM ADA AvatA nahatA. A samaye dareka dharmamAM dharmaguonI zuSka karmakAMDI pravRttinA lIdhe zithilatA AvI gaI hatI. vaLI hiMdu dharmamAM yajJAdi kriyAomAM dharmanA nAme ghaNuM ja pazuhiMsA thatI hatI. hiMdu dharmaguruo anya prajAne UtaratI gaNatA ane niraMkuza sattA bhogavatA hatA. te vakhatanI sAmAjika vyavasthAmAM strInI kAMI ja gaNanA nahotI ane teo zuddhane tuccha gaNutA hatA. A jAtanI pravRtti aTakAvavA ane dharma ke he joIe te batAvavA mahAvIra ane budde khUba jorathI pracAra zarU karyo. mahAvIre potAnA jIvanamAM tapa ane tyAga AcarIne prajAne dharmane zuddha mArga batAvyo. - buddha ane mahAvIranI dharmane zuddha svarUpamAM batAvavAnI A prakAranI pravRttithI prajA behadharma ane jaina dharmamAM bhaLavA lAgI. paNa AnuM eka pariNAma e AvyuM ke jaina ane bauddhadharmane hiMdu dharma vacce gharSaNa zarU thayuM, dareka dhame rAjyAzraya meLavavA prayatna karyo, ane je je dharmane rAjyAzraya maLate tenuM jora vadhatuM hatuM. ddha dharmane phelA rAjyAzraya heThaLa ja hiMda ane paradezamAM paNa ghaNe thaye. rAjyAzraya baMdha thatAM temaja hiMdu-dharmanuM jora vadhatAM bauddha dharmane phelA hiMdustAnamAM thatAM aTakI gayo. eTaluM ja nahi paNa A dezamAMthI luptaprAyaH thayo. ane cIna, jApAna tathA sIna vagere dezoe baiddha dharmane apanAvI lIdhuM. Aje paNa tenA karaDe anuyAyIo te dezamAM che. jaina dharmamAM saMyamI jIvana mATe aneka prakAranI maryAdAo hatI tethI jaina sAdhuo paradezamAM jaI zakayA nahi. ane jaina dharmane phelA paradezamAM thaI zakaze nahi. bhAratamAM paNa teNe rAjyAzraya meLavavAno khAsa prayatna na karyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 17 : vaLI jaina dharmane hiMdu ane aiAddha dharmanA sAmane hAvA chatAM te atyAra sudhI hiMdamAM paNa sabaLapaNe TakI rahyo. jaina dharmanA siddhAntonI asara khIjA dharmo upara paNa paDI hatI. ane mahAvIranA zuddha tapAmaya jIvanathI temaja temanA ugra pracArathI keTalAye brAhmaNa paMDita mahAvIranA mukhya ziSyA tarIke dIkSita thayA hatA. 1 jaina dharmAMnI asara nIce dhaNA rAjAe AvyA hatA. ghaNAye jaina dhatA svIkAra paNa karyAM hatA. keTalAka anyadharmI rAjAe paNa jaina dharmAMnA A siddhAMtA pratye sahAnubhUti dharAvatA hatA. mahAvIra pachI sAmAnya rIte jaina sAdhuoe lAkadhArA sAmAnya janatAmAM jaina dhamanA phelAvA kaye rAkhyA jethI tenI saMkhyA Aje nAnI hAvA chatAM bhAratanA jIvaMta dharmomAM te vyavasthita sAdhanasAmagrIDhArA viziSTa sthAna dharAve che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmane mahArAjyomAM pracAra, mahAvIranA samaye biMbisAra jemanuM bIjuM nAma jena prathAmAM zreNika che teo bihAramAM AvelA magadhadezanA rAjA hatA. temanI rAjadhAnI rAjagRhImAM hatI, ke jemAM bhagavAna mahAvIre sAdhupaNAmAM ghaNuM comAsA gAlyAM hatAM. zizunAgavaMzIya zreNika mahArAja mahAvIranA pAkA anuyAyI thayA te pahelAM te bauddhadharma pALatA. zreNika rAjAe dharmanuM pAlana khUba sArI rIte karyuM jethI AvatI vIzImAM tIrthakara thavAnuM phaLa temaNe meLavyuM. jainagraMthamAM enI vigate ApelI che. biMbisAranI rAjagAdI tenA putra ajAtazatrue (kaNike) laI lIdhI ane pitAnA pitAne beDIo nAkhI kedamAM pUryo hate, pAchaLathI tene pitAnA duSkRtyane pazcAttApa thatAM te jAte ja pitAnI beDIo teDavA hatheDe laIne baMdIkhAne gayA. pitAe tene hathoDe laIne AvatAM je eTale temane lAgyuM ke mAro putra mAro vadha karaze; tethI kuLane pitRvadhanA kalaMkamAMthI ugArI levA biMbisAre AtmahatyA karI nAkhI. AvI rIte pitAe karelA AtmaghAtathI tene khUba pazcAttApa thayo. teNe jaina dharmanA mArge cAlI Atmazuddhi karI. tenA pachI tene putra udAyina rAjA thaze. te paNa jaina dharmano pAke anuyAyI hato. udAyine pitAnI rAjadhAnI pATalIputramAM rAkhI hatI. udAyina pachI naMdavaMzanA rAjAe pATalIputranI gAdIe vi. ni. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 19 : sa. 61 thI 215 sudhImAM AvyAM. temAMnAM dhaNAkharA amAtye jaina hatAM. A rAjAe paNa jainadharma pALatA hatA. ane temanA AzrayataLe jainadhama khIlyeA hateA. naMzanA chellA rAjA pAsethI mauryavaMzanA mahArAjA caMdragupte tenuM rAjya paDAvI lIdhuM. caMdragupta: chellA nade cANakyanuM apamAna karyuM hatuM, tethI teNe pataka rAjAne sAthe laI nadarAjAne harAvyA. A pataka rAjA akasmAtthI maraNu pAmyA ane pariNAme na6 temaja pataka tenA rAjyeA caMdragupte laI lIdhAM. Ama mahAvidvAna cANakyanI buddhithI teNe rAjya meLavyu ane i. sa. pU. 3raranI AsapAsa te pATalIputranI gAdIe beThA. naMzanA samaye mahAn grIka rAjA elekjhAMDare hiMda upara caDAI karI siMdhanA pradeza jItI lIdhA hatA. A elekjhAMDaranA pratinidhi selyukasane pAchaLathI caMdragupte harAbhyA hatA, ane grIA upara jIta meLavI hatI. caMdraguptanA samaye jaineAnA mahAna AcAya zrutadevaLI bhadrabAhu thayA. A samaye uttara hiMdamAM bAra varSa dukALa paDyo hatA. dukALanA lIdhe jaina sAdhuone ghaNI agavaDa paDavA mAMDI, tethI dhaNA sAdhue dakSiNamAM paNa gayA hatA. jaina paraMparA pramANe caMdraguptane A bhadrabAhusvAmIe jaina banAvyA hatA. khi'dusAra: caMdragupta pachI biMdusAra (I. sa. 298-273) rAjagAdIe AbhyA. itihAsanI kahe che ke mau vazI rAjA bauddha ke jaina hatA. temAM bauddha graMthA biMdusAranA boddha hAvAnA sApha inkAra kare che, jyAre jaina kathA tene jaina tarIke ullekhe che, ane tenA matrIe jaina hatA--e uparathI te jainadharmI hatA; ema mAnavAnAM pUratAM pramANA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 20 : azoka: biMdusAra pachI mahAna rAjA azekavardhana i. sa. pU. ra7rathIra3ra gAdIe Ave che. azeka janmathI jainadharma pALatuM hatuM. azoke kAzmIramAM jenadharmane pracAra karyAnI hakIkata abula phajhale paNa kaIka prAmANika graMtha uparathI noMdhelI maLe che. paNa pAchaLathI te bauddhadharmI thaye hata; ema tenA zilAlekhamAM karAyelAM keTalAMka sUcane uparathI jaNAya che. teNe jenadharma pratye paNa pUratI sahAnubhUti darzAvyAnA ullekha paNu zilAlekhamAM che. teNe bauddhadharmane deza-videzamAM pracAra karavA mATe khAsa prayatna karyA hatAM. saMprati: azokanI gAdIe AvanAra saMprati rAjAnuM sthAna jainadharmanA itihAsamAM ujajavala kArakIrdibharyuM ane gauravabharyuM che. teNe AryasuhastisUrinA samAgama pachI jainadharmanI unnati mATe khUba prayatna karela jaNAya che. teNe aneka jinamaMdire ane mUrtio banAvI, aneka maMdirenA jIrNoddhAra karAvI pitAnA rAjayane jainadharmanA vAvaTA nIce vistAra karyo. teNe jainadharmane pracAra karavA mATe anArya dezomAM paNa sAdhuone vastra-pAtra ane bhojana temanA AcAra pramANe maLe evI sagavaDa karI ApI, jethI dakSiNa hiMda jevA anArya dezomAM paNa teo pracAra karI zakyA. A samayathI ja sAdhuone vihAra mATe nakkI karAyelA sADIpacIza AryadezAne vistAra thayo. A prakAranI sagavaDa pAchaLanA jaina rAjAo karI na zakyA. ane hiMdudharmanA punarutthAnathI jainadharmane pracAra bauddhonI mAphaka hiMda bahAra thaI na zakaya. saMprati je dharmaparAyaNa hatuM te yuddhakaLAmAM paNa kuzaLa hatA. keTalAka zilAlekha uparathI jaNAya che ke teNe hiMdanA ghaNAkharA rAjAene khaMDiyA banAvyA hatA. teNe siMdhunI pele pAranA aphaghAnistAna, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 21 : IrAna, arabastAna, ane mIsara sudhI pitAnI ANa pravartAvI hatI, ane tyAM jena dharmane phelAvo karyo hate. teNe prajAnI sagavaDa mATe sattara hajAra dharmazALAo, keTalIye dAnazALAo ane aneka taLAva, bagIcA temaja auSadhAlaye taiyAra karAvI khullo mUkayAM hatAM. keTalAka ItihAsakAra azekanA kahevAtA zilAlekhene azokanA nathI mAnatA. kemake te dharmAnuzAsane bauddha karatAM jainadharma sAthe vadhu baMdha besatAM Ave che. ane tethI temAM ullekhAyelo priyadarzI te A saMpratirAja ja hatuM," ema kahe che. chatAM saMpratirAja dhArmikatA ane prajAsevAmAM azoka karatAM jarAye utaratA nahe. khAravela: jenA ItihAsamAM mahArAjA khAravelanuM sthAna anekhuM che. orisAnI khaMDagirinI guphAmAMthI maLI AvelA tenA zilAlekha sivAya bIjI kaI rIte temane ItihAsa jANI zakAtuM nathI, zilAlekha uparathI temanI dhArmikatA ane vIratAnI aneka ghaTanAo jANavA maLe che. te maurya sAmrAjya nabaLuM paDatAM tene chellA rAjavI bRhadrathane mArIne tenA senApati puSyamitra zuMge i. sa. pU. 184 mAM gAdI pacAvI pADI, te dharmAdha hatuM tethI jaina ane bauddha munione khUba raMjADatA hatA. teNe azvamedha yajJa karIne pitAne "samrATra" tarIke jAhera karyo. jene ane bauddho para tene atyAcAra cAlu ja hatuM. tenI khabara kaliMgAdhipati jena samrATa khAravelane paDI tethI tenA para teNe caDhAI karI. AthI puSyamitra mathurA nAsI gayo. khAravelane te mAtra zikSA ja karavI hatI, tethI te pAcho pharyo. paNa puSyamitranA vartanamAM kaMI ja phera na paDyo. e pachI lagabhaga cAra varSe khAravele pharI tenA upara caDAI karI puSyamitrane kabaje karyo. A samaye naMdarAja dvArA laI javAyelI RSabhadevanI kaliMga jinamUrti paNa magadhanI lUMTamAM sAthe sAthe lete AvyA. mahArAjA khAravele dakSiNanA sAtakarNi sAthe yuddha khelI AMdhra pradeza Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 22 : para vijaya meLavyuM hatuM. ane sAthe sAthe tenI AsapAsanAM badhAM rA pitAne svAdhIna karyA hatAM. teNe yavana rAjA Dimitane paNa nasADI mUka hate. ane badhA vijita pradezamAM jainadharmane vAvaTo pharakAvyo hate. khaMDagiri upara hAthIguphAmAM jaina khAravelanuM jIvana aMkita che tema bIjI paNa guphAo maLI AvI che jemAMnI sAcI guphA ane gaNeza guphAmAM pArzvanAthanuM caritra aMkita che. mahArAja khAravelanI bIjI rANI siMdhuDAe pitAnA patinI kIti mATe khaMDagiri upara ja giriguhAprAsAda baMdhAvyuM hatuM. jene rAnIgaura" paNa kahe che, temAM tenA pitAnuM nAma ApyuM che ane pitAnA patine "cakravartI ' jaNAvyuM che. mahArAjA khAravele AcArya susthitasUrinI adhyakSatAmAM kumAragiripara eka jaina sabhA AmaMtrita karI hatI. A sabhA-saMmelanamAM keTalAMka zAstro saMkalita karAyAM hatAM. AthI khAravelane "dharmarAjA, khemarAjA, bhikSurAjA, mahAvijayI" vagere upAdhiothI leke saMbodhatA. khAravele prajAhitanA paNa aneka kAryo karyA che. kaliMgamAM pANInI khUba taMgI hatI. te pracUra dravyavyaya karIne magadhathI nahera lAvavAmAM AvI. sivAya taLAva, auSadhAlaya, bagIcA ane aneka dharmazALAo teNe khelAvI hatI. maMcapurInA zilAlekha uparathI jaNAya che ke teNe 67 varSanI umara sudhI rAjya karyuM haze. keTalAka tene 33 varSe ja svargastha thayAnuM mAne che. eTaluM te nakkI che ke teNe potAnA jIvanakALa daramyAna jainadharmano phelAvo dUra deza sudhI karyo hato. vikramAditya: rAjA vikramAditya ke jene navo saMvata I. sa. pUrve 57 mA varSamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 23 : thayuM hatuM, ane je saMvat atyAre paNa AkhA hiMdustAnamAM cAle che, te paNa jaina hate. vikramAdityanI rAjadhAnI paNa ujjayinI hatI. te vakhate tyAM thayelA jainAcArya kAlikAcAryane vikrama upara prabhAva hatuM. temanI preraNAthI vikrame duniyAne devAmAMthI mukta karI tenA nAmane saMvata zarU thayo hate. muMja-bheja : mAlavAnA e vidyApriya rAjavInA samayamAM kavirAja dhanapAla purohita hatA. teNe jainadharma svIkArI tilakamaMjarI jevA aditIya graMthanI racanA karI e rAjavIo upara jenadharmane prabhAva pADyo hato. eTaluM ja nahi dhanapAlanA kAraNe mALavAmAM aneka vidvAna jenAcAryoe muMja-bhojanI sabhAmAM paMDita sAthe vAdavivAda karI jenadharmane yaza phelAvyo hate. ' A ja arasAmAM gUjarAtamAM jainadharmanuM jora ghaNuM vadhyuM hatuM, ane temAM mukhyatve mahArAjA kumArapAla ane hemacaMdrAcAryane pratApa hate. A be vyaktionA kAraNe jenadharme gujarAtamAM je prAdhAnya prApta karyuM tevuM bha0 mahAvIranA samaya sivAya bhAratavarSamAM bIjA koI samaye thayuM nathI. bihAra, orisA ane ujajainamAM jyAM meTA rAjyo thayAM hatAM, tyAM te samaye jenadharmane rAjyAzraya maLavAthI ghaNo vega maLyo hato. paNa A rAjayAzraya baMdha thatAM jenenI moTI vastI rAjapUtAnA, gujarAta, kAThiyAvADamAM AvI vasI ke jyAM temane rAjyAzraya maLatuM hatuM. jemAM mahAvIra pachI lagabhaga 150 varSe digaMbara, zvetAMbara jevA bhedo paDI gayA hatA ane te baMne daLe hiMdanA dakSiNa ane uttara pradezomAM vaheMcAI jaI pitapatAne vikAsa svataMtrabaLa sAdhI rahyA hatA. baMne daLonA bAhyAcAramAM eTale nagna rahevAmAM ane vastra dhAraNa karavAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ': 24:: te te pradezanA havAmAne paNa anukULanA ApI che, ema kahevuM jarAye aghaTita nathI, arthAta uttaranA je ThaMDA pradeza che temAM vastranI jarUrata anivArya bane che ane dakSiNanA garama pradezamAM vastro upayogI thatAM nathI, Ama digaMbara paMthIonI sattA karNATaka, maisura vagere pradezamAM Aje paNa ThIka ThIka pramANamAM che. gUjarAtamAM jainadhama: prAcIna samayathI jainadharme gujarAtamAM mahatvabharyuM sthAna prApta karyuM che. bIjI rIte kahIe te jainadharmanuM kendrapITha prAcIna samayathI Aja sudhI gUjarAta rahyuM che. bha. nemanAthanuM caritra dvArakA ane giranAra sAthe saMbaMdha dharAve che. zatruMjaya tIrthanuM mAhAmya vikramAdityanA samayathI ja vadhatuM rahyuM che. ane devagiNi kSamAzramaNe valabhImAM sAdhusaMdhane ekaThA karIne jena Agama graMthane pustakArUDha karyA. e badhI vigate parathI jainadharmane saurASTra sAthe saMbaMdha bahu jUne hevAnuM nakkI thAya che. junAgaDhamAM bAvAyArAnI guphAmAMthI kSatrapavaMzano eka lekha maLe che; temAM jenenA pAribhASika zabdono upayoga thayela hovAthI kSatra paNa jainadhamAM hatA evo keTalAkane mata che. chatAM eTaluM te nakkI ja che ke kSatrapae jainadharmanA vikAsamAM madada karI hatI. gUjarAtanI prajAmAM Aje paNa bIjA dezo karatAM madha, mAMsa, vyabhicAra ke zikAra jevA mahAdurgaNe ochA pramANamAM jaNAya che. ane tethI temanA svabhAvamAM jaNAtI ahiMsA, saMyama ane tapanI Adarza saMskAra saMpatti, e jainadharmanA jUnA vArasAne AbhArI che. gUjarAtamAM kSatrapa, maurya, gupta, maitraka, cAvaDA, selaMkI, musalamAna, marAThA ane aMgreja jevI aneka rAjasattAo AvIne gaI paNa jaina mahAjanenI sattA vepAra-vANijya, rAjakArabhAra, jJAnasaMvardhana, kaLA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ': 25 : kauzala ane sadAcAranI pravRttimAM pragatizIla ane ekadhArI rahI che; tethI ja gujarAtanA prajAkIya jIvananI pratyeka rItinIti jenI asarathI mukta nathI. gujarAtamAM prAcInakALathI Aja sudhI nagarazeThane mAnava te darajajo jene e ja bhagavyuM che. gujarAta zA mATe samasta bhAratamAM jagatazeThanuM gauravabharyuM birUda eka jaina vaNika putre ja prApta karyuM che. rAjakArabhAramAM paNa buddhi ane vyavasthA zakti uparAMta laDAyaka zaurya paNa emaNe batAvyuM che. keTalIka vakhata je kunehabharyA saMgrAmanAM kAme kSatriya putra nathI karI zakyA te jaina pue karI batAvyAM che. A yuddhavIrenI nAmAvali seMkaDonI nahi paNa hajAronI che, paNa temAMnA keTalAka maMtrI jAba, neDha, vIra, vimala, muMjAla, udayana, abaDa, bAhaDa, zAMtu, Azuka, sajajana, vastupAla, tejapAla, pethaDa, samarAzAha Adi nAmo Aje paNa smaraNIya banI rahyAM che. A jena kArabhArIoe gUrjararASTrane jIvaMta banAvI rAkhavA pitAnAM buddhi ane zauryakArA sarvasvane bhega ApyAnI ItihAsa sAkSI pUre che. jJAna saMpattimAM paNa saMskRta, prAkRta, apabhraMza ane dezyabhASA jeTaluM vipula sAhitya bhAratanA keI prAMtamAM nathI. gujarAtanI asmitAnI bhAvanAe te samayanA jyotidharee vividha viSayanA vAddhamayathI gUjarAtanA jJAnabhaMDArane bharI dIdho. A vAlmayanI racanAmAM gujarAtamAM sauthI moTo phALo jaina munione ja che. temAM vimalasUri, pAdalipta, siddhasena, haribhadra, udyotana, zIlAMka, siddhaSi, vAdideva, rAmacaMdra, vastupAla, amaracaMdra, prabhAcaMdra, merUtuMga, jinaprabha, rAjazekhara, devavimala, hemavijaya, meghavijaya, yazavijaya vagere aneka mahArathIo pitAnAM buddhiteja DhaLI rahyAM che. ane e saumAM sahastrakiraNasamI buddhiprabhAthI saune AMjI nAkhatA hemacaMdra jevA mArtaDa jhagamagI rahyA che. jenenA zilpa sthApatya gujarAtanI zobhA vadhArI che ane e Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 26 : zilpasthApatyane jIvaMta banAvI rAkhavA rainAe ja kAzIza karI che, ane enuM kAraNa e che ke jenAe vAparelI zailInuM anukaraNa hiMduonA setranAtha maMdira jevA maMdiramAM ane musalamAneAno amadAvAdanI nAnI masjIdamAM thayeluM Aje paNa joi zakAya che. Ayu, rANakapura vagere sthaLanAM jaina maMdira to bhAratanI zilpakaLAnA adbhuta namUnAo che. gujarAtamAM rAjAo ane jaina dharma : jyArathI vanarAje gujarAtanuM pATanagara aNuhilavADa pATaNa vasAvyu tyArathI gUjarAtanI jAheAjalAlInI zarUAta gaNI zakAya. vanarAja vanamAM janmelA hatA ane tene caityavAsI jaina pati zIlaguNusUrijIe madada karI hatI. zIlaguNusUrinA prabhAvathI vanarAje jaina dharmInA svIkAra karyo hatA. ane pATaNamAM pArzvanAthanu mATu maMdira baMdhAvyuM hatuM, je atyAre paNa pATaNamAM vidyamAna che. A maMdiramAM vanarAjanI mUrti paNa che. vanarAje I. sa. 720 thI 780 sudhI rAjya karyuM hatuM. te pachI pATaNanI gAdIe AvanAra sAlakI vaMzanA rAjA upara paNa jaina dharmA prabhAva hatA paNa temAM kumArapALa sivAya badhA zaivapaMthI hatA. chatAM temAMnA mULarAje ( i. sa. 961 thI 996) jaina maMdira baMdhAvyuM hatuM. cAvaDA ane sAlakI vaMzanA rAjAonA maMtrIe ane mukhya adhikArIe mATe bhAge jaina hatA ane temane rAjyamAM khUba prabhAva hatA. bhImadeva pahelAnA rAjyakALa ( i. sa. 1022 thI 1064) mAM jaina maMtrI vimaLazAhe Abu upara ( I. sa. 1023 ) mAM prasiddha vimaLavasahI nAmanu maMdira baMdhAvyuM hatuM. A ma Mdira bhAratanA zilpasthApatyanA eka utkRSTa namUnA che. gujarAtamAM jaina dharmAM prAdhAnya ane mahattvanuM sthAna apAvanAra teA prasiddha kalikALasarvajJa zrI hemacaMdrAcAya che. emanu jIvana AgaLa ApavAmAM AvyuM che. gujarAtanA mahAna rAjA siddharAja jayasiMha (I. sa. 1094 thI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 27 : 1143 ) nA rAjyakALa gujarAtanA sarva rAjAo karatAM vadhAre yazasvI che. siddharAja vidyApriya rAjavI hatA. tenI rAjasabhAmAM vidvAna paMDite ane rAjavie hatA. deza-videzanA ghaNA paDitA ane kavie tenI mulAkAte AvatA. e samayamAM eTale siddharAja gAdIe AvyA te pahelAM mALavAnI rAjadhAnI ujjaina sAhityavidyA mATe khUba prasiddha hatI. muja ane bheja jevA vidyApriya rAjavIoe e rAjasabhAne bhAratanA meATA paDatA ane kaviothI bharI dIdhI hatI. paNa siddharAja gAdIe AvatAM e khyAti gujarAtamAM lAvavA teNe khUba prayatna karyAM hatA: siddharAje jyAre vi. sa. 1192 mAM mAlavapati yazovarmAne harAvyeA ane tyAMnuM sAhitya paNa te pATaNa laI AvyA tyAre temAM eka bhAja vyAkaraNa paNa hatuM. te joine ja tene thayu` ke AvuM svataMtra vyAkaraNa gUjarAtI vidvAnanA hAthe racAyeluM hAvu joie. e vicAra AvatAM teNe A vAta potAnA rAjasabhAnA paDatA AgaLa mUkI. rAjasabhAnA tamAma paMDitAnI najara te vakhatanA prasiddha jainAcArya zrI hemacaMdra upara paDI " cazo mama, tava rahyAti mukhya 2 muninAya ! " e siddharAjanI vitithI vyAkaraNa racavAnuM kAma temaNe mAthe lIdhuM. e vakhate kAzmIra paMDitAnuM nAma hatuM. tethI tyAMnA temaja bIjA dezonA bhaMDArAmAMthI hemacaMdrAcAryane e mATe jotI badhI sAhitya sAmagrI maMgAvI pUrI pADI. hemacaMdrAcAye thADA samayamAM ja sarvAMgapUrNa vyAkaraNanI racanA karI tene siddhahema ( siddha=siddharAja, temahemacaMdra) vyAkaraNanu nAma ApI potAnuM tathA gUjarezvara siddharAjanuM nAma amara karyuM. e pachI te hemAdrAcAye vyAkaraNune lagatAM khIjAM zAstro, kaiAza, chaMda, sAhitya, kAvya, yAga vagere viSayAmAM potAnuM agAdha pAMDitya vahetu mUkI gUjarAtanA sAhityabhaDArane vidyAnI vipula samRddhithI bharI mUkyA. e pachI e sAhityanA pravAha lagabhaga pAMcaseA vaSa~ sudhI avicchinnapaNe zatadhArAe vahetA thayA. siddharAje jainadhama svIkAryo nahAtA paNa hemacaMdra jevA guruonA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 28 : sAnidhyathI jainadharma pratye temanI khUba ja sahAnubhUti hatI; ane tethI ja hemacaMdranI preraNAthI teNe siddhapuramAM jainamaMdira baMdhAvI ApyuM hatuM, ane temanI sAthe giranAranI yAtrAe paNa gaye hate. siddharAjanA darabAramAM karNATathI AvelA digaMbarIya AcArya zrI kumudacaMdra ane zvetAMbarIya AcArya zrI devasUri vacce meTe zAstrArthe thayA hatA. A uparathI paNa jaNAya che ke siddharAja jainadharmamAM khUba rasa lete hate. gUjarAtamAM jainadharmanI jAhejalAlIne kALa siddharAja pachI pATaNanI gAdIe AvanAra kumArapAlanA vakhatamAM hatA. TUMkamAM ema kahI zakAya ke kumArapAle pitAnA AdhIna dezamAM rASTra ane samAjanI khilavaNuM jainadharmanI chAyA heThaLa karI. siddharAjane putra nahe. e mATe keTakeTalAye jezIo ane Akhare pitAnA khuda guru hemacaMdrAcAryane pUchatAM, temaNe "putrane vega nathI" ema jaNAvyuM ane vadhumAM kahyuM ke, "tamArA pachI tamArA bhatrIjA kumArapAlane ja gAdI maLaze." A vAta sAMbhaLI rAjAne atyaMta kheda thayo tethI kumArapAla tathA temanA pitA tribhuvanapAla baMnene te mArI nAkhavAnA upAyo javA lAgyo. tribhuvanapALane mArI nAkhavAne tene upAya phaLe ane kumArapALa mATe chUpI rIte mArAo mekalyA paNa te devage bacI gayo, ane pitAnA banevI kRSNadevane tyAM pATaNamAM ja saMtAI rahyo. paNa pATaNamAM lAMbo vakhata chUpuM rahevuM muzkela hatuM tethI teNe yogIne veSa dhAraNa karI lIdhuM. paNa temAM te pakaDAI gaye. saune thApa ApI AbAda rIte tyAMthI te chaTakI nATha, ane gAme gAma bhaTakata bhaTakate jyAre te khaMbhAta Ave tyAre tene hemacaMdrAcAryane bheTe thayo. kumArapALa hemacaMdrAcAryane sArI peThe oLakhAtuM hatuM, teNe pitAnI ApavItI kahI ane chevaTe teNe temane pUchayuM ke, "A kaSTone aMta kyAre Avaze?" AcAryazrIe e tarapha vega ApatAM kahyuM ke, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 : * have e samaya ahu dUra nathI. eTale sa Mvat 1189 nA mAgazara vada 4 ravivAre tane rAjya maLaze. ' hemacaMdrAcAye e paNa joI lIdhuM ke kumArapALathI jainadhamanI meTI unnati thaze tethI temaNe kumArapALane uddayana maMtrIne tyAM AzarA apAvyA. A vAtanI paNa siddharAjane khabara paDI gaI tethI teNe tene pakaDavA keTalAka mANusA meAkalyA. uyana paNa mANasAnA AvavA pahelAM cetI gayA hatA tethI teNe tene upAzrayamAM kyAM saMtAi javAnI yukti zeAdhI. hemacaMdrAcArye tene upAzrayanA bhoMyarAmAM pustakAnI AThe saMtADI bacAvI lIdheA. have Ama ahIM saMtAI rahevAmAM salAmatI nathI ema samajI tene zubha ceAga jAge tyAM sudhI pAchu videzamAM bhramavu zarU karyuM. paNa siddharAja mRtyu pAmyA ane tenI khabara tene maLI. tenA zubha yAganI ghaDI AvelI jANI te tarata pATaNa AvyA ane barAbara AcAryazrInA kathana mujaba te ja divase maMtrIoe tene gAdIe besADyo. hemacaMdrAcAya paNa pATaNa AvyA. kumArapAlanA rahevAnA mahela upara vIjaLI paDaze evI AcAryazrInI bhaviSya vANIthI rAjAne akasmAthI bacAvI lIdhA. kumArapALa AvA keTalAye prasa MgAthI prabhAvita thayelA hatA. jainadharmanA AcAravicAra ane tenI vairAgya zikSAthI AkarSAyA paNa hatA tethI teNe sadhasamakSa AcAya pAsethI jainadhamA svIkAra karyAM. hemAcArya nA pratidinanA upadezathI te dhIre dhIre zrAvaka dhama pALavA lAgyA. eTale teNe khAra vrata aMgIkAra karyAM. Ama teNe potAnA kSAtradhama'nI kuLarItimAM palaTA lAvI dIdhA. ema kahevAya che ke kumArapALe badhAM maLI 14000 navAM jinamaMdira baMdhAvyAM ane 16000 jinamadirAneA jIrNoddhAra karAvyeA. AmAMnAM ghaNAMkharAM madiza musalamAneAnA hAthe dharAzAyI banyAM ane keTalAMka kALanA bhAga banyAM. kumAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 30 : pAle badhAvelAM e madirAmAMthI keTalAMka Aje paNa tAragA, jAlAra, zatrujaya vagere sthaLe vidyAmAna jaNAya che. kumArapALane rAja svAdhyAya karavA mATe hemacadrAcAye yogazAstra nAmanA graMtha racyA. temAM temaNe yeAganAM AsanA ane prANAyAma dvArA mananI cittazuddhi karI meAkSa meLavavAnI paddhatinuM kramapUrvaka nirUpaNu ane zrAvakadhama pALavAnI vidhi ane niyame batAvyA che. kumArapALe jainadharmane anusaratAM prajAhitanAM je kAryo karyAM temAMnAM mukhya mukhya nIce mujaba gaNAvI zakAya. 1. samasta rAjyamAM amAripaTaha eTale kAi paNa jIvane mAravA nahIM evA DhaDhArA pITAbyA. AthI dhanimitte yajJAdi vageremAM thatA pazuvadha ane zekha nimitte zikAra vageremAM thatI pazuhiMsA baMdha thaI, eTaluM ja nahi paNa mAMsAhAra nimitte khATakIe jee kevaLa dhaMdhA mATe pazuvadha karatA temane traNa varSanI temanI kamANIne khaleA khIjA dhaMdhAnA uttejana mATe ApI lekamAM mAMsAhAra sada Mtara baMdha karavA karAvavAnI vyavasthita yeAjanA ghaDI. 2. madyapAna ane jugAra baMdha karAbhyA. A dvArA vezyAgamana te sutarAM adha thaI gayuM. 3. khInavArasa vidhavA strInuM dhana prAcInakALathI je rAjabhaDAramAM jaMtu, tenA kuTu pariNAmane jAtaanubhava karI, tene baMdha karAvyuM. AthI rAjyane eka karoDa rUpiyAnI khoTa bhogavavI paDI. kumArapAlanA bhatrojA ajayapALe tene ApelA jherathI tenuM maraNu vi. saM. 1230 mAM thayuM. ajayapALa custa zaivadharmI hatA, ane tenA dharmAndhapaNAthI teNe jainA upara khUba julama karyo. jaina sAdhuo, jJAnabhaMDArA ane madine paNa teNe potAthI banatuM nukasAna paheoMcADavAnI kAzIza karI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 31 : kumArapALa pachI jainadhamanI unnatamAM mahattvanA phALA maMtrI vastupAla-tejapAla nAmanA be bhAioe ApyA hatA. teone vidyA ane lakSmInA akasmAta jevA yAga prApta thayA hatA. ane e tene upayAga temaNe karelA. Aje paNu lekAnA hRdayamAM emanI mahattAnu smaraNa tAjI kare che. temaNe Atru upara ArasamAM bhavya kAtarakAmanu zipa je UbhuM karyuM che te saune AzcayamAM garakAva karI nAkhe che, temaNe potAnI buddhinA upayAga paNa chinnabhinna thatA gujarAtanA sAmrAjyane dRDha mULa banAvavA ane jainadharmanI unnati thAya evAM aneka kAryomAM karyAM che enI itihAsa sAkSI pUre che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dakSiNamAM jainadharma ane tenA prabhAva. ( 4 ) jainAnA mukhya be bhedamAMnA zvetAMbara paMthanA itihAsa uttara hiMda ane gUjarAta sAthe saMkaLAyelA che; jyAre digaMbarAne tihAsa dakSiNa sAthe che. digaMbarAe dakSiNamAM jainadharmAM vikAsa karavA khUba mahenata karI che. Aje pazu digaMbarAnI moTI sakhyA dakSiNamAM maisura karNATaka vagere pradezAmAM che. atyAre dakSiNamAM mATe bhAge digbarIya maMdira che, ane jainadhamaMtu je vipula sAhitya che te uparathI temanI eka vakhatanI prabaLatA haiAvAnI jhAMkhI thAya che. gaMga rAjAoe I sa0 nA khIjAthI agiyAramA saikA sudhI maisuranA moTA bhAga upara rAjya karyu hatu, ane A rAjAonA Azraya heThaLa jainadhama khUba unnati pAmyA hatA. I. sa. 980 mAM cAmuMDarAya nAme jaina amAla thayA teNe zravaNu mengeAlAmAM ariSTaneminuM eka bhavyamaMdira baMdhAvyuM. temaja gAmaTezvaranI pracaMDa pratimA pratiSThita karI hatI. jINu maMdira, zilAlekhA tathA graMthA uparathI vidyAnAe pUravAra ka" che ke mahArASTramAM, madrAsa ilAkAnA pUrva bhAgamAM, kudmAM tathA haidrAbAda ane maisura rAjyamAM aneka jainadharmI hatA. nAsika pAse AvelA mArakhaMDamAM rASTrakUTa rAjA rAjya karatA hatA, teoe paNa jainadhamate Azaro ApyA hato. caulukayavaMzanA rAjAo, heAya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 33 : salavaMzanA rAjAo paNuM jainadhamAM hatA. athavA jene Azare ApatA hatA. kAnaDI loko upara jenadharmanI asara paDI che ane temanA prAcIna sAhityane meTo bhAga te jainadharmanA sAhityathI ja bharele che. madurAnA pAMyavaMzanA rAjAoe paNa jainadharmane Azare Ape. sAtamA saikAmAM jyAre yuenasAMga pallava rAjAonI rAjadhAnI kAMcI je pUrva kinAre AveluM che tyAM gayela tyAre tyAM teNe aneka jainene joyelA ema teNe potAnA pravAsavarNanamAM lakhyuM che. musalamAnee bhArata upara AkramaNa zarU karyA tyArathI temaNe hiMduonI sAthe jene upara paNa julama karavA mAMDyo hato. temaNe aneka maMdiro ane mUrtione teDI nAkhI temaja jJAnabhaMDArane bALI nAMkhyA ke jalazaraNa karyA. paNa jenee jyAre A atyAcAra thatA joyA ke tarataja jayAM je sagavaDa maLI tyAM te rIte tene bacAvavAnA prayatna karavA lAgyA. mUrtio ane graMthane meTA yarAomAM surakSita sthaLe chupAvI devAmAM AvyA. jyAre mugalarAjAone samaya Avyo tyAre, temAMye akabara bAdazAhanA vakhatathI mUrtio ane bhaMDAra kaMIka bhayamukata banyA, kemake akabara dharmajijJAsu hato ane je je dharmamAM sAruM tatva jete tene apanAvo. teNe meTe bhAge hiMdanA pratyeka dharmanA guruone paricaya sAdhavA prayatna karela. jenenA AcArya zrIhIravijayasUrine maLIne teNe jainadarzana jANI lIdhuM ane tenAM sArAM tothI te AkarSAya tethI teNe saM. 1593 mAM jainatIrthone karamukta karavAnuM pharamAnapatra lakhI ApyuM. A pachInA bAdazAha jahAMgIra ane zAhajahAMe paNa pitAnA pagale cAlIne jainAcAryone paricaya meLavyo hato ane jainadharma pratye sahAnubhUti keLavI hatI. akabaranA samayamAM ja mAravADanA udayapuranA rANuM pratApanA maMtrI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 34 : vIra bhAmAzAhe potAnI sarva saMpatti mugalasenAthI rASTrane bacAvI sakhavA rANA pratApanA caraNe dharo dIdhI hatI. A samaya pachI rAjyA upara jainadharmano asara agAunI mArke rahI nahi. tema jainete dharmAMmAM khAsa kanaDagate paNa UbhI thai nahi. atyAre jo ke jaitAnI vastI paMdara lAkhanI che tApaNu teo hiMnI eka mAlAdAra, saMskArI ane dhanADhya prajA tarIke AgaLa paDatI gaNAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya ane sAhityakAro hiMdanA sAhityasarjanamAM jenee agrasthAna meLavyuM che. ane A yaza jainasaMdhanI mukhya aMgarUpa gaNAtI sAdhu-saMsthAne AbhArI che. sAdhuo saMsArathI vairAgya pAmIne duniyAnI upAdhiothI mukta bane che ane temanI udaranirvAha, rahevAnI ane paheravAnI tamAma jarUriyAta zrAvake taraphathI pUrI pADavAmAM AvatI hovAthI teo pitAne badhe samaya zAstra bhaNavA-bhaNAvavAmAM ane aneka viSayonA graMthanI racanAmAM gALe che. jenI sAdhu saMsthAnuM astitva dareka kALamAM hoya che. tethI sAhityasarjana dareka kALe thatuM rahyuM che. theDuM sAhitya zrAvake taraphathI paNa sarajAyuM che. jenuM sAhitya dhArmika uddezathI ghaDAyuM che. dharmanA mULa siddhAMtane pracAra pratyeka samaye tIrthakare karatA hatA, tevI rIte ja mahAvIre paNa je dhArmika upadeza karyo e badhe Agama zAstramAM saMgrahI levAmAM AvyA. mahAvIranA samayamAM dhArmika zAstranI bhASA saMskRta hatI tethI tene upaga mAtra vidvAne ja karI zakatA; leka sudhI evA zAstrane bedha pahoMcate nahi. mahAvIre temAM pheraphAra karI te vakhatanI laukika bhASA prAkRta eTale mAgadhImAM ja upadeza Apa zarU karyo. tevI ja rIte buddha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 39 : paNa prAkRta eTale pAlI bhASAdhArA pitAnA vicAro rajU karyA. mahAvIrane badhe upadeza AcAryo ane sAdhuo kaMThastha rAkhatA, ane ziSya paraMparAthI zIkhI laI yAda rAkhatA. dhIme dhIme kALanA pravAha yAdazakti ghasAvA lAgI ane tethI keTaluM jJAna bhUlAvA lAgyuM. mahAvIre pragaTa kareluM jJAna eTaluM badhuM hatuM ke tenI gaNanA thaI zake tema nathI. A jJAna cauda pUrvane nAme oLakhAya che. ane e cauda pUrvanA chellA jANakAra bhadrabAhusvAmI I. sa. pUrve 300 nI AsapAsa thayA. A samayamAM eTale mahAvIra nirvANa 100 varSamAM hiMdamAM prathama mahAbhayaMkara bAravarSe duSkALa paDyo ane sAdhuonuM kaMThastha sAhitya visarAvA lAgyuM tethI te vakhate samagra Agama zA ekaThAM karavA pATalIputrane saMdha ekaThA thaye. sAdhe zAstranA agiyAra aMge ekaThA karyA ane bAramuM aMga bhaNavA mATe 500 sAdhuo sAthe sthUlabhadrane bhadrabAhu, jeo te vakhate nepALamAM bAravarSa tapa karavA gayA hatA, temanI pAse mekalyA. A rIte e samaye lagabhaga badhuM sAhitya ekaThuM karAyuM. bhadrabAhue niyuktio ane "uvasaggahara stotra'nI racanA karI che. bhadrabAhu vI. nI. 170 varSa pachI game tyAre svargastha thayA. uttara hiMda mahAvIra nirvANa pachI 300 vaSe bIje dukALa mahArAjA saMpratinA samayamAM paDyo. ane trIje dukALa vI. ni. nA chaThThA saikAmAM paDyo hato. trIjA dukALa vakhate skeliAcAryo mathurAmAM saMdha ekaTho karyo ane te samaye jeTaluM yAda hoya te badhuM zAstra vyavasthita karyuM. vaLI pAcho eka mahAdukALa vI. ni. saM. 980 nI AsapAsa paDyo. A samaye devaddhigaNi kSamAzramaNanA pramukhapade vallabhIpuramAM saMdha ekaThA maLe ane te samaye je bacyuM hatuM te navesarathI zAstramAM vyavasthita karI te badhuM sAhitya pustakArUDha karyuM. A pustakArUDha karAyeluM siddhAMta sAhitya atyAre pIstAlIza Agamane nAme oLakhAya che. AgamanA mULa zleka bhagavAnanI vANInA che ema kahevAya che. mULane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 37 : samajAvavA tenA upara TIkA-TIppaNarUpe ghaNuM vivecana karavAmAM AvyuM che. A vivecana niryukti, cUrNi, bhASya, saMgrahaNuM ane TIkAH ema paMcAMgI prakArethI oLakhAya che. pustakArUDha thayela sAhitya zarUAtamAM tADapatra upara lakhavAmAM AvyuM hatuM. vi. saM. 1109 nuM jUnAmAM jUnuM tADapatrIya pustaka "nANupaMcamIkahA " nAmanuM jesalameranA bhaMDAramAM che. ane lagabhaga 16 mI zatAbdi sudhInAM tADapatrIya graMthe maLI Ave che. pAchaLathI caudamI-paMdaramI sadImAM jyAre kAgaLane vaparAza zarU thayuM tyAre te kAgaLa upara puSkaLa lakhANuM hatuM. A graMtha lakhavAmAM aneka prakAranI zAhIno upayoga karavAmAM AveluM jovAya che. temaja graMthamAM AvatA viSayane lagatAM bhinnabhinna prakAranAM raMgIna, sonerI, rUperI citro paNa deravAmAM AvelAM hoya che. temAM khAsa karIne "kalpasUtra' jemAM bha. mahAvIra carita varNavAyeluM che tenI sacitra pothIo te seMkaDe nahi balake hajArenI saMkhyAmAM vividha citrAmaNothI AlekhAyelI maLI Ave che. AmAMnI keTalIe pratio videzanA myujhiyamene zobhAvI rahI che. tADapatra upara lakhAyelA seMkaDe graMtha ane kAgaLa upara lakhAyelA hajAre pustake atyAre paNa gUjarAtamAM mukhyataH pATaNa, amadAvAda, khaMbhAta, chANa, vaDodarA, surata, muMbaI vagere sthaLe, kAThiyAvADamAM bhAvanagara, pAlItANuM, lIMbaDI temaja kacchamAM koDAya gAmamAM, mAravADamAM bikAnera, jesalamera, pAlI, jAlera, Ahera temaja mALavAnA ratalAmamAM ane mevADanA udepuramAM, paMjAbanA gujarAnavAlA, hoziyArapura vageremAM, yuktaprAMtanA AgarA, kAzI temaja baMgALanA kalakattA temaja bAlucaramAM ane digaMbarIya bhaMDAre uttaramAM ArA vagere ane dakSiNamAM muDabidrI vageremAM meTA meTA jJAnabhaMDAre che. ane naSTa thatuM ghaNuM pustaka Ama bacAvI levAmAM AvyuM che. A jJAnabhaMDAro jainAcAryonA upadezathI moTA jena maMtrIo ane dhanADhya zrAvakee karAvyA hatA; ema te te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 38 : thAne aMte lakhanAra temaja lakhAvanAranI prazastithI jANI zakAya che. A saMbaMdhI vadhu vigatavAra dha vinmAnya munirAja zrI puNyavijayajIe lakhelA "bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakalA nAmanA viziSTa nibaMdharUpa graMthamAM karelI che. pistAlIza AgamamAM mULa zloke 81831 che. ane te upara TIkAo ane cUrNio maLIne kula leke saMkhyA 702582 Azare che. Agama graMthanI pratio te hajAronI saMkhyAmAM uparokta jJAnabhaMDAramAM Aje paNa vidyamAna che. bhagavAna mahAvIre pitAnI upadezavANu dvArA je jJAna lekane ApyuM, te gaNadharoe avadhAraNa karyuM. ane pAchaLanI prajA mATe zrI sudharmAsvAmIe ene AgAmAM vyavasthita karyuM. bhadrabAhusvAmI chellA cauda pUrvadhara hatA temaNe Agama sUtre upara niyuktio banAvI mULanA arthane vizada karyo. te pachI cUrNi, bhASya ane saMdhayaNuo meTI saMkhyAmAM racavAmAM AvelI, paNa temAMthI ApaNane bahu ochI maLe che. paNa lagabhaga 8-9 mI sadImAM TIkAkAre je thayA temAM haribhadrasUri, abhayadevasUri, malayagiri vagere mukhya che. A sivAya keTalAka AcAryo jevA ke zIlAMkAcArya, droNAcArya, caMdrasUri, kSemakIrti, dharmaghoSasUri, tilakAcArya, mAladhArI hemacaMdrAcArya, zAMtisari, nemicaMdrasari, kamalasaMyama vagerenI paNa judA judA Aga para TIkAo racelI maLI Ave che. AgAme prAkRta bhASAmAM racAyelAM che, tenA para A TIkAo saMskRtamAM lakhAI che. pistAlIza Agama graMthanI vigata:1 agiyAra aMga sUtre 1. AcArAMgasUtra-jemAM sAdhuonA AcAronuM varNana che. - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 39 : 2. sUyagaDAMgasUtra--A satramAM sAMkhya, vaizeSika, mImAMsaka Adi jenetara dharmanAM varNane ane bIjA keTalAye darzanenI carcA ane upadeza che. 3. ThANAMgasUtra-AmAM jainadharmanA mukhya tavenI gaNanA ane tenI vyAkhyA ApelI che. 4. samavAyAMgasutra-ThANAMgasUtramAMthI adhUrI rahelI hakIkatenuM varNana che. 5. bhagavatIsUtra (vivAha pattI)-gautamasvAmIe bhinna bhinna viSa yomAM 36000 prazno bha. mahAvIrane pUchathA ane bhagavAne tenA je uttara ApyA tenuM varNana che. 6. jJAtAdharmasthAsUtraprabhu mahAvIranA jIvanakALa sudhImAM thayelI jene mahAvibhUtio, Adarza satIo temaja prAbhAvika vIra puruSonuM varNana che. 7. upAsakadazAMgasutra-AnaMda, kAmadeva Adi daza zrAvakonAM caritra AlekhelAM che. 8. aMtagaDadazAMgasUtra--AmAM bha. mahAvIranA khAsa dIkSita munio mekSe gayA tenuM varNana che. ha. ANuttavavAisanna-je munio anuttara vimAnamAM gayA tenuM varNana che. - 10. praznavyAkaraNa sava-AmAM Azrava ane saMvaranuM varNana che. 11. vipAkasUtra-karma phaLa eTale sukha-du:kha bhegavavAnA saMbaMdhamAM adhikAra che. A agiyAra sUtromAMthI AcArAMga ane sUyagaDAMga sUtranI TIkA zIlAMkAcArye banAvelI che. ane bAkInA satranI abhayadevasUri temaja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 40 : alayasUrie banAvelI che. agiyAra aMganA mULa zlokanI sa MkhyA 35659 ane TIkAnA zlokA 73544, cUrNinA zloka 22700, niyuOktinI glAkasaMkhyA 700 maLI kula sakhyA 132603 che. 2 bhAra upAMgasUtrA: 1. uvavAisUtra-~-rAjA kANika ane rAjA jitazatru bha. mahAvIrane upadeza sAMbhaLavA gayelA tenuM temaja devalAkamAM janma kema pAmI zakAya tenuM vaNuna Ave che. 2. rAya5seNIsUtra----bha. mahAvIranA nirvANu pUrve eTale i. sa. pUrve 250 lagabhaga thayelA zrI pArzvanAtha bhagavAnanA satAnIya kezIkumAra zramaNe rAjA pradezIne jaina dharmanuM rahasya samajAvI jainadharmI banAvyeA hateA. vaLI A pradezI rAjA marIne sUryAbhadeva nAme devatA thayA ane prabhu mahAvIrane vaMdana karavA Avye tenuM savistara varNana che. 3. jIvAbhigamasUtra--AmAM va, ajIva saMbaMdhe sUkSma rIte samajaNu ApelI che. 4. pannavaNA sUtra----AmAM jIvanA rUpa, guNu vagere aneka viSayAnu vana che. 5. sUrya pannattisUtra--sUrya ane tenI gati tathA grahe| ane nakSatrAnu varNana che. 6. jammUThThIpapannattisUtra------AmAM jamUdrIpanuM temaja prAcIna rAjAenu varSoMna che. 7. caMdrupannattisUtra----caMdra, graha ane nakSatrAnu varNana che. 8. kampiyAsUtra ( nirayAvalI )-daza kumArI, jee pAtAnA eramAna bhAi rAjA kuNika sAthe maLIne potAnA dAdA vaizAlInA rAjA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 41 , ceTaka sAthe yuddhamAM utaryA hatA. ane marIne narakamAM gayA, tenI kathA che. 9. kampavarDasiyAsUtra-AmAM magadhanA rAjA zreNike pitAnA putrone prabhu mahAvIranA sAdhu banAvyA. A badhA svargamAM gayA tenuM varNana che. 10. pupiyA sUtra--AmAM devatAoe svargathI AvI bhagavAna mahAvIranI karI. temanA pUrvabhavanI kathA che. 11. puSkacUliyA sutra-uparanA jevI ja kathAo che. 12. vahidazAsUtra-bAvIsamA tIrthaMkara neminAtha bhagavAne pitAnA samayamAM yaduvaMzI daza rAjAone pratibadhI jena banAvyA, tenI kathA che. bAra mULa upAMga satranI zleka saMkhyA 25420 che, TIkAnI 67936, laghuTIkA 6828, cUrNi 3307 ema badhAMnI maLIne kula zleka saMkhyA 103544 che. 3 daza prakIrNa (payA) sUtra - 1. causaraNa payagno--arihaMta, siddha, sAdhu ane kevaLIbhASita dharma e cAre zaraNano adhikAra tathA prArthanA prAyazcitta vagere viSe hakIkata che. 2. AripaccakakhANusUtra-AmAM jJAnIonA aMta samayamAM abhigraha paccakakhANa karavAno adhikAra che. 3. bhattaparinnA-uparanI sthitimAM AhAra-pANI tyAga karavA saMbaMdhI abhigraha che. 4. saMthAragapayanno-saMtasamaye anazana (bhajanane sarvathA tyAga) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 4ra : pUrvaka saMthAre karI mRtyu pAmavA saMbaMdhI adhikAra che. temaja jeoe anazana karI AtmakalyANa sAdhyuM che, temanuM varNana che. 5. taMdulayAliyapayo-A sUtramAM garbhamAM jIvanI utpatti zI rIte thAya che ityAdi sUkSma varNana che. 6. caMdAviyapayo-gurU, ziSyanA guNa, prayatna vagerenuM varNana che. 7. deviMdathavapayo-svarganA idronI gaNanA che. 8. gaNivijApayotiSu saMbaMdhI carcA che. 9. mahApaccakakhANusatra-ArAdhanAnAne adhikAra eTale prAyazcittanA svarUpanuM varNana che. 10. vIrathavasUtra-aMta samayamAM zAMtipUrvaka maraNa thavuM joIe. enuM varNana che. daza payajAnI mULa gAthAo kule 2305 che. 4. cha dasUtro: A chedasa vAMcAne adhikAra sAdhuo mATe ja nirNata thayele che. AmAM sAdhuonA doSa athavA aparAdha mATe prAyazcitanA kAnane che. 1. nizItha-AmAM sAdhuonA deva ane tenAM prAyazcitta levAnuM varNana che. 2. mahAnizItha-AmAM pApa tathA prAyazcittanuM varNana che. 3. bRhakalpa-AmAM sAdhuo tathA sAdhvIo mATenA vidhio che. 4. vyavahArasUtra-AmAM zAsana-zikSA vidhi che. "paMcakalpa" tene bIjo vibhAga che. 5. dazAzrutaskaMdha-AnuM bIjuM nAma "AcAradazA, ke AcAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 43 : dazAo" che. A graMthanA navamA adhyAyamAM bhadrabAhusvAmIe raceluM " kalpasUtra" che. 6. chatakalpasUtra-sAdhu chataka95 be vibhAge che. AmAM sAdhu tathA sAdhvI e mATenA vidhi che. . A sUtranI mULa kula gAthAo 2176ra3 che. 5. cAra mULasUtro: 1. Avazyaka sUtra--AmAM dinacaryAnA Avazyaka vidhio tathA pAkSika sutra temaja vividha viSaye saMbaMdhe hakIkata ApelI che. 2. dazavaikAlikasatra-AmAM sAdhujIvananA niyame ApyA che. 3. piMDaniryukti-vaniyuktiema be vibhAga che. sAdhuo mATe zuddha AhArapANa levAno adhikAra tathA sAdhu saMbaMdhI upakaraNanuM pramANa rAkhavAno adhikAra che. 4. uttarAdhyayanasatra-jemAM sAdhuone saMyama mArgamAM rahevAnA upadeze temaja siddhAMta upara kathAo, daSTAti, upamAo temaja saMvAdo vagere che. AmAM mULanI kula gAthA 220600 che. 6. be cUlikAsutra: 1. naMdIsUtra--matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna temaja kevaLajJAna e pAMca prakAranA jJAnanuM varNana che. 2. anugadvAra sUtra--naya nikSepAnI carcA ane tenI siddhi batAva vAmAM AvI che, eTale vidyA sarvasvanuM varNana che. A baMne satronI kula gAthA 27047 che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 44 : uparyukta agiyAra age uparAMta bAramuM paNa eka " dRSTivAda" nAmanuM aMga hatuM, paNa te atyAre lupta thayeluM che. A aMge khUba mahatvanuM hatuM. bAramA aMgamAM zuM varNaveluM hatuM tenI mAhitI bIjA thAmAMthI maLI Ave che. bAramA aMganuM nAma "daSTivAda" che. temAM nIcenI hakIktane samAveza hate. 1. pazkirma-AnA sAta vibhAga che. AmAM gaNitanI 16 saMkhyAne hisAbe sUtra bAMdhavAnI ane sAcI rIte tALe meLavI zakAya evI cAvI ApelI che. 2. sava-sAcuM ane khATuM jJAna dekhADanAra. AmAM no vagerenuM varNana hatuM. 3. pUrva-daSTivAdanA cauda pUrvo che tenA nAma nIce mujaba che. (1) utpAdapUrva-AmAM dravyanI utpatti, sthiti ane layane viSaya che. (2) agrAyaNa-sarva dravyonA parimANunuM varNana che. (3) vIryapravAda AmAM dravyanI, mahApuruSonI ane devenI zaktine viSaya che. (4) asti-nAstipravAda-lekamAM rahelA je vasturUpa dravya ane je vasturUpa nathI, temaja svarUpathI sarva dravya che ane pararUpathI nathI. enI carcA che. (5) jJAnapravAda-AmAM mati Adi pAMcajJAnanA bhedanuM varNana che. (6) satyapravAda-AmAM satya ane asatyanA bhedanuM varNana che. (7) AtmapravAda-AmAM AtmAne aneka naThArA batAvyA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 45 : (8) karmapravAda-AmAM jJAnAvaraNadi karmonI carcA che. (9) pratyAkhyAna pravAda-AmAM pratyAkhyAnanuM svarUpa bheda sahita batAveluM che. (10) vidyApravAda-AmAM atizayavALI vidyAonI sAdhanAnI vigata che. (11) kalyANavAda-AmAM jJAna tapa Adi zubha phaLe ane pramAdAdi azubha phaLanuM varNana che. (12) prANAyu-AmAM daza prANe ane Ayuno vicAra karAyela che. (1) kriyAvizAla-AmAM kAyikI Adi ane saMyamAdi kriyA vizAla eTale bheda vaDe vistRtapaNe darzAvI che. (1) biMdusAra-AmAM leka vize, amuka dharmakriyAo vize carcA che. A cauda pUrvanA pada parimANane viSaya samavAyAMgasUtramAM Apela che. Agama graMthonA saMgraha uparAMta jena AcAryoe ane sAhityakAroe racelA bIjA viSayanA aneka graMtha atyAre jaina jJAnabhaMDAremAMthI maLI Ave che. A graMthamAM vyAkaraNa, nyAya, kAvya, keza, alaMkAra, chaMda, nATaka, zilpa, tiSa, vaidaka, maMtra-taMtra vagere judI judI bhASAmAM racAyelA aneka graMthane samAveza thAya che. sAhityakAra bhadrabAhu - A vipula sAhitya sAmagrIne vArasa ApI janAra parama upakArI mahAna vyaktiomAM sauthI prAcIna bhadrabAhu che, bhadrabAhu jeo sarva zAstranA pAragAmI, caturdaza pUrvanA vettA hatA temaNe aneka zAstragraMtha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara niyukitao eTale ke TIkAo lakhI che; temaNe "pratyAkhyAna pravAda" nAmanA navamA pUrvamAMthI "kalpasUtra' nAmane prasiddha graMtha racyo. jenamAM e khUba vaMcAtA hovAthI tenAM gUjarAtI, hiMdI, aMgrejI vagere bhASAMtare ane mULanA upara aneka prAcIna AcAryonI TIkAo racAI che. umAsvAti: e pachI vetAMbara, digaMbara ane sthAnakavAsI, savane mAnya vikhyAta AcArya umAsvAti thaI gayA. temanA samayane nirNaya hajI sudhI karI zakAyo nathI. temaNe "tAvArthasUtra" nAmane prakhyAta graMtha tenA uparanA "bhASya" sAthe saMskRtamAM racyo che, jemAM Agama graMthane sAra saMgrahI jaina siddhAMtanI TUMkamAM carcA karI che. tenI lokapriyatAthI aneka jaina AcAryoe tenA upara vividha zailIe aneka TIkAo racelI che. A apUrva graMtha upara keTalAye graMthanAM dohanarUpe " paM. sukhalAlajIe vivecana karyuM che. ane temanA kartA tathA viSayanI tulanA karate eka vistRta upadhAta paNa lakhyo che. e sivAya enAM aMgrejI gUjarAtI, hiMdI vagere aneka bhASAMtare pragaTa thayelAM che, pAdaliptasUri : - pAdaliptasUri jaina samAjamAM adbhuta vidyAnA jANakAra tarIke prasiddha che. temaNe "taraMgavatI kathA" nAmanI suMdara prAkRta kathA racI hatI paNa te atyAre maLI zakatI nathI, paNa tenA sArarUpe eka jenAcAryo e kathAne saMgraha sArarUpe karela te atyAre jANItuM che, ane prakAzita thayo che. pra. aneMTa leyamene tenuM jarmana bhASAMtara karyuM hatuM ane te uparathI gUjarAtImAM narasIbhAi paTele anuvAda karIne pragaTa karyo hate. pAdaliptasUrinA nAma uparathI pAlItANuM nagara vasyuM hatuM. teo saMbhavataH cothI sadImAM thayA lAge che. siddhasena divAkara : - siddhasena divAkara nAmanA prasiddha AcArya saMbhavataH vikramAditya caMdraguptanA samakAlIna hatA. teo mULe brAhmaNa paMDita hatA ane prakhara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 47 : tArkika hevAthI vAdI tarIke temanI gaNanA hatI. temanI evI pratijJA hatI ke "mane harAve tene ziSya thAuM." A pratijJAnI vRddhavAdI nAmanA AcAryane jANa thaI tethI temaNe vAdamAM temane harAvyA. vAta evI banI ke bharUca pAse rastAmAM siddhasena vRddhavAdIne maLyA, ane vAchuM AvAhana ApyuM. ane jaMgalamAM ja e vAda goThavAye. ane hAra-jItane nirNayane AdhAra tyAM AsapAsa pharatA govALiyAo upara rAkhavAmAM Ave. siddhasena te saMskRtamAM dhArAvAhI balya ja gayA paNa pilA govALIyAo kaMI ja samajyA nahi. ane vRddhavAdIe prAkRta bhASAmAM tAlabaddha rAgamAM eka gAthA kahI saMbhaLAvI. govALiyAo samajyA ane AnaMdamAM AvI gayA. temaNe chatane nirNaya vRddhavAdInA pakSamAM Ape, tethI siddhasena temanA ziSya thayA. teo saMskRta bhASAnA khAsa himAyatI hatA. temaNe prAkRta uparAMta saMskRtamAM keTalAka dArzanika graMtha racyAM che temAM "batrIza batrIzIo" mahatvano graMtha che. "sanmatitika " mULa prAkRtamAM che paNa A graMtha jenA darzana prathAmAM mukhya che. temaNe AgamonI prAkRta bhASAne saMrakRtamAM karI nAkhavAno vicAra saMdha AgaLa darzAvyA. A vicAra sAthe temanA guru ane saMgha saMmata na thayA, ane Avo vicAra karavAnA gunhA badala temane saMdha bahAra thavAnI zikSA thaI. temaNe saMdhanI mAphI mAMgI ane saMdhanI AjJA anusAra bAra varSa sudhI saMgha bahAra rahyA. te daramyAna temaNe badhA tIrthonI yAtrA karI. temanI vidattAnA prabhAve temaNe temanA samayanA vikrama rAjane pratibadhI jaina banAvyA hatA. teNe ujjainanA mahAkALI maMdiramAM " kalyANamaMdira " nAmanuM teMtra racyuM hatuM, jenA prabhAvathI tyAM AgaLa pArzvanAthanI pratimA jamInamAMthI ja ApoApa nIkaLI AvI hatI. devardhigaNi kSamAzramaNaH zrI devardhigaNi kSamAzramaNe varSo varSa paDatA lAMbA dukALonA kAraNe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 48 : sAdhuonI smRtimAMthI naSTa thatA jJAnathI cetI jaI bhAvI prajAnA upakAra mATe vIra ni. saM0 980 (vi. sa. 510 ) mAM zrI saMdhanA AgrahathI te kALe rahelA sAdhuone vallabhIpura-vaLAmAM ekaThA karI, temane kaMThastha raheluM badhuM sAhitya ekaThuM karavA mAMDayuM. Ama bhinna bhinna sAdhu pAsethI eka sarakhA anusadhAnarUpe maLI AvatA badhA pArTIne pADebheda sAthe pustakArUDha karavAmAM AvyA, ane te graMtha Aje ApaNane peDhI dara peDhI vArasAmAM maLatA rahyA che. ahIM e paNa jANavA jevuM che ke bauddhoe paNa I. sa. 410 thI 432 vacce eTale ke jainAthI kaika pahelAM sileAnamAM bauddha graMthA pustakArUDha karyAM hatA. kuMdakuMdAcAya : jainanA digaMbara paMthanA sAdhuoe dhRNA graMthA lakhyA che; temAM kuMdakuMdAcAryanuM nAma ghaNuM jANItu che. teo kyAre thayA ene niya thaI zakaye nathI paraMtu temanA graMthAmAM AvatI keTalIka tatkAlIna ghaTanAe uparathI teo pAMcamI-chaThThI zatAbdimAM thayA hoya evA prAmANika vidyAnAnA mata che. gujarAtamAM AvelA vaDanagaramAM dhruvasena rAjAnA putra ekAeka mRtyu pAmyA, tethI rAjAne thayelA zAka zamAvavA mATe zrI dhanezvarasUrie bhadrabAhusvAmIe raceluM ' kalpasUtra ' saMdha samakSa vI. ni. sa. 980 ke 993 nA paryuSaNApa'mAM vAMcyuM. ane teja pramANe atyAre paNa e ' kalpasUtra ' saMdha samakSa dara varSe sAdhue vAMce che. A paryuSaNuparva pahelAM bhAdaravA sudi pAMcame thatuM hatu paNu kAlikAcA nAmanA jabarajasta yugapravarttaka puruSa thayA, temaNe jaina dharmanI prabhAvanA khAtara bhAdaravA sudi 4 nA divase paryuSaNApa ( saMvatsarI ) karyuM. ane Aje paNa e ja praNAlikA satra cAlu che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri navamI zatAbdimAM haribhadrasUri nAmanA eka nAmAMkita prakhara vidvAna thaI gayA. teo citrakUTanA rahevAsI samartha brAhmaNa paMDita hatA, paNa pAchaLathI jena thayA. temane mATe evI kathA che ke pitAnI vidattAno garvathI temaNe evI pratijJA lIdhI hatI ke "jenuM kaheluM na samajuM tene ziSya thAuM." eka vakhata jaina sAdhvI yAkinI mahattarAnA mukhethI nIkaLelI gAthA pite na samajI zakyA. tethI teo te AryA-sAdhvInA ziSya thavA gayA. teNe AcArya jinabhaTa pAse dIkSA levA sUcavyuM, tethI temaNe temanI pAse dIkSA lIdhI. temaNe saMskRta ane prAkRta bhASAmAM aneka graMtha racyA che. kahevAya che ke A graMthanI saMkhyA 1444 jeTalI thAya che. A graMthamAM sAMkhya, ga, nyAya, vaizeSika, advaita, cArvAka, bauddha ane jaina Adi sarva darzane ane tenI carcA karI che. temaNe Agama graMtho upara TIkAo lakhI che. temaNe temanA lakhelA dareka graMthamAM "yAkinIsUnu-dharmaputra" evuM vizeSaNa vAparyuM che, A samaye caityavAsI sAdhuoe jena zuddha AcArane zithila karI nAMkhyo hato. temanI viruddha temaNe pracAra karyo ane pote zuddha AcAra pAmIne eka mahAna pratiSThita vidvAna tarIke paNa khyAti meLavI, tethI temanuM sthAna jaina itihAsamAM mahatvanuM che. ' A pachI gUjarAtamAM I. sa. 1000 thI jene mATe suvarNayuga zarU thaye ema kahI zakAya. te arasAmAM ghaNuM AcAryo ane paMDita thaI gayA. temaja gUjarAtanA cAvaDA, solaMkI, vAghelA rAjAonA ane te pachI AvelA musalamAna sUbAonA maMtrIo temaja adhikArIe moTA bhAge jaina hatA. gUjarAtanuM sAhitya kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryanA lIdhe ja ujajavaLa thayeluM che. teo jainAcAryomAM mahAna jyotidhara thayA che. temaNe saMskRtamAM pratyeka viSaya upara lakhyuM tema te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 : vakhate khelAtI bhASA apabhraMza, jemAMthI AjasudhInI gUjarAtI bhASAnA kramazaH vikAsa thayA; tenuM sarva prathama vyAkaraNu banAvanAra te ja che. gujarAtanI rAjadhAnI pATaNa hAvAthI tyAM aneka paDitA thai gayA che, paNa hemaca MdrAcAryanu sthAna aneAkhu che. temanA vakhatamAM pATaNamAM 21 jJAnabhaMDArI hatA, vastupAle paNa traNa meATA bhaMDArI tyAM ja sthApyA hatA. kumArapAla pachInA rAjA ajayapALa ane pAchaLathI AvelA musalamAnAe dhaNA bhaMDArAnA amUlya graMthAne nAza karyAM hatA, pazu Ave nAza thate joI jenAe agamacetI vAparI e bhaMDArAnA mukhya mukhya keTalAka sArA graMthA jesalamera, amadAvAda ke khaMbhAta elI dIdhA; je atyAre paNa tyAM meAjIda che. temAM teA keTalAka samatha AcAryoMe jAte lakhelI pratinI nakalo che. A rIte dhaNA graMthA chUpAvI devAmAM AvyA. tADapatro upara dhaNA graMthAnA bhUkA thaI javAthI kAthaLA bharI sarasvatI nadImAM padharAvI devAmAM AvyA. ane keTalAye tADapatranA temaja kAgaLa uparanA hastalikhita graMtha cArAne temaja vecAIne yuropa, amerikA tathA hiMdustAnanA anya pustakAlayeAmAM tathA myujhIyamAmAM paheAMcI gayAM che. te ApaNA karatAM A graMthaine sArI upayAga karI rahyA che. amUlya graMthAne AvI rIte nAza thavA chatAM pATaNunA judA judA bhaMDArAnA tADapatra upara temaja kAgaLa upara hAthe lakhAyelA 25000 graMthA che. jemAM tADapatra upara lakhelA graMthAnI saMkhyA Azare 750 nI che. A bhaMDArAmAMnI jajUnAmAM jUnI prati vi. saM. 1157 nI sAlanI - che. A graMthAmAM dhaNI jAnI citrakaLAnA paNa saMgraha che. A graMthA aneka viSayanA ane judI judI bhASAmAM lakhelA che. A amUlya zAstrane suvyavasthita rIte sAcavavA mATe 'hemacaMdrAcA jJAnamaMdira nAmanuM navuM makAna A pustakanA lekhakanA pitAzrInA smaraNArthe baMdhAvavAmAM Avyu che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 11 : pATaNanA A graMthasaMgrahane pravartakazrI kAMtivijayajI ane temanA ziSya munizrI caturavijayajI temaja temanA ziSya munizrI puNyavijayajIe pacIsa varSa sudhI satata mahenata laIne nAza pAmatA bacAvyA che ane vyavasthita karyA che. , pATaNanA A jaina jJAnabhaMDAre hemacaMdrAcAryanA samayathI te atyAra sudhI jagavikhyAta rahyA che. aneka pAzcAtya temaja hiMdI vidvAno A graMthasaMgrahane jovA mATe Ave che. keTalAka vidvAnoe mahatvanA graMthenA phoTA laIne saMpAdita paNa karyA che. pATaNane, are ! samagra gujarAtane jagatamAM AvI prasiddhi apAvanAra zrI hemacaMdrAcAryanuM jIvana jANavAnI IcchA pragaTe ja, AmAM navAI jevuM nathI ja; tethI ahIM temanuM TUMkamAM caritra apAya che. hemacaMdrAcArya hemacaMdrAcAryane janma vi. saM. 1145nI kArtikI pUrNimAnA divase moDha vaNika cAcigane tyAM thayo hato. temanI mAtAnuM nAma pAhiNI hatuM ane temanuM nAma caMgadeva rAkhavAmAM AvyuM hatuM. temanA pitA vaiSNava hatAM jyAre mAtA jainadharma pALatI hatI. jemanA guruzrI devacaMdrasuri hatA. caMgadeva jyAre pAMca varSane thayuM tyAre te temanA gurunA upAzraye temane vAMdavA gayA ane gusnA Asana upara besI gayo. caMgadevanA zubha lakSaNo joI zrIsaMdhanA mukhya AgevAne sAthe guru caMgadevanA ghera gayA ane "caMgadeva jaina zAsanane uddhAra karaze" ema samajAvI caMgadevanI mAtA pAse caMgadevanI mAgaNI karI. caMgadevanA pitA bahAragAma gayelA hovAthI mAtAe caMgadevanuM temaja saMdhanuM kalyANa thaze ema samajI caMgadevane gurune arpaNa karyo. gurue vi. saM. 1154 mAM nava varSanI uMmare temane dIkSA ApI sAdhu banAvyA ane temanuM nAma semacaMdra rAkhyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 5ra : bALamuni zrI semacaMdra thoDA ja varSamAM vidyAnA dareka kSetramAM pAraMgatapaNuM meLavI lIdhuM. emane UMDe vidyAbhyAsa, apUrva tyAgavRtti, prauDha. tapa:prabhAva, ane svAbhAvika ojasvitA vagere prabhAvazALI guNa joI AcArya zrIdevacaMdrasuri ane saMghe maLIne saM. 116ra mAM eTale sattara varSanI uMmare temane AcArya padavI ApI ane temanuM nAma zrI hemacaM. drAcArya rAkhyuM. jayAre teo gujarAtanI rAjadhAnI pATaNamAM AvyA tyAre gujarAtanA vidyApriya rAjavI siddharAja jayasiMhanuM rAjaya hatuM ane te AcAryazrInI vidvattAthI AkarSAI temanA prasaMgamAM AvyuM. gujarezvaranI paMDitanI rAjasabhA jene pramukha jaina zrAvaka paMDita zrIpAla hatuM, temAM hemacaMdranuM sthAna AgaLa paDatuM hatuM. gUjarazvaranI rAjasabhAmAM vikrama saM. 1181 mAM digaMbarAcArya zrI kumudacaMdra ane tAMbarAcArya zrI devasUri vacce vAda thayo hato jemAM zrI hemacaMdrAcArya paNa AvyA hatA. hemacaMdrAcAryanI khyAtinuM sauthI moTuM kAraNa e che ke temaNe siddharAjanI vinatithI siddhahema vyAkaraNa banAvyuM. A vyAkaraNa vizenI hakIkata agAu AvI gaI che. hemacaMdrAcAryanA upadezanI asara te pachInA rAjA kumArapALa upara ghaNI vadhAre paDI tethI kumArapALa jaina thaye. kumArapALe hemacaMdrAcAryanA upadezathI jainadharmanI unnatinAM ghaNAM kAryo karyA jenI hakIkata agAu AvI gaI che. hemacaMdrAcAryanI vidvattA temaNe racelA graMthe uparathI joI zakAya che, kahevAya che ke temaNe sADA traNa kareDa sleTapramANa athe rahyA che. atyAre maLatA graMthanuM blekapramANa teTaluM thatuM nathI. tethI kadAca bIjA graMthanI mAphaka e paNa lupta thayelA haze, jo ke atyAre maLI AvatA graMthanuM zlekapramANa ochuM nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : pa3 : temanA prasiddha "siddhahema vyAkaraNa" nA pAMce agenA maLIne doDha lAkha zleke atyAre maLe che. temaNe "triSaSTi zalAkA mahApuruSa caritra" nI "pariziSTa parva" uparanAM daza parvomAM racanA karI che. te 32000 zleka pramANane che. kumArapALanA svAdhyAya mATe "yegazAstra' nAmane graMtha racyo te 12570 zlekAtmaka che. A sivAya temaNe dayAzraya, kAvyAnuzAsana, abhidhAna-ciMtAmaNi, anekAIkoza, nighaMTu koza, chaMdenuzAsana, haimaliMgAnuzAsana, pramANamImAMsA, anyaga- vyavaccheda kAtrizikA, vItarAgataitra vagere pratyeka viSayanA graMthe lakhI temaNe vidyAnI vividha vAnagIone thALa gUjaradevI AgaLa dharyo che. temanA upadezathI siddharAja ane kumArapALe jaina maMdira baMdhAvyA ane udayana mahAmAtyanA cha puna vAmbhaTTe zatruMjayanA maMdirane jIrNoddhAra karyo hate. teo 84 varSanI uMmare kALadharma pAmyA. atyAre jainetara vidvAne paNuM kabUla kare che ke gujarAtanA itihAsamAM hemacaMdra jevo vidvAna bIje kaI thayuM nathI. gujarAtanA ItihAsamAM rasa letA Adhunika vidvAnamAM temanI kapriyatA eTalI badhI che ke jene lIdhe jaina ane jenetarabaMnee temanAM jIvanacaritra lakhyAM che, ane temanA graMthanI carcA karI che. gUjarAtanA samartha lekhakemAM gaNAtA zrI kanaiyAlAla munazIe pitAnA graMthamAM jyAM prasaMga Ave tyAM zrI hemacaMdrAcAryanI mahattAnI AdarapUrvaka noMdha karI che. ane temanA ja prayatnathI gujarAta sAhitya pariSada dvArA hemacaMdrAcArya jJAnamaMdiranI uddaghATana kriyA samaye haimasAraravata satranI ejanA karAvI gUjarAtIo paranuM hemacaMdranuM RNa kabUlatAM jaNAveluM ke dareke te adA karavA pitAne phALo Apavo joIe. gUjarAtamAM ahiMsAnuM jera ane AkhA hiMdamAM ahiMsAnuM vAtAvaraNa hemacaMdrAcAryane AbhArI che. hemacaMdrAcAryanA samaye eTalA badhA vidvAna AcAryo thaI gayA ke, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ? 54 : enuM vigatavAra varNana ApavuM ahIM azakaya che. lagabhaga 300 varSa sudhInA A arasAmAM jainAcAryoe ghaNuM graMtha racI bIjA prAMtane paNa mAna upajAve tevuM gujarAtanuM sAhitya bhaMDoLa vadhAryuM che. hemacaMdrAcAryanA samayamAM aneka tADapatra graMtha lakhANa hatAM. emAM saM. 1201 thI 1272 sudhI lakhAyelI keTalIye pratio pATaNa ane jesalameramAM atyAre paNa mojuda che. A samayanuM jaina sAhitya agAu jaNAvelA hiMdanA mukhya mukhya nagaramAM jenabhaMDAramAM che. jemAM ATha-navaso varSanA jUnA haratalikhita tADapatrIya ane kAgaLa upara lakhAyelA graMtha che. jaina dharmanA virodhIo, musalamAne ane laDAIonA kAraNe ghaNu graMthane nAza thaI gayA. keTalAye graMthe paradezIo paisA ApI laI gayA ane tene abhyAsa karI yogya rIte prasiddha karavAnuM mAna meLavyuM. hIravijyasUri - hamayuga pachI mahAprabhAvaka tarIke ghaNI ja jANItI vyakti zrIhIravijayasUri che. teoe saM. 1596 mAM dIkSA lIdhI hatI. temanI dvirAnI khyAti sAMbhaLI akabara bAdazAhe temane gujarAta (khaMbhAta) thI phatehapura sIkrI bolAvyA hatA. hIravijayasUrinI asara akabara upara khUba paDI jethI bAdazAhe khAsa khAsa ghaNuM divasomAM hiMsA baMdha karI hatI. eTaluM ja nahi jayAre paNa mApha karyo ane zatruMjaya parvata jene samarpaNa karyAne dastAveja karI Ape. akabara bAdazAhe temane jagadganuM biruda ApyuM hatuM. temanA ziSyomAM ghaNuM meTA vidvAna sAdhuo hatA. jemaNe aneka graMthanI racanA karI che. temanA samayamAM aneka prakAranI avyavasthA ane vAdo UbhA thayA hatA. e badhAnuM samAdhAna ane vyavasthA karavAmAM ja emane mATe samaya gaya. vadhu vigata jANavA mATe zrI vidyAvijayajIkRta "sUrIzvara ane samrATa' nAmanuM pustaka jevuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 55 samayasuMdara A ja samayamAM samayasuMdaragaNi nAmanA kharataragacchanA eka sAdhu hatA. temanI aneka gujarAtI ane saMskRta kRtio racelI maLI Ave che. temaNe eka zlekanA " ne tautha' eTalA ja mAtra cothA pAdanA ATha lAkha artho karI aSTalakSI" nAmano graMtha racyo ane te akabara bAdazAhanI samakSa e graMtha saMbhaLAvyo tethI rAjA Azcaryamugdha banyo. jo ke teramA zatakanA uttarArdhamAM lakhAyelA gUjarAtI sAhityanA namUnA hAtha lAgyA che te te uttarottara vRddhi pAmatA gayA che. A yugamAM eTale 16 mA 17mA zatakamAM gUjarAtI sAhitya puSkaLa pramANamAM lakhAyuM che. gujarAtanA sAhityamAM jaina sAdhuone phALe jainetara karatAM anekagaNuM vadhAre che, temaja te vadhAre uttama prakAranuM paNa che. e graMthamAM je maLI AvyA te graMthanI noMdha letAM sva. sAkSarakI mehanalAla dalIcaMda desAIe moTA kadanA traNa bhAganA cAra volyuma pragaTa karyA che. jo ke hajI keTaluM sAhitya bhaMDAramA daTAyeluM paDayuM che, chatAM jenI noMdha levAi che te paNa kaIrIte pramANamAM ke guNavattAmAM ochuM nathI. ane ethI e vallamonA saMgrAhakanI mahenatane khyAla AvavA sAthe gUjarAtI sAhityanI vipulatAne paNa khyAla AvyA vinA heto nathI. A samayathI jenenuM pUjA sAhitya bahAra pADavA mAMDyuM ane te eTaluM badhuM lokapriya thayuM ke atyAre paNa e pUjAonI racanAnI paraparA cAlu ja che. A pUjAe hiMdanA dareka rAga-rAgaNInA cha de, dehA, copAI vageremAM banAvela che. pUjAo sAthe stavamAM 5Na rAga-rAgane chUTathI upayoga karAyo che. pUjAo racanArAomAM kavivara samayasuMdarajI, sakalacaMdrajI, devacaMdrajI, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H para H yazAvijayajI, vIravijayajI, padmavijayajI, AtmArAmajI ane vijayavahallabhasUrijI vagerenI racelI pUjA atyAre bahu lokapriya che. na dhanajI ane yazavijayajI; A pachI Ana dhanajI ane yazovijayajI nAmanA e vidyAna sAdhu thayA. AnaMdadhanajI te| adhyAtmI hatA ane mATe bhAge jaMgalamAM rahetA. temaNe aneka pade ane stavane racyAM che, jemAM mArmikadaSTi ane anubhavayeAgatA citAra ApyA che; jyAre yazavijayajIe nyAyanA graMthA temanA samayanI nananyAyanI chaTAthI rahasyabhUta lakhyAM che. ema kahI zakAya ke nyAyanA Adi puraskartA siddhasena pachI haribhadre tene madhya kALamAM' vikasAvye ane kaIka AgaLa pAchaLa digambara vidyAtAe paNa e vikAsamAM mahatvatA phALA ApyA. pazu yazAvijayajIe te potAnA graMtha racI nyAya sAhityane SoDaza kaLAe khIlavyuM che. paNa e pachInA jaina sAdhuomAM AjasudhI e vidyAyuga esarI gayela ja jovAya che. A yugamAM e vidyAnA samatha jyotirdhara jaina 5. sukhalAlajIne gaNIe tA jarAye vadhu paDatu nathI. vinayavijaya: vinayavijaya upAdhyAya eka pratibhAzALI vidyAna thayA. te yazevijayajInA sahAdhyAyI hatA ane kAzImAM temanI sAthe ja vidyAbhyAsa nimitte gayelA. temaNe yazovijayajInI mAphaka vidbhAgya nahi paNu lAkabhAgya sAhitya racavAmAM potAnA phALA ApyA che. temaNe 'kalpasUtra' upara 6500 'zleAkapramANu dR kapasumeAdhikA ' nAmanI TIkA racI je prativaSa sAdhue payu SaNAmAM vAMce che. temaja cAre anuyeAganA viSayAMnA bhaMDArasamA lokaprakAza graMtha racyA. e sivAya zrIpAla rAsa gUjarAtImAM racyA je Aje nainemAM khUba pracalita che. : AtmArAmajI (vijayAnaMdasUri ): chellA jaina sAdhuomAM mahAn prasiddha jainAcAya AtmArAmajI thayA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 57 : temaNe bIjAnA matakhaMDananA aneka pustake lakhyAM. AtmArAmajIne janma brahmakSatriya jAtimAM saM. 1997 mAM paMjAbanA phirojapura jIllAmAM thayo hite. pahelAM teo jenenA sthAnaka paMthanA samAgamamAM AvyA ane temaNe te paMthamAM dIkSA lIdhI. te matavALA mUrti pUjAmAM mAnatA nathI, AtmArAmajIne adhyayana pachI mUrtipUjA jarUrI lAgI ane temaNe zvetAMbara mUrtipUjaka paMthamAM dIkSA lIdhI. temanA graMthamAM "ajJAnatimirabhAskara, samyakatvazadvArajainamata vRkSa, jaina tatvadarza vagere jANItA che. saM. 1950 nI cIkAgonI vizvadharma pariSaddamAM temane jainadharmanA pratinidhirUpe javAnuM nimaMtraNa maLeluM paNa sAdhu-AcArathI viruddha kaMI paNa na karavAnI dRSTithI teoe pitAnA badale berIsTara vIracaMda rAghavajI gAMdhIne taiyAra karI tyAM mokalyA hatA. temaNe saM. 1953 jeTha suda 8 me kALa karyo. keTalAka pAzcAtya vidvAnoe paNa jaina sAhityanI sevA karI che. temaNe keTalAMye jaina pustake meLavI abhyAsa karyo ane temAMnA keTalAkanAM aMgrejI temaja jarmana bhASAmAM bhASAMtare karyo ane e graMtha upara maulika tulanAtmaka abhyAsapUrvaka nibaMdha paNa lakhyA. temAM sauthI vadhAre jaina dharmanA abhyAsI tarIke harmana yAkebIe nAmanA meLavI che. teo jarmanInA bona vidyApIThamAM saMskRtanA prophesara hatA. temaNe anya pAzcAtya vidvAnoe karelI jenadharma vizenI bhUle sudhArI che. temaNe kalpasUtra, paumacaritra, samarAIca kahA vagere graMthe para vivecane karyA che. jemAM temanI UMDI gaSaNuM najare paDe che. temanA khAsa ziSya che. glejonape "jainIjhama" nAme jarmana bhASAmAM graMtha lakhyo che jenuM gujarAtI bhASAMtara paNa jainadharma prasAraka sabhA taraphathI pragaTa thayuM che. e sivAya temaNe jenenA "karmavAda" upara abhyAsapUrNa nibaMdha lakhe che. tene aMgrejI anuvAda pragaTa thaI cUkI che. A baMne vidvAne hiMdamAM AvyA hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 18 : anya pAzcAtya vidvAne ke jemaNe jainadharmane abhyAsa karyo che. teomAM zArpenTIyara, haTala, vInTaranIjha, leyamena, hela, vorana, zuchIMga, glesana5, brAuna, misa jensana, misa sTIvansana, e sTAIna vagere che. A vidvAnoe jene sAhitya mATe karelI carcAthI videzamAM paNa jainadharmane abhyAsa dinapratidina vadhatuM jAya che, eTaluM ja nahi hiMdanA dharmo ane sAhitya mATe abhyAsa karatA pratyeka vidyArthIne jaina dharmanuM jJAna jarUrI thaI paDe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAra dhama (6) tIrthaMkarA tIyanI sthApanA kare che. tItuM khIjuM nAma 'sadha' paNu. che. te sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAnA banelA heAya che. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAne pALavAnA dharmonI maryAdA judI judI hoya che. sAdhu sAdhvIne pALavAnA dhama ke jene mATe dIkSA levI paDe che te ' sAdhudhama 'kahevAya che. ane zrAvaka-zrAvikAne pALavAne dharma te zrAvaka athavA gRhasthanama` ' kahevAya che. ' : sAdhudha : adhI jAtanA baMdhanAthI mukta thavA mATe zrAvakadhama karatAM sAdhudhama najIkanA mA` che. paNa te ja kAraNathI te ati kaThaNu paNa che. je manuSyane A duniyA upara vairAgya upajgyA hoya, je dhama'nA siddhAMtA samajela hAya ane sAdhudhama pALavAnI bhAvanA ane zakti dharAvatA hoya te ja dIkSAne cAgya gaNAya che. dIkSA eTale sarvavirati arthAta sAdhue tamAma prakAranA sAMsArika saMbaMdhone-kuTuMba parivArane sathA tyAga karavA paDe che. temanA mATenuM ciMtana paNa tyAjya heAya che. ane kaMcana--kAminone sathA tyAga karI dhara cheADIne te anagAra bane che. krAipaNa sa MjogAmAM ke tene kAi paNa rIte vyavahAra karavAnI temane manAI haiAya che. A kAraNathI tee lAkaDAnA pAtrA, mATInA ghaDA ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tuMbaDInAM pAtrone upayoga kare che. TUMkamAM temaNe sarva prakAranA vikAsane tyAga karavAne heya che. ahiMsA, asatya na bolavuM, corI na karavI, brahmacarya pALavuM ane parigraha na rAkhaH A pAMca mahAvratane pALanAra sAdhu thaI zake che. nityakarma tarIke sAdhuone savAra ane sAMja be vakhata pratikramaNa karavAnAM hoya che, jemAM ajANe thayelA nuM prAyazcitta karavAnuM, kSamA mAgavAnI tathA bhagavAnanI stuti karavAnI hoya che. temane snAna karavAnI manAI hoya che tethI teo bhagavAnanI bhAvapUjA kare che ane te mATe maMdiramAM jaI bhagavAnanI mUrtinA darzana ane cityavaMdana kare che. nityakarmathI phAjala paDatA vakhatamAM zAstrane abhyAsa kare che. ane -bIjAne karAve che. vaLI teo graMtha lakhe che. tenuM saMzodhana kare che. ane dhArmika carcA paNa kare che. vidvAna sAdhu upAzrayamAM ekaThA thayelA zrAvaka, zrAvikA, ane sAdhu sAdhvIne dara savAre vyAkhyAna dvArA dharmane dha Ape che. temane acita pANI eTale khAsa karIne garama kareluM pANI pIvAnuM pharamAna che, je teo gRhasthane gherathI laI Ave che. agnine sparza karavAne ke agnithI rasoI karavAne adhikAra nathI. bhikSAvRttie jIvana calAvavAnuM temane pharamAvavAmAM AvyuM che eka gherathI pUrepUrI bhikSA-AhAra nahi letA, bhikSA ApanAra zrAvakene sakAca na thAya te pramANe judA judA gharothI teo le che. sAdhuone nimitte karAyelI rasoI levAnI sAdhuone AjJA nathI. koIpaNa jAtanuM vAhana vAparavAnI sAdhuone chUTa nathI. temaNe eka jagyAethI bIjI jagyAe pagapALA ja javAnuM hoya che. page jaDa vagere paheravAnI paNa manAI che. . comAsAnA cAra mAsa sivAya eka jagyAe nahi rahetAM jude jude Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthaLe eka gAmathI bIje gAma pharatA pharavAnuM hoya che. jyAM dareka sthaLe teo dharmane pracAra karI zake che. comAsAnA cAra mahinA eTale aSADha sudI (gUjarAtI ) 14 thI kArtikI pUrNimA sudhI eka ja sthaLe temaNe rahevuM joIe kAraNa ke kAcuM pANI ane lIlotarIne sparza karavAnI manAI che. koI paNa prakAre hiMsA na thAya te mATe temaNe bahu ja sAvaceta rahevuM paDe che. ane ajANatA thayelI sukSma hiMsAnuM paNa teone prAyazcitta karavuM paDe che. besatAM, UThatAM, hAlatAM, cAlatAM jIvajaMtunI hiMsA na thAya tenI saMbhALa rAkhe che, bolavAmAM paNa jIvahiMsA thatI hovAthI muhapati' nAmane eka kapaDAne TukaDe belatI vakhate mukha AgaLa rAkhe che. * aparigrahI tarIke sAdhuo be ane sAdhvIo traNa kapaDAM pahere che. ane AvAM kapaDAMnI eka-be joDI potAnI pAse rAkhe che. te sivAya oDhavA-pAtharavA eka-be unanI kAMbaLa rAkhe che. temane gAdalAM upara suI javAnI manAI heya che. koIne mAravA mATe nahi paNuM janAvarathI saMrakSaNa karavA mATe eka daMlAkaDI potAnI pAse rAkhe che. hajAmata karAvavAnI temane manAI che, tethI teo potAnA vALa moTA thAya tyAre pitAnA hAthe ja kheMcI kADhe che. sAmAnya rIte teo varSamAM be vakhata "leca' kare che, A sivAya yathAzakti dharmadhyAna ane tapazcaryA eTale upavAsa vagere kare che. TUMkamAM sAMsArika sarva prapaMcethI nimukta ane sadA adhyAtmaparAyaNa rahevAne sAdhuone dharma che. ATha varSathI nAnA bALako, vRddho, bhikSA meLavavA mATe azakta ragIo, cera, AMdhaLA, dhanathI kharIdAyelA, tIrthakaronAM nAme paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 62 H yAda na karI zake tevA niyuddhi, RNI devAdArA, vastra ane AhAra mATe je khIjA upara AdhAra rAkhatA hoya te ane jene dIkSA levA mATe tenA mA--khApanI, vAlInI ke vilanI saMmati na DAya evA lagabhaga 18 prakAranA puruSone zASamAM dIkSA mATe ayeAgya kahyA che. garbhavatI temaja dhAvaNAM bALakanI mAtAthI paNa dIkSA laI zakAya nahi. A badhA sAdhunA AcAra pALavAnI vigata zAstrAmAM bahu ja vistArathI ApI che. hAlatAM cAlatAM temaja anivAya ke kAi kAraNathI thayelA deASAnuM prAyazcitta dareka sAdhune karavuM paDe che. kriyAmAM thayelA doSonI jANu thatAM tenI noMdha rAkhI sAdhu potAnA vaDila pAse prAyazcita mAge che ane temanA kaLA pramANe upavAsAdi je prAyazcitta Ape te kare che. sAdhujIvana eTale khane teTalu sasArathI alipta rahI mekSa sAdhavA ane tenA upadeza anyane ApavA te che. A pramANe sAdhujIvana pALanArA atyAre paNa ghaNA che. zrAvakadhama: gRhasthadhamanuM khIjuM nAma zAstrAmAM ' zrAvakadhama` ' batAveluM che. zrAvakadhamanA uddeza jJAna, darzana ane cAritra eTale tapadrArA mekSa meLavavAnA che. puNyanA kAryo karavAM ane pApa karatAM khacavuM te sunna manuSyanuM kartavya gaNAya che, ane e dRSTie kema vartavu e. zAstromAM batAveluM che. jainAnuM mAnavu che ke manuSya bhava maLavA dhaNA duCbha che. aneka ceAnimAM bhavabhramaNu karatAM mahApuNyAye manuSya janma maLe che. manuSyapazu deva karatAM paNa uttama che, zubha karmodayathI ja devagati te maLe che paNu deve svargamAM meAjazeAkhamAM paDI javAthI navAM puNyanAM karmo bAMdhI zakatAM nathI. manuSyabhavamAM AtmA sugurunA yeAga maLye jJAna meLavIne zuddha dharma pALI kama khapAvI zake che ane meAkSanA rastA sAdhI zake che. AvA uttama manuSyabhava maLelA che. tene veDDI na nAMkhatAM AtmAnu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 23 : kalyANa krama sAdhavuM te dareka manuSyanuM karttavya heAvu joIe. sAdhu dhama te ati uttama che ja paNa zrAvakadhama mAraphate paNa zAstranI AjJA pramANe vavAthI AtmAnuM kalyANu sAdhI zakAya che. paramAtmAnuM pUjana, gurumahArAjanI sevA, zAstravAMcana, saMyama tapa ane dAnaH e gRhasthanAM cha kamAM zAstramAM batAvelAM che. Avakadhama nA nityakarma: dareka jaine prAtaHkALe navakAra gaNIne UThavuM joie. navakArathI arihaMta, siddha, AcAya, upAdhyAya ane sAdhune namaskAra karAya che. navakAra sa` maMtrAmAM mahAmatra gaNAya che. te pachI zuddha thaI cAkakhAM kapaDAM paherI savAranuM pratikramaNa. karavuM. pratikramaNumAM rAtre jANye ajANye thayelAM pApanuM prAyazcita karavAnuM hoya che. mana, vacana ane kAyAthI thayelA deSA mATe pazcAttApa karavAnA hoya che. pratikramaNamAM ochAmAM enDru e ghaDI eTale 48 miniTa sudhI besavuM joie. te batAvelI vidhipUrvaka karavAnuM hoya che. rAtrinA doSo mATe rAi-rAtri pratikramaNu savAre ane divasanA lAgelA deASA mATe devisa pratikramaNa sAMje karavAnuM DAya che. pratikramaNa pachI snAna karI, zuddha vastra paherI bhagavAnanI pUjA ane caityavaMdana vidhipUrvaka karavu joie ane te pachI sAdhunA yAga hoya tA upAzraye jaI dharma zravaNu karavuM joie. temaja sAdhu-sAdhvInI bhakti eTale temane AhAra-pANI vaheArAvavAM temaja vastra-pAtrAdi sAdhu jIvanate upayAgI sAdhanA peAtAnI zakti mujaba ApavAM joie. sAdhu jIvana ati uttama che. paNa te pALI na zakAya teA gRhastha dharmAMmAM bhUtAvela e ghaDInuM cAritra sAmAyika dvArA pALavu joie. sAmAyika eTale 48 miniTa eka Asane besIne svAdhyAya karavA. e samayamAM tamAma sAMsArika pApa vyApAranA yAga karavAnA hoya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvaka "pauSadha' dvArA ochAmAM ocho rAta divasane ke mAtra divasane ke mAtra rAtrine sAdhu dharma pALI zake che. te mATe sAdhune vega hoya to tyAM upAzraye jaIne je samaya mATe sAdhudharma le heya te samaya pUrata zrAvake vidhipUrvaka pauSadha laI zake che. pauSadha ane sAmAyika dvArA zrAvaka sAdhudharmane abhyAsa keLavI, zake che. ane chevaTe yoga maLe cAritra laImekSanI sAdhanA karI zake che; kAraNa ke cAritrahAra karma khapAvavAnI vadhu anukULatA maLe che. samamAM sukSma ahiMsA pALI zakAya e mATe jaina zAstromAM aneka prakAranI kriyAvidhi karatAM kALajI rAkhavA tarapha bhAra mUke che. keTalAka niyameno jIvahiMsAmAMthI bacavA sAthe ja manuSyanI taMdurastI jaLavAya tene paNa meLa sAdhyuM che. jema ukALeluM pANI pIvuM, rAtribhojana na karavuM eTale sUryodaya pahelAM ke sUryAsta pachI na khAvuM, kaMdamULa, madha, mAkhaNu, mahuDAM vagere abhakSya padArtho na khAvA, bAhya ane AMtara tapanA prakAre batAvatAM khAsa karIne moTI tithiomAM be caudasa, be AThama, ane suda pAMcama ema pAMca tithie, kaI agiyAra tithie kaMIka vrata, paccakakhANa karavAnuM vidhAna karyuM che. vratamAM mukhyatve be TaMka khAvu, eka TaMka khAvuM, AyaMbila eTale nIrasa bhojana ( ghI, dahIM, dUdha, tela, goLa vagere cIjo vinAnuM) karavAnuM athavA upavAsa eTale saLaMga 36 kalAka sudhI divase ja mAtra garama pANI sivAya kaMI ja khorAka na le-vagere karavAnuM jaNAvela che. keTalAka te upavAsamAM pANI paNa letA nathI tene "calavihAra" upavAsa kahe che. jainazAstromAM dAnamahimA khUba varNavyo che ane te mATe aneka rastAo paNa batAvelA che; chatAM supAtra dAnamAM sAta kSetramAM devAnuM dAna mahatvanuM gaNAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 15 : pazu, pakSI ane jIvajaMtu pratye dhyA rAkhavI e manuSya mAtrane dharma che, chatAM jainee dayAvRtti upara khUba lakSa ApyuM che. ane enA pariNAme azakta, mAMdAM, lUlAM, pAMgaLAM, temaja vRddha janAvI tathA pakSIone pALavA--poSavA temaja temanI mAvajata karavA mATe jainee pAMjarApALa nAmanI saMsthAo gAme gAma khAlI che. A sasthAAne nibhAvavA mATe vArSika lAkhA rUpIyAnA kharaca thAya che. jaina nAmadhArI game tevA mANusamAM uparanA guNA echA-vattA pramANamAM avazya haiAvA joIe, paNa gRhasthatrata mATe bAra teA levAnuM jaina zAstramAM jaNAveluM che, te khAra tratenI hakIkata A pustakanA uttarASamAM ApavAmAM AvI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenA ane mUrtipUjA ( 7 ) jaineAnI mAnyatA pramANe mekSa AtmazuddhithI maLe che ane AtmazuddhinAM prathama pagathiyA tarIke jinezvara-tI karanI pUjA ane jinavANInuM zravaNu e e mukhya rastA zAstromAM batAvyA che. jinavANInuM zravaNu karavA-karAvavA mATe sAhitya racAyuM ane jinapUjA mATe pratimAe- mUrti banAvavAmAM AvI che. jo ke mUrtio ane diza puNyakAmanAthI anAvAyAM paNa mUrtipUjAne lIdhe jainAe sthApatya kaLAne vikAsa karyAM. hiMdanI sthApatyakaLAnI samRddhine ujjvaLa anAvavA jainAe aDhaLaka dhana kharacyu' che ane Azcaryajanaka unnati sAdhI che. madirA sivAya mUrti padharAvavA mATe pahADA kAtarI temAM guphAo paNa banAvelI che. ane hiMdamAM keTaleka sthaLe atyAre bauddonI mA jeneAnI guphAo paNa sAtheAsAya hAya che. jainAe banAvelI guphAomAM kaTaka pAse AvelI khAravelanI hAthI guphA, mathurAnI najIka AvelI guphAo ane giranAranI gufA, te sivAya haidrAbAda, auragAbAda najIkanI ilUrAnI guphAo, nAsika temaja khIjApura. jallAmAM AvelI bAdAmInI ahu prAcIna guphAo Aje paNa khaDera svarUpe jovA maLe che. jainAmAM mUrtipUjA bahu prAcIna samayathI che: aitihAsika dRSTie I. sa. pU. 155 varSamAM, atyAre erisA tarIke oLakhAtA kaliMga dezamAM khAravela nAme rAjA thai gayA e agAu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 67 : kahevAI gayuM che. tenA samaya pahelAMthI mUrtio banatI hatI tevA ullekhA kaTaka pAse hAthI guphAmAMthI maLelA zilAlekhAmAM Ave che. vaLI e ja arasAmAM mathurAmAM jaina madira hatuM evI vigata zilAlekhAthI jANavA maLe che. atyAre jUnAmAM jUnI pratimA saMprati rAjAnA samayanI eTale e hajAra varSanI maLI Ave che. pUjA ceAvoza tIrthaMkarAnI karavAmAM Ave che. A tIthaMkarAnI mUrti A sAmAnyataH khuddhanI mUtinI mAphaka palAMThI vALelA AkAranI zAMta ane dhyAnamagna avasthAmAM heAya che. temane jotAM nirvikAra eTale niha bhAva darzAvatI te ApaNune lAge che. keTalIka pratimAe kAusagga dhyAne ubhelI paNa banAvavAmAM Ave che. pratimAe sAmAnya rIte sArA Arasa pahANunI ke sapheda raMgIna ArasanI banAvelI hAya che. keTalIka pratimA sAnA, cAMdI, pittala athavA pAMca dhAtuonI mizrita paca dhAtunI hAya che. ane keTalIka jhaverAtanA patthareza jevA ke pannA ane sphaTikanI paNu banAvavAmAM Ave che. sauthI meATI pratimA zramaNu elgolAmAM 400 kITa UMcA khaDaka para 56aa phITa UMcI zilAmAMthI kAtarI kADhelI che. A mUrti digambarIya gemmaTezvaranI mUrti kahevAya che. ane nAnAmAM nAnI mUrti eka e IMcanI paNa banelI hoya che. kArakalamAM i. sa. 1432 mAM vIra pAMDyarAjAe 41 phITa U~cI tathA I. sa. 1604 mAM cAmuMDarAye venuramAM ( dakSiNa kAnaDA ) 37 rITa U~cI pratimAe banAvelI che. jyAM jyAM jaitAnI vastI hoya che tyAM te prabhupUjA nimitte madirA eTale devAlayeA khanAve che, ane temAM mUtti padharAvI pUjA-- arco kare che. tIrthaMkarA jyAM janma, dIkSA, kevaLajJAna * nirvANa pAmyA hAya te sthAnAne jenA tIthasthAna tarIke oLakhe che. vaLI jyAM ghaNAM maMdi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ heya athavA maMdira ke mUrti mATe banI gaelA AzcaryakAraka ghaTanAvALA sthaLe paNa tIrtha banI jAya che. janA tIrthonI saMkhyA ghaNI che, ane ghaNuMkharAM prakhyAta maMdira te parvata upara ja che. moTe bhAge tIrthakare ane sarva giriguphAmAM dhyAna karavA rahetA ane tyAM nirvANa pAmatA tethI temanA smAraka rUpe tyAM bhakto maMdira baMdhAvatA. keTalAka asalanA samayamAM moTAM zahero ke je atyAre nAza pAmelAM che ke khaMDiera hAlatamAM maLe che tyAM paNa Aje maMdira majada che. bhAvathI karelI tIrthayAtrA ane prabhubhakti karmane kSaya kare che evI jenonI mAnyatA che. agAunA jamAnAmAM jyAre cAlu jamAnA mAphaka vAhanenI sagavaDa nahatI tyAre ekalAthI dUra dUranA tIrthonI yAtrA muzkela banatI temaja sAdhAraNa manuSyane te e kharcALa hevAthI A sagavaDa pUrI pADavA dhanADhyo tIrthayAtrA nimitte saMdha kADhatA. saMdha kADhanAra saMghavI yAtrA mATe sAthe AvanArAone khAvA-pIvA ke AvavA-javAne prabaMdha kare che ane saMdhamAM AvanAra manuSyonI sArasaMbhALa le che. saMdha kADha e eka meTAmAM moTuM puNyanuM kArya gaNAya che. A jAtanA saMghe khAsa karIne zatruMjaya, giranAra, sametazikhara, kesariyAjI vagere maTA gaNatA tIrthonI yAtrA nimitte kADhavAmAM AvatA. ocho kharca karavAnI bhAvanA rAkhanAra saMdhavI najIkanA tIrthonA saMdha kADhatA. atyAre vAhanonI sagavaDa sulabha hevAthI relagADI mAraphata ke purANI rUDhi mujaba charI pALatAM-cAlatAM paNa keTalAka saMghe tIrthayAtrA mATe nIkaLe che. tIrtho tathA maMdiranI vyavasthA ane saMbhALa dareka gAmane saMdha kare che, athavA te zaheranA je lattAmAM maMdira AvyuM hoya te lattAvALA kare che. eTale tenI saMbhALa vagerenA tamAma hakka saMdhane ja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 69 : rahe che. jenAnAM keTalAMka meATAM tIrthonI saMbhALa jhainAnI pratinidhitva dharAvatI eka saMsthA je ANujI kalyANujInA nAme cAle che te rAkhe che. nAnA tIrthAnI saMbhALa AjubAjunA zaheranA sadhA rAkhe che. madirAmAM svacchatA rAkhavA ane zAMta vAtAvaraNa UbhuM karavAnI jaineAe dhaNI saMbhALa rAkhI che. krAi paNa rIte maMdira ke mUttine asvaccha karavI tene AzAtanA karI kahevAya che ane AzAtanA karavI e pApa gaNAya che. A kAraNathI jainenAM maMdira hiMduenAM anya madirA karatAM ghaNAM ja svaccha hAya che. mUrtine dararoja savAre dUdhane pakhALa karI ceAkakhA pANIthI navarAvavAmAM Ave che, ane traNa kapaDAMthI ( jene aMgalUchyAM kahevAmAM Ave che) lUchI nAkhI caMdana, kharAsa ane kesarathI pUjA karavAmAM Ave che. pUjA karI bhagavAnanI mUtti" upara jAtajAtanAM suvAsita phUle caDAvavAmAM Ave che, A sivAya svacchatA mATe agara vagerenA dhUpa karavAmAM Ave che, ane ghInA dIvA karavAmAM Ave che. A rIte ma MdiranuM vAtAvaraNu svaccha ane sugaMdhImaya khanI rahe che. sugadhImaya vAtAvaraNu bhagavAnanI bhakti karatAM AtmAne anerI zAMti Ape che, ane tallIna banAvI de che. gaMdAM kapaDAM paheranAra athavA asvaccha zarIravALAne maMdiramAM javAnI manAI hoya che, pUjA karanAra zrAvaka pAte snAna karyAM pachI ja pUjA karI zake che. uparanI rItathI karelI pUjA - dravya pUjA ' kahevAya che, dravya pUjA karyAM pachI bhAva pUjA' karavAmAM Ave che, bhAva pUjAmAM caityavaMdana, stavana ke dhyAna karavAmAM Ave che, temaja snAtra-pUjA vagere bhaNuAvAya che. caityavaMdana, stavana temaja bhaNAvAtI pUjAmAM bhinna bhinna prakAranI rAga-rAgaNIo hovAthI saMgItanI ekatAnatAne AhalAda paNa anubhavAya che. sAmAnya rIte kAi rAjA-mahArAjA jevA meATA mANasa pAse jatAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 70 ? khAlI hAthe javuM apamAnasUcaka gaNAtuM; tethI kaMi ne kaMI bheTayuM sAthe laI javAmAM AvatuM; e asalathI rivAja cAle Ave che, tyAre bhagavAna pAse jatAM te khAlI hAthe na ja javuM joIe e daSTie zrAvake nANuM, badAma ke chevaTe cekhA paNa sAthe laI jaI bhaMDAra upara mUke che, vaLI sArA-narasA avasare paNa nANAMnI bheTa maMdiramAM dhare che, A bheTa mAtra ApanAranI tyAga dRSTie ja mUkAya che, maMdiramAM thatI upaja devadravya kahevAya che, jene upayoga jainene potAnA mATe karI zakAtuM nathI. devadravyane upayoga kaI paNa rIte aMgata kAma mATe na thAya tenI bahu ja saMbhALa jene rAkhe che; kemake devadravya vAparanAra ke khAnAra paNa pApane bhAgIdAra gaNAya che. devadravyanA nAme thatI upaja maMdiranI marAmata, jIrNoddhAra ane navAM maMdira banAvavAmAM vaparAya che. eka maMdiranuM ke tIrthanuM vadhArAnuM dravya anya tIrtha ke maMdiramAM vAparI zakAya che. pUjA sivAya savAre darzana mATe ane sAMje AratI karavA mATe zrAvakra maMdire jAya che. jene potAnI kamANune meTa bhAga hajAre ke lAkhanI rakama maMdira ke mUrtio banAvavAmAM kharace che. hiMdustAnanI sthApatya kaLAne A rIte samRddha banAvavAnI sAthe sAthe ja temaNe evAM dAnadhArA AtmakalyANanI bhAvanA jAgRta rAkhI che. jenonA be moTA phirakAo vetAMbara ane digaMbarene ghaNo bhAga mUrtipUjaka che. jo ke zvetAMbara ane digaMbara baMnenI pUjA karavAnI rItamAM thoDe phera che. vetAMbara paMthamAM sthAnakavAsI nAme eka trIjo phirake che. A paMthanA mukhya sthApaka lekazAha lahiyAe soLamI zatAbdimAM tenI sthApanA karI hatI, bIjA terApaMtha phirakAnI sthApanA bhIkhamajI svAmIe aDhAramA saikAmAM karI A baMne phirakAo mUrtipUjAmAM mAnatA nathI, vastutaH mUrtipUjAne virodha islAmanI asarane AbhArI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H 71 : tIrthaM ane kaLA-- zatrujaya: zatruMjaya tIrtha jainanAM sava. tIrthA karatAM meTTu ane vadhumAM vadhu pavitra gaNAya che. bhAvathI karelI zatruMjayanI yAtrA karADA varSonAM karmo khapAvI zake che. tethI jeNe zatruMjayanI yAtrA karI nathI tene avatAra eLe gayeA gaNAya che. A tI upara neminAtha sivAyanA trevIsa tI karI AvI gayA hatA; evI mAnyatA che, bhAgye ja kAi jaina evA haze jeNe zatru jayanI yAtrA nahIM karI hAya. O zatruMjaya upara eTalAM badhAM mazine samUha che ke tene madirAnu nagara kahevAmAM Ave che. nava phUM kAmAM AvelAM A maMdiramAM hajArAnI sakhyAmAM pratimAo che, ane temanI vividhatA kaLAnI dRSTie paNa dhyAna kheMce tevI che. jaine zatru Mjayane zAzvata tIrtha gaNe che, ane A avasarpiNImAM tenA prathama uddAra RSabhadevanA putra bharate bahu prAcIna kALamAM karyAM hatA. te pachI bAramA udghAra saM. 108mAM jAvaDazAhe karyA, teramA uddAra kumArapALanA maMtrI bhADe karyA ane caudamA udghAra sa. 1587 mAM karamAzAha maMtrIe karyAM. samaya . samaya para thatI rAjyakrAMti ane vidharmIonA AkramaNathI tIrthonuM nukazAna thayA karatuM paNu tene pAchuM samarAvI devAmAM AvatuM ane navI pratimAo ke madirA paNu vacce jatAM. giranAra : zatruMjaya najIka jUnAgaDha rAjyamAM AveluM khIjuM tItha giranAranuM che; jyAMthI khAvIzamA tIrthaMkara neminAtha mAkSe gayA hatA, tyAM temanA nAmanuM maMdira che, giranAra parvata paranuM jaina tIrtha vAstavamAM atyaMta prAcIna heAvAnA aneka pUrAvAo prAcIna graMthA ne zilAlekhAmAM maLe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra sametazikhara: bihAramAM Avela pArzvanAtha hIla upara sametazikharanuM tItha AveluM che; jyAM vIsa tIrthaMkarA nirvANu pAmelA che tethI te dhaNu pavitra gaNAya che.tyAM zvetAMbara ane digaMbarA ane hajArAnI sakhyAmAM yAtrAe jAya che. A tIrtha upara pratimAovALu eka meATuM maMdira che. jyAre judI judI TekarIo upara nirvANa pAmelA vIsa tIrthaMkarAnI pAdukAo-pagalAMenI vIsa derIo che. Ayu: jainakaLAnI suMdaratA darzAvanArAM rAjapUtAnAmAM AvelA Abu parvata paranAM jaina madirA che. ujajavaLa ArasanI suMdaratA ane bhavyatA darzAvatA AgrAnA tAjamahelanI bareAbarI karI zake tevAM bhAratabharamAM krAI maMdira haiAya te te ANu paranAM jaina maMdire che; ema videzIya ane lAstIya vidyAnAe eka svare uccAyu che. A derAMonI ArasanI kAraNImAM eTalI badhI khArIka bhAta pADelI che ke tevI bhAte kAgaLa upara cItaratAM paNa muzkelI paDe. sUtaranA tArathI gUMthaNI gUMthIne jAtajAtanI khArIka bhAta pADelA paDadA ane Tebala kaleAtha jevI rIte banAvavAmAM Ave che; tevI ja rIte AmAM kAtaraNI karela che. kahevAya che ke AbunA madinA kArIgarAne teo jeTale Arasa kArI kADhatA teTaluM bhArAbhAra seAnuM temane tALIne ApavAmAM Avatu hatuM. gujarAtanA suprasidgha rAjA bhImadevanA senAdhipati vimala ma MtrIe sa. 1080 mAM 'vimalavasahI ' nAmanuM maMdira ane i. sa. 1231 mAM dheALakAnA vIradhavala rAjAnA maMtrIe vastupAla ane tejapAla nAmanA e bhAioe A madirA ' luNavasahi ' nAme karoDa rUpiyAnA kharce adhAvyAM che. A e madirA sivAya delavADAmAM bIjA traNa maMdira che, temAMnu eka kArIgarAe temane maLelA paisAthI peAtAnA kharace jhINuvaTabharI kArIgarIvALuM banAvela che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 73 : tAraMgA: gUjarAtamAM AvelA tAraMgAnA pahADa upara mahArAjA kumArapAle baMdhAveluM eka bhavya maMdira che, jenA ghummaTamAM evuM lAkaDuM vApareluM che ke je lAkaDuM saLagatuM nathI. A maMdiranI pratimA manuSya karatAM vadhu UMcI che. kezariyAjI: udepura rAjyamAM Avela kezariyAjInuM tIrtha prabhAvazALI gaNAya che; jyAM jene sivAya bIjA hiMduo paNa yAtrArthe Ave che, rANakapuraH rajapUtAnAmAM Avela rANapuranuM maMdira paNa sthApatyakaLAne ajaba namUna che. A maMdira vimAna ghATanuM ati suMdara che; jenI aMdara 1444 thAMbhalA che ane 84 bhoMyarA che. bhagavAna mahAvIra je pradezamAM vicaryA hatA te rAjagRhI tathA kSatriyakuMDa, pAvApurI, caMpApurInAM tIrtho bihAramAM che. gujarAtanAM bIjAM tIrthomAM zaMkhezvara, metrANa, cArUpa, bhoyaNI, serisA, pAnasara, bhIlaDiyAjI, mAtara vagere tIrtho che. amadAvAda zaheramAM 350 maMdira tathA pATaNamAM 125 maMdira che. dakSiNamAM digaMbaranAM tIrtho uparAMta tAMbaronAM aMtarikSa, kulpAkajI vagere paNa tIrtho che. hiMdustAnamAM dareke dareka IlAkAmAM kAzmIrathI kanyAkumArI ane siMdhathI baMgALa-brahmadeza sudhI lagabhaga badhAM ja meTAM zaheramAM jaina maMdira che; jemAM ghaNA dezanA zilpakaLAnA sarasa namUnAo jovA maLe che. maisuranA gameTezvaranA maMdira viSe AgaLa jaNAvavAmAM AveluM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat WWW.umaragyanbhandar.com Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna gaSabhadeva ane bha. mahAvIra. (8) jene jene Izvara mAne che ane jenI mUrtio banAvI pUje che te vIza tIrthakarenAM jIvana jaina graMthamAM bahu vistArathI ApavAmAM AvyAM che. temAMnA RSabhadeva je A vIzImAM pahelA tIrthakara thayA temanuM jIvana ati rasamaya ane jANavA jevuM che. A baMnenAM jIvane ahIM ApavAmAM Ave che. bha0 gaSabhadeva: A avasarpiNa kALamAM jaina dharmanA prathama pravartaka RSabhadevane janma ayodhyAmAM ati prAcIna kALamAM thayuM. temanA pitAnuM nAma nAbhi kulakara ane mAtAnuM nAma marudevI hatuM. dareka tIrthakaronA jIva mAtAnI kukSimAM Ave tyAre temanI mAtA cauda svapna jue che tema marudevI mAtAe paNa cauda svapna joyAM. gaSabhadevanA jamAnA sudhI strI puruSanAM yugale-jalAM sAthe ja janma letAM hatAM ane yogya vaye pariNIta banI saMsAra bhogavatAM temaja sAthe ja mRtyu pAmatAM. A joDalAM "yugaliA' kahevAtAM. teo kalpavRkSanA phaLa khAtA ane Amoda-pramodamAM jIvana vyatIta karatA. prabhune janma paNa sumaMgalA nAmanI kanyA sAthe ja yugalarUpe ja thaye hato. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 75 : kALanA pheraphAra sAthe yugala pravRttimAM paNa phera paDavA mAMDyo, tenA pariNAme zarUAtamAM eka yugalikamAMthI puruSa-bALaka para acAnaka tATha-- vRkSanuM moTuM DALakhuM mAthe paDavAthI tenuM mRtyu thayuM. puruSa-bALakanA maraNa pAmavAthI tenI sAthenuM strI-bALakajenuM nAma sunaMdA hatuM te ekaluM paDyuM. tene yugaliyAe temanA mukhI nAbhi kulakara pAse laI AvyA ane temanA kahevAthI RSabhadeve sunaMdA sAthe lagna karyA. Ama RSabhadevane sumaMgalA ane sunaMdAM nAme be patnIo thaI. yugalika jamAnAmAM prajA atyaMta saraLa hatI. temanAmAM pahelAM kadI vivAda thate nahi, paNa kALanA prabhAvathI temanAmAM aparAdhe thavA lAgyA. yugaliyAoe ekaThA thaI prabhune adhika jJAnI jANa prabhunI salAha levA gayA. prabhue kahyuM ke-lekAmAM jeo maryAdAnuM ullaMghana kare ane gune kare tene zikSA ApavA mATe "rAjA" joIe; mATe tame nAbhi kulakara pAse rAjAnI mAMgaNI kare." temanI mAMgaNIthI nAbhi kulakare RSabhadevane rAjA thavA kahyuM ane te pramANe Sabhadeva jagatanA Adi rAjA thayA. temaNe prajAne baMdhabesatuM rAjataMtra goThavI dIdhuM. viSamakALa AvavAthI kalpavRkSe phaLa ApatAM baMdha thaI gayAM tyAre leke cokhA vagere kAcuM anAja khAtA hatA paNa kAcuM anAja kALa jate game tema pacavA mAMDyuM nahi. A arasAmAM pahelavahele agni utpanna thayA. eTale prabhue sau pahelAM kuMbhAranI kaLA pragaTa karI ane vAsaNa banAvarAvI, temAM anAja rAkhI, agni upara mUkI yugaliyAone anAja pakavatAM zIkhavyuM. A pachI prabhue luhAranI, citArAnI, vaNakaranI ane hajAmanI ema bIjI cAra kaLAo pragaTa karI. pAchaLathI prabhue puruSa mATe bahotera ane strIo mATe cosaTha kaLAo pragaTa karI. A kaLAonA nAme zAstromAM Ave che. prabhune se putra thayA, temane judAM judAM rAje seMpI jagatanA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Surat www.umaragyanbhandar.com Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .: 76 chanA hita mATe dharma pravartAvavA dIkSA lIdhI eTale sAdhuvrata aMgIkAra karyuM. ane tyArathI teo Adi muni kahevAyA. lAMbA kALa sudhI sAdhudharma pALyA pachI prabhune kevaLajJAna upanna thayuM. tyArapachI keTalAye varSo bAda RSabhadeva prabhu aSTApada parvata upara nirvANa pAmyA ane mekSe gayA. jaina graMthe gaSabhadevanA jamAnAne lAkho varSo thaI gayAM ema jaNAve che. vaLI te vakhatanuM AyuSya paNa hajAro varSanuM hatuM, ane manuSyanI kAyAnuM pramANa paNa ghaNuM moTuM hatuM. RSabhadeve caturvidha saMghanI sthApanA karI hatI. ane temaNe pravartAvelA dharmamAM cerAzI hajAra sAdhuo ane sADA pAMca lAkha zrAvikAo hatI. RSabhadevanA putree judA judA dezamAM rAjya karyuM temaja temanA prathama putra bharata badhA deza chatI laI prathama cakravartI rAjA thayA. A uparathI ema jaNAya che ke te jamAnAmAM aSabhadeve jema jema kaLAo zIkhavADI tema tema prajA buddhizALI, saMskArI ane sabhya banatI jatI hatI. A rIte saMsArane upayogI evI kaLAo ane AtmAne upayogI dharma ane mekSane upadeza karI vizvanA prathama upakArI thayA. bha0 mahAvIraH prabhu mahAvIrane janma AjathI 2472 varSa vi. saM. pUrve 54ra. (I. sa. pU. 546) varSe thayo hato. teo A kALamAM thaI gayelA vIza tIrthakaromAM chellA tIrthakara che, ane trevIsamA tIrthaMkara pArtha nAthathI 250 varSa pachI jamyA hatA. prabhu mahAvIrane janma e samayamAM thayuM hatuM ke jyAre Arya dharmanA sAcA svarUpane badale mAtra dekhAva rahI gayuM hatuM. brAhmaNoe varNabheda ghaNe vadhArI mUkyo hato ane badhA dhArmika, sAmAjika ane rAjakIya hakko temanA hAthamAM ja hatA. zudrone taddana nIcI pAyarInA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GE : ane strIone kAIpaNa jAtanA hakka vagaranI karI mUkI hatI te eTale sudhI ke strIe zAo na bhaNI zake, mekSanA dvAra teA temane mATe baMdha ja karavAmAM AvyAM hatAM. yajJathI deva prasanna rahe che, yajJa karavAthI sva maLe che tema samajAvI yajJanA nAme ane dharmanA nAme hiMsA ghaNI vadhI gai hatI. brAhmaNa sivAyanA bIjA tuccha gaNAvA lAgyA ane dharmane nAme aneka dhatIMgA cAlavA lAgyAM. A jAtanA dhamamaya atyAcArIthI leke akaLAi gayA hatA. A samaye A jAtanI dhArmika pravRttine pratikAra karavA ja jANe e mahAna bhagavAna mahAvIra ane gautama buddhanA janma thayA. vyakti mahAvIre pArzvanAthathI cAlyA AvatA jainadharmane navuM jora Apyu. ane mudde navA dharma sthApyA. baMnee brAhmaNu dhaviruddha potapotAnA dharmAMtA phelAvA vadhAravA mAMDyo. ghaNA buddhimAna brAhmaNo paNa potAnA dhathI kaMTALyA hatA ane temAMnA ghaNAkharA mahAvIra ane buddhanA upadezathI prabhAvita thai temanA dharmomAM bhaLavA lAgyA. . mahAvIranuM jIvana ane vyaktitva jenemAM sauthI vadhAre jANItu che. jaineAnA mukhya tahevAra paryuSaNAmAM temanu jIvana dara varSe vAMcavAmAM ane sAMbhaLavAmAM Ave che. paryuSaNAmAM vaheMcAtA ' kalpasUtra ' nAmanA graMthamAM mahAvIranuM jIvana vistArathI kahevAmAM Avyu che. A graMtha para aneka saMskRta TIkAo, sArasagraha ane prAcIna gujarAtInA bAe che paNa Adhunika gujarAtI, hiMdI, aMgrejI, jamana vagere bhASAomAM pazu tenA anuvAdo ane vivecane thayAM che. mahAvIra vize bauddha graMthAmAM paNa jyAM tyAM ghaNA ullekha Ave che. bhagavAna mahAvIrane janma kSatriyakuMDa grAma nagaramAM thayA hatA. temanA pitAnuM nAma siddhAtha' rAjA ane mAtAnuM nAma trizalA rANI hatuM. bhagavAna jyAre trizalA kSatriyANInA garbhamAM AvyA tyAre temanI mAtAe cauda svapnA joyAM hatAM. A cauda svapnAnu phaLa e che ke, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trizalA saNIne je putra thaze te traNe lekanA nAyaka dharmapravartaka jina thaze. A cauda svapnane mahimA jene ghaNI khuzAlIthI ane dhAmadhUmathI prativarSa paryuSaNa parvamAM ujave che. bhagavAna garbhamAM AvyA tyArathI temanA mAtA-pitAnA gharamAM dhana-dhAnyAdinI vRddhi thatI rahI tethI temaNe bhagavAnanuM nAma "vardhamAna" rAkhyuM. bhagavAnane janma uttarAphAlyunI nakSatra sAthe caMdrano vega thaye tyAre caitra zudi 13nI madhyarAtre thaye hate A. janma samaye nArakInA cho jemane kAyamI duHkha ja hoya che temane te samaye AnaMdane anubhava thayo. mahAvIrane janma mahesava bahu dhAmadhUmathI ujavavAmAM AvyuM hatuM. A janmamahotsavanuM varNana bahu ja vistArathI kalpasUtra" mAM karavAmAM AvyuM che. bhagavAna yauvana avasthA pAmyA tyAre mAtA-pitAe temane samaravIra rAjAnI yazodA nAmanI kanyA sAthe paraNAvyA. temane priyadarzane nAmanI eka putrI thaI, jene potAnA bhANeja jamAlI sAthe paraNAvI hatI. prabhu aThThAvIsa varSanA thayA tyAre temanA mAtA-pitA svargavAsI thayA. mAtA-pitAnI vidyamAnatAmAM temane duHkha na thAya e AzayathI dIkSA na levI; evI pratijJA lIdhI hatI. e pratijJA pUrI thaI eTale dIkSA levA mATe temanA moTAbhAI naMdivardhana rAjAnI anumati mAMgI, paNu naMdivardhanane mAtA-pitAnA mRtyunuM duHkha tAjuM havAthI be varSa vadhu saMsAramAM rahevA Agraha karyo, je temaNe mAnya rAkhe. dIkSA levAne eka varSa bAkI rahyuM tyAre prabhue dararoja dAna ApavA mAMDayuM. prabhunI uMmara trIsa varSanI thaI tyAre mAgazara vadi 1nA divase kSatriyakuDapura najIkanA udAnamAM azoka vRkSanI nIce AvI vastra-AbhUpaNane tyAga karI phakta devatAoe ApeluM "devadUSya " nAmanuM vastra dhAraNa karI dIkSA lIdhI. tyAre prabhue chajuM eTale be upavAsanuM tapa karyuM hatuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 9 : dIkSA lIdhA pachI prabhu gAme gAma vicAravA lAgyA, ane ugra tapazcaryA paNa karavA mAMDyAM. A samaya daramyAna temane jANuM upasargo-dukha sahana karavA paDyAM. evA keTalAka upasargonuM varNana nIce apAya che - prabhu vihAra karI kumAra nAmanA gAmamAM kAusaga dhyAne ravA hatA te vakhate eka govALiyo prabhu pAse potAnA baLada mUkI pitAne ghera gAye dehavA gayA. baLado caratA caratA dUra jaMgalamAM cAlyA gayA. govALiyAe pAchA pharatAM baLado na joyA, tethI prabhune "baLada kyAM che?" ema pUchavA lAgyA. paNa kAusagya dhyAnamAM rahelA prabhue ene kaMI javAba Ape nahi. govALiye AkhI rAta kamaLanI zodhamAM karyo, ane prabhu pAse pAchA AvyA. baLade pitAnI meLe ja pharatA pharatA AvI gayA. baLadone joI govALiyAne prabhu upara krodha caDyo. tene e lAgyuM ke prabhune khabara hatI chatAM teNe kahyuM nahi tethI prabhune mAravA gayA. indrane khabara paDatAM govALiyAne aTakAvI dIdhe ane upasarga daramyAna prabhunI sevAmAM rahevA mAMgaNuM karI. prabhue kahyuM ke, "tIrthakare kenI madadanI apekSA rAkhatA nathI." A sAMbhaLI zakrendra cAlyo gayo, paNa prabhune maraNAMta upasargo Ave te te aTakAvavA mATe eka devatAne tyAM mUkato gaye. vihAra daramyAna eka daridra soma nAmane brAhmaNa prabhu pAse AvI dhananI mAgaNI karavA lAgyA. prabhu pAse bIjuM kaMI hatuM nahi mAtra devadUSya hatuM tene aDadho bhAga tene ApI dIdhuM. AgaLa vihAra karatAM bAkIne aDadhe bhAga kAMTAmAM bharAI gayo je prabhue javA dIdhe, eTale pele brAhmaNa je prabhunI pAchaLa pAchaLa jaI rahyo hato teNe bIjo aDadho bhAga paNa laI lIdho. A rIte prabhue Azare eka varSa sudhI vastra rAkhyuM. pachI teo nirvastra viharavA lAgyA. prabhue dIkSA lIdhA pachI bAra varSa sudhI anukULa temaja pratikULa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasargo sahana karyA. A upasargomAM thalapANi yakSane trAsadAyaka upadrava, sudaSTa nAvamAM nadI oLaMgatI vakhate karele upadrava, saMgama devanA ghera upasargo temaja prabhunA kAnamAM khIlA ThokI karele gavALiyAone upasarga mukhya che, A upasargomAM prabhune AhAra na maLa, TADha, taDake, macchara Adi bAvIza upasargo uparAMta bIjA paNa upadrava sahana karavA paDyA hatA. . gazALA nAme eka maMkha jAtIya yuvaka bhagavAnane ziSya banyo hatA tethI te maMkhali gozALaka kahevAte, paNa mahAvIrane upadeza tenA jIvanamAM utarele nahi. prabhu jyAM jAya tyAM temanI sAthe pharato ane aicichakapaNe pitAnuM gujarAna calAvo. pachI te te mahAvIrathI judo thaIne temane pratispardhI bane ane pote paNa sarvajJa hevAne dA karavA lAgyo, teNe paNa pitAne " niyativAda" nAmano siddhAMta calAvyuM. je "AjIvakapaMtha" nAme kahevAya che. tenI keTalIye hakIkata jaina, bauddha sUtra graMthamAM Ave che. A gozAlaka taraphathI thayelA aneka upadrave paNu bhagavaMtane sahana karavA paDyA hatA. bhagavAna kevaLajJAna pAmyA te pahelAM bAra varSomAM jyAM jyAM vihAra karyo temAM teo varSA kALanA cAra mAsa eka sthaLe rahetA ane bAkInA ATha mAsa barAbara vihAra karyA karatA. temanA vihArane pradeza magadha deza hatA; jemAM caMpApurI, vaizAlI, vANijyagrAma, rAjagRhI, nAlaMdA, mithilA, zrAvastI, bhadrikA, AlaMbhikA vagere nagarIo uparAMta vajabhUmi nAmanA anArya dezane paNa samAveza thAya che. bhagavAna mahAvIre bAra varSa sudhI ugra tapazcaryA karI hatI. te daramyAna temaNe eka vakhata cha mAsanA upavAsa, eka vakhata cha mAsamAM pAMca divasa eAchAne upavAsa, nava vakhata cAra mAsanA, be vakhata traNa mAsanA, be vakhata aDhI mAsanA, cha vakhata be mAsanAM, be vakhata deDha mAsanA, bAra vakhata eka mahinAnA, bahetara vakhata paMdara divasanA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 81 : bAra vakhata traNa divasanA ( aTTama). ane basa egaNatrIza vakhata be upavAsa( chaThanI tapazcaryA karI hatI. A tapazcaryAnA samaye teo kAsamAM dhyAnamAM rahetA. A tapazcaryAnA prabhAve bhagavAnane koinA upara rAga ke dezane bhAva nho nahote. temanAmAM badhA upara samadaSTi keLA vAI gaI hatI, sukha-duHkhamAM temane mana kaMI bheda raho naha. jIvana tathA mRtyu vize temane kaMI ja AkAMkSA rahI nahotI. A pramANe tapazcaryA karatAM prabhune dIkSA lIdhAnuM teramuM varSa cAlatuM hatuM, tyAre vaizAkha sudi dazamanA divase jaMlika nagaranI bahAra juvAlukA nAmanI nadInA kAMThe zAla nAmanA vRkSanI nIce dhyAnastha dazAmAM kevaLajJAna" utpanna thayuM. kevaLajJAnanA pratApe bhagavAna bhUta, bhaviSya ane vartamAna traNe kALanI hakIkata jANI zakatA hatA. temanAthI koI cIja ajANa rahetI nahi. teo nArakI, tiryaMca, manuSya ane yAvata devAnI paNa vAta jANI zakatA. kevaLajJAna thayA pachI ja prabhue vyavasthita dezanA ApavA mAMDI ane dharmane pracAra karavA mAMDyo. emanA samaye pArzvanAthane dharma lekamAM pracalita hate. vidvAna varga brAhmaNemAM hatA ane tethI leke upara temane ja kAbU hatA. AthI bhagavAne pitAnA jJAnathI e brAhmaNemAMnA meTA vidvAnone AkarSI lIdhA. emanI hakIkata evI banI ke eka vakhate apApA nagarImAM semila nAmanA brAhmaNane tyAM lagna mATe dUradUrathI aneka brAhmaNa paMDite AvyA hatA. bhagavAna paNa e ja samaye e nagarImAM hatA. e paMDitemAMnA mukhya bhUti kutUhalavaza bhagavAna pAse prazna karavA AvyA. e pachI dhIme dhIme agiyAra moTA paMDite temanI pAse e ja rIte AvyA. A paMDitane e ahaMkAra hatA ke temanAthI bIje kaI mATe vidhAna duniyAmAM hoI zake nahi. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke A agiyAre paMDitane eka eka viSayamAM zaMkA hatI. jemake -jIva che ke nahi? karma che ke nahi ? zarIra e ja AtmA haze ke zarIrathI bhinna e ke AtmA haze? vagere jAtajAtanI zaMkAo hatI. paNa bhagavAnane pUchelA praznonA javAbathI teo nittara te thayA paNa guNa grAhI hevAthI te ja samaye eka pachI eka AvelA agiyAre vidvAnoe bhagavAna pAse dIkSA laI temanuM ziSyatva svIkAryuM. ane e paMDitene vidyArthI samUha paNa paMDitenA ziSya tarIke jaina dharmamAM dIkSita thaye. ekaMdare te vakhate agiyAra gaNadhara sivAya cummAlIsa jeTalAe jaina dharmanI dIkSA grahaNa karI. ' A agiyAra gaNadharee bhagavAnanI dezanA sAMbhaLI bAra aMganI racanA karI. temAMnA agiyAra aMga to Aje paNa mojuda che; jenuM virNana AgaLa karI devAmAM AvyuM che. jo ke Aje je baceluM dhArmika sAhitya che te te gaNadharoe racelAM zAstrone bahu najIocho bhAga che. prabhue dIkSA lIdhA pachI beMtAlIza cemAsAM judA judA dezamAM karyA. chelle mAruM apApA nagarImAM thayuM, je Aje pAvApurIne nAme oLakhAya che. prabhu A nagarImAM A mAsanI amAvAsyAnI rAtrie kALadharma pAmyA hatA. bhagavAnanuM nirvANa I. sa. pU. para7 varSa pahelAM thayuM hatuM. prabhunA mukhya ziSya gautama gaNadharane prabhu upara khUba meha hate. prabhu nirvANa pAmyA te divase agAuthI prabhue eka brAhmaNa paMDitane gautamasvAmIne pratibaMdha karavA mekalyA hatA. gautamasvAmI anyatra vicaratA hatA tyAMthI pAchA AvyA tyAre prabhunuM nirvANa sAMbhaLI temane khUba AdhAta thayo. paNa aMte temane vicAra thayo ke prabhu te vItarAga hatA. mAre ATale badhe rAga zA mATe ? basa, A vicArathI temane meha dUra thatAM kevaLajJAna prakaTayuM. jene bhaktithI gautamasvAmInI paNa pUjA kare che, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 83 : temanuM sthAna jenoe ghaNuM UMcuM galuM che, teo kevaLajJAna pAmyA pachI bAra varSe mekSe gayA. gautamasvAmIe temanI pachI sudharmAsvAmIne sAdhuonA agrasthAne sthApita karyA. gautamasvAmI jema mukhya gaNadhara sAdhu hatA tema sAdhvIomAM caMdanabALA mukhya hatI. ekaMdare bhagavAnanA parivAramAM cauda hajAra sAdhu ane chatrIsa hajAra sAdhvIo hatI. temanA zrAvake ane zrAvikAenI saMkhyA te asaMkhya hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma darzana (uttarArdha) nava tara. (1) "jagata zI vastu che?' ene vicAra karatAM, te mAtra be ja tatvarUpa mAlUma paDe che-jaDa ane cetana. A be to sivAya saMsAramAM trIjuM tatva nathI. akhaMDa brahmAMDanA samagra padArtho A be taromAM AvI jAya che. jemAM caitanya nathI-lAgaNI. nathI, te jaDa che. ethI viparIta- caitanyasvarUpa AtmA che. AtmA, java, cetana e badhA eka arthane kahenArA paryAya zabdo che. jJAnazakti e, AtmAnuM mukhya lakSaNa che. jaDa ane cetana athavA jIva ane ajIva e be tattanI vizeSa vyAkhyA karavAnI khAtara enA ja peTA bhAganAM bIjA ta jUdAM pADI samajAvavA jaina zAstrakAroe bahu pratipAdana karyuM che. ekandara nava tave upara jenadaSTine vikAsa che. "jina" zabda uparathI "jaina" zabda banela che. "jina" e rAga, deva Adi sarva dethI rahita evA paramAtmAnuM sAdhAraNa nAma che. " jItavuM' e arthavALA "ti dhAtuthI baneluM "jina" nAma rAga dveSa Adi samagra dene jItanAra evA paramAtmAne barAbara lAgu paDe che. ahana, vitarAga, paramI vagere "jina" ne paryAya zabdo che. "jina"nA bhakto "jaina" kahevAya che. jinaprati Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 24: pAkti dharma jaina dhama kahevAya che. jaina dharmanA mAhatzAsana, sAdAdadA~na, anekAntavAda, vItarAgamAga evAM aneka nAmathI vyavahAra karavAmAM Ave che. jemane, AtmasAdhanane abhyAsa parAkASThA upara pahoMcatAM, je bhavamAM ( janmamAM ) karmakSaya thavAnA pariNAme caitanyasvarUpanA pU vikAsa thayA che, te te bhavamAM paramAtmA thayA kahevAya che. A paramAtmAne jainazAstro e vibhAgeAmAM samajAve che. pahelA vibhAgamAM tIrthaMkarA ' Ave che, ke je janmathI viziSTa jJAnavAna ane alaukika saubhAgyasa Mpanna dvAya che. aneka vizeSatAo tItha karAnA sabandhamAM jaNAvI che. rAjya nahi prApta thayA chatAM paNu AgaLa upara rAjya maLavAnuM heAvAthI rAjakumArI jema rAjA kahevAya che, tema tIrthaMkarA AlyaavasthAthI kevalajJAnadhArI nahi haiAMvA chatAM ane ataeva temAM vAstavika tItha karatva nahi hovA chatAM paNu, te jindagImAM tIrthaMkara thanAra hAvAthI * tIrthaMkara ' kahevAya che. ene jyAre kama AvaraNAnA kSaya thavAthI kevalajJAna prakaTa thAya che, tyAre teo tIthanI sthApanA kare che. ' tIrthaM ' zabdane arthasAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA e caturvidha saMdha che. tIrthaMkaranA upadezanA AdhAre teonA sAkSAt mukhya ziSyA jeA * gaNadhara ' kahevAya che--zAonI racanA kare che, je khAra vibhAgeAmAM vibhakta hAya che. enu nAma che hrAdazAMgI. ' dAdzAMgIeTale khAra a MgAnA samUha. ' aMga * e, te pratyeka bAra vibhAganuM sUtrAnuM pAribhASika nAma che. levAya che. AvI rIte teo . * ', . * tIrthaM zabdathI A dAdazAMgI paNa tInA karanAra hAvAthI tItha kara kahevAya che. upara batAvelI vizeSatA vagaranA kaivalajJAnadhArI vItarAga paramAtmA, tIrthaMkarAnA vibhAgathI jUdA paDe che. eene sAmAnyavalI kahevAmAM Ave che. 1. mati, zruta ane avadhijJAna. " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindu dharmazAstromAM "kRtayuga" Adi cAra yugathI kAlanA vibhAge pADavAmAM AvyA che, tema, jainazAstromAM kAlanA vibhAga tarIke cha Asa batAvavAmAM AvyA che. tIrthakare trIjA-cothA ArAmAM thAya che. je tIrthakare ke je paramAtmAo, AyuSya pUrNa thaye mokSapadane pAme che, teo karIne saMsAramAM AvatA nathI. ethI e samajavAnuM che ke saMsAramAM je je AtmAo, tIrthaMkara bane che, te eka paramAtmAnA avatArarUpe nathI, kintu sarva tIrthakara jUdA jUdA ja AtmAo che. mukta thayA pachI saMsAramAM avatAra levAnuM jaina siddhAMtane sammata nathI. nava tane jainazAstronuM pratipAgha viSaya che, e upara kahevAmAM AvyuM che. te nava ta-jIva ajIva, puNya, pApa, Asava, saMvara, baMdha, nirjarA ane mokSa che. jIva. jIva, bIjA padArtho jema pratyakSa dekhAya che, tema pratyakSa dekhAto nathI; paraMtu svAnubhava pramANuthI jANuM zakAya che. "huM sukhI chuM, hu duHkhI chuM" evI lAgaNI, zarIra jaDa che mATe tene hoI zake nahi. zarIrane AtmA mAnavAmAM Ave, te "maDaduM " kahevAtA zarIramAM jJAnane prakAza hovAnuM kAM na bane ? "maDadu' kahevAtA zarIrane sajIvana AtmA kAM na kahI zakAya ? ane ataeva tene agnidAha kema thaI zake che paNa 1. jainazAstramAM lakSmaNa ane avasarpiNI e nAmanA kALanA be moTA vibhAga pADyA che. A utsarpiNI ane avasarpiNamAM saMkhyA na thaI zake eTalAM varSo pasAra thaI jAya che. utsarpiNI kALa rUpa, rasa, gaMdha, zarIra, AyuSya, bala Adi vaibhavamAM kramazaH caDhatA hoya che, jyAre avasarpiNukALa te vaibhavamAM paDatuM hoya che. pratyeka utsapiNI ane avasarpiNanA cha vibhAge pADavAmAM AvyA che. e pratyeka vibhAgane ArA (saMskRta zabda "ara")kahevAmAM Ave che. utsarpiNanA cha Arasa pUrA thAya ke avasarpiNanA ArA zarU thAya che. vartamAnamAM vAstavarSa Adi kSetromAM avasarpiNune pAMcame Are cAle che. pAMcame Are kahe ke liyuga kahe ekaja vAta che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastusthiti evI nathI. jJAna icchA vagere guNe mRtaka zarIramAM nahi rahevAthI e sAbita thAya che ke te guNone AdhAra zarIra nathI, paNa bIje che. ane enuM nAma AtmA che. zarIra, pRthvI, jala Adi bhUtasamUhathI baneluM bhautika che, eTale e jaDa che. ane jema bhautika ghaTa, paTa vigere jaDa padArthomAM jJAna, IcchA Adi dharmonI sattA nathI, tema jaDa zarIramAM paNa jJAna, IcchA Adi dharmonI satA hoI zake nahi. - zarIramAM pAMca Iddhi che; paraMtu te Idriyane sAdhana banAvanAra AtmA, te IdriyothI judo che; kAraNa ke Idriya dhArA AtmA rUpa-rasa AdinuM jJAna kare che, cakSathI rU5 jue che, jIbhathI rasa grahaNa kare che, nAkathI gaMdha le che, kAnathI zabda sAMbhaLe che ane tvacAthI (cAmaDIthI) sparza kare che. daSTAMta tarIke jema, caputhI kalama banAvAya che, paNa cappa ane banAvanAra e be jUdA che, dAtaraDAthI kapAya che, paNa dAtaraDuM ane kApanAra e be jUdA che, dIvAthI jovAya che, paNa dIvo ane janAra e be jUdA che; tevI rIte IdriyothI rU5, rasa vagere grahaNa karAya che; paNa Iddhi ane viSayone grahaNa karanAra e judA che. sAdhakane sAdhananI apekSA che, paNa ethI sAdhaka ane sAdhana e be eka heI zake nahiM. Idriya, AtmAne jJAna prApta thavAmAM sAdhanabhUta che, ethI sAdhanabhUta Idriya ane sAdhaka AtmA, e eka heI zake nahi. e sivAya e paNa yAda rAkhavuM joIe ke Idriyo eka nathI kintu pAMca che, ethI Idriyone AtmA mAnavA jatAM, eka zarIramAM pAMca AtmAo thaI paDe, je IcchavA joga nathI. bIjI rIte joIe te, je mANasanI cakSa cAlI gaI hoya che, tene paNa, cakSunI haiyAtImAM pUrve dekhelA padArtho yAda Ave che-smRtimAM upasthita thAya che. Itine AtmA mAnIe to A vAta nahi bane, IdriyothI AtmAne alAyade mAnIe tyAre ja A hakIkata banI zake, kAraNa ke cakSathI dekhAyelI vastuonuM smaraNa, cakSanA abhAve, na cakSathI thaI zake tema che, na bIjI indriyothI thaI zake tema che. bIjI ikiyethI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat WWW.umaragyanbhandar.com Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNu nahi thavAmAM kAraNa e che ke eka puruSe dekhelI vastune jema bIjo mANasa smaraNa karI zakatA nathI. tevI rIte cakSuthI dekhAyalA padArthonuM, bIjI IdriyothI smaraNa thaI zake nahi. ekane thayelA anubhavanuM bIjAne smaraNa thAya ja nahi. e taddana sugama hakIkata che. tyAre cakSuthI dekhAyalI vastuone cakSunA cAlyA pachI smaraNa karanAra je zakti che, te cetanyasvarUpa AtmA che. AtmAe cakSudhArA je vastuo pUrve pratyakSa karI hatI, te vastuone, cakSunI gerahAjarImAM paNa pUrva anubhavathI sthApita thaelA saMskAranuM skaraNa thavAthI AtmA smaraNa karI zake che. AvI rIte anubhava ane smaraNanA eka bIjAnA ghaniSTa saMbadhane lIdhe paNa svataMtra citanyasvarUpa AtmA siddha thAya che. huM amuka vastune joIne pachI aDyo" A anubhava dareka manuSyane thayA kare che. A anubhava upara vicAradaSTi pheMkavAthI khI rIte jaNAI Ave che kete vastune jenAra ane aDanAra jUdA nathI, kiMtu eka ja che. e eka kANu? te, cakSu hoI zake nahi, kAraNa ke tenuM kAma sparza karavAnuM nathI. temaja te, sparzana Idriya (tvacA) paNa kahI zake nahi, kAraNa ke tenAthI jovAnuM banatuM nathI. A hakIkatathI e niHzaMka siddha thAya che ke varatune jonAra ane sparza karanAra che e eka che, te, IdriyathI jUdo AtmA che. AtmAmAM kALo, dhoLa, pILA vagere kaI varNa nathI; ethI bIjI vastuonI jema te pratyakSa thaI zakatuM nathI. pratyakSa nahi thavAthI te vastu nathI, ema mAnI zakAya nahi, kemake pratyakSa pramANu sivAya bIjAM pramANe anumAna AdithI paNa vastusattA svIkArAya che. jema ke paramAzuo camacakSuthI dekhI zakatA nathI, paramANu hevAnI khAtarI kATe kaI pratyakSa pramANu nathI, chatAM anumAna pramANuthI dareka vidvAna tene svIkAra kare che. sthala kAryanI utpatti mATe sUkSma-parama sUkSma Ajuo hovAnI sAbitI anumAna pramANa upara klI che. AtmAnA saMbaMdhamAM paNu samajavAnuM che ke jagatnI aMdara keI sukhI te kaI duHkhI, ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 64: 'vidvAna to kAi mUkha, kAI rAjA to kAi 23, kAi zeTha te krAI nAkara, AvI rItanI ananta vicitratAe anubhavAya che. A vilA zutA kAraNa vagara sa Mbhave nahi, e anubhavamAM utarI zake tema che. hajAra prayatna karavA chatAM buddhimAna manuSyane paNa iSTa vastu prApta thatI nathI, jyAre khIjA manuSyane vagara prayAse abhISTa lAbha maLI jAya che. AvI anekAneka dhaTanAe ApaNI najara AgaLa dekhAtI rahe che. eka ja strInI kukSimAMthI eka sAthe utpanna thayela joDalAmAMnA khanne prANIe sarakhA na nivaDatAM temanI jIvanacaryAM eka khIjAthI ghaNI ja taphAvatavALI pasAra thAya che. te| A badhI vicitratAonuM kAraNa zuM ? A ghaTanAe animita hoya, ema banI zake nahi, krAi niyAmakaprayAjaka hAvA joie. A uparathI tattvajJAno mahAtmAe karmanI sattA sAmita kare che; ane kramanI sattAnA AdhAre AtmA svataH siddha thAya che, kAraNa ke AtmAne sukha-duHkha ApanAra karmAMsamUha AtmAnI sAthe anAdi kALathI saMyukta che ane ene laI AtmAnuM saMsAranuM paribhramaNu che. kama ane AtmAnI khAtrI thayethI palenI khAtarI mATe kAMi bAkI rahetu nathI. jevAM zubha yA azubha kAryo prANI kare che, tevA paralAka ( punarjanma ) tene prApta thAya che. jevI zubha yA azubha kriyA karavAmAM Ave che, tevA prakAranI vAsanA AtmAmAM sthapAya che. A vAsanA zuM che? eka prakAranA vicitra paramANusamUhane jaththA, ene ja bIjA zabdamAM ' kama kahevAmAM Ave che, eTale kama, eka prakAranA paramANuonA samUhapa che. AvI rItanAM navAM navAM kra AtmAnI sAthe joDAtA rahe che ane jUnAM jUnAM karmAM kharI paDe che. sArI yA kharAba kriyAthI baMdhAtAM sArA yA kharAba karmo paraleAka sudhI, are ! anekAneka janmo sudhI paNa AtmAnI sAthe, phaLa batAvyA vagara sattAmAM sayukta rahe che, ane vipAkanA uddaya vakhate sArAM yA mAThAM phLAnA anubhava AtmAne karAve che. lavipAka bhAgavavAnI avadhi hAya, tyAM sudhI AtmA te phaLa anubhave che, tyAra pachI te karma AtmAthI khasI jAya che. " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparyukta yukti-pramANe dvArA ane "huM sukhI, huM dukhI" evI zarIramAM nahi, IdriyomAM nahi, kintu hadayanA UMDA pradezamAM, antarAmAmAM suspaSTa anubhavAtI lAgaNI je pratyakSapramANarUpa che, tethI zarIra ane IdriyothI alaga svataMtra Atmatatva sAbita thAya che. saMsAramAM jIvo anata che. A prasaMge eka prazna UbhuM thavAno saMbhava che. saMsAravarte chavarAzimAMthI cha karmakSaya karI muktimAM gayA che, jAya che ane jaze. AvI rIte pratikSaNa saMsAramAMthI jIvane ghaTADe rahe che. A pramANe cha khUTavAthI bhaviSyamAM kaI vakhate saMsAra chothI khAlI kAM na thAya ? paratu sUkSmadaSTie vicAra karatAM pahelAM e dhyAnamAM levuM joIe ke saMsAra, jIvothI khAlI thAya, e vAta koI zAstrane sammata nathI;. tema ja e vAta ApaNu vicAradaSTimAM paNa nathI utaratI. bIjI tarapha muktimAMthI cha saMsAramAM pAchA phare, e vAta paNa mAnI zakAya tema nathI, kAraNa ke mekSa, sarve karmone pUrNa vinAza thavAthI meLavAya che; ema sahu koI mAne che. eTale saMsAramAM janma levAmAM sAnabhata karmasaMbadha koI paNa prakArane jyAre mukta chane nathI, te pachI teo saMsAramAM pAchA kema AvI zake ? mokSamAMthI pAchA pharavAnuM mAnavAmAM mekSanI mahattA uDI jAya che. jyAMthI pharI adha:pAta thavAne prasaMga Ave, te mokSa kahevAya ja nahi, A uparathI e dhyAnamAM rAkhavAnuM prApta thAya che ke saMsAra, jIvathI, zanya thatuM nathI, e ane muktimAMthI ja pAchA pharatA nathI, e bane siddhAntane AMca na Ave evA raste prastuta praznanuM samAdhAna thavuM joIe. jeTalA cha muktimAM jAya che, teTalA jIvo saMsAramAMthI barAbara ochA thAya che; chatAM jIvarAzi ananta hevAthI brahmAMDa chathI khAlI thaI zake nahi. saMsAravatI jIvarAzimAM navA jIna umere bilakula na hovA chatAM ane saMsAramAMthI niraMtara jIvane ghaTADe thata rahevA chatAM paNa bhaviSyamAM * kaI kAle jIvane aMta na Ave, eTalA anata jIvo samajavA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joIe. upare pramANenI "ananta" zabdanI vyAkhyA jotAM cAlu zaMkA rahetI nathI; sukSma vakhatane jainazAstromAM "samaya" kahe che. "samaya" eTale sukSma vakhata che ke te samaye eka sekanDamAM keTalA pasAra thAya che, te ApaNAthI jANI zakAya tema nathI. evA anata samaye AkhA bhUtakAlanA, vartamAnakAlane cAlu eka samaya ane bhaviSyakAlanA ananta samaya-e traNene saravALe thatAM jeTalA anantAnaH samaya thAya, tenAthI paNa che anantaguNa ananta che. A uparathI joI zakAya che ke-ananta bhaviSyakAle paNa jIvarAzinI paNa samApti thaI zake nahi. jeTalA jeTalA divase ane varSo pasAra thatA jAya che, eTale eTalo. bhaviSyakAlamAMthI ghaTADe thatuM jAya che, pratikSaNa bhaviSyakALamAMthI ghaTADe thatA rahe che, e samajI zakAya tema che. Ama hovA chatAM paNa bhaviSya. kAlane aMta Ave, bhaviSyakAlanA divasane aMta Ave, bIjA zabdomAM-bhaviSyakAla taddana khalAsa thAya, evI kalpanA keIne paNa UbhI thaI zakatI nathI; te AvI rItanA ananta bhaviSyakAlanA ananta samaya karatAM paNa jyAre saMsArI jIvo anantAnata che, temAMthI kSaNe kSaNe cha nikaLavA chatAM paNa-tene aMta Ave, e kalpanA kema UbhI thaI zake ? kSaNe kSaNe saMsAramAMthI jIvo nIkaLavA chatAM paNa ananta bhaviSya kAle anna Ave nahi-cheDe Ave nahiM, eTalA ananta saMsArI che samajAyA pachI prastuta zaMkA raheze nahi. jIvana vibhAga, sAmAnya rIte jIvanA be bheda paDe che saMsArI che ane mukta che. saMsAramAM bhramaNa karatA cha "saMsArI" kahevAya che. "saMsAra" zabda "" upasargapUrvaka "pha" dhAtuthI banela che. "" dhAtune artha " jamaNu" thAya che. "" upasarga teja arthane poSaNa karanAra che. corAsI lAkha chavayonimAM paribhramaNa karavuM, te saMsAra ane paribhramaNa karanArA saMsArI kahevAya che. bIjI rIte, "saMsAra" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdane artha rAsI lAkha jhavani paNa thaI zake che. AtmAnI karyA avasthAnuM nAma paNa saMsAra che. zarIranuM nAma paNa saMsAra che. e rIte saMsArane vaLagelA chavo saMsArI kahevAya che. A uparathI karma baha avasthA, e saMsArI jIvonuM lakSaNa sahaja samajI zakAya che. saMsArI jInA aneka rIte bheda paDI zake che, paraMtu mukhya be bheda che-sthAvara ane trAsa. duHkhane choDI devAnI ane sukha meLavavAnI pravRtticeSTA, gati-ce jyAM na dekhAya te sthAvara, ane dekhAya te trasa. pRthvIkAya, jalakAya, tejaskAya, vAyukAya ane vanaspastikAya e pAMcane sthAvaramAM samAveza thAya che. e pRthvIkAya vagere pAMca, eka sparzana (cAmaDI) IdriyavAlA hovAthI ekendriya kahevAya che. enA be bhede chesakSma ane bAdara. sarbha pRthvIkAya, sUkSma jalakAya, sUkSma tejaskAya, sUkSma vAyukAya ane sUkSma vanaspatikAya chavo AkhA lekamAM vyApI rahelA che.' e atyanta sUkSma hovAthI ApaNI cakSuthI joI zakAtA nathI. bAdara pRthvIkAya, bAdara jalakAya, bAdara tejaskAya, bAdara vAyukAya ane bAdara vanaspatikAya pratyakSa jovAmAM Ave che. gharSaNa, chedana Adi prahAra jene lAgyo na hoya, evI mATI, patthara vagere pRthvI, je jIvonAM zarIranuM piMDa che, te che bAdara pRthvIkAya jANavA. je jalane agni vagerethI AdhAta na thayo hoya, te jaLa-kUvA, taLAva vagerenAM je jenAM zarIranuM piMDa che, te bAdara jalakAya che samajavA. e pramANe dIvA, agni, vijaLI vagere-je chanAM zarIranuM piMDa che, e bAdara tejaskAya che che. anubhavAta vAyu, je jIvonAM zarIranuM piMDa che, te jIvo 1. tamAma polANa sUma chathI bharyuM che, ema vartamAna vaijJAnikonuM paNa mAnavuM che. vaijJAnikoe e paNa zedha karI che ke sethI nAnuM prANuM cekasasa nAmanuM che. A javue eka seyanA agrabhAga para eka lAkha besatAM paNa garadI nahi thatAM khuzAlIthI besI zake che. 2. bAdara eTale skUla. "bAdara' e jaina zAane pAribhASika zabda che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra vAyukAya che, ane vRkSa, zAkhA, prazAkhA, patra, phUla, la, kAMdA vagere bAra vanaspatikAya che. pUrvokta sacetana pRthvI, sacetana jala vagere acetana paNa thaI zake ? che. sacetana pRthvIne chedana-bhedana vagere AghAta lAgavAthI temAMnA che temAMthI cuta thAya che ane ethI e pRthvI acetana thAya che. evI rIte pANIne garama karavAthI athavA temAM sAkara vagere padArthonuM mizraNa karavAthI te pANuM acetana thAya che. vanaspatinA saMbaMdhamAM paNa evI ja rIte acetana thavAnuM samajI levuM. be Indriye-tvacA ane jIbha-jeone heya, te dIndriya kahevAya che. kRmi, parA, jaLa, aLasiyAM vagerene ThIndriyamAM samAveza che. ja, mAMkaDa, makaDA, dhImela vagere, tvacA, jIbha ane nAka e traNa indriyavAlA hevAthI trIndriya kahevAya che. tvacA, jIbha, nAka ane AMkha e cAra IndriyovAlA mAMkhI, DAMsa, tIDa, vIMchI vagere caturindriya kahevAya che. tvacA, jIbha, nAka, AMkha ane kAna e pAMca IndriyeAvALA paMcendriya kahevAya che. paMcendriyanA cAra bhedo che-manuSya, pazu-pakSi-maca7 vagere tirya; svargamAM rahetA devatAo ane narakamAM rahetA nArake. * trasa' mAM A dIndriya, trIndriya, caturindriya ane paMcendriya jIvone samAveza thAya che. e rIte sthAvara ane trasamAM samasta saMsArI che samAI jAya. che. have rahyA mukta che. teo mekSatatvanA prakaraNamAM varNavAze ajIva. - cata rahita-jaDa padArthone achava kahevAmAM Ave che. achavanA jenazAmAM pAMca bheda pADavAmAM AvyA che--dharma, adharma, AkAza, pudagala ane kAla. 1. vanaspati vageremAM cha hovAnuM vaijJAnika jagadIzacaMdra mahAsavijJAnaprayogathI jagatanI hAme siddha karI batAvyuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A sthaLe dharma ane adharma e be padArtho puNya-pAparU5 samajavAnA nathI; kintu e nAmanA be padArtho, AkhA lekamAM AkAzanI peThe vyApaka ane arUpI che. A be padArthone ulekha kaI paNa netara darzanamAM nathI. paNa jaina zAstromAM e viSe vistRta pratipAdana karavAmAM AvyuM che. jema AkAzane avakAza denAra tarIke sarva vidvAne mAne che, tema A be padArtho paNa upayogI batAvavAmAM AvyA che. dharma. gamana karatA prANio ane gati karatI jaDa vastuone sahAyatA karanAra "dharma" padArtha che. pANImAM pharatAM mAchalAMone madada karanAra jema pANI che, tema jaDa ane jIvanI gati thavAmAM paNa nimittakAraNa mAnavuM e nyAyasaMgata che, ane e nimittakAraNa "dharma' che. avakAza meLavavAmAM AkAzane sahAyabhUta mAnavAmAM Ave che, tevI rIte gati karavAmAM paNa sahAyabhUta tarIke "dharma" nAmaka padArtha mAnavAmAM Ave che. adharma. adharma" padArthane upayoga, sthiti karatA jaDa ane jIvane sahAyaka thavuM, e che. gati karavAmAM sahAyaka jema dharma che, tema sthiti thavAmAM paNa sahAyaka ke padArtha hovo joIe. e nyAyathI "adharma" padArtha siddha thAya che. vRkSanI chAyA jema, sthiti karavAmAM nimitta bane che, tema jaDa ane jenI sthitimAM "adharma" padArtha nimitta che. hAlavuM-cAlavuM ane sthita thavuM, emAM svataMtra kartA te jIva ane jaDa padArtho pote ja che. pitAnA ja vyApArathI teo hAle-cAle che ane sthita thAya che; paraMtu emAM madadagAra tarIke koI anya zaktinI apekSA avazya hovI joIe, ema mAnavA sudhI te vartamAna vaijJAnike paNa AvyA che, jyAre jainazAstrakAro e saMbaMdhamAM dharma ane adharma evA be padArtho mAne che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkAza * - AkAza padArtha prasiddha che. dizAne paNa AkAzamAM ja samAveza che. lekasaMbadhI AkAzane kAkAza ane alagathI AkAzane alakAkAza kahevAmAM Ave che. A leka ane alakana vibhAga pADavAmAM khAsa kAraNa keI heya te, upara batAvela dharma ane adharma padArtho che. UMce, nIce ane AjubAjue jyAM sudhI dharma ane adhama padArtho sthita che, tyAM sudhInI hadane " loka ' saMjJA ApI che, ane lekanI bahArane pradeza aloka kahevAya che. A be padArthone laIne ja lokamAM jaDa ane jIvonI kriyA thaI rahI che. alakamAM A be padArtho nahi hevAthI tyAM eka paNa paramANu athavA eka paNa jIva nathI. lokamAMthI koI paramANu ke koI jIva alakamAM jaI zakatA nathI enuM kAraNa alakamAM dharma ane adharmanA abhAva sivAya bIjuM kazuM nathI. tyAre alokamAM zuM che? kAMI nathI e kevala AkAzarUpa che. je AkAzamAMnA keI paNa pradezamAM paramANu, jIva ke koI paNa cIja nathI, evuM zuddha mAtra AkAza, e aloka che. upara kahyA pramANe dharma ane adharma padArtha dvArA leka ane alakanI siddhi thavAmAM eka pramANu samajI zakAya tevuM che. te e che ke sarva karmone kSaya thavAthI AtmA UMce gati kare che, ema jainazAstrane siddhAnta che. e viSe tuMbaDInuM udAharaNa apAya che. jema pANImAM rahelI mATInA lepavALI tuMbaDI, tenA upara saghaLo mela nikaLI javAthI ekadama pANI upara AvI jAya che, te pramANe AtmA uparane kamarU5 saghaLe mela dUra thavAthI svataHsvabhAvataH AtmA Urdhvagati kare che-upara jAya che. paraMtu te Urdhvagati kayAM sudhI thatI rahe kayAM jaI aTake? e khAsa vicAranuM sthAna che. A vicArane niveDe dharma ane adharma padArtha dvArA leka ane alekane vibhAga mAnyA sivAya koI rIte thaI zake tema nathI. gati thavAmAM sahAyaka dharma padArtha, UMce jyAM | sudhI che, tyAM sudhInA lekenA agra bhAge kamaMrahita thayela AtmAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 6 : * .. / gati aTakI jAya che ane tyAM ja te asthita thAya che. tyAMthI magaLa leTamAM dhama padAryanA abhAve tenI gati thai zakatI nathI. jo dhama alama padArtho na hoya, ane tethI thatA laka-malakanA vibhAga na hoya, tA marahita banela AtmA UMce jatA kayAM aTakaze--kayAM avasthita thaze, e UbhI thatI guMcavaNu maTe tevI nathI. pudgala . " paramANuthI laI baTa, paTa Adi sthUla-atisthUla-mahAsthUla tamAma rUpI padArthIne ' pudgala ' sattA ApI che. '' ane ' gad 'e e dhAtuonA sa MyeAgatho pudgala zabda banyo che. ' ' nA artha pUraNu thavu. arthAt maLavu, ane 'na' te a gaLavuM arthAta kharI paDavuM--juduM paDavuM evA thAya che. A hakIkata ApaNA zarIramAM ane khIjI dareka vastuomAM pratyakSa anubhavAya che; arthAt paramANuvALA nAnAmoTA dareka paddAmAM paramANuone vadhArA-ghaTADA thayA kare che. ekalA paramANune pazu sthUla padAtha sAthe, ke khIjA aNu sAthe maLavAnu ke tenAthI alaga paDavAnuM hAvAthI puddagala ' saMjJA ayukta ghaTI zake che. 6 kAla. kAla darekanA jANuvAmAM che. navI vastu purANI thAya che, purANI vastu jINu thAya che. khAla, tarujI thAya che, taruNu, vRddha thAya che. bhaviSyamAM thanArI vastu vartamAna thAya che ane vartamAna vastu bhUtakAlanA pravAhamAM pravAhita thAya che. A badhI kALanI gati che. navAM navAM parivarttana, navA navA pariNAma kALane AbhArI che. pradeza. upara batAvelA maga, adhama, AkAza ane pudgala e cAra jaDa padArtho ane AtmAe aneka pradezavALA che. pradeza eTale sUkSma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 7 : (sumamAM sUkSma) aMza. ghaTa, paTa Adi padArthonA sukSma aMze paramANa che, e te sahu kaI samaje che. ane e paramANuo jyAM sudhI sAthe lAgelA hega-avayavI sAthe saMbaddha heya, tyAMsudhI tene "pradeza" nAmathI vyavahAra thAya che, ane avayavIthI chUTA paDyA pachI-jUdA thaI gayA pachI te "paramANu" nAmathI vyavaheta thAya che, paraMtu dharma, adharma, AkAza ane AtmA e cAra arUpI padArthonA pradezo te vilakSaNa prakAranA che. e pradezo-paraspara atyaMta ghanIbhUta tadana ekIbhUta che. ghaDAnA pradeza sUkSma aMze ghaDAthI judA paDe che, tema dharma, adhama, AkAza ane AtmAnA pradezo eka bIjAthI judA paDI zake ja nahi. astikAya, AtmA, dharma ane adharma e traNanA asaMkhyAta pradeza che. AkAza anantapradezavAluM che. lekasaMbaMdhI AkAza asaMkhyAtapradezavALa ane akasaMbaMdhI AkAza anantapradezavALuM che. pudgalanA saMkhyAta, asaMkhyAta ane ananta pradeza hoya che. AvI rIte pradezayukta hevAthI e pAMca "astikAya " kahevAya che. " astikAya" zabdane artha--asti eTale pradeza ane "kAya" eTale samUha, arthAta pradezasamUhathI yuktaevo thAya che. dharma, adharma, AkAza, pudagala ane jIvanI sAthe astikAya" zabda joDIne belIe te "dharmAstikAya" "adharmAstikAya" AkAzAstikAya " " pudagalAstikAya" "jIvAstikAya" e pramANe bolAya che. kAlane pradeza nahi hevAthI te "astikAya" kahevAya nahi. gaye samaya naSTa thaye, ane bhaviSya samaya atyAre asata che, tyAre cAla samaya eTale vartamAna kSaNa, e ja saddabhUta kAla che. muddad, divasa, 1. jenI saMkhyA na thaI zake, te asakhyAta. A sAmAnya artha samajavA uparAMta jainazAstramAM batAvela vizeSa artha samajavAnI jarUra che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atri, mahinA, varSa e badhA je kAlanA vibhAge paDyA che, te abhUta saNane buddhimAM ekatrita karIne pADavAmAM AvyA che, mATe eka kSaNa mAtra kALamAM pradezanI kalpanA hoI zake nahi. upara batAvelA pAMca astikA ane kAla e jainadarzananAM mAnelAM (cha) dravya che. puNya-pApa sArAM karmo "puNya" ane kharAba karmo "pApa" kahevAya che. sampatti, Arogya, rUpa, kIrti, putra, strI, dIrgha AyuSya vagere sukhanAM sAdhane, je karmothI prApta thAya che, te zubha karmone "puNya" kahevAmAM Ave che ane ethI viparIta-duHkhanI sAmagrI khaDI karI denAra-karma "pApa" kahevAya che. jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya, mehanIya, Ayu, nAma, gotra ane antarAya e ATha prakAranAM karma AgaLa kahevAze. temAM jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya ane antarAya e cAra karma azubha hovAthI pApakarma che; kAraNa ke jJAnAvaraNa jJAnazaktine dabAvanAra che, darzanAvaraNa darzanazaktine AcchAddha karanAra che, mehanIya karma mehane upajAvanAra che, eTale A karma saMyamamAM aTakAyata karanAra che tathA tatvazraddhAnamAM bAdha nAMkhanAra che ane antarAya karma iSTanI prAptimAM vidha nAMkhanAra che. A cAra karmo sivAya zubha ane azubha e be prakAranA nAmakarmanI aMdaranI azubha prakRtio, AyuSya karmamAM nArakaAyuSya, gotra karmamAMnI nIcatra prakRti ane vedanIya karmamAM asAtavedanIya prakAra eTalA karmanA bhede azubha hevAthI pApakarma che. vedanIyakarmane sAtavedanIya bheda, zubha nAmanI prakRti, UMcuM gotra ane devaAyuSya, -manuSyaAyuSya tathA tiryacaAyuSya eTalAM eTalAM karmo puNyakarma che. Asava, AtmAnI sAthe karmane saMbandha thavAnAM kAraNone "Asava' nAma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 9 : ApyuM che. je vyApArothI-je pravRttiothI AtmAnI sAthe karma saMbaMdha thAya te vyApAra-te pravRttio "Asava' kahevAya che. je kAmothI karmapravAha AtmAmAM dAkhala thAya te "Asava" mana, vacana ane zarIranA vyApAre zubha hoya te zubha karma ane azubha heya te azubha karma baMdhAya che. A mATe mana, vacana ane zarIranA vyApAra e ja Asava che. manane vyApAra-duSTacintana ke duSTa zraddhA athavA sAru cintana ke rUDI zraddhA che. vacanane vyApAra-duSTa bhASaNa athavA sAruM bhASaNa che. zarIrane vyApAra hiMsA, cerI, vyabhicAra vagere duSTa AcaraNa athavA jIvadayA, IzvarapUjana, dAna vagere pavitra AcaraNa che. puNya karma yA pApa karma baMdhAvAmAM mukhya prayojaka manovyApAra - che, jyAre vacanavyApA tathA zArIrika kriyAo maneyogane puSTi ApanAra tarIke karmabaMdhananA hetu che. mane yoga, vacana ane zarIrayogarUpa AsavathI baMdhAtA karmo aTakAvanAra AtmAnA nirmala pariNAmane saMvara, kahevAmAM Ave che. "saMvara' zabda sama pUrvaka rU dhAtuthI banele che. " pUrvaka rR dhAtuno artha rokavuM aTakAvavuM thAya che. karma baMdhAtuM aTake te "saMvara" samaja. je ujajavaLa AtmapariNAmathI karma baMdhAtuM aTake, te ujajavaLa pariNAma "saMvara' che. Ama aTakavuM ' ane jenAthI aTake te bane saMvara" kahevAya. sarva karmo baMdhAtAM aTakI jAya evI sthiti kevalajJAna prApta thayA pachI Ave che; paraMtu AtmAnI jema jema unnata avasthA thatI jAya che, tema tema karmabandhanamAM ghaTADo thato jAya che. baMdha, kamane AtmAnI sAthe dUdha ane pANInI peThe saMbadha tha, enuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 100 nAma baMdha che. kama kyAMya levA javAM paDatAM nathI, kintu AkhA lekamAM tevA prakAranAM dravya ThAMsI ThAMsIne bharelAM che, jene "kama vagaNa' evuM nAma jena zAstrakAre Ape che. A dravya, rAga-dveSanA pariNAmarUpa cikAzane lIdhe AtmAne vaLage che. - ahIM e prazna Ubho thaI zake che ke-zuddha AtmAne rAgadveSanI cikAza lAgavI kema joIe? AnA samAdhAnamAM sama daSTie vicAra karavAnI jarUra che. AtmAne rAgadveSanI cikAza amuka vakhate lAgI, ema te kahI zakAya nahi; kAraNa ke tema kahevAmAM, je vakhate AtmAne rAgadveSanI cikAza lAgI, te pahelAM AtmA, zuddhasvarUpavALo Thare che ane zuddha svarUpavALA AtmAne rAgadveSane pariNAma thavAnuM koI kAraNa nathI. zuddhasvarUpI AtmAne rAgadeSanA pariNAmane prAraMbha thavAnuM mAnavAmAM Ave, te muktidazAne pAmelA AtmAo-zuddha AtmAone paNa pharI rAgadevane pariNAma utpanna thavAnuM kAM nahi bane? bhUtakALamAM pahelAM AtmA zuddha hatuM ane pachIthI ene rAgadveSane prAdurbhAva thaye, ema mAnavA jatAM, bhaviSya kAlamAM mukta avasthAnI zuddha sthitie pahoMcyA pachI paNa pharI rAgadveSane prAdurbhAva thavAnI UbhI thatI Apatti zI rIte haThAvI zakAze? A uparathI e siddha thAya che ke-AtmAne rAgadveSane pariNAma amuka vakhatathI utpanna thayela nathI, kintu te anAdi che. suvarNa, mATInI sAthe jema anAdikAlathI maLeluM che ane ethI ene ujajavaLa cAkacikya svabhAva DhaMkAyale che, e pramANe AtmAnuM paNa zuddha brahmasvarUpa, anAdisaMyukta karmapravAhanA AvaraNathI DhaMkAyeluM che. malina darpaNane uTakavAthI-mAMjavAthI te ujajavaLa thAya che ane jhagamage che, tema AtmA paranA karma-mela dhovAI javAthI AtmA ujajavaLa bane che ane pitAnA vizuddha svarUpamAM prakAze che. eTale "AtmA pahele ane pachI kamane saMbaMdha" ema mAnavuM anI zakatuM nathI. "kama paheluM ane AtmA pachI" ema te belAya ja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 101 : * nahi e khulluM che; kAraNa ke ema kahevAmAM AtmA utpanna thanArI kare che ane ataava vinAzI re che. e sivAya, AtmAnA abhAve krama '. vastu ja ghaTatI nathI. A rIte e baMne pakSe! jyAre ghaTI zaktA nathI, tyAre AtmA ane kama e ane haMmezAMthI sAthe (anAdisahayukta ) che" e trIjo pakSa siddha thAya che. << jainazAstramAM kamanA mukhya ATha prakAro batAvyA che--jJAnAvaraNu, danAvaraNa, vedanIya, mAhanIya, Ayu, nAma, geAtra ane antarAya e navu kahevAnuM rahetuM nathI -AtmA asala svarUpe anantajJAnarUpa-- saccidAnandamaya che, paraMtu pUrvakti karmonA AvaraNavazAt tenuM mUla svarUpa AcchAdita che. ethI enuM saMsAramAM paribhramaNu che ane bhavacAnI anekAneka viDaMbanAo ene vaLagelI che. jJAnAvaraNakama, AtmAnI jJAnazaktine khAvanAra che. A kama jema jema vadhAre joradAra thAya che, tema tema te, jJAnazaktine vadhAre AcchAdita kare che. buddhinA adhikAdhika vikAsa thavAnuM mULa kAraNu, A kramanuM zithila thatuM javu, e che. A kramanA saMpUrNa kSaya thaye * dhruvaLajJAna " ( sakala leAkAlAkanA samagra padArthonuM saMpUrNa pratyakSa jJAna) prakaTa thAya che. danAvaraNakarma, darzanazaktine dukhAvanAra che. jJAna ane danamAM vadhu antar nathI. sAmAnya prakAranA jJAnane ' darzana" nAma ApyuM che. jevI rIte, krAi mANusane dUrathI jotAM sAmAnya rIte je manuSyatvamAtranuM bhAna thAya che, te dana che; ane pachI ene vizeSa prakAre eSa thavA e jJAna che. nidrA AvavI, AMdhaLApaNuM, kheharApaNuM vagere A kramanAM phaLa che. vedanIya kanu kAM sukha-duHkhanA anubhava karAvavAnu che. sukhane anubhava karAvanArane sAtavedanIya kama ane duHkhanA anubhava karAvanArane asAtavaidanIya krama kahe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 102 : mehanI cakarma meha upajAvanAra che. strI upara meha, putra upara meMha, mitra upara meha, sArI sArI cIje upara meha; e badhuM motanIya kamanuM pariNAma che. mehamAM aMdha banelAone kartavya ke akartavyanuM bhAna rahetuM nathI. dArU pIdhela mANasa, jema vastune vastusthitie samajI zakatA nathI, tema mehanI gADha avasthAmAM mUkAyela prANa tattvane enA sAcA svarUpamAM samajAtuM nathI ane viparIta buddhimAM gothA mAryA kare che. mohanI lIlAnAM udAharaNathI saMsAra bharyo paDe che. AThe karmomAM A karma AtmasvarUpanI kharAbI karavAmAM AgevAnIbharyo bhAga bhajave che. A karmanA be bhede che-taradaSTine aTakAvanAruM "darzanamehanIya" ane cAritrane aTakAvanAruM "cAritramehanIya che. AyuSyakarmanA cAra bhede che-devatAnuM AyuSya, manuSyanuM AyuSya, tiryaMcanuM AyuSya ane narakanuM AyuSya. jema pagamAM beDI hoya tyAM sudhI mANasa chUTI zakatA nathI, tevI rIte manuSya, tiryaca, devatA ane nAraka e cAre gatienA che, AyuSya pUruM na thAya tyAM sudhI tyAMthI chUTI zaktA nathI. nAmakarmanA aneka bheda-prabhede che; paraMtu TUMkamAM sAruM yA kharAba zarIra, sArUM yA kharAba rUpa, yaza yA apayaza, saubhAgya yA durbhAgya, susvara yA duHsvara vagere aneka bAbate A karma upara AdhAra rAkhe che. jema citAre sArAM yA kharAba citra banAve che, tevI rIte prANIonA vividha dehAkAra, rUpAkAre, racanAkAronuM nirmANa karanAra A karma che. - gotrakamanA be bheda che-ucca gotra ane nIca gotra. UMcA getramAM ke nIcA getramAM janma thavo e A karmane prabhAva che. jJAtibaMdhanane tarachoDanArA dezamAM paNa UMca-nIcane vyavahAra che. antarAyakarmanuM kAma viddha nAMkhavAnuM che. dhanADhya heya, dharmane jANakAra heya, chatAM dAna na ApI zake, e A kamanuM phala che. vairAga ke tyAgavRtti na hovA chatAM dhanane bhoga na karI zakAya, e A karmane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 13 : prabhAva che. hAra prakAranA buddhipUrvaka prayAsa karavA chatAM vyApAramAM ohamaMda na thavAya, athavA nukazAna veThAya e A karmanuM kAma che. zarIra puSTa hovA chatAM uttama karavA tatpara na thavAya, e A karmanuM pariNAma che. karmasaMbaMdhI TUMka hakIkata kahevAI gaI. jevA prakAranA adhyavasAya heya, karma, tevA prakAranuM cikaNuM baMdhAya che, ane phaLa paNa tevuM ja cikaNuM bhogavavuM paDe che. karmanA baMdhana samaye tenI sthiti, arthAta karmavipAka keTalA vakhata sudhI bhegavA joIe, e kAlane niyama paNa baMdhAI jAya che. karma, baMdhAyA pachI tarata ja udayamAM Ave, ema samajavAnuM nathI. jema bIja vAvyA pachI tarata pAka thatuM nathI. tema, karma baMdhAyA pachI amuka kAla pasAra thayA bAda, te udayamAM Ave che. udayamAM AvyA pachI karma kyAM sudhI bhogavavuM joIe, ene niyama nathI. kAraNa ke pUrve baMdhAyelA sthitikAlamAM paNa AtmapariNAma pramANe pheraphAra thaI jAya. karmanuM baMdhAvuM eka rItanuM hetuM nathI. keI karma atigADha baMdhAya che, jyAre kaI karma gADha, kaI zithila ane keI atizithila baMdhAya che. je karma atyaMta gADha baMdhAya che, tene jenazA "nikAcita" evuM nAma Ape che. A karma prAyaH avazya bhogavavuM paDe che. bAkInAM karmo zubha bhAvanAonA prabaLa vegathI (vipAkarUpe) bhegavyA vagara paNa. chUTI zake che. baMdhAyelAM karmo bhegavyA bAda je kharI paDe che, enuM nAma che - nirjarA. - A nirjarA be rIte thAya che-eka nirjarA ucca AzayathIkalyANa bhAvanAthI karAtA tapazcaraNa vagerenA sAdhanathI karmane je kSaya thAya che te che. ane bIjI, karma bhegavAI jaI kharI paDe e cheka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 104 : pahelI nirjarA sAmanirjarA kahevAya che, jayAre bIjI akAma- nirA che. vRkSanAM phaLe, jema svataH samaya prApta thaye vRkSa para pAke che, ane upAyathI paNa zIdhra tene pakavavAmAM Ave che, e pramANe karma, svataH avadhi pUrNa thaye pAkI jai, bhagavAI jaI kharI paDe che, ane tapatharyA vora tIvra upAyothI paNa karmane pakavI kSINa karavAmAM Ave che. " jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya ane antarAya e cAra dhAtikama' kahevAya che; kAraNa ke te AtmAnA kevalajJAna Adi mukhya guNone haNanAra (AvaranAra) che. A cAra ghAtikane kSaya thavAthI kevalajJAna prakAzita thAya che. A valajJAna leka-alekanA bhUta, bhaviSyad ane vartamAna tamAma padArthonA saMpUrNa sAkSAtkArarUpa che. A jJAnane prakAza thatAM AtmA sarvajJa bane che. e sarva AyuSya pUrNa thavAnA samaya upara avaziSTa cAra karmo, je adhAti athavA "bhapagrAhi" kahevAya che tene-kSINa kare che ane takSaNAta teone AtmA sIdhuM Urdhvagamana karate, eka samayamAM lekanA agrabhAga upara avasthita thAya che. A avasthAne kahe che - mekSa. navamuM tatva mekSa che. ane tenuM lakSaNa -" rAvarmA nA" athavA "paramArano murAra" e sUtrothI "sarva karmane kSaya" athavA "sarva karmono kSayathI prAdurbhata thate parama Ananda " e prakAre darzAvavAmAM Ave che. sarva karmone kSaya thavAthI Urdhvagamana thavuM; e AtmAne ravabhAva che, ane e viSe tuMbaDInuM udAharaNa pahelAM apAI gayuM che. Urdhvagamana karato AtmA, lekanA agra bhAge pahoMcI aTakI jAya che ane tyAM AgaLa gamana karI zakatuM nathI; kemake pahelA kahevAI gayuM, - - - - - - 1. ghAtithI viparIta apAti. 2. bhava eTale saMsAra athavA zarIra, tene kAvI rAkhanAra e "bhapajhAhi" zabdane artha che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 15 :: che tema lekanA agrabhAgathI AgaLa gati karavAmAM madadagAra e dharmAastikAya padArtha nathI. A uparyukta mukta avasthAmAM sarve karmonI upAdhio chuTI javAne lIdhe zarIra, Indriya ane manane sarvathA abhAva thavAthI je anirvAya sukha mukta AtmAo anubhave che, te sukhanI AgaLa samagra trilokIne AnaMda bindumAtra che. ghaNAe zaMkA kare che ke-mokSamAM zarIra nathI, vADI, lADI, gADI nathI, te tyAM sukha zuM hei zake? paratu dhyAnamAM rAkhavuM joIe ke zarIra, sukhanI sAthe duHkhanuM paNa sAdhana che. mAlamiSTAna uDAvavAmAM je majA paDe che, tenuM kAraNa mAtra bhUkhanI pIDA che. peTa bharAI gayeluM hoya te amRtasamAna bhajana paNa gamatuM nathI. TADhanI pIDA dUra karavA je vastra paheravAmAM Ave che, te ja vastro, garamInA tApa vakhate paheravAM gamatAM nathI. bahu besavAvALAne cAlavAnuM mana thAya che ane bahu cAlavAvALAne besavAnuM-ArAma hovAnuM mana thAya che. kAmabhoga, zarUAtamAM je anukUla bhAse che, antamAM te ja pratikUla lAge che. A badhI asthiratA zuM sukhamaya che? je, sukhanAM sAdhane samajAya che, te, mAtra duHkhane zamAvavA sivAya kaMI navuM sukha utpanna karanAra nathI. pAkeluM gumaDuM jyAre phUTI jAya che -tyAre "hA...za" karIne je sukha anubhavAya che, te yathArthamAM satya che? nahi. mAtra te vedanAnI zakti che. je te sukha sAcuM hoya, te jene gumaDuM thayuM nathI, tene te sukhAhAda kAM nathI thatuM? viSayasevanathI duHkhanI zAnita je anubhavAya che, te kapita, kSaNika, saMtA5mizrita ane pariNAme virasa che. je svAra meLavavA mATe khAvuM, pIvuM, haravuM, pharavuM vagere saMsAravartI cha kare che, te svArI karatAM anantagaNuM svAstha siddha AtmAone karma kSayathI svataH prApta thAya che. kamabadhe tamAma chUTI javAthI vimala cetana mukta AtmA paramasvAtaMtrya saMbhUta ananta AnandI dazA -anubhave che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 106 : jene khunzI AvatI hoya tene ja khaNuvAmAM kAMika mAnanda zvAse che, khIjAne te tarapha ruci zAnI hrAya ? e pramANe jeone mehanI vAsanA lAgelI hAya che, tene ja meAhanI ceSTA majAnI lAge che, kintu khIjAte ( vItarAga AtmAne ) te majAnI lAge ja zAnI? saMsArane mAhamaya vilAsa kharekhara khujalInA jevA zarUAtamAM kAMka Ananda upajAvanAra ane pAchaLathI mahAna duHkhane anubhava karAvanAra che. meharUpI khujalI jemanI sAva maTI gai che, evA mukta paramAtmAone, nirmala AtmajgyAtimAMthI prakAzatA je svAbhAvika Ananda che, te ja kharekhara paramA` sukha che. AvA parama sukhI paramAtmAne mATe zuddha, buddha, siddha, niraMjana, paramajyeAti, parabrahma vagere nAmA zAstromAM ApyAM che. meAkSanI prApti, manuSya-zarIradvArA ja thAya che. devatAo paNa devagatimAMthI mukti pAmI zakatA nathI. sanma vAnA bhavya ' ane . alabhya ' evA prakAro jainazAstrakAra khatAve che. meAkSane game tyAre paNa meLavI zakanArA jIvA kahevAya che, jyAre ' alabhya ' jIvAte muktinI prApti kadApi hAi zakatI nathI. bhavya ke abhavya kAinA banAvyA banatA nathI, kintu e bhavyaabhavyatva jIvane svAbhAvika pariNAma che. jema, mamanI aMdara kAratu maga hAya ane bIjA maga pAkI jAya paNa te kAra u maga pArkatA nathI, tema ' alabhya ' kAra u maganA jevA che. enI saMsAra-sthiti pAkatI nathI. izvara. . " . izvaranA sabandhamAM jainazAstraonA siddhAntA dhyAna ApavA jevA che. " pakSIpalAjImAM glaH " arthAt jenA sakala karmAnA nirmUla kSaya thayA che, e izvara che. izvara, pUrve batAvelI mukti avasthAne paheoMcelA paramAtmAothI jUdA prakAraneA nathI, kintu IzvaratvanuM lakSaNu. ane muktinuM lakSaNu eka ja che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 107 : jainazAstro kahe che ke meAkSaprAptinAM kAraNeA-samyag jJAna ane samyak cAritranA abhyAsa thate thate, te abhyAsa pUrNa sthiti upara AvavAthI ka-andhanA savathA chUTI jAya che ane AtmAnuM anantajJAna Adi sakala svarUpa saMpUrNa prakAzita thAya che. A sthitie paheAMcavuM e ja Izvaratva che.1 je jIvA, AtmasvarUpanA vikAsanA abhyAsamAM AgaLa vadhe ane paramAtmasthitie paheoMcavAnA yathAvat prayatna kare, te te kharAkhara Izvara thai zake che; ema jainazAstranA siddhAnta che. izvara-vyakti eka ja che, evA jaina siddhAnta nathI. ema chatAM paNa paramAtmasthitie paheAMcelA sarva siddo eka sarakhA nirAkAra ane atyanta gADha sayukta hevAthI samaSTirUpe; samuccayarUpe teAne eka ' zabdathI thacit vyavahAra thai zake che. jUdI jUdI nadIonuM ke jUdA jUdA kuvA yA talAvAnuM bheguM karelu pANI, jema paraspara ekameka thaI jAya che te emAM kaze| bhinnabhAva jAtA nathI, temaja ekarUpe enA vyavahAra thAya che. e pramANe prakRtamAM jUdA jUdA paNa jalanI peThe maLelA siddhomAM * eka izvara ' ke ' eka paramAtmA ' evA vyavahAra thavA asaMbhavata ke asaMgata nathI. " 1. sAmAnya kevalajJAniAnA karatAM tIrthaMkaro pramala puNyaprakRtinA atula sAmrAjyane lIdhe ane dharmanA eka mahAna prabhAvazAlI prakAzaka tarIkenI dRSTie bahu ucca kATI para che, paraMtu zarIradhArI avasthAmAM e ( sAmAnya+-valI ane . tIrthaMkaro ) anecAra adhAti krarmo kSINu karavA bAkI hovAthI-kakSayamAM pUrNatA pAmelA nathI, ema vastuta: kahI zakAya che, jyAre saMpUrNa kSayanI avasthAmAM eA mane, tIrthaMkaratvane ageneA bhedabhAva nahi rahevAthI bilakula sarakhA che. A upasthI joI rAkraya che ke izvaranuM "sakala-rmazahitya e samucita lakSaNa sa. mukta AtmAomAM prApta hAvAthI sarva mukta paramAtmAe kharAbara izvara pavAmya che. nirAvaraNu-zAsabhUta jJAnapUrNatA cA paramAtmayaiAti bhavastha ane bhavAtIta ane kevalIemAM pUrNa samAna hovAthI paramAtmA-paramezvara che. bhavastha kevalI paNa rUpe 3 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat " www.umaragyanbhandar.com Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 108: gAkSanuM sAtatva. ahIM eka AzaMkAne avakAza maLe che. te e che ke-je vastunI utpatti thAya che, te vastune nAza thAya che" e akAvya niyama pramANe mekSa paNa utpanna thatuM hovAthI tene paNa aMta Avavo joIe, ane aeva mekSa zAzvata ghaTI zake nahi. AnA samAdhAnamAM dhyAna ApavA jevuM che ke-mekSa keI utpanna thanArI vastu nathI. mAtra kamathI alaga thavuM e ja AtmAne mekSa che. AthI AtmAmAM keI navIna vastune utpAda thatuM nathI ke jethI tene aMta AvavAnI kalpanA UbhI thaI zake. jema vAdaLAM khasI javAthI - jaLahaLatA sUrya prakAzamAna thAya che, tema karmanAM AvaraNa khasI javAthI AtmAnA sakaLa guNe prakAzamAna thAya che, bIjA zabdomAM, sakalaguNayukta AtmA prakAzamAna thAya che. AnuM nAma ja mekSa che. kahe, AmAM zuM utpanna thayuM ? sarvathA nirmala thayela AtmAne punaH kamane saMbaMdha thatA nathI ane ethI enuM saMsAramAM punaravataraNa heya ja nahi. jevI rIte- "je je vAstha kAryAtinA Do. karmabIje tathA dagdhe na rohati bhvaakurH||" -bIja atyanta baLI javA pachI aMkura utpanna thatuM nathI, tevI rIte karmarUpI bIja sarvathA baLI gayA pachI saMsArarUpI aMkura utpanna thato nathI. saMsArane saMbadha, kamasaMbadhane AdhIna che ane karmane saMbadha rAgadveSanI cikAzane AdhIna che. jeo atyaMta nirmala thayA che-sarvathA nilepa thayA che, teone rAgadveSAdinI cikAza heya ja zAnI ? ane che. jyAM jyAM kamane anAdi kahevAmAM AvyuM che, tyAM tyAM jUdA jUdA karmanA saMyogane pravAha anAdi samaja. . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 109: ataeva krama sabandha hAvAnI kalpanA paNu zI ? ane ethI ja sasAramAM krI dhasaDAvAnI vAta ja zI ? sarva karmAnA kSaya hAi zake che. A sthaLe eka evA prazna Ubho thAya che. AtmAnI sAthe kranA sayAga jyAre anAdi che, te anAdi kramanA nAza kema thavA joie ? kAraNa ke anAdi vastune nAza thatA nathI, ema tarkavAdanA niyama che, ane vizvamAM paNa ema anubhavAya che. A praznanA samAdhAnamAM e dhyAnamAM rAkhavuM joIe ke AtmAnI sAthe navAM navAM karyAM khUMdhAtAM jAya che ane jUnAM jUnAM kharI paDe che. AvI sthitimAM krAi paNa amuka kamamakita AtmAnI sAthe anAdi saMyukta nathI, kintu jUdA jUdA kamanA saMyeAganA pravAha anAdikAlathI vahetA Ave che, ema samajavAnuM che. AtmAnI sAthe dareka kamavyaktinA sayeAga AdimAna che; ataeva phrAI ka vyakti, AtmAnI sAthe nitya saMyukta rahetI nathI, te pachI zukaladhyAnanA baLe sarva karmonA samUla kSaya thavA emAM aTita zuM che? e sivAya, saMsAranA manuSyA tarapha daSTi karatAM spaSTa jaNuAi Ave che ke kAi mANasane rAgadveSa adhika pramANamAM hAya che, jyAre keTalAkAnA rAga dveSa AchA pramANamAM dekhavAmAM Ave che. eTaluM ja nahi, eka ja mAsanA rAga dveSamAM paNa nyUnAdhikatA Ave che. AvI rItanI rAga dveSanI vadhaghaTa, hetu vagara ghaTI zake nahi, e saheja samajI zUkAya che, ane ethI mAnI zakAya che ke vadhadhaTavALI cIja, je hetuthI ghaTatI hAya, te hetunI pUrI sAmagrI maLyethI tene nAza thAya che. jemake, poSa mahinAnI prakhA TADha bAlasUryanA mad ma tApathI ghaTatI ghaTatI vadhu tApa paDavAthI bilakula UDI jAya che. tyAre vadhadhaTavALA rAga-dveSa dhruSA je kAraNathI ochA thAya che, te kAraNu saMpUchyuM - rUpamAM yadi siddha thAya, te te So samUla naSTa thAya, emAM zuM vAMdhA jevuM che ? rAga-dveSa zubha bhAvanAothI ghaTe che ane e ja zubha bhAva Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110: nA jyAre vadhAre majabUta thAya che, ane dhyAna-avasthAmAM AtmA nizcala banIne parama samAdhi para jyAre pahoMce che tyAre rAga-dveSane saMpUNu kSaya thAya che. Ama, karmAMtA kSaya thai nirAvaraNu dazA AtmAne prApta thavI emAM vAMdhA jevuM kazuM nathI. rAga-dveSa UDI jatAM jaDevalajJAnanA prAdurbhAva thAya che, kema ke rAga dveSaneA kSaya thatAM ja jJAnAvaraNu, dezanAvaraNu ane aMtarAya e traNe karmAMnA kSaya thai jAya che. AkhA saMsArarUpa mahela mAtra be cAMbhalA upara TakI rahyo che, ane te rAga tathA dveSa che. meAhanIya kanuM saOsva rAga ane dveSa che. tAla vRkSanA zira upara sAMya bhAMkI devAthI jema Akhu tAla vRkSa sukAI jAya che, te pramANe sa* karmonuM mULa je rAga-dveSa, tenA upara prahAra karavAthI, tenA uccheda karavAthI AkhuM kama vRkSa sukAi jAya che--nAza pAmI jAya che. kevalajJAnanI siddhi. rAgadveSanA kSayathI prAdurbhUta thatA dhruvalajJAnanA sabandhamAM zaMkA thavI anavAjoga che ke " evu te jJAna kAine hAtu haze kharUM ke je akhaMDa brahmAMDanA--sakala leAkAleAkanA-traNe kALanA tamAma padArthoM upara prakAza pADe? ' paraMtu enA khulAsA A prakAre samajI zakAya. jJAnanI mAtrA manuSyeAmAM ekabIjA karatAM adhikAdhika dekhavAmAM Ave che. A zu sUcave che? e ja ke je AvaraNa thADuM-dhaNu khasavAthI jJAna, adhika adhika prakAzamAM Ave che, te AvaraNu agara bilakula khasI jAya, te saMpU` jJAnanA prakAza thAya. A hakIkatane eka dRSTAntathI joie. nAnI-moTI vastuomAM je paheALAI, eka khIjAthI ghaNI-ghaNI jovAmAM Ave che, te paheALA, vadhatI vadhatI AkAzamAM vizrAnti le chaeN, arthAt vadhatI jtI paheALAInA anya AkAzamAM Ave che. AkAzathI AgaLa paheALAne prazna nathI. saMpUNuM paheALA, AkAzamAM AvI * gaI che. A dRSTAnta pramANe jJAnanI mAtrA paNa vadhatI vadhatI krAI * puruSa--vizeSamAM vizrAma lIdhelI DhAvI joie, ema nyAyathI siddha thAya che. jJAnanA vadhatA jatA prakSA jenI aMdara gata Ave che, jenAthI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 111: AgaLa jJAnanI mAtrAne vadhavAnuM aTakI gayuM che e pUrve jJAnanI vizrAtine meLavanAra je puruSa che, te ja sarvajJa che, sarvadarzI che ane enuM je jJAna te kevaLajJAna che. Izvara jagatane katAM nathI. jainadharmane sihAna vicArazIla vidvAnuM vadhAre dhyAna kheMce evo che. te e che ke-Izvara jagatane utpAdaka nathI. jenazAe ema jaNAve che ke-karmasattAthI pharatA saMsAracakamAM nilepa, parama vItarAga ane parama kRtArtha evA IzvaranuM kava kema banI zake? dareka prANInAM sukha-duHkhe tenI karmasattA upara AdhAra rAkhe che. vItarAga Izvara, na kAInA upara prasanna thAya che, ke na koInA upara STa bane che. prasanna thavuM ke cha thavuM e vItarAga-sthitie pahecelAne na dhaTe. IzvarapUjananI jarUra "Izvara jagakartA nathI" e siddhAntane aMge, Izvarane pUjavAthI zuM lAbha? arthAta izvara jyAre vItarAga che--tuSTa ke STa thatuM nathI, te pachI tenuM pUjana zuM upAgI? e prazna Ubho thato jovAmAM Ave che, paraMtu jenazAstrakAronuM kahevuM evuM che ke IzvaranI upAsanA izvarane prasanna karavA vAste nathI, kintu pitAnA halyanI zuddhi karavA vAte che. sarva duHkhanA utpAdaka rAga-dveSane dUra karavA rAgadveSarahita paramAtmAnuM avalaMbana levuM parama Avazyaka che. mahavAsanAothI bharela AtmA raphaTikanA jevuM che. jema sphaTikanI pAse jevA raMganuM phUla heya, te raMga sphaTika pitAmAM kheMcI le che, evI rIte jevA rAga-dveSanA sAme AtmAne maLe che, tevA prakAranI asara AtmAmAM jaladI utpanna thAya che. A mATe sArA pavitra saMga meLavavAnI khAsa AvazyakatA dareka kalyANalilAthI samajI zake che. vItarAga devanuM svarUpa parama zAMtimaya che. rAgadveSane raMga ke tenI asara tenA svarUpamAM bilakula hatI nathI. ataH tenA avalaMbanathI, tenuM dhyAna karavAthI AtmAmAM vItasa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 12: dhAne saMcAra thAya che, ane e raste kramazaH vItarAga thaI zakAya che. sahu koI samajI zake che ke eka rUpavatI ramaNune vicitra daSTie jevAthI kAmanI utpatti thAya che, putrane jovAthI ke mitrane maLavAthI snehanI jAgRti thAya che ane eka prasannAtmA muninuM darzana karavAthI hRdayamAM zAtine AhAda anubhavAya che. sajajananI saMgatathI sArA ane durjananI saMgatathI kharAba thavAya. "sabata tevI asara." vItarAga devanI sebata-tenuM darzana, stavana, pUjana ke smaraNa karavuM e che. ethI AtmAmAM evI asara utpanna thAya che ke rAga-dveSanI vRttio svataH ochI thavA pAme che. A IzvarapUjananuM mukhya phaLa che. pUjya paramAtmA pUjakanA taraphathI kAMI AkAMkSA rAkhatA nathI. pUjya paramAtmAne pUjakanA taraphathI koI upakAra thatuM nathI. pUjaya paramAtmAne pUjakanI pAsethI kaMI joItuM nathI. paraMtu pUjaka pitAnA AtmAnA upakAra athe pUjyanI pUjA kare che ane paramAtmAnA AlaMbanathI-te taraphanI ekAgra bhAvanAnA balathI-pUjaka pitAnuM phala meLavI zake che. agninI pAse janAra manuSya, jema, TADha uDavAnuM phaLa svataH meLave che, paraMtu ani koIne te phaLa levA bolAvatI nathI, temaja te prasanna thaIne kAIne te phaLa detI nathI, e pramANe vItarAga paramezvaranI upAsanA karavAthI rAgAdi deSarUpe TADha svataH palAyana karI jAya che ane caitanya vikAsanuM mahata phaLa meLavAya che. AvI rItanI phalaprAptimAM Izvarane prasanna thayAnuM mAnavuM e jainazAstrane sammata nathI. vezyAne saMga karanAra manuSya durgatine pAtra thAya che, e kharI vAta che; paNa e durgati ApanAra koNa? e vicAravA jevuM che. vesyAne durgati ApanAra mAnavI e brAti che, kAraNa ke eka te vasyAne durgatinI khabara nathI, ane e sivAya keI, keine, durgatie laI javA samartha nathI. tyAre durgatie laI janAra mAtra cittanI salinatA sivAya bIjuM koI nathI, e bedhaDaka gaLe Utare evI hakIkata Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 113 : che. A uparathI e siddhAnta thaI zake che ke sukha-duHkhanAM kAraNabhUta je karma che, tene AdhAra cittanI vRttio upara che, ane e vRttione zubha banAvavAnuM ane te dvArA sukha meLavavAnuM sarvazreSTha sAdhana bhagavad upAsanA che. enI upAsanAthI vRttio zubha thAya che, ane chevaTe sarva vRtione nirodha thavAthI atIndriya paramAnanda prApta karI zakAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamArga ( 2 ) nava tanuM TUMka varNana pUruM thayuM. AmAM mukhya to chava ane achava be ja che. Asrava ane bandha e jIvAjIva saMgenuM (jaDacetananA sAganuM) avasthAntara che. saMvara ane nirjarA e AtmAnI ujajavaLa dazA che. mokSa AtmAnuM pUrNa zuddha svarUpa che. Ama e AsavAdi pAMce to yathAsaMbhava chava-ajIvamAM samAI jAya che. puya-pApa Atmasambaddha karma pudagale che. atae puNya-pApane badhamAM aMtarbhAva karIe to sAta ta gaNAya. jema nava tattanI paramparA che, tema sAta tanI paNa paramparA che. Asrava ane badhuM saMsAranAM kAraNa, ane saMvara tathA nija mokSanAM sAdhana. mekSArthIne AtmavikAsanA mArge A nava vastuonuM jJAna atyaMta upayogI che, eTalA mATe temane "tava" nAma ApyuM che. nava tattanA prakaraNa uparathI AtmA, puNya-pApa, paraleka, mokSa ane Izvara sambandhI jena vicAronuM digdarzana thaI jAya che. AstikAnuM AstikapaNuM, AtmA, paramAtmA, karma ane punarjanmanI svIkRti upara AdhAra rAkhe che. 1. zrI umAsvAtivAcakaracita tatvArthasUtramAM sAta tane nirdeza che. 2. zubha puNya mekSa sAdhanamAM upayogI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 115 : kevaLa pratyakSa pramANuM mAnavAthI taravajJAnane mArga meLavI zakAto nathI ane AtmajIvana bahu kharAbImAM mUkAya che. kevaLa pratyakSa pramANa vAdIne paNa dharmanA darzanathI agni hovAnuM anumAna svIkAravuM paDe che. nahi dekhavA mAtrathI vastune abhAva mAnavo e nyAyasaMgata kahI zakAya nahi. ghaNuM vastuo haiyAta chatAM daSTigocaramAM AvatI nathI, ethI ene abhAva siddha thaI zake nahi. AkAzamAM UDeluM pakSI eTaluM UMce gayuM ke te najarathI dekhI zakAtuM nathI, ethI karI te pakSIne abhAva siddha thAya nahi. ApaNA pUrvajo ApaNuthI dekhAtA nathI, ethI, eo nahetA, ema kahevAnI koI himmata karI zake nahi. dUdhamAM bhaLI gayeluM pANI joI zakAtuM nathI, ethI eno abhAva mAnI zakAya nahi. sUryanA ajavALAmAM tArA dekhAtA nathI, ethI eenuM nAstitva kahI zakAya nahi. A uparathI samajI zakAya che ke, saMsAramAM jema Indriyagocara padArtho che, tema IndriyAtIta (atIndriya) padArtho paNa astitva dharAve che. pitAnuM ja anubhaveluM mAnavuM ane bIjAnA anubhavela viSa mAnavA ja nahi, e vAta vyAjabI nathI. laMDana, perisa ane nyuyeka jevAM zahere jeNe dekhyAM nathI, e manuSya. te zaheronA vaibhavane anubhava karI AvelA anya koI pramANika manuSyathI varNavatA te vaibhavane svIkAravA yadi tatpara na thAya ane tene-pitAthI apratyakSa hevAnA kAraNe- asatya TharAvavA taiyAra thAya, te e jema aNaghaTatuM che, tevI rIte, ApaNu-sAdhAraNa manuSya-karatAM anubhava-jJAnamAM AgaLa vadhelA mahApuruSanA siddhAntane "nathI dekhAtA" eTalA ja mAtra hetuthI avagaNavA e paNa ayukta che. A badhA uparathI kahevAnI matalaba e che ke puNya pApanI pratyakSa kaLAtI lIlAone dhyAnamAM laI, saMsAranI nisAratA ane viSamatA samajI AtmA upara lAgela maLane dUra karavA, Atmazaktine pUrNa prakAza siddha karavA kalyANasaMpanna mAge AtmAne joDavo joie. dhIre dhIre paNa mAga upara-kharA mArga upara-gati karate prANI sIdAto nathI ane kramazaH AgaLa vadhatA jAya che; chevaTe sAdhyane pahoMcI vaLe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 1164 sAdhyane lakSamAM nahi lIdhelA dhanudharanI bANa pheMkavAnI ceSTA jema niSkala jAya che, tevI rIte sAdhyane sthira karyA vagara karAtI koI paNa kiyA sala thatI nathI, e dhyAnamAM rAkhavuM joIe. mekSa e kharUM sAdhya sAdhu ke gRhastha dareke pitAnI daSTibindu upara sthApita karavuM joIe. e sAdhyane siddha karI ApanAra mArganI zodha karavI joIe. durAgrahane tyAga karI, guNAnurAgI banI zAstrone garbha tapAsavo joIe. zuddha jijJAsu buddhie ane AtmakalyANanI tIvra utkaMThAthI avalakAtAM zAmAMthI mekSa meLavavAne niSkalaMka mArga jANuM zakAya che. jANyA pachI kriyAmAM mUkavAnI jarUra che, kriyA vagaranuM jJAna sAdhaka thaI zakatuM nathI. e vAta dareka samajI zake che. pANImAM taravAnI kriyA jANavA chatAM paNa te kriyA karavAmAM na Ave, te pANImAM tarI zakAtuM nathI. auSadhanA sevana vagara tenA jJAna mAtrathI ke varNana mAtrathI darda maTI zakatuM nathI; mATe ja zAstrakAre "rAjiyAM mo:" e sUtrathI samyapha (yathArtha) jJAna ane samyapha kriyA e baMnenA sahagathI mokSa meLavI zakavAnuM prarUpe che. sabhya zAna AtmatatvanI oLakhANa karavI e samyam jJAna (Right knowledge) che. AtmAnI sAthe saMbaMdha dharAvatAM jaDa (karma) dravyanuM svarUpa jANyA vagara Atmatatvane yathArtha baMdha thaI zakate nathI. AtmatatvanA jJAna vagara jagatanI tamAma viddhatA nirarthaka che. saMsAranI phlezajALa mAtra Atma viSayaka ajJAnatA upara AdhAra rAkhe che. te ajJAnatA AtmasvarUpanA cintana-manana-nididhyAsanathI dUra thAya. yathAbuddhi, yathAzakti AtmasvarUpane paricaya karavo e AtmakalyANanuM prathama pagathiyuM che. samyapha cAritra - tatvasvarUpa jANyAnuM phaLa pApakarmathI haThavuM e che. e ja samya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 117: cAritra (Right conduct) che. pitAnA jIvanane pApanA saMvegathI dUra rAkhI nirmaLa banAvavuM e "samyaka cAritra" zabdane khare artha che. e saMbaMdhamAM zAstravaNita vizeSa niyamo, dhArA-dhoraNe amalamAM mUkavA Avazyaka che. sAmAnyataH cAritra be vibhAgomAM vaheMcAya che-sAdhuonuM cAritra ane gRhasthanuM cAritra. sAdhuonA sAdhu-dharma" ane gRhasthAnA cAritrane gRhastha-dharma kahevAmAM Ave che. sAdhu-dharma sApati vAhitAni, ti tA arthAta svahita ane parahitanAM kAryo je sAdhe, te sAdhu che. saMsAranA "kaMcana-kAminyAdi bhogo cheDI, sakaLa ghara-kuTuMbaparivAra sAthenA saMbadha upara jalAMjali ApI AtmakalyANanI ucca keTI upara ArUDha thavAnI parama pavitra AkAMkSAe je asaMgavata grahaNa karAya che, te sAdhudharma che. rAgadeSanI vRttione dabAvavI, e ja sAdhunA vyApArane mukhya viSaya hoya che. prANAtipAtaviramaNa mRSAvAdaviramaNa, adattAdAnaviramaNa, maithunaviramaNa ane parigrahaviramaNa, e sAdhuonAM pAMca mahAvrata che. jemane gupta, vacanagupta ane kAyaguma thavuM, e vizvabaMdhutvanuM vrata che. jenuM phaLa-janma, jarA, mRtyu, Adhi, vyAdhi, upAdhi vagere sarva duHkhothI rahita ane parama AnandasvarUpa e mokSa che e sAdhudharma ke ujajavala ane ke vikaTa ho joIe, e sahaja samajI zakAya che. A munidharma, saMsAranI sthitinuM yathArtha bhAna thayuM hoya, tenA uparathI tAtvika vairAgyane prAdurbhAva thayo hoya, ane mekSa avasthAmAM pitAne mUkavAnI mahatI utkaMThA jAgI hoya tyAre A ja siddha karI zakAya che. 1. nahi ApelI vastu na levI. 2, 3, 4. mana, vacana ane zarIranI caMcalatA upara aMkuza rAkhanAra. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 18: - sAdhulamanA jee adhikArI nathI, teo gRhastha dharmanuM pAlana karavAthI pitAnA jIvanane kRtArtha karI zake che. "gRhasthadhama" para ArUDha thavA pahelAM amuka guNene abhyAsa pADavAnuM zAstrakAre batAve che. paisA kamAvavAmAM haMmezAM nItinuM pAlana karavuM ane koI paNa sthaLe koI paNa kAryamAM anyAya na karavo, e guNa sahuthI pahelAM-gRhastha dharmane lAyaka thavAmAM-jarUra che. e sivAya, saMtapuruSane saMga, taravazravaNanI utkaMThA ane indriyanI uchuMkhalatA upara aMkuzabaLa e vagere guNe sAMpaDatAM gRhastha dharma upara ArahaNa karAya che. gRhasthadharmanuM bIjuM nAma-jainazAstromAM-zrAvakadharma batAvyuM che. gRhasthadhAmane pALanAra puruSa, "zrAvaka' ane strIo, "zrAvikA " kahevAya che. gRhasthadhamamAM bAra vrata pALavAnI vyAkhyA Ave che. sthULa prANAtipAtaviramaNa, zULa mRSAvAdaviramaNa sthaLa adattAdAnaviramaNa, sthaLa maithunaviramaNa, parigrahapasmiANa, digavata, bhego pagaparimANa, anarthadaMDavirati, sAmAyika, dezAvakAzika, pauSadha ane atithisaMvibhAga e bAra vrata che. sthala prANAtipAta viramaNa. keI sukSma jIva paNa mArAthI mare nahi, evuM vikaTa vrata gRhasthothI na pALI zakAya, e dekhItuM che mATe eonA adhikAra pramANe sthaLa eTale moTI hiMsA nahi karavAnuM vrata batAvavAmAM AvyuM che. trasa ane sthAvara e be prakAranA cha agAu batAvavAmAM AvyA che. temAM sthAvara (pRthivyAdi ) jIvonI hiMsAthI sarvathA bacavAne asaMbhava hevAthI trasa (hAle-cAle evA beIndriya Adi) jInI hiMsA na karavAnuM vrata gRhasthAe svIkAravAnuM che. AnI aMdara be apavAda che. eka te aparAdhI-gunegArane mAphI bakSavAnuM na banI zakatuM hoya, tyAre A vratanuM baMdhana nathI, e ane bIje, gharadukAna, khetara, vagerenA AraMbha-samAraMbhamAM trasa jIvonI hiMsAne sutarAM saMbhava rahe che, te. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 119 : A uparathI "niraparAdhI trasa jIvane saMkalpathI (zuddhipUrvaka jANI joIne) na haNavA" e prathama vratane niSkarSa che. A vratamAM sthAvara jIvonI hiMsAne aTakAva nahi hovA chatAM paNa banatAM sudhI tenI vyartha hiMsA na thAya, e tarapha bahu khyAla rAkhavAne che. e sivAya aparAdhInA saMbaMdhamAM paNa vicAraSTi rAkhavAnI che. varSa sApa-viMchInA karaDavAthI tene aparAdhI samaja ane tene mAravAnI ceSTA karavI e ghaNuM geravyAjabI che. hRdayamAM dayAnI lAgaNI pUrI rahevI joIe ane sarvatra vivekadRSTithI lAbha-alAbhanA vicArapUrvaka ucita pravRtti karavI joIe, e ja harajIvanane zRMgAra che. sthUla mRSAvAdaviramaNa. sanma paNa asatya nahi bolavAnI Teka nahi rAkhanAra gRhastho mATe sthUla (moTAM) asatyane tyAga kare e bIjuM vrata che. vara-kanyAdinA saMbaMdhamAM, jAnavaranA saMbaMdhamAM, gharamakAna-saMbaMdhamAM ane evAM ja moTAM asatya nahi bolavAnuM temaja pArakI thApaNa nahi oLavavAnuM, kheTI sAkSI nahi pUravAnuM ane beTA lekha nahi karavAnuM A vrata che. sthUla adattAdAnaviramaNa. sarvathA sama paNa cerI nahi karavAno niyama nahi pALI zakanAra gRhastha mATe sthUla cerIne tyAga A vratamAM Ave che. erI levAnI buddhie bIjanI cIja uThAvAya tecorI che. tene A vratamAM tyAga che. khAtara pADavuM, tALuM teDI laI javuM, gAMTha kApavI, dANacorI karavI, ochuM devuM vadhAre levuM, temaja 1 " paGgukuSThikuNitvAdi dRSTyA hiMsAphalaM sudhiiH| nirAgastrasajantUnAM hiMsAM saGkalpatastyajet " // - AcArya hemacaMdra zAstra, 2 "kanyAgobhUmyalIkAni nyAsApaharaNaM tthaa| kUTasAkSyaM ca pazceti sthUlAsatyAnyakIrtayan " // - hemacaMdra, gadAca. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ': 120: rAjA do ane prajAnI dRSTie apamAnapAtra thavAya evI koI cerI nahi karavAnuM A vrata che. keInuM rastAmAM paDI gayeluM dravya uThAvI levuM, Ine dATelA dhanane upADI levuM, keInI thApaNane gaTa karI javI, keIna gharamAMthI uThAvI javuM e badhAne A vratamAM sArI peThe tyAga karAya che. dekhAvamAM sAdhAraNa cerI heya, 5NuM ethI mANasa apramANika banI jananinja bane che. ethI pitAnA vatanI hAMsI karAve che ane bIjAonI dharmazraddhA mALI pADavAmAM pite kAraNabhUta bane che. e vAta A vratanA dhArake khAsa lakSa para rAkhavAnI che. sthUla maithunaviramaNa, parastrIne tyAga karavo e A vratane artha che. vezyA, vidhavA ane kumArInI saMgatane tyAga A vratamAM AvI jAya che. - parigraha parimANa, IchA aparimita che. tene niyamamAM rAkhavI e A vratane artha che. dhana, dhAnya, sonuM, rUpuM, ghara, khetara, pazu vagere tamAma milakatane pitAnI IcchA pramANe niyama kara. niyamathI vadhAre kamANa thAya te te dharmanA kSetramAM kharcavI. IcchAnuM parimANu nahi karavAthI lAbhanuM dabANa vadhu thAya che ane ethI vizeSa AraMbhasamAraMbha ane kalAmAM taNAvAthI AtmAnI adhogati thAya che. e mATe A vratanI AvazyakatA che. 1 " patitaM vismRtaM naSTaM sthitaM sthApitamAhitam / adattaM nAdadIta svaM parakIyaM kvacit sudhiiH"|| hemacaMdra, yogazAsa. 2 " SaNDhatvamindriyacchedaM vIkSyA'brahmaphalaM sudhIH / bhavet svadArasantuSTo'nyadArAm vA vivarjayet // . hemacaMdra gaNAya. 3 " asantoSamavizvAsamArambhaM duHkhakAraNam / __ matvA mUrchAkalaM kuryAt pariprahanimantraNam // " -hemacaMdra, yogazAstra, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 111: cchita uttara, dakSiNa, pUrva, pazcima vagere dizA tarapha javA- AvavAnA niyama karavA e A vrataneA atha che. lAbhavRttiA para aMkuza rAkhavA ane teTale aMze hiMsAdi pApamAMthI bacI javA sAru A vrata yeAjavAmAM Avyu che. bhAgApabhAgaparimANu eka vAra bhAgamAM AvatA padArtho bhAga kahevAya che. jevA anAja, pANI vagere. vAravAra upabhogamAM AvanAra vastra vagere padArthI upaleAga kahevAya che. AnuM pariNAma karavuM-pRcchAnusAra nirantara niyama karavA e A vratane atha che. A vratathI tRSNA-lelupatA upara kevuM khANu thAya che, e A vratane anubhava karavAthI mAlUma paDI zake che. e sivAya malU, mAMsa vagere alakSya cIjonuM vajana A vratamAM AvI jAya che. zAMtinA mArgamAM AgaLa vadhavAnI lAlasAnA pariNAme Ave tyAgamAga grahaNa karAya che, e mATe vizeSa pApamaya vepAre paNa A vratamAM va devAya che. anartha viramaNa. vagara prayAjane daMDAvu-pApathI baMdhAvuM e anaMdaMDa che. tethI haThavuM e A vratanA artha che. phogaTa azula dhyAna na karavuM, na pApane upadeza na ApavA ane niraka khIjAne hiMsaka upakaraNA na devAM? e A vratanuM pAlana che. e sivAya khela tamAzA jovA, gappAM-sappAM mAravAM, ThaThThA-mazkarInI meAja uDAvavI e vagere pramAdAcaraNa paNu A vratamAM yathAzakti cheDavu joie. sAmAyika vrata. rAgadveSarahita-zAnta sthitimAM e ghaDI arthAta 48 miniTa sudhI eka Asane rahevu enu nAma * sAmAyika ' che. teTalA vakhatamAM AtmatattvanI vicAraNA, peAtAnI vanazAnuM paryAlAcana, 1. jyAM dAkSiNyanA viSaya hoya, tyAM gRhasthane khetara vagerene lagatAM kAryAmAM pApano upadeza ane hiMsaka upakaraNA ApavAnA A vratamAM pratibadha nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 122 : vairAgyazAnuM parizIlana adhyAtma zAstronuM adhyayana athavA paramAtmAparamezvaranuM dhyAna karavAnuM che. dazAvakSazika vrata. chaThThA vratamAM grahaNa karelA dizAnA lAMbA niyamane eka divasa athavA amuka TAIma sudhI sakSepa kare, evI ja rIte bIjA vratamAM rahelI chUTane saMkSepa kare e A vratane artha che. piSadha vrata. dhamane piSaNa karanAra levAthI "paSadha" kahevAya che. upavAsa Adi tapa karI cAra ke ATha pahera paryata (athavA zakya hoya teTalA divasa sudhI) sAdhunI peThe dharma-kriyAmAM ArUDha rahevuM e piSadha vrata che. sarva saMsArI bhAMjagaDathI cheTA khasI sAdhudharmanI vAnagIne rasAsvAda cAkhavA mATe A piSadhavrata che, AmAM saMpUrNa brahmacaryapUrvaka yathA-vidhi dharmakriyA karAya che, ane bacata vakhatamAM zubhacintana athavA zAstravAMcana karavAmAM Ave che. atithisaMvibhAga. AtmAnI mahAna unnati meLavavA jeoe gRhasthAzramane tyAga kIdho che, evA mumukSu-atithi-muni-mahAtmAone anna, pANI, vastra vagere je teonA saMyama-mArgamAM bAdhA na nAkhe, tui eonA cAritrane upakAra karanAra thAya, evI cIjonuM dAna karavuM ane rahevAne sthAna ApavuM e A vratane artha che. sAdhu-saMta sivAya bIjA guNa janonI yogya pratipatti ane dIna-dukhiyAnI sevA paNuM avazya kartavya che. A bAra vratamAM zarUAtanAM pAMca vrate "aNuvata' kahevAya che, kemake sAdhunAM mahAvatenI AgaLa te te "aNu' eTale nAnAM che. tyArapachInAM traNa guNavrata" kahevAya che, kAraNake e traNa vrata aNuvratane guNa eTale upakAra karanArAM che, arthAta puSTi ApanArAM che. tyArapachInAM cAra, "zikSAvrata' kahevAya che. zikSAvrata zabdane artha abhyAsa " karavAnAM vrata. bAre vrate grahaNa karavAnuM sAmarthya na hoya te zakti anusAra levAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 123: heya teTalAM vana laI zakAya che. dRSTinI zuddhi e A vratanI pUrva bhUmikArUpa gaNAya che, jene jenazAstramAM "samyaktva" evuM nAma apAyaluM che. samyakatva, samyakata zabdane sAmAnya artha samyaphapaNuM-sArApaNuM arthAta nirmalapaNuM thAya che; paraMtu ene zAstrokta vizeSa artha samajavAnI jarUra che. tarArthadAnaM rAjana" arthAta yathArtha svarUpe chavAchavAdi tatvo para pratIti thavI enuM nAma samyagadarzana che. samyamUdazana e samyaktvanuM nAmAntara che. gRhasthane mATe samyaktvanuM vizeSa lakSaNa paNa batAvavAmAM AvyuM che ke - " yA deve devatAbuddhirgurau ca gurutAmatiH / dharme ca dharmadhIH zuddhA samyaktvamidamucyate // " arthAta-devanI aMdara devabuddhi, gurumAM gubuddhi ane dharma upara dharmabuddhi-zuddha prakAranI hovI e samyakatva che. ahIM deva-guru-dharma to lagAra yAda karI jaie. devatatva. deva kahe ke izvara kahe, eka ja vAta che. IzvaranuM lakSaNa pahelAM batAvI dIdhuM che. chatAM vizeSa prakAre, " sarvajJo jitraagaadidossstrailokypuujitH| yathAsthitArthavAdI ca devorhan paramezvara : // " A lekamAMthI spaSTa thAya che ke - sarvajJa, rAga-dveSa Adi samagra dethI nimukta, traNa lekathI 1 "tatvArthAdhigama " sUtranuM prAraMbhanuM bIjuM sUtra. 2-3 yogazAstra, hemacandrAcArya. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 124: pUjita ane yathAsthita upadeSTA ene "paramezvara" athavA "deva " kahevAmAM Ave che. gurutatva. "mahAvratadharA dhIrA bhaikSamAtropajIvinaH / sAmAyikasthA dharmopadezakA guravo matAH // " arthAta-ahiMsA Adi pAMca mahAvratane dhAraNa karanArA, paiya guNathI vibhUSita, bhikSA- mAdhukarI vRtti karanArA, samabhAvamAM rahenArA ane dharmane yathArtha upadeza karanArA "guruo ' kahevAya che. dharmanI vyAkhyA. "paJcaitAni pavitrANi sarveSAM dharmacAriNAm / ahiMsA satyamasteyaM brahmacaryamalomatA // " ' arthAta-sarva dharmavALAone ahiMsA, satya, corIne tyAga, - nirlobhavRtti ane brahmacarya e pAMca bAbate pavitra che sarvamAnya che. dharma zabdane artha " durgatiprapatatprANidhAraNAd dharma ucyate" e vAkayathI jANu che ke-prANIone durgatimAM paDatAM aTakAve te dharma. kharI rIte dharma e AtmAne svAnubhavagamya ujajavaLa guNa che. kilaSTa karmanA saMskAro dUra thavAthI rAga-dveSanI vRttio narama paDatAM je aMta:karaNanI zuddhi thAya che te ja asala "dharma" che. ane te dharmane saMpAdana karavA je dAnapuNyAdi kriyAo karavAmAM Ave che, te paNa dharmanAM sAdhana hovAthI "dharma" kahevAya che. 1. yogazAstra, hemacandrAcArya. 2. ahiMsA, satya, asteya, brahAca ane aparigraha. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 125 : darzanamehanuM AvaraNa zithila yA kSINa thatAM "samyagadarzana" pragaTe che. enA prAdurbhAvanI sAthe ja jJAnamAM samyakatva AvI jAya che. samyagdarzana ane samyajJAnanuM saMpUrNa sAhacarya che. mati, zrata, avadhi, mana 5ryAya ane kevalajJAna e jJAnanA pAMca bhedo che. manayukta IndridvArA je jJAna thAya che te matijJAna che. AMkhathI jovAya che, jIbhathI cakhAya che, nAkathI saMdhAya che, kAnathI saMbhaLAya che ane cAmaDIthI aDAya che te badhA matijJAna che. manathI cintana paNa matijJAna che. zabdadhArA ke saMketadvArA je jJAna thAya che te zrutajJAna che. A banne inDiyAdhIna heI vAstavamAM parokSa che, chatAM IndriyaThArA thanArAM rUpAki viSayAne vyavahAradaSTie pratyakSa gaNAya che. avadhijJAna ane mana paryAyajJAna spaSTa pratyakSa che, kemake teo inivanirapekSa hei, kevala AtmazaktisaMbhUta che. avadhijJAnanI avadhi eka jAtanI nathI, asaMkhya prakAranI che. avadhijJAna, pitAnI avadhimAMnA rUpI padArtho AvaraNathI AvRta haya, dUra hoya chatAM spaSTapaNe tene sAkSAtkAra kare che. "lokAvadhijJAna" lekanA tamAma rUpI padArthone sAkSAtkAra kare che. mana 5ryAyajJAna bIjAonAM manane spaSTa pratyakSa kare che. bIje mANasa zuM citavI rahyo che te mana paryAyajJAna AgaLa prakAzita thaI jAya che. kevaLajJAna te saMpUrNa jJAna che. sakala kAlekanA traNe kALanA tamAma dravya-paryAne ekI sAthe saMpUrNapaNe kSaNe kSaNe pratyakSa karanAruM che. taSazvanadAnacAritrALa mA-mA" e umAsvAti mahArAjane prathama sUtrapAta darzAve che ke, samyagdarzana, samyajJAna ane samyahacAritra e mokSane mArga che. e mArgane abhyAsa vadhatAM vadhatAM jyAre parAkASTA para pahoMce che tyAre AtmA uparanAM tamAma AvaraNe bhadAI jAya che ane te ja kSaNe AtmAne kevaLajJAna pragaTe che. kevaLajJAnanI prApti eTale jIvanamukti. enI sAdhanapraNAlI samajavA sAru 1. tattvArthasUtramAM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 126 : AtmAne agika vikAsa samaja joIe. e guNasthAnane viSaya hoI have te tarapha javA dRSTi karIe. guNazreNuM athavA guNasthAna. jenazAstramAM cauda zreNIo batAvI che. A zreNIo guNasthAnanI che. guNasthAna eTale guNanI avasthA, guNane vikAsa. AtmAnA guNone vikAsa yathAyoga kramazaH cauda zreNiomAM thAya che. pahelI zreNI(paMkita)nA jIvo karatAM bIja-trojI zreNInA cho AtmaguNanA saMpAdanamAM AgaLa vadhelA hoya che ane te karatAM jethI zreNInA che vadhu unnati para hoya che. A pramANe uttarottara zreNInA cha-yathAsaMbhava-pUrva pUrva zreNInA jIvothI adhika unnati para pahecelA hoya che. yAvata caudamI zreNImAM AvelA parama nirmala-parama kRtArtha hoya che ane tatkAla muktimAM ArUDha thaI jAya che. badhA prANiye pahelAM te prathama zreNImAM vartanArA hoya che, paNa emAMthI jeo, Atmabala pheravI AgaLa vadhavAno prayAsa kare che, teo uttarottara zreNIomAM gya kramathI pasAra thatA antataH caudamI zreNImAM AvI pahoMce che. manda prayatnavALAone vacalI keTalIka zreNiomAM vadhAre rokAvuM paDe che, jethI teramI caudamI zreNIe pahoMcatAM teone ghaNe vilaMba lAge che. keTalAka prabala puruSArtha pheravanArA tIvra vegathI kAma letA, vacalI zreNionI mulAkAta levAmAM vadhu vakhata na lagADatAM jaladI teramI-caudamI zreNI upara AvI pahoMce che. A viSaya, sama hevA chatAM, samajavAmAM dhyAna apAya te majAne lAge eve che. A AtmAnI utkrAntinI vivecanA che. mekSamahela upara pahoMcavAne cauda pagathiAnI A nIsaraNI che. pahelA pagathithI sarva jIvo caDhavA mAMDe che ane kaI haLave, te kaI utAvaLathI caDhatAM caudame pagathie pahoMcI tatkALa mekSa-mahelamAM praveza kare che. keTalAka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 127 : caDhatAM caDhatAM bhAna nahi rAkhavAthI nIce gabaDI paDe che ane pahele pathie jaI paDe che. agyAramA pathiyA sudhI paheAMcelAone paNa meAhanA phaTakA lAgavAthI ekadama nIce paDavAnuM thAya che. eTalA ja mATe zAstromAM e vAtanI vAraMvAra udghoSaNA karavAmAM AvI che ke caDhatAM caDhatAM lagAre pramAda ke galata na thavI 1joIe. khArame pathie paheAMcyA pachI paDavAnA kAi jAtanA bhaya rahetA nathI. AThame--navame pathie mAhanA kSaya zarU thayA pachI paDavAnA bhaya taddana TaLI jAya che. A viSayane lagAra phreMkamAM kahI jaie. prathama cauda guNuzreNi AnAM nAma mithyAdaSTi, sAsAdana, mizra, aviratasamyagdaSTi, dezavirati, pramatta, apramatta, apUrvakaraNu, anivRtti, sukSmasa'parAya, upakSAntameAha, kSINameAha, sayeAgavalI, ayAgI kevalI. mithyAdraSTi guNasthAna--sa jIvA pahelA te ekadama adheAtinA nIce pATale heAya che, e sahu samajI zake che. ataeNva pahelI zreNImAM vasatA jIvA mithyAdaSTivALA hoya che. mithyAdaSTi eTale ajJAnadaSTi. A pahelA pagathi uparathI AgaLa vadhAya che. A sarvAdhama prathama zreNI athavA prathama pagithayuM ze! evA guNu dharAve che ke jethI tene paNa ' guNazreNI ' athavA gurusthAna zabda ghaTI zake. ? evA sahaja prazna AvI Ubho thaI zake? AnA samAdhAnamAM ema samajavuM ke, dareka jIvA sUkSmamAM sUkSma ane ekadama nIcenI hadanA jIvAmAM paNa kiMcit caitanyamAtrA to avazya prakaTa hoya che. e apekSAe mithyAdaSTine N gurusthAna ' kahyuM che. ' . . 1. jaina ' uttarAdhyayana ' sUtramAM dazamA adhyayanamAM bhagavAna mahAvIre gautamane sakhAdhIne * gAyama ! ma kara pramAda ' evA arthanA zabdathI bhUra bhUri upadeza karyA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 128 : sAsAdana guNasthAna--samyagUdarzanathI paDatI avasthAnuM nAma che. samyagdarzana prApta thayA pachI paNa krAdhAdi paramatIvra kaSAyeAne uya thatAM samyaktvathI pADavAne vakhata Ave che. A gurusthAna, paDatI avasthArUpa hAvA chatAM paNa tenI pUrve samyagdarzanarUpa amRtanu pAna thai gayeluM hovAthI A guNusthAnavALAne saMsArabhramaNunI hRda avAi gai hoya che. mizraguNasthAna--AtmAnA evA vicitra adhyavasAyanuM nAma che ke e gurusthAnavALA satya mAga ane asatya mArga e baMne upara zraddhAnA bhAva dharAve che. athavA je dezamAM phakta nALieNratA ja khArAka hAya, ane ethI te dezanA leAkeAne jema, anna upara rAga ke dveSa na thAya, tema A guNusthAnavALAne paNa satya mArga upara ruci ke vaimanasyA pariNAma hAte nathI. khALa ane geALa sarakhA mAnavAmAM meha mizravRtti rahelI che, tevA prakAranI mAhamizravRtti A guNusthAnamAM saMbhave che. parantu dvitIya guNusthAnanI peThe A guNusthAnanI pUrve paNa samyaktarUpe amRtanuM pAna thai gayeluM hevAthI, A guNusthAnavALAne paNa bhavabhramaNanA kALanA cheDA baMdhAi gayelA hAya che. aviratisamyagdaSTi--virati eTale vrata, te vinAnuM samyaktva e aviratisamyagdaSTi ' zabdanA artha che. mAtra samyane lagAra spa thai jAya, te| bhavabhramaNanA kALanA cheDA niyamita thai jAya che. AnA ja prabhAvathI pUrve e guNusthAnavALAonA bhavabhramaNune kALa niyamita thai gayelA DrAya che. AtmAnA eka prakAranA zuddha bhAva-vikAsane samyaktva, samyagdarzana athavA samyagdaSTi kahevAmAM Ave che. A sthitimAM tattvaviSayaka saMzaya ke bhramane avakAza maLatA nathI. meAkSa meLavavAnI lAyakAta A sabhyathI jaM meLavAya che. AnA vagara game teTalu kaSAya, te kAyAthI yukta, " L C 1. AsAdana * eTale paramatIvra krodhAdi sAsAdana ' kahevAya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 129 : kaSTAnuSThAna paNa muktinA mArgane meLavI AtathI, manusmRtimAM paNa kahyuM che ke-- " samyagdarzanasampannaH karmaNA mahi Dronena vipInastu saMsAre zivase --samyagdarzanasampanna prANI kramathI baMdhAtA nathI, jyAre samyagdarzana rahita prANI saMsAramAM rajhaLyA kare che. - *r' ( adhyAya ) karavAM ce dezivarati--samyaktva sahita, gRhasthanAM vrate pAlana * dezavarati ' che. sarvathA nahi, kintu amuka amuka aMze pApamathI haThavuM e 'deza-virati' zabdanA artha che. pramattaguNasthAna--sAdhunAM mahAvratAne dhAraNa karanAra, pazu pramA nA baMdhanathI pUrNa mukta nahi thayela, evA muni mahAtmAonuM A . guNasthAna che. apramattaguNasthAna--pramAdanA adhanathI mukta thayela mahAmuni varanu A sAtamu guNasthAna che. A pUrNa karaNa mAhanIya krama`ne upazama yA kSaya karavAmAM anivRttiguNasthAna--ahIM pUrva guNusthAnanA karatAM evA adhika ujvala AtmapariNAma hoya che, ke je vaDe mohane upazama yA kSama thavA mAMDe che. sUkSmasa parAya.--ukta guNasthAnamAM mAhanIya kramanA upazcama nA kSaya cate thate, jyAre badhu meAhanIya krama upazAnta yA kSINuM thai jAva 1. 'karaNa * eTale adhyavasAya-AtmapariNAma. 3. * saparAca ' eTale kaSAya, paNa prAkRtamAM lAbha levA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 130 : che, mAtra eka lebhAne sAtama aMza avaziSTa rahe che tyAre A guNasthAna prApta thayuM kahevAya che. . uparAntareha-pUrva guNasthAnamAM mehane upazama ja karo jeNe prAraMbhe che, tene saMpUrNa moha upazAna thaye A guNasthAna prApta kahevAya che. - kSaNamAhapUrva guNasthAnamAM mehanIya karmane kSaya ja jeNe prAraMbhe che, tene saMpUrNa meha kSINa thaye A guNasthAna prApta thayuM kahevAya che. ahIM upazama ane kSayamAM pharaka samajavAnuM che. sAmAnya rIte ema samajutI apAya ke, Aga para pANI nAMkhI tene halAvI nAMkhavI e kSaya ane rAkha nAMkhI tene DhAMkI devI e "upazama'. mehane sarvathA upazama thayo heya, chatAM punaH mehane prAdurbhAva thayA vagara raheto nathI. jema, pANInA vAsaNamAM pANInI raja badhI taLIye besI jAya che tyAre te pANuM svaccha dekhAya che, tema mohanAM rajakaNa-dehane tamAma puMja mAtmAnA pradezomAM jyAre sthira thaI jAya che, tyAre AtmAnA pradeza svaccha jevA bane che. paraMtu A svacchatA keTalA vakhatanI ? pelA pANInI nIce besI gayelAM rajakaNe, thoDIvAramAM pANIne kiMcitmAtra kiyAnI asara lAgavAthI jema tamAma pANImAM prasarI jAya che, tema upazAnta thayela mohapuMja DIvAramAM punaH udayamAM prApta che; ane tethI karI, jevI rIte guNazreNIomAM caDhavAnuM thayuM hatuM, tevI rIte paDavAnuM thAya che. A uparathI joI zakAya che ke mohana sarvathA kSaya thavAthI ja kevalajJAnane prAdurbhAva thAya che, kAraNa ke mehane (kaI paNa kane) mUla kSaya thavA pachI punaH udabhava thatuM nathI. * kevalajJAnanA prAdurbhAvanA kSaNathI ja- sAgakevalI guNasthAnanI zarUAta thAya che. A guNasthAnanA nAmamAM je "sagA" zabda mUkyo che, tene artha "yegavALo " thAya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 13 : che. ega eTale zarIra vagerenA vyApAre kevalajJAna prApta thayA pachI paNa zarIradhArIne gamanAgamanane vyApAra, bolane vyApAra vagere vyApAra rahyA hevAthI te zarIradhArI kevalI soga kahevAya che. te kevalI paramAtmAonA AyuSyanA anta vakhate parama zukaladhyAnanA prabhAve tamAma vyApArane nirAdha thaI jAya che, tyAre te avasthAnuM guNasthAna agI kevalI che. ayogI kevalI eTale sarva vyApAra rahitasarvakriyA rahita. upara joI gayA tema, guNaNiemAM AgaLa vadhate AtmA kevalajJAna meLavI ane AyuSyanA anate agI thaI tatkAla mukti pAme che. A viSaya AdhyAtmika che e prasaMge adhyAtmanI bhUmikAnuM kaMIka digadarzana karavuM ThIka gaNAze. - adhyAtma. saMsAranI gahana gati che. jagatamAM sukhI jIvanA karatAM du;khI jIvenuM kSetra mahetuM che. AdhivyAdhizeka-saMtApathI leka paritaH che. sukhanAM sAdhane hajAra prakAranAM mejUda rahe paNa mehatApanAM dardo maTI zakatAM nathI. Arogya, lakSmI, suvanitA ane putra vagere maLavAM chatAM paNa duHkhane saMyoga khasI zakatA nathI. niHsaha, bhavacakane pravAsa mahAna viSama ane gahana che. " sukha-dukhane tamAma AdhAra manavRttio upara che. mahAna dhanazna manuSya paNa lebhanA cakkaramAM phasAvAthI bhAre duHkhI rahyA kare che, jyAre nirdhana manuSya paNa, santoSavRttinA prabhAve mana upara uga nahi rAkhatA hovAthI sukhI rahe che. mahAtmA bhartuharinuM spaSTa kathana che ke - " manasi ca parituSTe ko'rthavAn ko daridraH ?" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 132 : A uparathI joI zakIe chIe ke mane kRtione vilakSaNa pravAha ja sukha-duHkhanA pravAhanuM mULa che. eka ja vastu ekane sukhakArI hoya che, jyAre bIjAne te duHkha upajAvanAra thAya che, je padArtha eka vakhata jene recaka lAgyo hoya che, te ja padArtha bIjI vakhate tene ja arocaka thaI paDe che. AthI samajI zakAya che ke bAhya padArtho sukha-duHkhanA sAdhaka nathI, kintu e badhuM manavRttionA vicitra pravAha upara AdhAra rAkhe che. rAga, deza ane meha e mananI vRttionA pariName che. e traNe upara AkhuM saMsAracakra phare che. e tridoSane dUra karavA adhyAtmazAstra sivAya anya koI vaidyaka graMtha nathI, paraMtu e vAtane pitAnI jAtane anubhava the ke " eka prakAre rogI chuM" e bahu kaThina che. jyAM saMsAranA bhogataraMgo mana upara aphaLAtA hoya, viSayarUpa vijaLInA camakArA hadayane AMjI nAkhatA hoya ane tRSNa-jaLanA dhodhamAM AtmA bebhAna banI rahyo hoya, tyAM pitAne gupta roga samajavo e bhAre kaThina che. AvI sthitinA anabhijJa cho ekadama adha:sthita che. te sthitithI AgaLa vadhelA che, jeo pitAne tridoSAkrAnta samaje che, jeo potAne tridoSajanya ugra tApamAM sapaDAyelA mAne che ane te roganA pratIkAranI zodhamAM usuka che, tevAone mATe AdhyAtmika upadeza upayogI che. adhyAtma" zabda "adhi" ane "AtmA" e be zabdonA samAsa(Compound)thI baneluM che. AtmAnA zuddha svarUpane lakSa karI tadanusAra vartana karavuM e "adhyAtma' zabdano artha che. saMsAranA mukhya be ta jaDa ane cetana je, ekabIjAnA svarUpane jANyA sivAya jANI zakAtAM nathI. A adhyAtmanA viSayamAM pUrNa rIte bhAga bhajave che. 1 rAga, dveSa ane meha e traNa devAne "vidoSa" saMjJA ApI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 133 : > AtmAzI vastu che ? * * AtmAne sukha-du:khaneA anubhava kema cAya che? AtmA pote ja sukha-du:khanA anubhavanuM kAraNa che, ke kAI anyanA saMsargathI AtmAne sukha-duHkha anubhavAya che?' ' karmanA sasa` AtmAne kema thai zake ? ' te sauMsa AdimAna che ke anAdi ?' anAdi hAya to te saMsagane uccheda kevI rIte thaI zake ? kA~nuM svarUpa kevA prakAranuM che ? ' ... kramanA bhedAnabhedI kevI rIte che? ' karmanA baMdha, udaya ane sattA kevI rIte niyamabaddha che ? AAkhatA adhyAtmanA viSayamAM sArI peThe patharAyalI hAya che. . " A badhI 4 e sivAya, adhyAtmanA viSayamAM mukhyatayA saMsAranI nissAratA ane nirguNutAne AkheDUba citAra ApavAmAM Ave che. jUdI jUdI rIte bhAvanAo samajAvI meAha-mamatA upara dabANa karavA tarapha adhyAtmazAstranA pradhAna upadeza hAya che. durAmahatA tyAga, tattvazravaNunI icchA, sa Mtane, samAgama, sAdhupuruSAnI pratipatti, tattvazravaNu, manana, nididhyAsana, mithyAdaSTinA vinAza, samyagdaSTine prakAza, krodha, mAna, mAyA ane lesa e cAra kaSAyAnA saMhAra, indriyAne sayama, mamatAne parihAra, samatAne prAdurbhAva, maneAvRttione nigraha, cittanI nizcalatA, AtmasvarUparamaNutA, dhyAnane pravAha, samAdhine AvirbhAva, meAhAdi karmanA kSaya ane chevaTe kevalajJAna tathA meAkSanI prApti, e rIte mUlathI laIne kramazaH thatI. AtmArthAta adhyAtmazAstramAM varNavavAmAM Ave che. * > adhyAtma ' kaho ke ' yAga ' kaheA, eka ja vAta che. * ceAga ' zabda, ' joDavuM ' e arthavALA 'cuk ' dhAtuthI banelA che. muktinI sAthe joDI ApanAra sAdhanane * ceAga '* kahevAmAM Ave che. " ananta jJAnasvarUpa saccidAnandamaya AtmA, kanA saMsargathI zarIrarUpa dhArI kATaDImAM sapADayA che. kanA saMsarganuM mULa ajJAnatA che. AtmasvarUpanA abhyAsI e ajJAnatAnA paMjAmAMthI chUTI zake che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAla zAha ane jela vidyAo jANavA chatAM paNa A svarUpanuM zAna na thayuM hoya te ajJAnadazA che. AtmajJAna vagaranA manuSyanuM dariyA jeTaluM jJAna paNa paramArthadaSTie nirarthaka che. * AtmAnI ajJAnatAthI thatuM duHkha AtmajJAnathI ja kSaya karI zakAya che. kemake prakAza ane adhikAranI jema jJAna ane ajJAnane virodha che. ane ethI andhakArane haNavA jema prakAza jarUra che, tema ajJAnane haNavA jJAna jarUranuM che. jyAM sudhI AtmA kaSAya, indri ane manane vazIbhUta che tyAM sudhI te AtmA ja pote saMsAra che. ane jyAre krodhAdi kaSAyanA kSayArA indriya ane manane jItI nirmoha dazAmAM prApta thaI pUrNa vikAsamAM Ave che, tyAre te ja AtmA mekSa kahevAya che. ' krodhane nimaha kSamAthI thAya che, mAnane parAjaya mRdutAthI thAya che, mAyAne saMhAra saraLatAthI thAya che ane lebhanuM nikandana saMtoSathI thAya che. A kathAne vijaya karavA Indriyone svAdhIna karavI joIe. indrio upara sattA jamAvavA mananI zudinI AvazyakatA che. sata. kiyAnA abhyAsathI ane vairAgyathI manane nirAdha thaI zake che. manane nirodha karavAmAM rAga-dveSa upara aMkuza mUkavo khAsa agatyanuM che. rAga-dveSarUpa melane dUra karavAnuM kAma samatArUpa jaLanuM che. samatAguNane prAdurbhAva mamatAne aTakAvyA vagara kadI thato nathI. mamatAne dUra karavA 'anityaM saMsAre bhavati sakalaM yamayanagam' - saMsAramAM je kAMI AMkhathI dekhAya che, te badhuM anitya che? evI anitya bhAvanA ane te sivAya bIjI "azaraNa" vagere bhAvanAo bhAvavI joIe. A bhAvanAone vega jema jema prabala thata jAya che, tema tema mamavarUpa andhakAra te pramANamAM kSINa thato jAya ... 1 " asaMzayaM mahAbAho! mano dunigrahaM calam / ayAna = zauto! vize ja pUche " - bhagavadgItA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 ? che, te pramANamAM samatAnI jaLahaLatI jAti bahAra Ave che. dhyAnane mukhya pAye A samatA che. A samatAnI parAkASThAnA pariNAme koI eka vastu upara cittanI ekAgratA siddha thaI zake che. dhyAnanI zreNImAM AvyA pachI paNa sidilabdhio prApta thatAM je pharI mohamAM phasAvAnuM thAya, te adhapAta thavAmAM vAra lAge nahi. e mATe dhyAnI pIne paNa saMpUrNa mohane kSaya jyAM sudhI na thAya, tyAM sudhI pratihANa sAvaceta rahevAnuM hoya che. dhyAnanI ucca avasthAne "samAdhi' nAma ApyuM che. e raste karmasamUhane kSaya thavAthI kevalajJAna prakaTa thAya che. kevalajJAnavALo AtmA zarIradhArI che tyAM sudhI jIvanamukta kahevAya che. te sAkAra paramAtmA che. ane zarIrane saMbandha chUTathI parabrahmasvarUpI thAya che. te nirAkAra paramAtmA che. AtmA, mahadRSTivALA heya tyAre "bahirAtmA' tatvadRSTivALo thAya tyAre antarAtmA" ane pUNejavaLa-pUNuM prakAza bane tyAre paramAtmA kahevAya che. bIjI rIte, zarIra e "bahirAtmA ", zarIramAM rahele caitanyasvarUpa jIva e "antarAtmA" ane e ja jIva, avivAthI mukta parama zuddha saccidAnandarUpa banela "paramAtmA' kahevAya che. bahirAtmA, bhadraAtmA, antarAtmA, sadAtmA, mahAtmA, gAtmA ane paramAtmA e pramANe paNa AtmAnI avasthAne dama batAvI zakAya che. jainazAstrakAre ganI ATha dRSTionuM varNana Ape che-mitrA, tArA, balA, dIkA, sthirA, kAntA, prabhA ane parA. A daSTiemAM AtmAnI unnatine kama rahe che. prathama daSTimAM evo bodha hoya che ke je bedhanA prakAzane tRNunA agninA udyotanI upamA ApavAmAM Ave che, ane te bedhane anusAra, te dRSTimAM sAmAnya rIte saddavartana hoya che. A sthitimAMthI jJAna ane vartanamAM jema jema ujata thavAya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 136: tema tema te te hada pramANe AgaLanI dRSTiemAM pasAra thayAnuM kahevAya che." jJAna ane kriyAnI A ATha bhUmikAo che. pUrva pUrva bhUmikA ratAM uttara uttara bhUmikAmAM jJAna ane kriyAne prakarSa hoya che. ATha hariomAM, yoganAM yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, bhayAna ane samAdhi e ATha aMge kramazaH siddha karavAmAM Ave che, e rIte Atmonnatine vyApAra karatAM chevaTanI daSTie mahAna vikAsa pta thatAM tamAma AvaraNane kSaya thavAnI sAthe kevalajJAna meLavAya che.? - ' " pittavRttinirodha: >> e, mahAtmA pataMjaline ganA saMbadhamAM prathama sUtrapAta che. cittavRttio ukhya dabANa rAkhavuM anyatra mAM tyAM bhaTakatI cittanI vRttione AtmAnA svarUpamAM joDI rAkhavI ene yoga kahevAmAM Ave che. e sivAya A hada upara AvavAnA sAdhanabhUta je je zubha vyApAro che, te paNa yuganAM kAraNa hovAthI roga kahI zakAya che. | muktinA viSayanI sAthe sIdhI rIte saMbadha dharAvanAra duniyAmAM eka mAtra adhyAtmazAstra che. muktinAM sAdhane saMpAdana karavAne raste batAva ane vacamAM AvatI naDatara tarapha sAvacetI ApavI e ja adhyAtmazAstrane pratipAdya viSaya che. pUrvanAM baMdhAyelAM karmo kSINuM karavAM ane navAM AvatAM karmone aTakAvavAM e be ja mAtra mokSanA upAyo che. emAM pahelAM upAyane "nirjarA" ane bIjA upAyane "saMvara" nAma ApeluM pAchaLa joI gayA chIe. A banne upAyone siddha karavA 1. ATha dRSTione viSaya, haribhadrasUrita "gadaSTisamuccaya" ane cazevijayajI upAdhyAyakta "kAtrirAddhAtrizikA" vagere granthomAM che. yoganuM varNana hemacandrAcAya" kRta "yogazAstra" "zubhacandrAcArya' t "jJAnArNava" vagere zemAM che. pAtaMjala yuganI sAthe jenaganI vivecanA yazavijaya upAdhyAya dvArvizatAbrizikA "mAM che. A badhA grantha chapAI bahAra paDelA che.. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 130 : saddavicAraNA, sadAcaraNA, tapa, sayama, bhAvanALa tathA AdhyAtmika tattvAnu punaH punaH parizIlana ane kharAba saMcAgothI dUra rahevu e ja adhyAtmazAsrarvANuMta sAdhana-praNAlI che. AtmAmAM ananta zakti che. adhyAtmanA mArge te zaktione khIlavI zakAya che. AvaraNA dUra thavAthI AtmAnI je zakti prakAzamAM Ave che, te varSoMnamAM mUkI zakAya tema nathI. AtmAnI zakti ( Power ) sAme vijJAna( Science )nA camatkAro kAMi hisAbamAM nathI. jaDavAda vinAzI che, jyAre AtmavAda tethI UlaTA che. jaDavAdathI prApta thatI unnati ane jaDa padArthAnA AviSkAra e ardhuM nazvara che; paraMtu AtmasvarUpanA prakAza ane tethI thatA mahAnU apUrva AnaMda e akhaMDa ane akSaya che, nisa Mdeha, AdhyAtmika jIvana e ja ucca kATInu jIvana che. jaina-jainetara daSTie AtmA. TaLI adhyAtmanA viSayamAM AtmAnuM svarUpa jANutru agatyanuM che. jUdI jAdI dRSTie AtmasvarUpanA vicAra karavAthI te sabadhI zaMkA jAya che ane AtmAnI sAcI eLakhANu thavAthI tenA upara adhyAtmanA sAce mAMDI zakAya che. parantu A viSaya ati vistRta che, chatAM te sabaMdhI ekAda be bAbato upara TraeNka avalokana karI laIe---- prathamataH keTalAka darzanakArA AtmAne zarIra mAtramAM sthita nahi mAnatAM vyApaka mAne che, arthAt pratyeka AtmA AkhA jagatane vyApta karI rahelA che, ema enA abhiprAya che. e sivAya ema paNa eevu mAnavu che ke jJAna e AtmAnu asala svarUpa nathI, kintu zarIra, indriya ane mananA saMbaMdhathI Agantuka-utpanna thanArA te AtmAnA avAstavika dhama che. 1. neyAyika, vaizeSika ane sAMdanavALA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 138: che. A banne siddhAntamAM madarzanAre judA paDe che. pahelI bAbatanA saMbaMdhamAM eo pratyeka zarIranA judA judA AtmAne mAtra te te zarIramAM ja vyApI rahelA mAne che. teone abhiprAya e che kejJAna, IcchA vagere guNe zarIramAM ja anubhavAtA hovAthI te guNene mAlika AtmA mAtra zarIramAM ja he ghaTe che. bIjI bAbatanA saMbaMdhamAM jJAna e AtmAne vAstavika dharma che-AtmAnuM asala svarUpa che-AtmA jJAnamaya che" ema jenadarzananI mAnyatA che ata eva e mAnyatA mujaba zarIra, indriya ane manane saMbaMdha chUTyA pachInI mukta avasthAmAM paNa AtmAnuM sAhajika jJAnasvarUpa avasthita hoya che. AtmA jJAnamaya hovAthI mukta avasthAmAM tenuM nivAraNa jJAna pUrNarUpe prakAze che. jyAre keTalAka anya darzanakAre 1. je vastunA guNe jyAM dekhAtA hoya, te vastu tyAM ja hovI joIe. dhaTanuM 25 jyAM dekhAtuM haiya tyAM ja ghaTa hovAnuM ghaTI roke che. je bhUmibhAga upara ghaTanuM rUpa dekhAtuM hoya, te bhUmibhAga sivAya bIjI jagyAe te rUpavALe ghaTa have kema banI zake? ' A ja vAtane hemacandrASAye- "yatraiva yo dRSTaguNaH sa tatra, kumbhAdivaniSpratipakSametat" e zabdathI kaNe che. A nyAya pramANe AtmAnI lAgaNuM, IcchA vagera guNe zarIramAM ja anubhavAtA hovAthI te guNone svAmI AtmA paNa zarIramAM jazarIrathI bahAra nahi rahela siddha thAya che. 2. jJAnanI jema sukha paNa AtmAne asala dharma che. jema vAdaLAmAM sapaDAyalA sUryane jaLahaLate prakAza paNa vAdaLAmAMthI jhAMkhe nIkaLe che, ane te ja jhAMkhA prakAza, aneka chiddhavALe paDadA lagAvelA gharamAM adhika jhAMkho prakAza paDe che, ema chatAM sUrya jhaLahaLatA prakAzavALe nathI ema kahI zakAya. nahi evI rIte AtmAne jJAna-...kAza ke vAstavika AnaMda paNuM zarIra-Idriya mananA baMdhanathI ke karmamahanA AvaraNathI pUrNarUpe na anubhavAya-jhAMkho anubhavAya-vikArayukta anubhavAya, te te barAbara banavAjoga che. paraMtu ethI emana kahI zakAya ke "jJAna ane AnaMda AtmAnuM asala svarUpa nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :139 : jJAnane AtmAnA asala dharma nahi mAnatA hovAthI mukata vyavasthAmAM paNa tene AtmA jJAnazUnya mAnavA paDe che. AtmAnA sabaMdhamAM anya nakArAthI jUdI rItanA jaina siddhAMtAH-- " caitanyayata:, gAmI, jAtI, lAkSAt moDhA, parimANaH, pratikSetraM bhinna: paugalikAdRSTavAMcAyam " / >> . . " ' A sUtrathI spaSTa samajAya che. A sUtramAM AtmAne paheluM vizeSaSNu caitanyasvarUpavALA ' ApavAmAM AvyuM che. arthAt jJAna e smAtmAnuM asala svarUpa che. ethI--pUrva kalA pramANe naiyAyika vagere judA paDe che. * pariNAmI ' ( navI navI yAnie jUdI jUdI gattiomAM bhramaNu karavAne lIdhe pariNAmasvabhAvavALA ), '* kartA ' ane * sAkSAt bhAtA ' e traNa vizeSaNothI, mAtmAne kamalapatranI jema nileSa sarvathA pariNAmarahita-kriyArahita mAnanAra sAMkhyA jUdA paDe che. taiyA yika vagere paNa AtmAne pariNAmI mAnatA nathI. mAtra zarIramAM ja vyApta ' e arthavALA ' dehapariNAma ' vizeSathI AtmAne badhe vyApaka mAnanArA vaizeSika-naiyAyika-sAMkhyA jUdA paDe che. * zarIre zarIre AtmA jAdA e athavALA ' pratikSetra2 bhinna ' e vizeSaNathI, eka ja AtmA mAnanArA advaitavAdIe-brahmavAdIo jUdA paDe che, ane chellA vizeSaNathI paulika dravyarUpa adRSTavALA AtmA batAvatAM kane arthAta dharmAM-adhamane AtmAne vizeSa guNu mAnanArA naiyAyika--vaizeSikA ane phate tevA prakAranA paramANuonA samUharUpa nahi mAnanArA vedAntI vagere vAdIo jUdA paDe che. . . " satyaM brahma mithyA jagat " e sUtranI udghoSaNA karanArAAmAMnA keTalAka tenA game te atha karatA hoya, paraMtu kharA artha tA 1. vAdidevasahiSkRta - pramANanayatattvAlAkAla kAra " nAmaka nyAyasUtranA sAtamA pazciMdranuM pa6 muM sUtra. 2. kSetra eTale zarIra. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 140 : e samajAya che ke "jagatanA dekhAtA tamAma padArtho vinAzI che, ata eva tene miththArUpa eTale-asAra samajavA joIe. mAtra zuddha satya, caitanyasvarUpa AtmA ja ArAdhavA gya che." A upadezamAM ghaNuM mahattva samAyeluM che. anAdi mahavAsanAne bhISaNa saMtApa zamAvavAne AvA upadeza ApavA prAcIna mahAtmAo agatyanA samajatA hatA. jagatanA padArtho sasalAnA zIMgaDAnI jema sarvathA asat che" e artha ukta sUtrathI kADhavAmAM ghaNuM naDatara UbhI thAya che. e karatAM upara batAvela bhAvArtha ja yathArtha ane sahunI anubhavadRSTimAM AvI zake tema che. dekhAtA bAhya padArthonI asAratAnuM varNana karatAM jaina mahAtmAo paNa tene "mithyA " kahI de che. ethI, "duniyAmAM vastutaH kaI vastu ja nathI" ema enI matalaba nathI. saMsArane saghaLe prapaMca , asAra-vinAzI aniya che, e barAbara che. emAM koInA be mata nathI. ane eja matalabane batAvavA jagatane "micchA" vizeSaNa ApeluM che; paraMtu ethI sarvAnubhavasiddha jagatane atyaMta abhAva siddha thaI zake nahi. karmanI vizeSatA. adhyAtmane viSaya AtmA ane karmane lagatAM vistRta vivecanathI bharapUra che. AtmasvarUpanA saMbaMdhamAM kiMcit avalokana karyuM; have karmanI vizeSatAnA saMbaMdhamAM DuMka joI jaIe-- saMsAramAM bIjA cha karatAM manuSya tarapha ApaNI najara jaldI paDe che. manuSyajAtinI sthitine ApaNane hamezAM paricaya hovAthI tenI tarapha manana karatAM keTalIka AdhyAtmika bAbatamAM vizeSa spaSTa khulAse thiI zake che. gatamAM manuSya be prakAranA mAlUma paDe che-eka pavitra jIvana gALanArA, bIjA malina jiMdagImAM pasAra thanArA. A baMne prakAranA manuSyone paNa be vibhAgamAM vaheMcI zakAya che. sukhasampanna ane daridra, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 141 : ekandar manuSyAnA cAra vibhAgA thAya-1 pavitra jIvana gALanAsa sukhI, 2 pavitra jIvana gALanArA du:khI, 3 malina jiMdagI gALanArA sukhI, 4 malina jiMdagI gALanArA du:khI. A cAra prakAranA manuSyA duniyAnI sapATI upara ApaNI najare kharAkhara dekhAI rahyA che. AvI vicitra sthiti hovAmAM puNya--pApanI vicitratA kAraNa che, e te AkhA saMsAra jANe che; paraMtu te vicitratA samajavAnu kSetra bahu UMDu che, chatAM eTaluM te avazya samajI zakAya che ke cAra prakAranA manuSyAne laIne puNya-pApanA paNa cAra prakArA hovA joie. A sabaMdhamAM jainazAstrakAro puNya-pApanA cAra prakAro AvI rIte batAve che 1 puNyAnubaMdhI puNya. 2 puNyAnubaMdhI pApa. 3 pApAnubaMdhI puNya. 4 pApAnubaMdhI pApa. puNyAnubaMdhI puNya. janmAMtaranA je puNyathI sukha bhogavatAM chatAM dhama tarapha abhiruci rahyA kare, puNyanAM kAryo thayAM kare ane jIvananI pavitratA anI rahe evA puNyane ' puNyAnubaMdhI puNya ' kahevAmAM Ave che. kemake A puNya A jiMdragImAM sukha ApavAnI sAthe jIvanane pavitra banAvavAmAM sAdhanabhUta thai paDe che ke AgaLa janmAMtarane mATe paNu puNyane utpanna karAvI Ape che, puNyanuM anubaMdhI eTale puNyasa MtatinuM sAdhana je puNya, te ' puNyAnubaMdhI puNya ' nA a che. arthAt janmAMtarane mATe puNya saMpAdana karI ApanAra je puNya, te puNyAnubaMdhI puNya che. puNyAnubaMdhI pApa. janmAMtaranA je pApathI du;kha bhAgavatAM chatAM jIvana malina na thatAM dha sAdhananA vyavasAya kharAbara rahyA kare evA pApane * puNyAnubaMdhI # dharmasAdhana karanArA. x pApa karanAsa. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 14ra : pApa" kahevAmAM Ave che kemake A pApa, A jiMdagImAM garIbAI vagere dui mApavA chatAM jIvanane pApI banAvavAmAM sAdhanabhUta na thatAM janmAMtarane mATe prazya utpanna karavAmAM kAraNa bane che, puNyanuM anAthI eTale puNyanI sAthe saMbaMdha joDanAra je pApa te puNyAnubaMdhI pApane artha che. arthAta janmAMtarane mATe puNya sAdhavAmAM harakata nahi karanAra je pApa, te puNyAnubaMdhI pApa che, pApAnubaMdhI puNya. janmAMtaramAM je puNyathI sukha bhogavatAM pApanI vAsanAo vadhatI rahe ane adhamanAM kAryo thatAM rahe evA puNyane "pApAnubaMdhI puNya' kahevAmAM Ave che. kemake A puNya, A jiMdagImAM sukha ApavAnI sAthe jIvanane malina banAvanAra hevAthI janmAMtarane mATe pApane utpanna karanAra thAya che. pApanuM anubaMdhI eTale pApa saMtatinuM sAdhana je puNya, te "pApAnubaMdhI puNya" ne artha che. arthAta janmAMtarane mATe pApa saMpAdana karI ApanAra puNya pApAnubaMdhI puNya" che. pApAnubaMdhI pApa. janmAMtarasaMcita je pApathI garIbAI vagere duHkha bhegavavA chatAM paNa pApa karavAnI buddhi chUTe nahi, adhamamAM kAma karAya evA pApane pApAnubaMdhI pApa" kahevAmAM Ave che; kemake A pApa, A jiMdagImAM duHkha ApavAnI sAthe jIvanane paNa evuM malina banAve che ke AgaLa. janmAMtarane mATe paNa pApa nipajAvanAra bane che. pApanuM anubaMdhI eTale pApa saMtatinuM sAdhana je pApa, pApAnubaMdhI pApa" ne artha che. arthAt janmAMtarane mATe pApanA piTalA upaDAvanAra je pApa te pApAnubaMdhI pApa" che, saMsAramAM je rAjAe, je gRhastha, je nara-nArIo sukhI che ane dharmayukta jIvana gALe che, teo puNyAnubaMdhI puNyavALA samajavA. jeo dAriyAdinA duHkhathI saMtapta che, chatAM dharmayukta jiMdagI gALe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 143 : che, te puNyAnubaMdhI pApavALA jANuvA. jeo sasAranA AnaMda lUMTI rahyA che ane pApamaya jIvana gALe che, te pApAnubaMdhI puNyavALA che ane jeo daridra duHkhI hovA chatAM pApanA dhaMdhAmAM mazagUla rahe che, teone pApAnudhI pApavALA mAnavA. lUMTamrATa, prANivadha vagere pracaMDa pApanA dhaMdhAothI dhanavAna thaI baMgalA baMdhAvI ezaArAma bhAgavatA keTalAka manuSyAne joi keTalAka TUMkI najaranA mANusA kahe che ke " jI bhAi ! dharmIne ghera dhADa e! pApa karanArAo vI mAja mATe che! have kyAM skuM dharma-krama !' paraMtu A kathana kevuM ajJAnapUrNa che, te uparanI krama sabaMdhI hakIkta samajanArAme sArI peThe jANI zakayA haze. A jiMgImAM thAhe teTaluM pApa karAya ane tenI sAthe pUrvanA puNyathI bhale game teTaluM sukha bhogavAya, paraMtu paralAkamAM pApAbAInu rAjya nathI ke te badhuM pApa niSNa ja havAmAM UDI jAya. prakRtinuM sAmrAjya ajanma che. tenAM bArIka tattvA agramya che. mAnA adhArAmAM game teTalAM gAthAM mA vAmAM Ave, game tevI kalpanA badhI nirbhaya rahevAmAM Ave, paNu khUba yAda rAkhavu joie ke prakRtinA zAsanamAMthI krAi gunehagAra chyo nathI, tA nathI ane chUTaze nahi. " . AdhyAtmika jIvana prApta karavu e sugama vAta nathI, ene mATe AcAra-vyavahAra zuddha rAkhavAnI jarUra che. dhruvA AcArAthI jIvana svaccha navAnI sAthe unnatimAM mUkAya che e vAta khAsa vicAravA jelI che. e viSe jainazAmAM dhaNA vistArathI upadeza ApavAmAM AvyA che. * vasiSTha smRti ' nA chaThThA adhyAyanA trIjA kSeAkamAM paNa " AvAlInuM maiM punanti veNa " e zabdothI kahevAmAM AvyuM che - AcArarahitaneve paNa pavitra karI zakatA nathI, arthAt vedanA jANutAra paNa AcArahIna hoya te apavitra che.' A sugama viSayane paNa ahIM dizA mAtrathI joi jAe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina AcAra. (3) sAdhudhama ane gRhasthadharmanuM sAmAnya prakAre digdarzana pahelAM thaI gayu che, tathApi ahIM AcAranA sabaMdhamAM keTalIka vizeSa khAkhata noMdhAze. prathama sAdhudhama ne lagatA AcAro TUMkamAM joi jaIe sAdhuonA AcAra jaina AcArazAstrAmAM sAdhuone rela, meTara, sAyakala, TrAma, ekkA, gADI, dhADA vagere kAI paNa vAhana upara savArI karavAne niSedha che, sAdhuone pAdavihAra karavAnuM krumAna che. 1. rastAmAM nadI Ave ane eTalAmAM bIje sthaLa-mAga na hoya te nAvamAM besavAnI chUTa che. 3. mahAbhArata * mAM kahyuM che ke ' " yAnArUDhaM yatiM dRSTvA sacelaM snAnamAcaret / " arthAt--vAhana upara ArUDha thayelA sanyAsI bevAmAM Ave tA vasrasahita nhAI nAkhavu. 6 " ' * * J e sivAya anusmRti, atrismRti, viSNusmRti, vagere smRtiomAM ane upaniSadomAM sanyAsIene mATe vicak yeyela pat vagere zabdathI, koi paNa jaMtune pIDA nahi pahoMcADatA vicaraNa-bhramaNa kare ene upadeza apAyelo che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 15:. jenasAdhuone gurama kareluM pANI pIvAnuM pharamAna che. 3. pazcimanI vidhAvALA DaoNkaTare unA pANImAM taMdurastIne lagate bahu guNa batAve che. plega, kolerA vagere rogomAM teo khUba jalI gayeluM pANI pIvAnuM kahe che. pAzcAtya vidvAnenI zodha pramANe pANImAM evA aneka sUkSma jIvo che ke jeo ApaNI najare dekhI zakAya nahi. kiMtu sUphamadarzak (Microscope yaMtrathI joI zakAya che. pANImAM thatA pirA vagere cha pANI pIvAnI sAthe zarIramAM dAkhala thaI sakhta vyAdhine janma Ape che. game te dezanuM game tenuM kharAba pANI barAbara ukALIne pIvAmAM Ave, te te zarIrane nukasAna karatuM nathI. gRharoe-ukALeluM pANI pIvAnuM na banI zake te-kapaDAthI gaLIne pAchuM pIvAnuM lakSyamAM rAkhavuM ghaTe che. A viSayamAM sarva vidvAnene eka ja mata hoya. "japUta kai fz-" "vastrathI gaLeluM zuddha jaLa pIvuM" e manuna vArtha prasiddha che. "uttaramImAMsA " mAM kahyuM che ke - *"SatriMzadaMgulayAmaM viMzatyaMgulavistRtam / ___dRDhaM galanakaM kuryAd bhUyo jIvAn vizodhayet" -"chatrIsa AgaLa lAMbuM ane vIza AgaLa vistAravALuM gaLaNuM (pANI gaLavAnuM kapaDuM) rAkhavuM ane ethI gaLeluM pANI vAparavuM." ja A zlokamAM "vo kAna kizodhana e vAkya, " pachI chonu parizadhana karavuM" e artha tarapha dhyAna kheMce che. je kapaDAthI pANI gayuM, te kapaDAmAM AvelA jaMtuo pAchA emanA ema te kapaDAmAM ja rahe te te marI jAya e dekhItuM che. ane e hiMsAne dharmAthI AMkhathI jatI kare nahi mATe te kapaDAne saMkhAro (pANImAM AvelA jaMtuo) pAcho pANImAM ja pahoMcADI de joIe. arthAta te saMkhAre thoDA pANImAM nAMkhI te pANI jyAMthI (je kuvA-talAvamAMthI ) lAvyA heya, temAM meLavI devuM. A vAta jenenA gharanI nathI, kiMtu "uttara-mImAMsAgraMthamAM kahyuM che ke- " "mriyante miSTatoyena pUtarAH kssaarsmbhvaaH| kSAratoyena tu pare na kuryAt saMkaraM tataH" - khArA pANInA porA mIThA pANImAM ane mIThA pANInA parA khAsa pANImAM AvavAthI marI jAya che, mATe ekabIjA jalAzayanuM vicitra svabhAvanuM pANI gayA vagaranuM seLabheLa na karavuM" . 10. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 146 : jaina sAdhuone agnine sparza karavAnuM ke agnithI rasoI karavAne adhikAra nathI. bhikSA-mAdhukarI vRttie jIvana calAvathAnuM sAdhuone pharamAvavAmAM AvyuM che. eka gharathI saMpUrNa AhAra nahi letAM jUdA jUdA gharothI-gharavALAone saMkoca na thAya te pramANe mikSA levI. joIe. khAsa sAdhuone mATe rAI nimaNuM karavAmAM, temaja tevI rasoI sAdhuone levAmAM zAstranI AjJA nathI. sAdhuone dharma bilakula akiMcana rahevAne che. arthAt sAdhuo (vyanA saMbaMdhathI sarvathA mukta hoya che. tyAM sudhI ke teonAM bhojananAM A sivAya mahAbhAratamAM kahyuM che ke" viMzatyaMgulamAnaM tu triMzadaMgulamAyatam / tadvatraM dviguNIkRtya gAlayitvA pibejalam // " / " tasmin vastre sthitAn jIvAn sthApayejalamadhyataH / 'evaM kRtvA pibet toyaM sa yAti paramAM gatim " // -"vIza AgaLa pahoLuM ane trIsa AgaLa lAMbuM vastra laI tene bevaDuM karI tenAthI pANI gALIne pIvuM ane te vastramAM AvelA chene jalanI aMdara kuvA vageremAM) nAkhavA. evI rIte pANI pInAra sArI gatine pAme che. A sivAya " viSNupurANa" vagere bIjA paNa aneka graMthomAM pANI gaLIne pIvAnuM kahevAmAM AvyuM che. 1 " anagniraniketaH syAd - manusmRti. 6 ThTho adhyAya, 43 me ka. -sAdhu agninA sparzathI rahita ane gRhavAsathI mukta hoya che. 2. " cared mAdhukarI vRttimapi mlecchakulAdapi / ekAnnaM naiva bhujIta bRhaspatisamAdapi // " -agiri. arthAta-jema samare aneka phUla upara besI temAMthI cheDetheDe rasa pIve che, paraMtu te pUlane bagADyA vagara potAnI tRpti karI le che, e pramANe, arthAt madhukaranI (bhamarAnI) vRttie sAdhuoe jUdA jUdA gharathI, gharavALAne aprIti kAMI paNa saMkoca na thAya tema bhikSA levI. A viSe atriraSTratikAra cAra daIne kahe che ke, mlecchanA kulamAMthI paNa kadAca tevI zuddha bhikSA levI paDe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 147: pAtrA pazu` dhAtunAM na heAvA joie. kAi, mATI ke tuMbaDInAM pAtrA sAdhuonA upayeAgamAM Ave che. ravarSoM-RtumAM sAdhu eka jagyAe rahI jAya. sAdhu strIne spaza kadApi na kare. te emAM, vAMdhe nathI; paraMtu ekanA gharathI, bhale te brahaspati samAna dAtA hoya tAye saMpUrNa zikSA na levI. 1. " bhataijasAni pAtrANi tasya syurnirvaNAni ca / X X alAbu dArupAtraM ca mRnmayaM vaidalaM tathA / etAni yatipAtrANi manuH svAyamyuvo'bravIt // " ---manusmRti, 6 ThTho adhyAya, 53, 54 zloka --trAtu vagaranAM tathA chidrarahita pAtrA sAdhune joIe. tumaDI, kAi, mATI ane vAMsanAM pAtrA sanyAsIone mATe manue kahyAM che. x 66 " yatine kAJcanaM datvA tAMbUlaM brahmacAriNe / caurebhyo'pyabhayaM datvA dAtApi narakaM vrajet // ( pArAzarasmRti, 1 adhyAya, 60 mA zrloka ). -- yatine (sAdhu-sanyAsIne) dravyaM, brahmacArIne tAMbUla ane sakhta aparAdhI cArane abhaya ApanAra dAtA narakamAM cAlyo jAya che. 2. paryaTet kITavad bhUmiM varSAsvekatra saMvizet " --viSNusmRti, 4 thA adhyAya, 6 ThTho zloka arthAt--jema kIDo pharatA rahe che, tema sAdhue bhramazIla rahevu. eka jagyAe sthiravAsa na karavA. khIjI rIte kIDAnu halavu jema dhImu hoya che, tyAM sudhI ke tenu cAlavuM joyA vagara kAinAthI kaLI zakAya nahi. tema sAdhu paNa gheADAnI jema dhabadhaba na cAlanAM jamIna para jIyA tarapha dRSTi rAkhatA cAle. e sivAya sAdhu varSARtumAM ( caturmAha ) eka jagyAe rahI jAya. sambhASaNaM saha strIbhirAlambhaprekSaNe tathA --viSNusmRti, 4 / adhyAya, 8 mA zrloka. arthAt--strInI sAthe sAdhue saMbhASaNa karavu nahi; temaja strInuM nirIkSaNlR tathA tenA sparza karavA nahi. 66 3. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 17 www.umaragyanbhandar.com Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 148 : TUMkamAM sAMsArika sava prapaMceAthI nimukta ane sadA adhyAtmaratiparAyaNa rahevAna sAdhuAne dhamA~ che. niHsvAthabhAve jagatanuM kalyANu karavuM e enA jIvananA mUla maMtra che. gRhasthAnA AcAra have gRhasthAnA AcAra upara TUMka najara karI jaie. gRhasthAnA mATe jainazAstrao SaTkama batAve che- " devapUjA gurUpAstiH svAdhyAyaH saMyamastapaH / dAna ceti gRhasthAnAM SaT karmANi dine dine " arthAt--paramAtmAnuM pUjana, guru mahAtmAnI sevA, zAstravAMcana, sayama, tapa ane dAna e cha gRhasthAnAM karmo che. 1. sAdhuonI virakta dazAnA sabaMdhamAM manusmRtimAM kahyuM che keHativaadaaNstitiksset nAvamanyeta kaMcana | 66 ,, X X * " jyAM na pratiSyavALu pR: rAja vayet / " X X x '' 66 bhaikSe prasakto hi yatirviSayeSvapi sajjati / " alAbhe na viSAdI syAd lAbhe caiva na harSayet / prANayAtrikamAtra: syAd mAtrAsaMgAd vinirgataH // " indriyAnAM nirodhena rAgadveSakSayeNa ca / ahiMsayA ca bhUtAnAmamRtatvAya kalpate // ,, dd " apamAnane sahana kare, paNa koinuM apamAna kare nahi. krodha karanAranI sAme odha kare nahi, Akroza karanAranI sAme madhura vANIthI vyavahAra kare, bhikSAnA lAlamAM phasAyelA kRti viSayamAM dUkhI jAya che. lAbha thatAM khuzI na thAya ane nukzAna thatAM du:khI na thAya. kevaLa prANurakSA Anamitta bheAjana kare, AsaktithI vegaLA rahe. IndriyAnA nirAya, rAga-dveSanA parAjaya ane prANImAtra upara yAnI lAgaNI zakhavAthI mokSane yAgya thavAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 149 : A prasaMge bhakSyAbhakSyanI eka vAta noMdhavI asthAne gaNAze nahi. jaina AcAragraMthAmAM lakSya-abhakSyanA vicAra bahu karavAmAM AvyA che. kaMdamUla khAvA tarapha jainazAstraonI manAi che. te sivAya rAtribhojana vagerene paNa sadoSa batAvavAmAM AvyA che. anyAnya zAstrAnA abhiprAya tarapha najara karIzuM, teA A hakIkatamAM hindu dharmAcAryAM paNa jUdA paDatA nathI. -:: manusmRtinA pAMcamA adhyAyanA pAMcamA, egaNIzamA vagere laikAmAM cuna cugane seva pahADuM " + + + vagere zabdothI lasaNu, gAjara, DuMgaLI vagere abhakSya cIjo khAvAnI manAi karavAmAM AvI che. rAtribhAjananA niSadha rAtribhAjana karavuM e paNa gerabyAjakhI che. A sabaMdhamAM prathama anubhavathI vicAra karavA joie kesadhyA paDatAMnI sAthe aneka jaththAadha sUkSma jIvA UDavA mAMDe che. rAtre dIvAnI sAme mezumAra jIvA pharatA jovAya che. udhADA rAkhelA dIvAnA pAtramAM puSkaLa jIvaDAM paDelA dekhAya che. ane e sivAya ApaNA zarIra upara paNa rAtri paDatAMnI sAthe aneka jIvA besavA mAMDe che. AvI sthitimAM bhAjana upara pazu jIvA avazya khesavA joIe. e khullI vAta che. AthI bhAjananI sAthe jIvatAM jIvaDAMne paNu bhakSaNa karI javAnuM pApa rAtribhojana karanArane ceAkhkhI rIte lAgatuM jaNAya che. keTalAMka jherI jIvaDAM bhojananI sAthe peTamAM AvatAM rAgane utpanna rakanAra thAya che. keTalAka jherIlA jIvAnI asara turata nahi thatAM lAMkhe kALe paNa thAya che. bhAjanamAM jU AvI hoya teA jaleAdara pedA thAya che. karALIyA AvavAthI kADha utpanna thAya che. kIDI AvavAthI buddhi haNAya che. lAkaDAne kakaDA AvI gayA hoya, teA gaLAmAM pIDA bhAgavavI paDe che. mAkhI AvavAthI vamana thAya che ane kAi jherI prANI khAvAmAM AvI gayuM hoya tA akALa mRtyunA paMjAmAM sapaDAvu paDe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat * www.umaragyanbhandar.com Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 150 : sAyaMkAle (saryanA asta thavA pahelA) kareluM bhojana, rAtre sUI javAnA vakhata sudhImAM ghaNuMkharUM jaTharAgninI vAlA upara caDhI javAthI nidrAmAM tenI mAThI asara thatI nathI. tethI ulaTI rIte vartavAmAM-rAtre khAine thoDIvAramAM sUI javAthI haraphara karavAnuM na banavAne lIdhe peTamAM taratanuM bhareluM anna nidrAmAM vakhate bImArI utpanna kare che. bhajana karyA pachI thoDuM-thoDuM pANI pIvAne DekaTarI niyama che. A niyama, rAtrie jamavAthI joItA pramANamAM pANI pIvAne vakhata nahi maLavAne lIdhe sacavAI zake nahi. ane ethI ajIrNa pedA thAya che. "ajI sarva gonuM mULa che." e vAta jagajAhera che. A badhI anubhavasiddha bAbate uparathI ArogyanI dRSTie paNa rAtrie bhajana artavya Thare che. have dharmazAstro tarapha jarA najara karIe. hindu dharmazAstromAM "mArkaNDa" muninuM nAma jANItuM che. teo trijanane vakhoDatAM ekadama bahu-ghaNuM, bahu ja vadhAre paDatuM Uga kahI nAMkhe che ke rAtrie khAvuM te mAMsabhakSaNanI barAbara ane rAtrie pAna karavuM te rUdhira pIvA barAbara che. te zleka A che - " astaM gate divAnAthe Apo rudhiramucyate / vAM mAMsa cho mAnhana mArSiA " kUrmapurANamAM paNa kahyuM che ke - " na druhyet sarvabhUtAni nidvaMdvo nibhayo bhavet / na naktaM caivamaznIyAd rAtrau dhyAnaparo bhavet // " -"sarva prANuo upara harahita ane nirda% tathA nirbhaya rahe. ane rAtrie bhajana nahi karatAM dhyAnamAM tatpara rahe." kAritve cityAra suta zo nA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 151 : -e paNa te ja purANanA 653 mA pUchanuM vAkaya che. ene artha e che ke-"sUryanI haiyAtImAM guru ke vaDIlane anna batAvI pUra dizA tarapha bhajana kare." anya purANa ane anya graMthamAM paNa rAtribhojanane niSedha karanArAM ghaNAM vAkya maLI Ave che. yudhiSThirane saMbodhana karI tyAM sudhI kahevAmAM AvyuM che ke-gRhastha ke sAdhu. keIe rAtre pANI paNa pIvuM na joIe, te leka A che- * "nodakamapi pAtavyaM rAtrAvatra yudhisstthir!| tapasvinAM vizeSeNa gRhiNAM ca vivekinAm // " A lekamAM tapasvIo(sAdhu-saMnyAsIo)ne mATe rAtrie pANuM paNa pIvAne bhAra daIne niSedha karyo che. e uparAMta gRhasthAne paNa e baMdhanathI jatA karyA nathI. A vratane nahi pAlanArA gRhastha paNa avivekI batAvyA che. purANomAM "pradoSavrata," "nAvata" batAvyA uparathI keTalA rAtribhojana tarapha lalacAya che, paraMtu AthI rAtrIbhejananA niSedhanA ke apramANu Thare, e vAta yAda rAkhavI joIe. pUrvAparane virodha na Ave, tema zAstranAM vAkaye vicAravAM joIe. "vo namum' e vAkayathI sUryanAM asta thayA pahelAnI be ghaDI jeTalA vakhata rAtrinuM mukha ane te ja vakhatane "pradoSa" kALa samajavAmAM rAtrinanA niSedhaka zlokonI sAthe virAdha raheze nahi. "nA" zabdane mukhya artha te che ke rAtri che, tathApi zAstrakAro ane vyAkhyAnAkA rAtribhojananA niSedhanAM aneka pramANabhUta vAkAne bAdha na Ave e mATe "nata" zabdathI sUryanI astadazA pahelAMnI be ghaDIno vakha8 levAnuM batAve che? 1. zabdane mukhya artha levAmAM virodha jaNAte heya, te gaNazaktithI ( lakSaNathI) dhaTate artha levAya che. khAsa "amadAvAdamAM rahenAre, je Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 : jevI rIte ku-- " divasasyASTame bhAge mandIbhUte divAkare / etad naktaM vijAnIyAd na naktaM nizi bhojanam || " " muhUrttenaM dina naktaM pravadanti manISiNaH / nakSatradarzanAnaktaM nAhaM manye gaNAdhipa ! || 99 arthAt--divasanA AThamA bhAgane athavA sUryanI astadazA pahelAM be ghaDInA vakhatane ' nakta ' kahevAmAM Ave che. ata eva rAtrie khAvu ' . . e ' naktatrata ' te artha nathI. bIjA leAkamAM gaNezajIne uddezIne kahyuM che ke--jyAre nakSatrA dekhAya te vakhatane huM * nakta ' mAnate nathI. " vaLI " ambhodapaTalacchanne nAznati ravimaNDale / astaMgate te bhuJjAnA aho ! bhAno susevakAH ? // " . khAle che ke " huM amadAvAda rahuM chuM. " tema. amadAvAdanI pAsenA nAnA gAmayamAM rahenAro paNa kheAle che ke--" huM amadAvAda rahuM chuM." eka ja jAtanAM A be vAkayAnA eka ja artha thAya nahi, ema sahu koi samajI zake che. eka ja atha levAmAM AvetA kharI vAta UDI jAya, mATe koI sthaLe * amadAvAda zabdathI khAsa - amadAvAda zahera ' samajavAnu hoya che ane koi sthaLe, amadAvAda' zabdathI amadAvAda zahera ' samajavAmAM vAMdhe AvatA hAya, te amadAvAdanI pAsenuM gAmaDu samajavu paDe che. AvI rIte mukhya ane aupacArika ane vyavahAra leAkamAM paNa anubhavAya che. A uparathI e siddha thAya che ke mukhya arthIne kahenAra zabdathI mukhya anA samIpanI vastu paNa 'prakaraNAnusAra ' * samajavAmAM vAMdhA rahetA nathI. A nIti pramANe prAkRtamAM nakta zabdathI mukhya artha rAtri jyAM na ghaTatI hoya tyAM rAtrinA samIpa bhAga arthAt sUryanI asta dazA pahelAMnI e ghaDI jeTalA vakhata levAmAM kAi jAtanA vAMdhA nathI. 'nakta ' zabdathI mukhya atha rAtri levAmAM rAtribheAjana niSedhanA aneka pramANeAnA vAMdhA Ave che. mATe ja pUrvokta gANa ( opacArika ) artha levAnI jarUra paDI che. jyAM jyAM Ama asakAca karAya che tyAM badhe mukhya artha sevAmAM bhASA hovAnuM kAraNa samajavu. : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 13: "ye rAtrau sarvadA''hAraM parjayanti sumedhsH| tenAM ghaNovAsa ja mAna vApare che" " mRte svajanamAtre'pi sUtakaM jAyate kila / astaMgate divAnAthe bhojanaM kriyate katham 1" -je sUryanA bhakate jyAre sUryamaMDala medhapaTalathI AcchAdita thAya che tyAre bhejana karatA nathI, te ja saryanA bhakata sUryanI astadazAmAM paNa bhajana kare, e kevuM Azcarya ! jeo, haMmezAM rAtrijanathI virakta che, teo pratidina rAtrinA aDadhA divasanA upavAsI banavAthI eka mahinAmAM paMdara upavAsanuM phaLa meLave che. svajana mAtranA (svakuTuMbamAMthI koInA ) maravAthI paNa sUtaka Ave che, eTale te dazAmAM kaI bhojana karatuM nathI, te divasane nAtha sUrya asta thayA pachI te bhojana karAya ja kema? vaLI- " devaistu bhuktaM pUrvA madhyAhe RSibhistathA / aparAhe ca pivRmiH sAyA daityadAnavaiH // " " sandhyAyAM yakSarakSomiH sadA muktaM kulodvaha ! / sarvavelAmatikramya rAtrau bhuktamabhojanam // " -A be thI yudhiSThirane kahevAmAM AvyuM che ke-"he yudhiSThira ! devatAo divasanA pUrva bhAgamAM, Sio madhyAhna kAlamAM, pita leke bapora pachI trIjA paheranI AkharamAM, daitya-dAna sAyaMkAle ane yakSa-rAkSase sadhyAvakhate bhojana kare che; paraMtu badhe vakhata choDI rAtre bhojana karavuM e ayukta che. A ja vAtanI puSTimAM-rAtrie je cha kAma karavA varjita che, temAM rAtribhojana paNa khAsa bhAra daIne gaNavAmAM AvyuM che. ane te A leka che- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :154 H "naivAni ca snAnaM na prArddha devatArcanam / dAnaM vA vAhitaM rAtrI bhojanaM tu vizeSataH // " arthAtaAhuti, snAna, zrAddha, devapUjana, dAna ane vizeSa karIne bhajana rAtre na karavuM joIe. A viSayamAM "Ayurveda" ne paNa e ja mudrAlekha che ke - " hamAmipanasaMkocazcanDarocirapAyataH / ato naktaM na bhoktavyaM sUkSmajIvAdanAdapi // " -sUryanA asta thayA pachI hRdayakamala ane nAbhikamala e baMne saMkecAI jAya che. ethI, ane sUkSma jIvAnuM paNa bhojananI sAthe bhakSaNa thaI jatuM hevAthI rAtrie bhojana karavuM nahi. ucchiSTa (evuM) khAvuM-pIvuM paNa jaina dharmamAM niSiddha che. svacchatA, sughaDatA, zuddhatA ane samucita zauca tarapha dhyAna ApavAnuM jena AcAragrantha sArI peThe pharamAve che. lAMbo vakhata maLa-mUtra rahevAthI temAMthI UDatA vilakSaNa jaMtuonA saMkramaNane lIdhe aneka rogo pedA thAya che, ema rasAyanazAstra batAve che, tyAre jainazAstra paNa chUTI. jagyAmAM maLa-mUtra karavAnuM pharamAve che. TUMkamAM eTaluM kahI devuM joIe ke zAstrokta AcAra-vyavahAra jIvananI unnatinAM pagathiyAM che. zAstraniyamAnusAra vartana rAkhavAmAM Arogyane lAbha che, arthasiddha che ane kapriyatA meLavAya che. sAthe ja sAthe Ajatine uddeza paNa barAbara siddha karI zakAya che. jyAM sudhI vastujhAnamAM saMdeha yA brAti heya tyAM sudhI yathArtha pravRtti banatI nathI, e suvidita che. vastutatvanI parIkSA pramANaThArA thAya che, emAM be mata nathI. A mATe jenanyAyanI paribhASAnuM avalekina paNa TUMkamAM karI jaIe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :155 : nyAya-paribhASA. kanIti pramANa"--je vaDe vastutatvane yathArtha nizcaya thAya, te pramANa che. yathArtha jJAnavaDe saMdeha, bhrama ke mUDhatA dUra thavAthI ane vastusvarUpane khare prakAza thavAthI, te yathArtha jJAna pramANa" che. pramANunA be bheda che-pratyakSa ane parokSa. manasahita cakSu Adi IndriyothI rUpa, rasa AdinuM je grahaNa thAya che arthAta cakSuthI rUpa jevAya che, jIbhathI rasa grahaNa karAya che, nAkathI gaMdha levAya che, vacAthI sparza karAya che ane kAnathI zabda zravaNa karAya che, te pratyakSa che. vyavahAramAM anubhavAtAM upayukta pratyakSothI judA prakAranuM pratyakSa yogIzvarene heya che, je Indriya ane mananI apekSA bilakula rAkhatuM nathI, mAtra AtmazaktinI apekSA rAkhe che. indrithI pratyakSa thavAmAM vastunI sAthe Indriyane soga tha jarUra che ke kema? e ane vicAranuM sthala che. jIbhathI rasa levAya che, tyAM jIbha ane rasane sAga barAbara heya che. tvacAthI sparza karAya che, tyAM tvacA ane sparzavALI vastune saMyoga ce kaLAya che nAkathI gaMdha levAya che, tyAM gaMdhavALA dravyo nAkanI sAthe avazya saMga dharAvatAM hoya che. dUrathI gaMdha AvavAmAM paNa dUrathI AvatAM gandhavALA sUkSma dravyo nAkanI sAthe avazya saMyukta hoya che. kAnathI sAMbhaLavAnuM paNa, dUrathI AvatA zabdo kAnanI sAthe athaDAya che, tyAre ja thAya che. e rIte jIbha, tvacA, nAka ane kAna e cAra Indriye vastunI sAthe saMyukta thaI pitAnA viSayane grahaNa kare che; paraMtu cakSu e bAbatamAM UlaTI che. cakSuthI dekhAtA najIka ke dUranA vRkSa vagere padArtho cakSanI pAse AvatA nathI, e khulluM che, tema cakSa paNa zarIrathI bahAra nikaLI te padArtho pAse jatI nathI. A uparathI sAbita thAya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 156 : : cakSu che ke cakSuthI jovAmAM vastunI sAthe cakSune saMcaiAga thatA nathI. ataeva * aprApyakAri ' kahevAya che. arthAt * aprApya * eTale prApti karyAM vagara--sayAga karyAM vagara * kAri* eTale viSayane grahaNa karanAra. AnAthI UlaTI cAra indriyA * prApyakAri ' cakSunI jema aprApyakAri che, * . kahevAya che. mana paNa pratyakSathI UlTu parokSa pramANu che. parAkSa viSayane avamedha parIkSa pramANuthI thAya che. parAkSa pramANamAM pAMca bhedo pADavAmAM AvyA che. smaraNa, prabhijJAna, tarka, anumAna ane Agama. pUrve anubhava karelI vastunI yAdI thavI e smaraNa che. smaraNu anubhUta vastu upara barAbara prakAza nAMkhe che, ataeva te ' pramANu ' kahevAya che. te ja A khAvAI gayelI vastu jyAre hAtha Ave che, tyAre evuM je jJAna pure che, te pratyabhijJAna che. pUrve joyelA mAsa jyAre krIthI maLe che. tyAre " soDya revattaH " arthAt " te A devadatta " evuM je pratibhAna thAya che, te pratyabhijJAna che. ', 66 smaraNa thavAmAM pU thayela anubhava ja kAraNa che, jyAre pratyabhijJAna thavAmAM anubhava ane smaraNu e baMne bhAga le che. smaraNamAM 'te dhaDe' evuM sphuraNa thAya che, jyAre pratyabhijJAna " te A dhaDe ' evA pratibhAsa hoya che. AthI e bannenI bhinnatA samajI zakAya che. khAvAyalI vastune dekhavAthI athavA pUrve dekhela manuSyane jovAthI utpanna thatA te ja A * evA jJAnamAM te ja e bhAga smaraNurUpa che ane .6 . ? 6 A * e bhAga upasthita vastu ke manuSyane dekhavArUpa anubhava che. A anubhava ane smaraNu e baMnenA saMmizraNurUpa te ja A ' e akhaMDa jJAna pratyabhijJAna che. " ' . kAi eka gRhasthe kadApi rAjha joyuM nahatuM. eka vakhate kAi gAvALanA kahevAthI ane jJAna thayuM ke gAyanA jevu rAjha heAya che. kAi vakhate jaMgalamAM saphara mAravA gayelA teNe rAjha joyu. rAjhane dekhavAthI gAyanA jevu je hAya che te' evI smRti ( yAdI ) AvI; . tene jhaTa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat . www.umaragyanbhandar.com Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 157 : * 2 e smaraNu ane ' A ' evuM rAjhanuM pratyakSa darzana, e enA mizraNarUpa te ja A rAjha 'e viziSTa jJAna je thAya che, te pratyabhijJAna che. pratyabhijJAnanAM khIjA prakAranAM pazu udAharaNA che. tarka. je vastu jenAthI jUdI paDatI nathI, je vastu jenA vagara rahetI nathI, e vastune enI sAthene je sahabhAvarUpa ( sAthe rahevA rUpa) sabaMdha che, te saMbaMdhane nizcaya karI ApanAra ' tarka ' che. dRSTAMta tarIke-dhUma, agni vinA rahetA nathI. jyAM jyAM dhUma che tyAM tyAM agni che. evA kAI dhUmavAna pradeza nathI ke jyAM agni na hAya. AvA je dhUma ane agnine sahabhAva-sa MbaMdha, bIjA zabdomAM kahIe tA--dhUmamAM rahelA agninI sAthe rahevAne je nizcala niyama, te tarkathI sAbita thai zake che. e niyamane tarkazAstrIo ' vyApti' kahe che. dhUmamAM jyAM sudhI vyAptine nizcaya na thayA hoya, tyAM sudhI dhUmane dekhavA chatAM agninuM anumAna thaI zake nahi, e khullI vAta che. jeNe dhUmamAM agninI vyAptine nizcaya karyo che, te ja manuSya, dhUma dekhI te sthaLe agnihAvAnuM cAsa anumAna karI zake che. A hakIkatathI spaSTa thAya che ke anumAnane mATe vyAptinizcaya thavAnI jarUra che, vyAptinizcaya karavA tarkanI jarUra che. : e vastuo, aneka jagyAe sAthe rahelI dekhavAthI emane vyAptiniyama siddha thatA nathI, kintu e khete jUdI pADavAmAM zA vAMdhA che e tapAsatAM vAMdhA siddha thatA hAya, teA ja e tene vyAptiniyama siddha thai zake che. AvI rIte e vastunA sAhacayanI parIkSA karavAnA je adhyavasAya, te taka che. dhUma ane agninA sabaMdhamAM pazu-- jo agni vinA paNu dhUma Aya, te te agninuM kAya thaze nahi; ane ema thavAthI dhUmanI apekSAvALA agninI zodha kare che, te karaze nahi. agnimAMthI dhUma pedA thAya che, e pratyakSa che. kAraNa--kAtA, je leAkaprasiddha che, te Takaze Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat eTale emanI paraspara nahi '-AvA prakAranA www.umaragyanbhandar.com Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 158 4 tathI ja te benI vyApti sAbita thAya che, ane e vyAtinizcayanA balathI anumAna karAya che. atae "taka' pramANa che. anumAna, je vastunuM anumAna karavuM hoya te vastune cheDI nahi rahenArA evA padArthanuM, bIjA zabdamAM hetunuM darzana thavuM joIe ane e hetumAM anya vastunI vyApti rahyAnuM smaraNa hevuM joIe. tyAre ja kaI paNa vastunuM anumAna thaI zake che.' jevI rIte, kaI sthaLe dhUmanI rekhA koI mANase joI. te dhUmanI rekhA jovAthI ane te dhUmamAM agninI vyApti hevAnuM yAda AvavAthI te mANasane jhaTa te sthaLe agni levAnuM anumAna sure che. Ama, anumAna thavAmAM--upara kahyA pramANe-hetunuM darzana ane hetumAM sAdhyanI vyApti hevAnuM smaraNa avazya thavuM joIe. "hetu" "sAdhya" "anumeya ' vagere badhA saMskRta zabdo che. "hetu" eTale sAdhyane siddha karI ApanAra vastu. jevI rIte pUrva kathita udAharaNamAM "dhUma" hetunuM lakSaNa-sAdhyathI kadApi kyAMya jU na rahevuM e che. hetune "sAdhana" paNa kahe che. "liMga" e paNa sAdhananuM ja nAmAntara che. "sAdhya " e, ke je vastunuM anumAna karavAnuM hoya. jevI rIte pUrvokta udAharaNamAM agni". "anumeya" e sAdhyanuM nAmAntara che. - bIjAnA samajAvyA vagara pitAnI ja buddhithI "hetu" dvArA je anumAna karAya che, te "svArthanumAna" kahevAya che. bIjAne samajAvavA je anumAnaprayAga, jevI rIte ke-"ahiM agni che, kAraNa ke dhUma dekhAya che, jyAM jyAM dhUma hoya che, tyAM tyAM agni niyamena hoya che, jema raseDAmAM; ahIM paNa dhUma dekhAI rahyo che, mATe ahIM avazya agni che." e prakAre karavAmAM Ave che, te "parArthanumAna" kahevAya che. pratijJA, hetu, udArahaNa, upanaya ane nigamana e pAMca prakAranAM vAka prAyaH parArtha anumAnamAM joDAya che. "A agnivALo pradeza sAdhanA vizAnamenumA vidhA" in Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 159 4 have joIe " e "pratinA"-vAkya che. " kAraNa ke ahIM dhUma dekhAya che" e "hetu"-vAkya che. rasoDAnuM udAharaNa ApavuM e "udAharaNa" vAkya che. udAharaNa ApyA pachI " ahIM paNa (rasAnI jema) dhUma dekhAI rahyo che " e "upanaya-vAya che, mATe ahIM agni avazya che " e " nigamana -vAya che. AvI rIte sarve anumAnamAM yathAsaMbhava anusaMdhAna karI levuM. je hetu be heya, te "hevAbhAsa' kahevAya che. hetvAbhAsathI sAcuM anumAna kADhI zakAtuM nathI. Agama. jemAM pratyakSa anumAna Adi pramANethI viruddha kathana na heya, AtmAnI unnatine lagatuM jemAM mahAna pravacana hoya, evuM-tatvanA gaMbhIra svarUpa upara prakAza pADanAruM, rAgadveSa upara dabAva karI zakanAruM pavitra zAstra "Agama" kahevAya che. saddabuddhithI yathArtha bolanArane "Ama" kahevAmAM Ave che. evA AptanuM kathana "Agama' kahevAya che. sahuthI prathama naMbare AMkha e che ke-jenA rAga Adi sarva deze kSINa thayA che ane jeNe pitAnA nirmaLa jJAnathI bahu ucca prakArane upadeza Apyo che. AgamamAM prakAzita kareluM tattvajJAna gaMbhIra hoya che. ataevA taTasthabhAvathI vicAra karavAmAM na Ave, te arthane anartha thaI javA pUrNa saMbhava rahe che. durAgrahane tyAga, jijJAsA, guNanI prabalatA ane sthira tathA sukSmadaSTi eTalAM sAdhane prApta thayAM hoya, te AgamanAM tonA UMDANabhAgamAM paNa nirbhIkatAthI vicarI zakAya che. vaNI vakhate upalaka daSTie vicAratAM keTalAka maharSionA vicAromAM vihata mAlUma paDe che, paraMtu te vicAre UMDA garbhamAM praveza karavAthI ane pUrvAparanuM khUba anusaMdhAna karavAthI, tathA te vicArone paraspara saMgata karavA tarapha sUkSma najara pheMkavAthI te vicAromAM sAmya raheluM joI zakAya che. pramANunI vyAkhyA joI. pramANathI jenazAstramAM eka mahattvapUrNa sihAna sAbita karavAmAM AvyuM che. e siddhAntanuM nAma che- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) > vastunu jUdA jAdA dRSTibinduthI avalAkana karavuM ke kathana karavu e syAdAda nA atha che. eka ja vastumAM amuka amuka apekSAe jUdA jUdA dharmInA svIkAra karavA ene syAdAda kahevAmAM Ave che. jevI rIte ekaja puruSamAM pitA, putra, kAkA, bhatrojo, mAmA, bhANeja vagere vyavahAra mAnavAmAM Ave che, tevI rIte ekaja vastumAM-spokaraNa mATe eka vizeSa vastune uThAvIne kahIe te eka ja dhaTamAM niyatva ane anityatva vagere viddharUpe bhAsatA dharmAM apekSAdaSTie svIkAra karavA e syAdAdaddana che. * syAdvAda. . eka ja puruSa, potAnA pitAnI apekSAe putra ane peAtAnA putranI apekSAe pitA, temaja potAnA bhatrIjA ane bhANejanI apekSAe kAkA ane mAmeA, vaLI peAtAnA kAkA ane mAmAnI apekSAe bhatrIjo ane bhANeja bane che. ane e rIte eka ja vyaktimAM paraspara viruddha dekhAtI bAbatone paNa jUdI jUdI dRSTie kabUla rAkhavAmAM darekanA anubhava taiyAra che, tema, nityatva ane anitva vagere viddharUpe manAtA dharmAMne paNu ekaja vastumAM jUdI jUdI apekSAe kema na mAnI zakAya ? e pahelAM jANuvu joie ke * ghaTa ' zI vastu che? eka ja mATImAMthI ghaDA, kuMDuM vagere aneka pAtrA ane che, e badhAne suvi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 161 : dita che. ghaDe pheDI te ja mATIthI banAvela kuMDAne kaI ghaDo kaheze? nahi. kema? mATI te enI e che! paraMtu nahi, AkAra badalAya hevAthI te ghaDe kahevAya ja nahi. A uparathI siddha thAya che ke "ghaDe" e mATIne amuka AkAra vizeSa che, paraMtu e dhyAnamAM rAkhavuM ke te AkAra-vizeSa, mATIthI tadana jUda nathI. te te AkAramAM pheravAyalI mATI ja jyAre "ghaDo," " kuMDuM' vagere nAmothI vyavahata thAya che, te pachI ghaDAnA AkAra ane mATIne tana jUdAM kema mAnI zakAya ? A uparathI e khulluM jAhera thAya che ke "ghaDA" ne AkAra ane mATI e baMne ghaDAnuM svarUpa che. have e ubhaya svarUpamAM vinAzI svarUpa kayuM che ane dhruva svarUpa kayuM che, e vicArI laIe. "ghaDAne AkAra" e te vinAzI che. e pratyakSa joIe chIe, eTale ghaDAnuM eka svarUpa te-je ghaDAne AkAra vizeSa che, te-vinAzI karyuM. have ghaDAnuM bIjuM svarUpa je mATI che, te vinAzI nathI; kAraNa ke mATInA te te AkAropariNAme badalAyA kare che, paNa mATI te enI e ja rahe che, e ApaNane anubhavasiddha che. upara kathA pramANe, ghaDAnuM eka vinAzI ane eka dhruva, ema ubhaya svarUpa joyuM. e uparathI ema mAnavuM sahaja prApta thAya che kevinAzI rUpathI ghaDe anitya che ane pravarU5thI ghaDo nitya che. AvI rIte eka ja vastumAM apekSAkRta nitya ane anityapaNAnI mAnyatAnA siddhAntane syAdAda kahevAmAM AvyuM che. kaMIka vizeSa spaSTa karavAnI khAtara syAdvAda tarapha punaH daSTipAta karIe - sarva padArthone utpatti, nAza ane sthiti vaLagelAM che. daSTAnta tarIke eka senAnI kaMThI laIe. senAnI kaMThI bhAMgIne dore banAvyuM tyAre kaMThIne nAza thayo ane dore utpanna thaye, e ApaNe suspaSTa 1. "WAra-cA-zaucayu "! -tattvArthasUtra, "umAsvAti" vAcaka. 11 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 162 : joie chIe. kaDI bhAMgIne te tamAma suvaNunA khanAvela dvArA, taddana sarvathA navI ja vastu utpanna thai, ema, kahI zakAya nahi. dorAne tadna navIna utpanna thayelA tyAre ja mAnI zakAya ke kaThInI kASTha pazu vastu te dArAmAM AvI na heAya, paraMtu jyAre kaMThInuM tamAma suvaNaeN DhArAmAM AvI gayuM che, mAtra kaThIne AkAra ja badalAyA che, to pachI dvArAne sathA navIna utpanna thayela kema *hevAya ? evI ja rIte kaThIne pazu saMthA nAza thayeA na manAya. kaMThIneA sarvathA nAza tyAre ja mAnI zakAya ke, yadi kaMThInI koipaNu cIja nAzathI bacI na heAya, paraMtu jyAre kaMThInuM tamAma suvaNu jemanu tema dorAmAM utayu" che, te pachI kuMDIne naSTa thayelI krama mAnI zakAya ? A hakIkatathI e vAta sArI peThe dhyAnamAM utare che ke--kaMThInA nAza, kaDInI AkRtine nAza thayA, eTalA pUratA che. ane dArAnI utpatti, derAnA AkAra utpanna thayA, eTalA pUratI che; jyAre e kaDI ane derAnuM suvarNa tA eka ja che. kaMThI ane dArI e eka ja suvarNanA AkArabhedya sivAya khIjuM kazuM nathI. A uparathI joi zakayA chIe ke kaDIne bhAMgI banAvela deArAmAM kaMThIrUpe nAza, dorAnA AkAre utpatti tathA suvaNunI sthiti e nAza, utpAda ane sthiti (dhaivatva) e traNe bhAkhatA kharAkhara * anubhavAya che. Ama, ghaDAne phADI banAvela kuMDA jevAM paNa aneka udAharaNA ThAma ThAma hAjara che. dhara jyAre paDI bhAMgI jAya che, tyAre, te dhara je vastuothI baneluM hatuM, te sarva vastu taddana vilaya pAmI jatI nathI. te badhA padArthoM sthUlarUpe athavA sUkSmarUpe antataH paramANurUpe te avazya jagatamAM rahe che. AthI te dharane sarvathA nAza thayeA tattvaSTie ghaTI zake nahi. kAi paNa sthUla vastu vikharAi jatAM tenA aNue bIjI vastuenI sAthe maLI, navuM parivartana UbhuM kare che. duniyAnA padArthI duniyAmAM ja sthUlarUpe yAsakSmarUpe 'tastataH vicaraNa kare che ane ethI navAM navAM rUpAntarAne prAdurbhAva thAya che. dIve| zAMta thayA, eTale Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 163 : - dIvAne tadana nAza thaye, ema samajavAnuM nathI. dIvAne paramANusamUha barAbara kAyama che. je paramANusaMdhAtathI dIvo pragaTyo che te ja paramANu saMdhAta, rUpAntara pAmI javAthI pradIparUpe nahi dekhAtAM alpakArarUpe anubhavAya che. sUryanI razmithI pANI sukAI gayuM jeI, pANIne atyanta abhAva thayo samajavo nahi. e pANuM game te rUpe paNa barAbara kAyama che. tenA thularUpane nAza thavAthI sUkSma avasthAmAM tenuM (kaI paNa vastunuM) darzana na thAya, e banavAjoga che. keI mULa vastu navI utpanna thatI nathI, ane kaI mULa vastune sarvathA nAza thatuM nathI, e aTala siddhAnta che. dUdhanuM baneluM dahIM navuM utpanna thayuM nathI. dUdhanuM ja pariNAma dahIM che. dUdha rUpe naSTa thaI, dahIM rUpe utpanna thayela padArtha paNa dUdhanI jema gorasa kahevAya che, e sarvane mAlUma che. aeva gerasanA AhArano tyAga karI beThela, dUdhanI jema dahIM paNa khAI zake nahi. AthI dUdha ane dahIMmAM gerasarUpI raheluM sAmya barAbara anubhavI zakAya che. A pramANe sarvatra samajI rAkhavAnuM che ke mULa to AbAda che, ane emAM je anekAneka parivartana thatAM rahe che, arthAt pUrva pariNAmane nAza ane bIjA pariNAmane prAdurbhAva thatuM rahe che, te vinAza ane utpAda che. AthI sarva padArthora utpAda, 1. " ni ja kasi vigataH agorasavato nome tasmAda vastu prayAtmakam" // -zArAvArtAsamuccaya, zrI haspidrasUri. " utpannaM dadhibhAvena naSTaM dugdhatayA pyH| jo tathA ritha kAra cA izopa ?" - adhyAtmopaniSada, zrI yazovijayajI. 2. vijJAnazAsa" paNa vastune svabhAva jaNAvatAM mULa prakRtine dhruvasthira mAne che ane temAMthI utpanna thatA padArtho tenuM rUpAntara, pariNAmAntara che, ema jaNAve che. A rIte utpAda, vinAza ane dhrauvyanA jainasiddhAntane vijJAna (Science) barAbara samarthana kare che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 164 4 vinAza ane sthiti (pravatva) svabhAvavALA barAbara Thare che. jene utpAda ane vinAza thAya che tene jenazAstramAM "paryAya' kahe che. je mULa vastu sadA sthAyI che, tene "dravya" kahevAmAM Ave che. dravyathI (mULa vastu rUpe) dareka padArtha nitya che ane paryAyathI anitya che. A rIte pratyeka vastune ekAna nitya nahi, ekAnta anitya nahi kintu nityaniyarUpe mAnavI, enuM nAma "syAdvAda" che. vastune sadasavAda paNa syAdAda che. vastu sata kahevAya che, te kone laIne ? e vicAraNIya che. rUpa, rasa, AkAra vagere pitAnA guNothI pitAnA ja dharmothI dareka vastu "sata ' heI zake che. bIjAnA guNothI kaI vastu "sata " hoI zakatI nathI. haMmezAM, je bApa heya che, te pitAnA putrathI, bIjAnA putrathI nahi. bIjA zabdomAM A daSTAntane skaTa karI kahIe te pitAnA putrathI je bApa kahevAya che, te ja pArakA chokarAthI bApa kahevAtuM nathI. A pramANe svaputrathI thatA pitA, jema bIjAnA putrathI apitA che, tema pitAnA guNathI, pitAnA dharmothIpitAnA svarUpathI je padArtha "sata" che, te ja padArtha bIjAnA dharmothI bIjAmAM rahelA guNothI-bIjAnA svarUpathI "sata" heI zake nahi. sat " na hoI zake tyAre sutarAM "asat " che, e svataH siddha thAya che. upara kahyA pramANe jUdI jUdI apekSAe "sat ne "asat " kahevAmAM vicArazIla vidvAnane vAMdhe jaNAtuM nathI. "sata ' ne paNa sata" paNAne je niSedha karavAmAM Ave che, te upara kahyA pramANe pitAmAM nahi rahelI anya dharmonI sattAnI apekSAe. lekhana ke vaktatvazakti nahi dharAvanAra ema kahI zake che ke "huM lekhaka nathI" athavA "huM vaktA nathI" A zabdaprayogamAM "huM" kahevuM ane sAthe nathI" kahevuM, e zuM ayukta che ke nahi. kAraNa ke "" pote saMta" chatAM mArAmAM lekhana ke vaktatvazakti nahi hovAthI te zaktirUpe "huM nathI" e spaSTa che. A pramANe sarvatra anusadhAna karavAthI eka vyaktimAM, satva ane asattvane syAdvAda barAbara dayamAM utarI zake tema che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 165 : dravya-kSetra-kALa-bhAvathI vicAratAM, ghaTa (dareka padArtha) pitAnA dravya, kSetra, kAla ane bhAvathI sata che ane bIjAnA dravya, kSetra, kAla ane bhAvathI asata che. jevI rIte kAzImAM, varSARtumAM utpanna thayelI mATIne kALe ghaTa, dravyathI mATIne che, arthAta mRttikArUpa che, paraMtu jalarUpa nathI. kSetrathI banArasane che, paraMtu bIjA kSetrane nathI. kALathI varSARtune che, paraMtu bIjI tune nathI. bhAvathI sAmavarNavALo che, paraMtu anya varNavALo nathI. TUMkamAM pitAnA svarUpathI ja dareka vastu "asti" kahI zakAya, bIjAnA svarUpathI nahi. bIjAnA svarUpathI nAsti kahevAya. vaLI svAdAnuM eka udAharaNa joIe. vastumAtramAM samAna dharma ane vizeSa dharma rahelAM che. so ghaDAomAM "ghaDe " "ghaDe evI je ekAkAra ( eka sarakhI ) buddhi utpanna thAya che, e ja batAvI Ape che ke tamAma dhaDAomAM sAmAnyadharma-ekarUpatA rahelI che te sivAya, se ghaDAomAMthI pitapotAne ghaDe je oLakhI levAya che, uparathI tamAma ghaDAo eka-bIjAthI vizeSatA-bhinnatA-pRthaphatAvALA siddha thAya che. A pramANe sAmAnya svarUpa ane vizeSa svarUpa sarva padArtho saMbaMdha samajavuM. e baMne svarUpa-sApekSa che ane vastuthI alaga nathI. ataH, pratyeka vastune sAmAnya vizeSabhayAtmaka samajavI e syAdA darzana che. syAdAdanA saMbaMdhamAM keTalAkanuM ema kahevuM thAya che ke te nizcayavAda nathI, kintu saMzayavAda che. arthAta eka ja vastune nitya samajavI ane anitya paNa samajavI, athavA eka ja vastune sata mAnavI ane asata paNa mAnavI e saMzayavAda nahi te bIjuM zuM? paraMtu A kathana ayukta che, ema vicArakene spaSTa samajAya che. saMzayanA 1. syAdvAda" viSayamAM tAkiAnA takavAda atiprabala che. "haribhadrasUri'kRta "anekAntajayapatAkA" mAM A viSayane prauDha lakhANathI camyuM che. 2. gujarAtanA prasiddha vidvAna pro. AnaMdazaMkara dhruve pitAnA eka vakhatanA vyAkhyAnamAM syAdvAda" siddhAnta viSe pitAne abhiprAya darzAvatAM jaNAvyuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpane yathArtha samajanAra A syAdvAdane saMzayavAda kahevAnuM sAhasa kadApi karI zake nahi. rAtre kALI deraDI para najara paDavAthI "A sarpa che ke deraDI?" evo saha kaI vakhate utpanna thaI jAya che. dUrathI jhADanA ThuMThAne joI "A jhADa che ke koI mANasa ?" e zaka kadAcita Ubho thaI jAya che. AvI rIte saMzayanAM aneka udAharaNe jANItAM che. A saMzayamAM sarpa ane doraDI, athavA vRkSa ane mANasa, e baMne vastuo paikI eka paNa vastu nizcita hotI nathI. amuka eka vastu kaI kasarUpe samajavAmAM na Ave, e saMzaya che. saMzayanuM AvuM svarUpa syAdvAdamAM kaI batAvI zake tema che? syAdAda eka ja vastune jUdI jUdI apekSAe aneka rIte avalakavAnuM kaLe che. arthAta eka ja vastu amuka apekSAe "asti" che, e nizcita vAta che ane amuka apekSAe "nAsti' che, e paNa nizcita vAta che. temaja eka vastu amuka dRSTie nitya rUpe paNa nizcita che ane amuka daSTie anitya rUpe paNa nizcita che. AvI rIte eka ja padArthane, viruddha rIte bhAsatA paNa apekSA-saMgata dharmothI yukta hevAne bhinna bhinna apekSAdaSTie je nizcaya karavo enuM nAma syAdAda che. A syAdvAdane saMzayavAda" kahe e prakAzane adhakAra kahevA barAbara che. hatuM ke--" syAdvAdane siddhAnta, aneka siddhAnta avalokIne tene samaya karavA khAtara prakaTa karavAmAM Avyo che. syAdvAda ekIkaraNanuM dRSTibindu amArI sAme upasthita kare che. zaMkarAcArye syAdvAda upara je AkSepa karyo che, te mULa rahasyanI sAthe saMbandha rAkhatuM nathI. e nizcaya che ke vividhadaSTibinduo dvArA nirIkSaNa karyA vagara koI vastu saMpUrNa svarUpe samajavAmAM AvI zake nahi. A mATe syAdvAda upagI tathA sArthaka che. mahAvIranA siddhAntamAM batAvela syAdvAdane keTalAka saMzayavAda kahe che, e huM nathI mAnate. syAdvAda saMzayavAda nathI, kintu te eka daSTibindu amane meLavI Ape chevizvanuM kevI rIte avalokna karavuM joIe, e amane zikhave che." kAzInA mahema mahAmahopAdhyAya rAmamizrazAstrIjIe syAdvAdanA viSayamAM je potAne UMce mata darzAve che, tene mATe teonuM vyAkhyAna "sujanasamelana" juo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 167 : - " areva ghaTA" " huM nAcera vaTA" "hA nitya paTa" "zA niraja va tharA e syAdvAdanAM vAra yukta vAkayomAM. upara batAvyA pramANe amuka 1 apekSAe ghaTa sat ja che. amuka apekSAe ghaTa asata ja che. amuka apekSAe ghaTa anila ja che" e pramANe nizcayAtmaka artha samajavAne che. "cA " zabdane artha-kadAca," "zAyada" ke evA koI bIjA saMzayavAyaka zabdathI karavAne nathI ja. nizcayavAdamAM saMzayanA zabdanuM kAma zuM? ghaTane ghaTarUpe samajavuM jeTaluM yathArtha chenizcayarUpa che, ghaTane apekSA-daSTie aniya ane nitya e baMne rUpe samajavuMe paNa teTaluM ja yathArtha nizcayarUpa che. AthI syAdAdane avyavasthita ke asthira siddhAnta paNa kahI zakAya nahi e cokkasa che 1 "cA" zabdane atha- amuka apekSAe thAya che. juo, AgaLa saptabhaMgInuM prakaraNa ja vizALa daSTithI darzanazAse jenAra sArI peThe samajI zake che ke dareka darzanakArene syAdvAda svIkAra paDyo che. satva, raja ane tama e paraspara viruddha traNa guNavALI prakRtine mAnanAra sAMkhyadarzana pRthivIne paramANurUpe nitya ane sthUlarUpe anitya mAnanAra tathA dravyatvapRthivItva Adi dharmone sAmAnya ane vizeSa rUpe svIkAranAra 2 naiyAyika-vezeSika darzana, aneka varNayukta vastunA anekavaDakAravALA eka citrajJAnane jemAM aneka viruddha vaNe pratibhAse che1 " na pa rayavirakti guau sAMkhyaH saMkhyAvatAM mukhyo nAnekAntaM pratikSipet / / " -vItarAgastetra, hemacaMdrAcArya. 2 " citramekamanekaM ca rUpaM prAmANikaM vadan / / yogo vaizeSiko vApi nAnekAntaM pratikSipet // " -vItarAgataitra, hemacandrAcArya, arthAta- naicAyiko ane vezeSike eka citrarUpa mAne che. aneka vaNe jemAM hoya, te citrarUpa kahevAya. Ane ekarUpa kahevuM ane anekarUpa kahevuM e syAdvAdanI sImA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 168 : mAnanAra bauddhadarzana, pramAtA, pramiti ane prameya AkAravALuM eka jJAna, je te traNe padArthanA pratibhAsarUpa che, tene maMjUra karanAra mImAMsakadarzana, ane evA ja prakArAntarathI bIjAo paNa syAdvAdane arthata: mAna Ape che. chevaTe cArvAkane paNa syAdvAdanI AjJAmAM badhAvuM paDyuM che. jemake pRthvI, jala, teja ane vAyu e cAra to sivAya pAMcamuM tattva cArvAkane maMjUra nathI. ethI e cAra tathI prAdurbhata thatuM citanya, te cAra tothI alaga te cArvAthI mAnI zakAya nahi. agara catanyane pRthiyAdipraktasvarUpa mAne, te ghaTAdi padArthone cetana banavAna deza AvI paDe e cArvAkanI najarabahAra nathI. atae cArvAkanuM kahevuM ema che agara cArvAke ema kahevuM joIe ke cetanya, pRthivyAdi anekatattvarUpa che. AvI rIte eka cita nyane anekavasvarUpa, anektatvAtmaka mAnavuM e syAdvAdanI ja mudrA che, e dhyAnamAM rAkhavuM. - 3 "vizAnAmAM nAnASS kilatA chiMtA thAya che nAnerAM kavi ! - vItarAgastotra, hemacandrAcArya. * " jJAtivyavasthatima vastu vahanumatinA bhaTTo vApi murArirvA nAnekAntaM pratikSipet // " " abaddhaM paramArthena baddhaM ca vyavahArataH / bruvANo brahmavedAntI nAnekAntaM pratikSipet // " "vANA bhinnabhinnArthAn nayabhedavyapekSayA / pratikSivyu vevA cAhuM pArvataritram II" -adhyAtmapaniSaddha, yazovijayajI. jAti ane vyakti e bane rUpe vastune kahenAra bhadu ane musari syAdvAdane tarachoDI zake nahi" AtmAne vyavahArathI baddha ane paramArthathI abaddha mAnanAra brahAvAdI syAdvAdane dhikkArI zake nahi." "jUdA jUdA nayanI vivakSAthI bhinna bhinna ane pratipAdana karanAra vedasarva tannene mAnanIya evA syAdvAdane vakheDI zake nahi." * AvI rIte mAnavAmAM paNa AtmAnI garaja saratI nathI, e viSe Atma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 19 : have vastunA pratyeka dharmanI andara syAdAdanI vivecanA, jene samabhaMgI' kahe che, te joIe saptabhaMgI. upara joI gayA chIe ke- svAdAda" eka ja vastumAM judI judI apekSAe astitva-nAstitva, niyatva-anityatva vagere aneka dharmo hovAnuM kaLe che. A uparathI samajI zakAya che ke, vastu-svarUpa jevA prakAranuM hoya, tevI rIte tenI vivecanA karavI joIe. vastusvarUpanI jijJAsAvALA keIe prazna karyo ke-"ghaDe anitya che?" A prazna upara samAdhAna karanAra mAtra ema ja kahe ke "ghaDe anitya ja che," te e kathana kAM te yathArtha nathI, kAM te adhUruM che, kemake te kathana yadi saMpUrNa dRSTinA vicAranA pariNAme kahevAyuM hoya te te yathArtha nathI. kAraNa ke ghaDe (koI paNa vastu ) sapUrNa dRSTie vicAratAM aniya hovAnI sAthe nitya paNa Thare che. kadAcita te kathana amuka daSTie kahevAyuM hoya, te te vAkyamAM "te kathana amuka dRSTie che" ema sucana karanAra koI zabda mUka joIe che. e vagara te javAba adhUro kahI zakAya. A uparathI samajanAra samajI zake che ke-vastune kaI paNa dharma batAva hoya, te evI rIte batAvavo joIe ke tenA pratipakSa dharmanI te vastumAMthI beThaka UDI javA na pAme. arthAta koI siddhinA ga jevA. syAdvAdanA saMbaMdhamAM cArvAkanI sammati levI ke nahi te viSe hemacandrAcArya vItarAgastavamAM A pramANe kathe che- "sammativimatirvApi cArvAkasya na mRgyate / paralokA''tmamokSeSu yasya muhyati zemuSI" // arthAta-syAdvAdanA saMbadhamAM cArvAka, ke jenI buddhi paraleka, AtmA ane mokSamAM mUDha banI che, tenI sammati ke vimati (pasaMdagI ke nApasaMdagI) jovAnI jarUra nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 170 : C paNa vastune nitya batAvatAM evA kAi zabda mUkavA joie ke jethI te vastumAM rahelA anityatva dharmAMne abhAva sUcita thavA pAme nahi. temaja krAipaNa vastune anitya batAvavAmAM evA zabda joDavA joie ke jethI te vastumAM rahelA nityatva dharmanuM temAM na hovAnuM sucita thAya nahi. AvA zabda sa MskRtabhASAmAM 'svAr' che. 'cAr' zabdanA athaamuka apekSAe '' evA thAya che. yAt' zabda, athavA tenA arthavALA saMskRtabhASAnA 'cit'zabda, kAM te amuka apekSAe " e vAkya joDIne " sthAnitya dya ghaTaH amuka apekSAe Ta anitya ja che ' ema vivecanA karavAmAM, ghaTamAM anya apekSAe rahelA niyatva dhamane bAdha paheAMce nahi.ra A uparathI vastusvarUpane anusaratA kevA zabdaprayAgA karavA joIe, e khyAlamAM rAkhavAnuM prApta thAya che. jainazAstrakAre vastunA pratyeka dharmanA vidhAna ane niSedhane lagatA zabdaprayAge sAta prakAre hAvAnuM darzAve che. udAharaNa tarIke ' ghaTa ' te laie, ane enA ' anitya ' dharma' tarapha daSTipAta karIe- Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 171: e baMne dhamavALe che?" te e praznanA samAdhAnamAM "hA, ghaTa amuka apekSAe, mukhyatve karI cekasa aniya ane nitya che" ema je kahevuM e trIje vacanaprakAra che. A vAkayathI mukhyatvena anityadharmanuM vidhAna ane tene niSedha e baMne kramazaH karavAmAM Ave che. caturtha zabdaprayAga. "ghaTa keI apekSAe avaktavya che." trIjA vAkayamAM kahyA pramANe ghaTane anitya ane nitya, ema baMne rIte kramazaH batAvI zakAya che. paraMtu kama vagara yugapata (eka sAthe) ghaTane anitya ane nitya kahevuM hoya, te tene mATe "anitya, "nitya" ke bIje koI zabda kAma lAgatuM na hovAthI jenazAstrakAre tene "avaktavya zabdathI vyavahAramAM mUke che. vAta barAbara che. ghaTa jema anityarUpe anubhavAya che tema nityarUpe paNa anubhavAya che. ethI ghaTa kevaLa anityarUpe Tharato nathI, temaja kevala nityarUpe ghaTata nathI, kintu nityAnityarUpa anitya jAtivALe Thare che. AvI hAlatamAM ghaTane yathArtharUpe-nitya ane e baMne rUpejhamathI nahi, kintu eka sAtha batAve heya te zAstrakAro kahe che ke, evI rIte batAvavAmAM koI zabda che ja nahi. ataeva ghaTa avaktavya che. . koI paNa zabda eka sAthe anityanitya dharmone mukhyatvene pratipAdana karI zake tema nathI. tevI rIte pratipAdana karavAmAM zabdanI zakti nathI. "nityAnitya" samAsavAkya paNa kamathI ja nitya anitya dharmone pratipAdana kare che, eka sAthe nahi. "tuti parva sAthe gamathata " arthAta "i zakAdhavakimevALe popati" A nyAyathI eka zabda eka vAra eka ja dharmane eka ja dharmathI yukta arthane bedhana kare che? e artha prApta thAya che. ane ethI e samajavAnuM che ke, sUrya ane candra e baMnene vAcaka "puSpadaMta" zabda sUrya ane candrane ( evA aneka arthavALA - bIjA paNa zabda potAnA arthone) kamathI ja bodhana kare che, eka sAthe nahi. A uparathI kaI na saMketazabda ghaDIne enAthI cadi anitya-nitya dharmone mukhyapaNe eka sAthe bedhana karavAne manera karavAmAM Ave te te paNa banI zake tema nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 172 : - cAra vacanaprakAre joI gayA. temAM mULa te zarUAtanA be ja che. pAchaLanA be vacanaprakAre, zarUAtanA be vacanaprakAranA saMgathI uddabhavelA che. "kathaMcita-amuka apekSAe ghaTa anitya ja che" "kathaMcita-amuka apekSAe ghaTa nitya ja che" e be zarUAtanAM vAka je artha batAve che, te ja arthane kramathI trIje vacanaprakAra darzAve che, ane te ja arthane krama vagara yugapa-eka sAtha batAvanAra cethuM vAya che. A cethA vAkya upara manana karatAM e samajI zakAya che ke ghaTa keI apekSAe avaktavya paNa che, arthAta koI apekSAe ghaTamAM avaktavya dharma paNa rahe che. paraMtu ekAnta rIte ghaTane avaktavya mAna na joIe. ema mAnavA jatAM, amuka apekSAe ghaTa anityarUpe athavA amuka apekSAe ghaTa nityarUpe je anubhavAya che, temAM Apatti AvI paDaze. aeva uparanA cAre vacanaprayogo "hyA" zabdathI yukta, arthAta kathaMcita, eTale amuka apekSAe samajavA joIe. A cAra vacanaprakAre uparathI bIjA traNa vacanaprayoga upajAvI zakAya che- paMcama vacanaprakAra. "amuka apekSAe ghaTa anitya levAnI sAthe avaktavya che." paSTa vacanaprakAra, "amuka apekSAe ghaTa nitya hevAnI sAthe avaktavya che. " samama vacanaprakAra. "amuka apekSAe ghaTa anitya ane nitya hovAnI sAthe avaktavya che. " sAmAnyataH ghaTane anitya, nitya ane avaktavya e traNa rIte ahIM e dhyAnamAM rahe che, eka sAthe mukhyapaNe nahi kahI zakAtA evA nitya-anitya dharmo "avaktavya" zabdathI kathana karatA nathI, kintu te dharmo mukhyapaNe eka sAthe kahI zakAtA na hovAne lIdhe vastumAM "avaktavya" nAmane dharma prApta thAya che, ke jenuM "avaktavya' zabdathI kathana karAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 173: joI guyA chIe. emAMthI, keI apekSAe ghaTane anitya hovAnI sAya avaktavyarUpe, keI apekSAe ghaTane nitya hovAnI sAthe avaktavya tarIke ane keI apekSAe ghaTane kamazaH mukhyapaNe anitya tathA nitya hevAnI sAthe avaktavyarUpe vacanavyavahAra thayA, e susaMbhavita che. A traNa vacana prakArene uparanA cAra vacanaprakAranI sAthe meLavatAM sAta vacanaprakAre thAya che. A sAta vacanaprakArone jene "saptabhaMgI" he che. 'sata' se sAta, 'bhaMga' merase 2, arthAt sAte vacanaprakArene samUha, e "saptabhaMgI' kahevAya che. A sAte vacanaprayoga jUdI jUdI apekSAe jUdI jUdI daSTie samajavA. kaI paNa vacanaprakAra ekAntadaSTie mAnavAnuM che ja nahi. eka vacanaprakArane ekAnta dRSTie mAnatAM bIjA vacanaprakAre asatya Thare, e dekhItI vAta che.* * " sarvatrA'yaM dhvanirvidhipratiSedhAbhyAM svArthamabhidadhAnaH sptbhNgiimnugcchti"| ekatra vastuni ekaikadharmaparyanuyogavazAd avirodhena dhyastayoH samastayozca vidhi-niSedhayoH kalpanayA syAtkArAkitaH saptadhA vAkprayogaH sptbhNgii|" " syAdastyeva sarvam iti vidhikalpanayA prathamo bhaMgaH / " " syAt nAstyeva sarvam, iti niSedhakalpanayA dvitIyaH " " syAd astyeva, syAd nAstyeva, iti kramato vidhiniSedha kalpanayA tRtiiyH|" " syAd avaktavyameva, iti yugapavidhiniSedhakalpanayA cturthH|" " syAdastyeva, syAdavaktavyameva, iti vidhikalpanayA yugapada vidhiniSedhakalpanayA ca pnycmH| " syAd nAstyeva, syAdavaktavyameva, iti niSedhakalpanayA yugapad vidhiniSedhakalpanayA ca sssstthH|" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 174 : * saptabhaMgI (sAta vacanaprayoga) be vibhAgamAM vaheMcAya che. -ekane "sakalAdeza" kahevAmAM Ave che, jyAre bIjI saptabhaMgI "vikalAdeza" che. amuka apekSAe ghaTa anitya ja che, e vAkyathI anitya dharmanI sAthe rahetA ghaTanA bIjA tamAma dharmone bedhana karavAnuM kAma sakalAdeza" nuM che. "sala" eTale tamAma dharmone, "Adeza" eTale kacana karanAra, e "sakalAdeza" che. ene "pramANuvAkaya" kahevAmAM AvyuM che kemake pramANuM, vastunA tamAma dharmone grahaNa karanAruM mAnavAmAM AvyuM che. "amuka apekSAe ghaTa anitya ja che, e vAkayathI ghaTanA mAtra anitya dharmane batAvavAnuM kAma "vikalAdeza'nuM che. "vila" eTale apUrNa arthAta amuka vastudharmane, "Adeza' eTale kathana karanAra, e vikalAdeza che. "vikalAdezane "nayavAkya " mAnavAmAM AvyuM che. "naya' e pramANane aMza che. pramANu sapUrNa vastune grahaNa kare che, jyAre naya temAMnA aMzane grahaNa kare che. e dareka samajI zake che ke-zabda yA vAkyanuM kAma arthane baMdha karAvavAnuM hoya che. vastunuM saMpUrNa prakAre je jJAna, te pramANa; ane te jJAnane prakAzamAM mUkanA je vAkaya, te "pramANuvAkya " kahevAya che. vastunA amuka aMzanuM je jJAna te naya; ane te amuka aMzanA jJAnane prakAzamAM mUkanAruM je vAkaya, te "nayavAya' kahevAya che. A pramANa vAka ane naya-vAkayone sAta vibhAgamAM vaheMcavA e "saptabhaMgI' che. " syAdastyeva, syAd nAstyeva, syAdavaktavyameva itikrmto| vidhiniSedhakalpanayA yugapad vidhiniSedhakalpanayA ca -"pramANunayatattvAkAlaMkAra, "vAdidevasUri. ja A viSaya atyanta gahana che. khUba vistAravALe che. "saptabhaMgItaraMgiNa" nAmanA jainatarkagranthamAM A viSayanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. sanmatiprakaraNa" vagere jaina nyAyazAstromAM A viSayane UMDANathI carcavAmAM Avyo che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 175: pramANanI vyAkhyA - nyAyaparibhASA ' mAM vAMcI AvyA chIe. have nayanuM bahu TUMkamAM digdarzana karI laIe---- naya. eka ja vastu paratve judI judI dRSTie utpanna thatA judA judA yathArtha abhiprAye, vicAra| * naya' kahevAmAM Ave che. eka ja manuSyane judI judI apekSAe kAkA, mAmA, bhatrIjo, bhANeja, bhAi, putra, pitA, sasarA ane jamAI tarIke je mAnavAmAM Ave che, a' naya * sivAya khIjuM kazuM nathI. vastumAM eka dhama nathI, e ApaNe joi gayA chIe. aneka dhamavALI vastumAM amuka dharmane lagatA je abhiprAya baMdhAya che, tene jainazAstro '* naya ' saMjJA Ape che. vastumAM jeTalA dharmo che, te badhAne lagatA jeTalA abhiprAyA, teTalA nayA ' kahevAya che. ekaja dhaTa vastu, mULa dravya-mATInI apekSAe vinAzI nathI arthAt nitya che; kintu dhaTanA AkArAdirUpa pariNAmadaSTie barAbara vinAzI che; ema judI judI daSTie ghaTane nitya mAnavA, anevinALa mAnavA, e khate nayeA che. AtmA nitya che, ema sahu kAi mAne che, ane vAta paNa kharAbara che. kemake tene nAza thatA nathI. paraMtu tenuM parivartana vicitrarUpe thatu rahe che, e badhAnA anubhavamAM UtarI zake evI hakIkata che. kemake tenA nAza thatA nathI. paraMtu tenu parivartana vicitrarUpe thatuM rahe che, e avAnA anubhavamAM utarI zake evI hakIkata che, kemake AtmA kAi vakhate pazuavasthAmAM hoya che, jyAre kAI samaye manuSya-avasthAmAM sUkAya che, vaLI krAi avasare devagatinA trAtA bane che tyAre kyAreka naraka mAdi dutiomAM jaIne paDe che. A keTaluM blu parivartana ? eka ja AtmAnA sabaMdhamAM A kevI vilakSaNlR avasthAe ? A zuM sUcave che? kharekhara AtmAnI parivarttanazIlatA. eka ja zarIramAM thatAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 176 : parivartananI sAthe paNa AbhA parivartananI ghaTamALamAM pharate samajI zakAya che. AvI sthitimAM AtmAne sarvathA-ekAntaH nitya mAnI zakAya nahi. atae AtmAne ekAntanitya nahi, ekAntaaniya nahi, kintu nityAnitya mAnavAnuM prApta thAya che. AvI hAlatamAM je daSTie AtmA nitya che te, ane je dRSTie AtmA anitya che te baMne daSTie na kahevAya che. zarIrathI AtmA judo che, e vAta suspaSTa ane ni:sanTeDa che; paraMtu emAM eTaluM dhyAnamAM rahevuM joIe ke-dahIMmAM jema mAkhaNa vyApIne raheluM che, tema zarIramAM AtmA vyApIne rahyo che. A uparathI mATaluM ane temAM rahelA lADunI jema, zarIra ane AtmA, judA siha thatA nathI, e khulluM jaNAya che; ane ethI ja zarIranA koIpaNa bhAgamAM kAMIka ceTa lAge ke turata ja AtmAne vedanA thavA lAge che. zarIra ane AtmAnA AvA gADha-atyanta gADha saMbadhane laI jenazAstrakAro kahe che ke AtmA zarIrathI vastutaH jude hovA chatAM, tene zarIrathI taddana bhinna na mAna joIe. kemake tema mAnavAmAM taddana bhinna evAM be manuSyanAM zarIra paikI ekane AghAta lAgavAthI bIjAne jema vedanAne anubhava thatuM nathI, tema zarIra para AghAta lAgavA chatAM AtmAne vedanAne anubhava tha na joIe, ane thAya che khare, e AbAla-gopAla pratIta che. A mATe AtmA ane zarIrane keIka aMze abheda paNa mAna ghaTe che, arthAta zarIra ane AtmA e vastutaH bhinna hovA chatAM kathaMcita abhinna paNa kahI zakAya che. A sthitimAM je daSTie AtmA ane zarIra bhinna che, te ane je daSTie AmA ane zarIrane abheda manAya che, e baMne dRSTie naye kahevAmAM Ave che. je abhiprAya, jJAnathI siddhi batAve che, te "jJAnamaya" che. ane je abhiprAya, kriyAthI siddhi kathe che, ne " kriyAnaya" che. A baMne abhiprAya na che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 177: je daSTi, vastunI tAtvika sthiti arthAta vastunA mULa svarUpane sparza karanArI che, te " nizcayanaya " ane je dRSTi vastunI sthala, bAhya avasthA tarapha lakSa kheMce che te " vyavahAranaya " che. nizcayanaya ema batAve che ke AtmA (jIva mAtra) 9-muha-niraMjana saccidAnaMdamaya che, jyAre vyavahAranaya AtmAne karmabaddha avasthAmAM havA-avidyAvAna, batAve che. AvI rItanAM nizcaya-vyavahAranAM aneka udAharaNe che. abhiprAya batAvanAra zabda, vAkya, zAstra ke siddhAna e badhuM naya' kahI zakIe. upara batAvelA na pitapatAnI maryAdAmAM rahe te mAnanIya che. paraMtu eka-bIjAne asatya TharAvavA tatpara thAya, to teo badhA amAnya Thare che. jevI rIte ke, jJAnathI mukti batAvanAra siddhAnta, ane kyiAthI mukti batAvanAra siddhAnta e baMne svapakSanuM khaMDana karatAM yadi ekabIjAnA pakSanA khaMDanamAM utare, te agrAva bane e pramANe , anila ane nitya batAvanAra siddhAnta tathA AtmA ane zarIrane betathA abheda batAvanAra siddhAnta, yadi eka-bIjA para AkSepa karavAmAM utare, te te amAnya Thare. samajI rAkhavuM joIe ke naya AMzika (aMzataH) satya che, AMzika salane saMpUrNatayA satya mAnI zakAya nahi, e dekhItuM che. AtmAne anila ke ghaTane nitya mAna e sarva aMze satya kahevAya nahiM. je satya jeTale aMze heya, te satya teTale aMze mAnavuM e ja yukta. gaNI zakAya. vastutaH "naye keTalA che?" enI gaNanA thaI zake tema nathI. abhiprAya ke vacanaprayoge jyAre gaNanAthI bahAra che, te naye tethI judA na hovAthI tenI gaNanA hoI zake nahi. Ama chatAM mukhyatayA nayanA be bheda batAvyA * "jAvayA vayaNapahA tAbAyA ceva iMti nayavAyA " , - sanmatisUtra, " "siddhasena divAkara. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 178: chevyArthika ane paryAyArthika. mULa padArthane dravya" kahevAmAM Ave che. jevI rIte ghaTanI mATI. mULa dravyane pariNAma " paryAya " kahevAya che. mATI athavA koIpaNa mULa padArthane lagata je pheraphAra thAya che te badhuM "paryAya samaja. " dravyArthika " naya eTale mULa padArtha, sAmAnya tatva para lakSya ApanA abhiprAya. ane "paryAyAyika " naya eTale paryAyane lakSya karanAra abhiprAya. kavyArthika naya samasta padArthone nitya mAne che. jemake-ghaDo mULa dravya-mRttikArUpe nitya che. paryAyArthika naya samasta padArthone anitya mAne che. kemake sarva padArthomAM parivartana thatuM rahe che. sAmAnya tatvagAmI vicAradaSTi " dravyArthika naya " ane vizeSa aMzagAmI, " paryAyArthika naya " te te dRSTi tatta6 aMzagAmI prAdhAnyane lAI gaNAya che. eTale emAM anya aMzanuM sthAna gauNabhAve rahe. prakArAntarathI nayanA sAta prakAre darzAvyA che-naigama, saMgraha, vyavahAra, Rjusatra, zabda samabhirUDha ane evabhUta. naigama. " nigama " eTale saMkalpa-kalpanA. e kalpanAthI thato vyavahAra " naigama " kahevAya che. enA traNa prakAre che-bhUtanagama," bhaviSyanaigama " ane "vartamAnanagama". thaI gayelI vastune vartamAnarUpe vyavahAra karavo. e "bhUtanaigama" che. jevI rIte-te ja A dIvAlIne divasa che, ke je divase mahAvIrasvAmI nirvANa pAmyA hatA." A bhUtakALane vartamAnamAM upacAra che. mahAvIranA nirvANa divasa Aje (AjanA dIvALInA divase) mAnI levAya che. AvI rIte bhUtakALanA vartamAna tarIke upacAranAM aneka udAharaNo che. thanArI vastune thaI kahevI e "bhaviSyadanagama" che. jevI rIte-cekhA pUrA raMdhAyA na hovA chatAM cekhA radhAI gayA" ema kahevuM. cekhA raMdhAI javA AvyA hoya * atItasya varcamAnavat kathanaM yatra sa bhUtanagamaH / yathA " tadevAyaM dIpotsavaparva, yasmin vardhamAnasvAmI mokSaM gata -nayapradIpa, zrI yazovijayajI. rAnA" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 179 : ceAkhAne thUlethI utAravAne kiMcinmAtra vilaMba hAya, tyAre * cAkhA dhAI gayA kahevAnA vyavahAra jovAya che. athavA arjuna deva, mukti pAmyA pahelAM mukta thayA kahevAya che, te bhaviSyadbegama che. ceAkhA rAMdhavAne lAkaDAM-pANI vagerenI taiyArI karatA manuSyane kAI pUche ke, zu karI che ? te, tenA javAkhamAM te, ema kahe che ke- ceAkhA rAMdhuM chu, te te - vattamAnanaigama ' che. kemake ceAkhA rAMdhavAnI kriyA je vamAnamAM zarU thaI nathI, tene vatta mAnarUpe kathana karavAmAM AvyuM che. " : : saMgraha. sAmAnya prakAre vastune samuccaya karI kathana karavu e ' saMgraha ' naya che. jevI rIte - badhA zarIrAnA eka AtmA che. A kathanathI vastutaH badhA zarIramAM eka AtmA siddha thatA nathI. pratyeka zarIre AtmA jude judo ja che, chatAM badhA AtmAomAM rahelI samAna jAtine lai eka AtmA che ' evu kathana thAya che. vyavahAra. A naya vastuomAM rahelI samAnatAnI tarapha upekSA karI vizeSatA taraph lakSa kheMce che. sAmAnyarUpe nirdiSTa karAyalI vastu vigatAra na samajI zakAya eTale vizeSarUpe vastune pRthakkaraNu karI batAvanArI vicAra- paddhati ' vyavahAra ' nayamAM mUkAya che. ' AtmA eka che...' ema ' saMgraha * naye kahyuM, paNa AtmAnI vibhAgavAra vizeSa prakAre vivecanA karI batAvavI e vyavahAranayanA viSaya che. sUtra. vastunAM thatAM navAM navAM rUpAntarA tarapha A naya lakSa kheMce che. suvarNanA kaTaka, kuMDala vagere je vamAna paryAya che, tene A naya jIve che. bhuta-bhaviSyanI paristhiti A nayane dRSTipAta nathI zabda aneka paryAyazabdone eka artha mAnavA e A nayanu kAma che. ' rAjA ''nRpa''bhUpati ' vagere paryAya zabdone eka ja atha che, ema A naya darzAve che. paNa A naya kALa ane liMga vagerenA bhede anA bheda paNa mAne che. lekhaka, peAtAnA samayamAM * rAjagRha ' nagara meAjIda hAvA chatAM pUrvakALanu judu hAvAthI tene Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 180 : hatuM " lakhe che; te A nayane AbhArI che. liMgabhedanA udAharaNamAM kuo ', " kuI '. samaMbhirUDha paryAyazabdonA bhedathI arthane bheda mAno e A nayanI paddhati che. zabdabheda paNa vyutpattibheda paNuM arthabhedaka che, ema A nayanuM maMtavya che. A naya kathe che ke-rAjA, nRpa, bhUpati vagere zabda bhinna-arthavALA che, kemake rAja, nRpa, bhUpati vagere paryAyazabdo yadi bhinna arthavALA na hoya, te ghaTa, 5Ta, azva vagere zabdo paNa bhinna arthavALA na thavA joIe, mATe zabdanA bhedathI arthane bheda che. rAjacihethI zobhe te rAja, manuSyanuM pAlana kare te nRpa ane pRthvInuM saMvardhana kare te bhUpati. evabhUta. A nayanI dRSTie, zabda pitAnA arthane vAcaka (kahenAra) tyAre thAya ke jyAre, te artha-padArtha, te zabdanI vyutpattimAMthI je kriyAne bhAva nIkaLatuM hoya, te kriyAmAM pravarte hoya. dAkhalA tarIke, rAjacihethI zebhI rahyo hoya tyAre ja "rAjA', ane manuSyanuM rakSaNa karAtuM hoya tyAre ja "nRpa, kahevaDAvI zakAya, tyAre ja tevI vyakti viSe "rAjA" ane "pa" zabdano prayoga vAstavika Thare. A sAte na judA judA prakAranA daSTibindue che, bhinna bhinna bAbatanA sApekSa abhiprAya che, ema sArI peThe kahevAI gayuM che. potapotAnI hadamAM sthita rahI anya daSTibindune teDI na pADavAmAM nanI sAdhutA che. madhyastha purU sarva nayane judI judI daSTie mAna ApI taravakSetranI vizAla sImAne avalokana kare che. ane ethI ja ene rAga-dveSanI naDatara nahi UbhI thavAthI, AtmAnI nirmala dazA meLavavA te bhAgyavAna thaI zake che.* 9 naya, ne viSaya vistRta che. AnI aMdara judI judI vyAkhyAo ghaNuM samAyelI che. umAsvAti mahArAjadUta tatvArthasUtra ane yazovijaya upAdhyAyakRta nayapradIpa, napadeza, nayarahasya vagere tathA anya aneka granthamAM A viSaya para vadhu vivaraNa che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 181 H jaina daSTinI mahattA. jainadharma e vastutaH vItarAgamArga che. "svAhAda" siddhAnta jaganI azAtine dUra karavA mATe che. vicAronI athaDAmaNane lIdhe jyAre prajAnAM mAnasa kSubdha bane che, ane vAtAvaraNa azAna bane che tyAre tatva darzIe prajAnI sAme syAdvAdane prakAza dhare che, ane vastusthitine judI judI daSTie aneka rIte tapAsI samanvaya karavAno mArga samajAve che. syAdvAdane siddhAnta, A rIte avalokana-daSTine vizALa banAve che ane saMkucita dRSTithI utpanna thanArA kolAhalene zamAve che. Ama, rAga-dveSane zamAvI janatAmAM maitrIbhAva reDavAmAM syAdvAdanI upagitA che. jene upadezanuM atima pariNAma rAga-deSanI nivRttimAM mUkAya che. e eka ja mAtra jaina pravacananuM mukhya dhyeya che. jainadharmanA siddhAnone chuTa karavA mahAna AcAryoe mahAna gra nirmANa karyA che. jemAM, mahAna puruSoe madhyasthapaNe tatvanirUpaNa karatAM prajAnA kalyANa tarapha mukhya daSTi rAkhI che. koIpaNa darzananA siddhAntane teDI pADavAnI saMkucita vRtti, temanA vADamayamAM nahi jaNAya. balake acAnya siddhAntane samanvaya karavA tarapha prayAsa sevavAnI temanI udAra vRtti ane vizALa draSTi temanA granthamAM spaSTa jovAmAM Ave che. udAharaNArtha, juo zrIharibhadrAcAryano "zAstravArtAsamuccaya" granya. temAM jainadarzana-sammata "Izvara jagatkartA nathI " e siddhAnta yuktipurassara siddha karyA pachI AcArya mahArAja zuM lakhe che, e jarA juo ! tarajALavavAdoDa pute paNa sakhya nyAyApina yathA supuyo" " IzvaraH paramAtmaiva taduktavatasevanAt / yato muktistatastasyAH kartA syAd guNabhAvataH // " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |H 182: " tadanAsevanAdeva yatsaMsAro'pi tatvataH / tena tasyApi kartRtvaM kalpyamAnaM na duSyati // " arthAta-izvaralane mata AvI rItanI yuktithI ghaTAvI paNa zakAya che ke-paramAtmA Izvare batAvelA mArganuM sevana karavAthI mukti prApta thAya che, mATe e muktinA denAra izvara che, ema upacArathI kahI zakAya che. Izvaradarzita mArganuM sevana nahi karavAthI saMsAramAM je paribamaNu karavuM paDe che, te paNa Izvarane upadeza nahi mAnyAnI sajA che, ema kahI zakAya che. jeone "Izvara jagatane kartA che "evA vAya upara Adara baMdhANe che, teone mATe pUrvokta prakAranI kalpanA karavAmAM AvI che. ema- "kartA'yamiti tadvAkye yataH kepAzcidAdarA / -A kathI spaSTa thAya che. have bIjI rIte, upacAra vagara izvarane jagakartA batAve che- " paramaizvaryayuktatvAd mata Atmaiva veshvrH| sa ca karteti nirdoSaH kartavAdo vyavasthitaH // " -kharI rIte A AtmA ja Izvara che, kemake dareka AtmAmAM Izvarazakti saMpUrNa rahelI che, ane AtmA, jIva te cekhkhI rIte kartA che ja. AvI rIte kartavAda ( jagakartavavAda) vyavasthita thaI zake che. AgaLa vadhIne AcArya mahArAja kahe che ke mAmaniH vIzvarA mA satvArthasaMpravRttAca kathaM te'yuktabhASiNaH // " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 183: " abhiprAyastatasteSAM samyag mRgyo hitaissinnaa| nyAyazAstravirodhena yathA''ha manurapyadaH // " -"jyAM jyAM Izvarane kartA kahevAmAM AvyuM hoya, tyAM tyAM pUrvokta abhiprAyathI kartA samajo, te sivAya paramArtha daSTie Izvarane kartA koI zAstrakAra batAvI zake nahi. kAraNa ke zAstra banAvanAra RSimahAtmAo prAyaH nispRha, paramArthadaSTivALA ane lokapakAranI vRttivALA hoya che. mATe teo ayukta, pramANabAdhita upadeza kema kare ? ataH teonA kathananuM rahasya zodhavuM joIe, ke amuka vAta teo kayA AzayathI kahe che." A viSayanI pachI kapilanA prakRtivAdanI samIkSA Ave che. sAMkhyamatAnusArI vidvAnee prakRtivAdanI je vivecanA karI che, temAM doSa jAhera karIne prakRtivAdamAM kapilanuM zuM rahasya samAyeluM che, e vAtanuM pratipAdana karatAM chevaTe AcAryazrI kahe che ke- " evaM prakRtivAdo'pi vijJeyaH satya eva hi / pozera hicce phi madhuni" -"e pramANe (prakRtivALuM je kharUM rahasya batAvyuM te pramANe) prakRtivAda yathArtha ja jANa. vaLI te kapilano upadeza che, mATe satya che, kAraNa ke teo divyazanI mahAmuni hatA." e AgaLa jaIne kSaNikavAda, vijJAnavAda ane tyavAdanI khUba AlecanA karIne te vAdamAM aneka deze batAvI chevaTe AcArya mahArAja varastusthiti kahe che ke- "va vavacetAsthAnivRtta kSaNikaM sarvameveti buddhenoktaM na tattvataH // " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 14: * "vijJAnamAtramadhyevaM paavsNgnivpye| vineyAna vikalpa yA janAtA" "evaM ca zUnyavAdApi sdvineyaanugunnytH| miyataraju cate taravatinA ." -"madhyastha punuM ema kahevuM che ke-A kSaNikavAda buddha paramArthadaSTie arthAt vastusthitie kahyo nathI, kintu mehavAsanAne dUra karavAnA uddezathI kahyo che. vijJAnavAda paNa tevA prakAranA yogya ziSyone AzrIne athavA viSayasaMgane dUra karavAnA uddezathI batAvavAmAM Avyo che. zunyavAda paNa yogya ziSyone AzrIne vairAgyanI puSTi karavAnA AzayathI tattvajJAnI buddha kahyo jaNAya che." * vedAntanA advaitavAdanI vedAntAnuyAyI vidvAnoe je vivecanA karI che, te para doSa batAvI chevaTe AcArya mahArAja kahe che ke - " anye vyAkhyAnayantyevaM samabhAvaprasiddhaye / daitalezanazA nirtikA na tu tAvatA." -"madhyastha maharSie ema vyAkhyAna kare che ke-advaitavAda vastusvarUpanI daSTie batAvavAmAM Avyo nathI, kintu tene khare Azaya samabhAvane prApta karavAnuM che. " AvI rIte jaina mahAtmAo, anya darzanenA siddhAntonI taTasthadaSTie parIkSA karavAnI sAthe zuddhadaSTithI tene samanvaya karavA paNa prayatna kare che jene dRSTinI kaMI ochI udAratA na gaNAya. anya darzanenA dhuraMdharone "maharSi ', "mahAmati" ane evA bIjA UMcA zabdothI sanmAnapUrvaka pitAnA granthomAM ullekhavA, ane tucacha abhiprAyavALAonA matanuM khaMDana karatAM paNa teonA halakA zabdathI vyavahAra na karavo ane saMpUrNa sabhyatA tathA ziSTatA sAthe prasanna zailIthI sAmAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 185 : prabuda karavAnI potAnI mAyALu lAgaNI vahetI rAkhavI ena mahaSienuM keTaluM audArya che. dhArmika ke dArzanika vAdarAhanA prAMgaNamAM paNu viruddha darzanavALAo tarapha Atmapremane rasa ubharAI Ave che keTaluM sAtvika hadaya ! juo madhyasthabhAvanAnI theDIka vAnagI" bhavabIjAMkurajananA sagAdyAH kSayamupAgatA yasya / / bramA vA viSNurvA haro jino vA namastasmai // " hemacaMdrAcArya. nAyAjo sitArA na tarkavAde na ca tavavAde / na pakSasevA''zrayaNena muktiH jaNAyaputti vija vitare che" -upadezataraMgiNa pakSa rame vare para pAlikA , yuktimad vacanaM yasya tasya kAryaH parigrahaH // -haribhakayari. -"jenA, saMsAranA kAraNabhUta kamarUpI aMkurAone utpanna karanAra rAga-dreSa Adi samagra deze kSaya pAmyA che, te cAhe brahmA, viSa, zaMkara athavA jina hoya, tene mAre namarakAra che." "digambara avasthAmAM mekSa nathI, zvetAMbaradazAmAM mekSa nathI, tarkavAdamAM mekSa nathI, tatvavAdamAM mekSa nathI ane svapakSanuM samarthana karavAmAM mekSa nathI, kintu kaSAye-(krodha-mAna-mAyA-lebha)thI mukatA thavAmAM ja mukti che. " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 182 : . paramAtmA mahAvIra upara mArA pakSapAta nathI, temaja mahaSi rUpiya, mahAtmA buddha vagere upara mArA dveSa nathI; kintu jenu vacana lagAya hAya tene svIkAra karavA joie. ' upasa'hAra jaina tattvAnu digdarzana karatAM paNu bahu vistAra thai jAya tema che. gA TUMkA nibandhamAM jainazaeNnanAM tattvanuM vizeSa vivaraNu kevI rIte thai zake? A laghu pustakamAM jIva, ajIva, puNya, pApa, Asrava, saMvara, anya, nirjarA, mekSa e nava tattvA, vAstikAya, dharmAstikAya, astikAya, AAkAzAstikAya, pudgalAstikAya, kAla e zadrubyA, samyagjJAna, ane samyakcAritrarUpa meAkSamAga, guNasthAna, adhyAtma, jainaAcAra, nyAyazailI, syAdAda, saptabhaMgI ane naya, eTalI mukhya khAkhatAnu digdarzana thai zakayu che, ane te paNa bahu saMkSepathI. have mArUM kathana samApta thAya che. mAtra eka AzAne chevaTe pradarzita karI lauM, ema mana lalathAya che. te AzA khIjI kAI nahi, phakta e " A nAnakaDI geDInA vAcananA pariNAme vAMcanArane jainadhama sabandhI anekAneka jijJAsAonA prAdurbhAva thAya ane ethI te jainadharmAMnA mahAna anya avalokavAne utsuka bane. " basa OMOM zAMtiH zAMtiH zAMtiH samApta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 jijJAsuo mATe pustaka yAdI. - c = = lokaprakAza. sanmati tarka. gayA. dharmabindu Sadanasamuccaya. syAdvAdamaMjarI. jJAnasAra. samayasAra. samarAIo kahA. tilakamaMjarI. taraMgalAlA. tavanirNayaprAsAda, prazamarati. upadezamALA. upadezaprAsAda. adhyAtmakakma. adhyAtmasAra. upadezaratnAkara. upadezapada. upadezataraMgiNa. upadezasasatikA. AgamasAra. jenadarzana. jainatavAdarza. vasudevahiDI. upamitibhavaprapaMcA kathA. tattvArthAdhigamasatra. triSaSTi zalAkA puruSa caritra. prabhAvaka caritra pariziSTa parva. prabaMdhaciMtAmaNI. zrAddhavidhi. vivekavilAsa. dharmaparIkSAne rAsa. etihAsika rAsa saMgraha. jenasAhityane itihAsa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 vizavadharma. bauddha ane jaina dharmamAM puSkaLa bheda che, chatAM baMnemAM sAmya paNa ochuM nathI. baMne vizvadharma che. syAdvAdarUpI bauddhika ahiMsA, jIvadayArUpI naitika ahiMsA ane tapasyArUpI Atmika ahiMsA je dhAraNa karI zake te ja vizvadharma thaI zake. A prasthAnatrayI sAthe tamAma duniyAnI yAtrA thaI zake che. AtmAnI zodhamAM A ja pAtheya kAma Ave evuM che. ahiMsA e mahAvIrano dharma che. tamAma duniyAne jItavAnI heza rAkhanAra jinezvarane dharma che. duniyAnA eka khUNAmAM paNa jaNAM sudhI hiMsA vatI rahI hoya tyAM sudhI e ahiMsA dharma parAjita ja che. kRtrima rIte bharaNapoSaNa ApI sUkSma jaMtuone jIvADavA e ahiMsA dharmane saMtoSa na hovo joIe. mahAvIranI peThe tamAma duniyAnuM darda-pAMce khaMDanuM darda mahAvIre tapAsavuM joIe. ane potAnI pAsenuM anAmata auSadha tyAM tyAM pahoMcADavuM joIe. mahAvIranA anuyAyIoe hRdayanI vizALatA ane utsAhanuM zaurya keLavI badhe pahoMcI javuM joIe. saMgrAmane vIra zastrAstra laIne deDe ahiMsAnA vIra Atmazuddhi ane karuNAthI sajaja thaI deDe. tamAma duniyAne apAsare banAvavuM joIe. nAnakaDA apAsarAmAM keTalAne Azraya maLI zake? kAkA kAlelakara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com