Book Title: Hemchandracharya
Author(s): Motichand Girdharlal Kapadia
Publisher: Motichand Girdharlal Kapadia
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034844/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avAje yela. saMskRta- glIza tamAma bhASAnA ane khIjA nAnA natanA chApAma 112 4. presa vakhaNAya che. ra zuddha ane |pakAma karAvavuM da presa 2 bhAvanagara. elcobllo 'lole lla elac deh a Dlen`h Jp2lqlJ !!o *II*k GaJIJL lJ F DTER PRIId Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 000000 2 hemacandrAcArya che Caaand906000@GOCOB De, mulyaranA jarmane ullekhanA aMgrejI bhASAntaranuM gujarAtI avataraNa vihadeg(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c) ma(c)SiSO(c)(c)(c)Di) motIcaMda giradharalAla kApaDIyA solisITara ane neTerIpablika Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka:- zeTha devacaMda dAmajI kuMDalAkara taMtrI "jaina" bhAvanagara, - - --- saMvata 1990 mUlya: savA rUpiyo sane 1934 - mudragusthAnaAnaMda prI. presa. bhAvanagara. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana kathA e lekabhogya sAhitya che. kathA kahevAnI zailI ane kathA dvArA AdhyAtmika rahasya khulluM karI batAvavAnI paddhati, prathamathI ja jaina sAhityasevIo, jaina dharmanA dhuraMdharane varI cUkI hatI. kathAnuga e jaina zAsananA cAra sta pikIne eka mukhya staMbha manAya che. kathA sAhityane jeTaluM jainAcAryoe khIlavyuM che teTaluM bIjA keIe bhAgye ja khIlavyuM haze. jaina" patre paNa bheTanA pustakamAM kathA sAhitya upara ja vadhu pakSapAta rAkhe che. aitihAsika kathAo dvArA jaina zAsananA prAtaHsmaraNIya purUne kaMIka paricaya karAvo ane e rIte jaina saMghanI asamatA keLavavI e amAre mukhya Azaya rahe che. kalikALasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryanuM nAma Aje keIthI ajAyuM nathI. "sarvate mukhI pratibhA " ne lIdhe zrI hemacaMdrAcArya Aje ItihAsamAM temaja sAhityamAM paNa eka samartha jatirdhara rUpe pUjAya che-prazaMsAya che. teo eka tarapha jema kuzaLa rAjanItivizArada hatA tema bIjI tarapha sAhitya ane zAsananA prabhAvaka purUSa hatA. - vyAkhyAmAM temaja vArtAomAM ghaNI vAra zrI hemacaMdrAcAryanuM nAma ApaNe sAMbhaLIe chIe. bahu bahu te emanA prabhAva ane pratApanI vAte ApaNane Azcaryastabdha kare che. emanuM zRMkhalAbaddha caritra prAyaH A pahelI ja vAra prakaTa thAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIyuta motIcaMdabhAIe pitAnI jelajIvana daramyAna mULa aMgrejI graMthanA AdhAre A pustaka taiyAra karyuM che. pUravaNa vigerethI alaMkRta karavAmAM paNa emaNe khUba zrama lIdhe che. zrIyuta motIcaMdabhAI jevA eka sAhityapremInI lekhinIthI zrImadda hemacaMdrAcAryanuM jIvana AlekhAya e kharekhara eka moTuM saubhAgya che. zrI hemacaMdrAcAryanI jIvanakathA e mAtra jIvanacaritra ja nathI. e eka aitihAsika prasaMga che. gujarAtanA madhyakAlIna itihAsanuM sonerI prakaraNa che. jaina temaja jainatara, kathArasika temaja jIvanacaritranA abhyAsIne paNa A pustakamAMthI ghaNuM prAmANika temaja upayogI sAmagrI maLI raheze e viSe amane saMpUrNa khAtrI che. prakAzaka. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha. De. bularanI saMskRta sAhitya taraphanI sevA jagajAhera che. emaNe I. sa. 1889 nI 8mI eprIle jarmana bhASAnA eka mAsikamAM "hemacaMdranuM jIvanavRtta" e arthanA abhidhAnavALe suMdara ulekha jarmana bhASAmAM bahAra pADyo. e ullekhanI hakIkata mane pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAje pitAnA muMbaInA cAturmAsa daramyAna kahI ane jarmana ullekhanI pitAnI kepI mane pATaNathI maMgAvI ApI. thoDA varSa pachI meM eka jarmana lene sArI rakama ApIne tenuM aMgrejI bhASAMtara karAvyuM. te bhASAMtaranI TAipa karelI kepI mArI pAse ghaNe samaya pI rahI hatI. tene gujarAtI tarajume meM jelanivAsa daramyAna karyo. jelamAMthI bahAra AvatAM zrIyuta devacaMdabhAI dAmajI kuMDalAkarane te batAvatAM temane e vastupara prema thaze. pariNAme janatA samakSa A avataraNa raju thaI zakyuM che. ema karavAmAM varSo vItI gayA che te saMbaMdhI upekSA saMtavya gaNavA kRpA karavI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jarmIna bhASAmAM AvI aneka kaLAkRti jaina purAtattvane aMge che, tenuM ghaNuM anveSaNa thavA ceAgya che. te tarapha janatAnI ane khAsa karIne vidbeganI abhirUci thAya te A prayAsanuM kAMika pariNAma nIpajyuM che ema dhAravAmAM citya jaLavAze. kAipaNa saMsthAne sadara aMgrejI avataraNa chApavA IcchA thaze tA tenI TAIpa kepI cAgya sUcanAsAthe bahu khuzIthI pUrI pADavAnI bhAvanA che. e asala agrejI avataraNa ane bhASAMtara sAmAnya janatAne ane vidbhane keTalAM upayAgI che te A graMtha vAMcavAthI ane nIcenA muddAo parathI mAluma paDaze. zrImad hemacaMdrAcAryanA jIvana vRttAMtapara aneka sAdhanA upalabdha thaI zake che, paNa tenA upayeAga karavAmAM carcA kevA kevA dRSTibinduthI thAya te saMbaMdhamAM DA. khullaranA A ullekha aneka prakAranA prakAza pADe che. DA. khullare mukhyatve karIne cAra caritragraMthAnA AdhAra lIdhe che. 1 prabhAvakacaritra ( prabhAcaMdrasUri. lagabhaga saMvata 1306 ) 2 prakhaMdhaciMtAmaNi (merUtu MgAcAryAM. saMvat 1362) 3 pramadhakeza (rAjazekharasUri. saMvat 1405) 4 kumArapAlacaritra (jinamaMDana. saMvat 1492) e caritragraMthA uparAMta zrI hemacaMdrAcArya kRta DhaMyAzraya kAvya, kumArapALacariya', zrI mahAvIracaritra ( triSaSTizalAkA purUSacaritranuM dazamu. pa`) ityAdi aneka tAtkAlIna graMthAnA AdhAra lai, e ullekha taiyAra karavAmAM Avye che. uparAMta aneka riperTA, inDIyana enTIkaverInA pustaka, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULagraMthAnI prazastio Adi aneka AdhArabhUta pUrAvAo ekaThA karI ene AdhAre A graMtha DA. khullare lakhyuM che. e graMtha : lakhavAmAM keTalI su Mdara rIte aneka graMthAnA upayAga karavAmAM AvyA che tenA saMpUrNa khyAla karavA mATe neTa vAMcavAnI jarUra paDe tema che. sAmAnya rIte nATa cAlu hakIkata nIce mUkavAmAM Ave che, paNa neTa carcA karanArI ane lakhANa hoya tyAre graMthanI chevaTe mUkavAnI paddhati paNa pravarte che. e sagavaDanA kevI yuktithI lAbha levAmAM AvyeA che te nATa vAMcavAthI khyAlamAM Avaze. e nATa jovAthI eka bIjI AkhatanA paNa khyAla Avaze. pratanA game te pAThapara kAIne haDatALa mUkavAnA adhikAra nathI, sa pAThAMtarI jALavI rAkhavA ghaTe-e vAtanuM rahesya paNa khyAlamAM Avaze. ethI paNa vadhAre agatyanI khAkhata caritragraMthAnA upayAga karavAmAM rAkhavAnA vivekanI sUcanA ane tenI paddhatinI che. amuka mahApurUSanuM caritra lakhatI vakhata temanA najIkanA DhALamAM lakhAyela caritragraMthane vizeSa mahattva ApavuM, jyAM ekaja banAvane aMge bhinna bhinna prakAranI hakIkata hAya tyAM kevI paddhatithI satyAnveSaNa karavA prayatna karavA, saMzayagrasta khAkhatamAM nirNaya na ApatAM peAtAnI jAtane kevI rIte khullI rAkhavI-e sa paddhati jovA lAyaka che. khAsa karIne AvA ata mahattvanA prabhAvazALI purUSanA caritramAM atizAkti kALakrame thavAnA sa`bhava rahe che. temAMthI kevI rIte dUra rahevuM ane carcA karatI vakhate eka bAju DhaLI na jatAM nyAyazIatva dAkhavavuM-e sa khAkhatA vicAravA ceAgya che ane keTalIka jagyAe khAsa anukaraNa ceAgya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ i. sa. 1856 mAM phArbasa sAhebe rAsamALA prakaTa karI, temAM aneka kathA ane daMtakathAo dAkhala karelI havA chatAM e sarvane parihAra tyArapachI trIza varSe lakhAyalA A ullekhamAM levAmAM Avaze. A graMthanA lekhaka keI paNa cAlu vAtathI ke aMgata SathI levAyA nathI ane pariNAme je bhayaMkara khalanAo rAsamALAnA gujarAtI bhASAMtarakAre karIne akSamya dhaSTatA karI che tenAthI dUra rahI zakayA che. A daSTie joIe te eka javAbadAra lekhakanuM zuM kartavya hoya tene zikSaNIya pATha A lekhake Ape che. chatAM De. bularanA nirNa chevaTanA gaNI zakAya tema nathI. ghaNuM sthaLoe temaNe carcA karavAmAM te samayanI AryanItirItine khyAla na hovAthI goTALo karI nAkhe che. eTalA mATe A graMthane hemacaMdrAcAryanA jIvanavRttane aMge chellA zabda tarIke gaNavAne nathI; paNa eka viziSTa zailInA prarUpaka tarIke te khAsa abhyAsa karavA cagya che. kaI kaI sthaLe teo kumArapALaprabaMdhanA kartA zrIjinamaMDana mATe vadhAre paDatA kaDaka thaI gayA che ane temanI TIkA karavAmAM maryAdAthI jarA AgaLa paNa vadhI gayA che. eka mahApurUSanA caritrane aMge aneka daSTibiMduo hoI zake che e samajavA pUrate A graMthane upaga che. De. bullare etihAsika graMthepara keTale vizvAsa rAkhave te saMbaMdhamAM zarUAtamAM ja ullekha karI potAne mata darzAvyuM che. e abhiprAya keTale aMze svIkArya che e sude paNa ghaNI carcAne viSaya che. emanA mata pramANe caritre ane prabaMdhe avamatanI puSTi mATe ane vyAkhyAna mATe lakhAyelAM che ane e saMbaMdhamAM teo prabaMdhakezane AdhAra Take che. AmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaNuM ekadezIyatA che, paNa e vizALa viSayapara ane carcA karavA jatAM kada paNuM vadhI jAya. anyatra te para jarUra carcA karavAnI rahe che. bALadIkSAnA saMbaMdhamAM atyAre jena kAmamAM ghaNI carcA cAle che te saMbaMdhamAM AjathI 45 varSa pahelAM The. bulare jAte tapAsa karI neTa naM. 17 lakhI che. emAM brAhmaNa vidhavAo saMbaMdhI je ullekha karyo che ane bIjI aneka bAbate lakhI che te tapAsa karIne vicAravA yogya che. e saMbaMdhamAM mULa graMthamAM pR. 17-21 ne ullekha tathA sadara neTa mAravADamAM rahelA ativargane uddezIne lakhAyelI mAlUma paDe che. zrI hemacaMdrAcAryanI bALadIkSA te emanA gurUmahArAja devacaMdranA lakSaNajJAnane ane svapnaphaLa nimittanA abhyAsane uddezIne hAI svataMtra kakSA para avalaMbe che, e saMbaMdhamAM mArA vigatavAra vicAre huM hemacaMdrAcAryanuM vizeSa vigatavAra jIvanacaritra lakhavAno chuM tyAM jaNAvIza. bAkI evA asAdhAraNa daSTAMte mukhya gurUnA ziSya Azraya nIce hAI niyama banAvI zakAtA nathI e jaNAvavAnI bhAgye ja jarUra hoya. AcAryazrI hemacaMdra asAdhAraNa vyakti hatA, cAlu pravAhanA apavAdarUpa hatA ane temanA gurUmahArAja asAdhAraNa buddhimattAvALA hatA. e prazna ene eca sthaLe vigatavAra vicAravAmAM Avaze. A saMbaMdhamAM De. khulara vigerenA vicAre najara sanmukha rAkhavA yogya che. emaNe tathA De. piTarsane je daSTibinduthI bALakIkSAnI zakayatA jaNAvI che te bhAgyeja keI paNa mata dharAvanAra na svIkAre, tethI e carcAvALA viSaya para ahIM virAma karIe. pAzcAtya lekhake na etihAsika grone kevI sukaraShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAthI saMsparza kare che, kevI bAhozIthI chaNAvaTa kare che, pratyeka vAkaya mATe AdhAra TAMkavAnI keTalI AturatA rAkhe che ane vizeSa zekheLane avakAza kAyama rAkhI kaI vAtane chevaTano nizcaya karI besatA nathI. teno pUrA A graMtha Ape che. yuganA thara bAjhayA hoya tyAM pRthakkaraNa dvArA prakAza pADavA keTale dIrgha prayAsa kare che ane asAdhAraNa prayAsathI kevuM vAMcana egya pariNAma lAvI zake che te vicAravA cagya A graMtha che. zrI hemacaMdracaritra eTalI vividha hakIkatothI pUrNa che, teozrInuM jIvana paNa eTalI paristhitiomAMthI pasAra thayela che ke tenA saMbaMdhamAM haju ghaNA graMtha lakhavAnI jarUra che, ghaNI zodhakheLa thavAnI jarUra che, ghaNI carcAo karavAnI jarUra che. zrI hemacaMdrAcAryanuM kharuM mUlya teonI vividhatA ane sarvadezIyatA che. temaNe vyAkaraNa, kAvya, nyAya, keza, cAritra, ga, sAhitya, chaMda-kaI paNa viSaya jate karyo nathI ane pratyeka viSaya paratve ati viziSTa sevA karI che. janatA emanA keze tapAse, ke vyAkaraNa bhaNe, roga jue ke alaMkAra jue, emanI pratibhA sArvatrika che, emane abhyAsa paripUrNa che, emanI viSayanI chaNAvaTa sarvAvayavI che. evA mahAna purUSane barAbara nyAya ApavA mATe te aneka maMDaLa AjIvana abhyAsa kare tyAre kAMI pariNAma batAvAya. vartamAna gujarIgirAnA mULa emanI vANImAM che, emanA pratyeka graMthamAM sAkSaratA che, emanA rAjakAraNamAM aucitya che, emanA ahiMsApracAramAM dIrghadraSTi che, emanA pracArakAryamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavasthA che. emanA vegamAM svAnubhAvanA Adarzo che, emanA upadezamAM ojasa che, emanI stutiomAM gAMbhIrya che, emanA alaMkAramAM camatkAra che, ane emanA AkhA jIvanamAM kalikAlasarvajJatA che. emanA cAritrane vividha dRSTibinduothI samajavAmAM sulabhatA prApta thAya e draSTie mArA A alpa prayAsanI ane jelanivAsanI sArthakatA mAnuM chuM. muMbaI-vasaMtapaMcamI ( tA. 20-1-1934 I ma. sa. kApaDIyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrAcArya (De. bularakRta.) pAzcAtya vidvAnoe chellAM pacAsa varSathI zrI hemacaMdranI kRtio tarapha ghaNuM dhyAna ApyuM che, chatAM A asAdhAraNa pratibhAzALI vyakti jeNe potAnI anekadezIya sAhitya pravRttithI AryAvartanA vidvAna varganI aMdara zvetAMbaranuM nAma sArvatrika rIte suprasiddha karyuM ane jeNe gujarAtanA sArvabhauma rAjA uparanI asAdhAraNa asarane kAraNe bAramI zatAbdinA potAnA bIjA vibhAgamAM jaina dharmanA pracAra mATe potAnA dezamAM asarakAraka sthAna prApta karyuM-te (vyakti) nA jIvanavRttane aMge sarvagrAhI zekheLa haju sudhI thaI nathI. zrIyuta eca. eca. vilsananI kRtionI prastAvanAmAM taddana apUrNa ane kavacita acekasa hakIkata maLI Ave che, te uparAMta A suprasiddha sAdhunA saMbaMdhamAM vigatavAra hakIkata zrIyuta ke. phebsanI rAsamALA (pR. 15-17) mAM kAMIka upalabdha thAya che ane be vibhAgIya royala ezIyATika sosAyaTIne jarnala na. 9 pR. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 ) 222 thI bhAudAjIe eka nAno ullekha karyo che, ATalAthI A hakIkata pUrI thAya che. mI. phArbase je hakIkata ukta lekhamAM lakhI che te merUtuMgAcAryanA prabaMdhaciMtAmaNi mAM je vAta lakhI che tenuM bahudhA punalekhana che. e graMthamAM je je banAve citaravAmAM AvyA che ene aitihAsika sAlavArIvAra vadhAre sArI rIte goThavavAmAM AvyA che ane dekhItI rIte je azakaya hakIkate hoya tene kADhI nAkhavAmAM AvI che ane saMpradAyathI cAlI AvatI daMtakathAone phArbase ullekhane cheDe umerI che. sAdhanene AvA prakArano upayoga karavAnI hakIkata phArbasanI kRtine barAbara anurUpa che, kAraNa ke e graMtha gujarAtanA itihAsane lAkSaNika abhyAsa hovAne dAvo karatuM nathI, paNa tenA graMthanA nAmAbhidhAna pramANe e aitihAsika daMtakaMthAo(rAsa)ne samuccaya (saMgrahamALA-ekIkaraNa) che. rAsamALA (phArbasanI) I. sa. 1856 mAM bahAra paDyA pachI pAzcAtya hiMdanA jaina bhaMDAranI zodhakheLe hemacaMdranA ItihAsa mATe ghaNAM navIna sAdhane moTA pramANamAM jAheramAM ANyAM che. eka bAjue "prabhAvaka caritra" "prabaMdhakeza" trASimaMDaLa tetranI TIkA" aneka "kumArapALa caritro athavA "kumArapALa rAsa" jevI keTalIye kRtio mAluma paddha AvI che, ane te sarva kRtio kaLiyuganA e mahAna dharmAcArya (kalikAlasarvajJa) nA jIvanavRttane oche-vadhate aMze varNave che. ane bIjI bAjue hemacaMdranI pitAnI lagabhaga saghaLI kRtio have upalabdha thaI che ane te saMpUrNa maLI Ave che. AvI rIte pachavADenI kRtiomAM anya dvArA je hakIkata maLI Ave che tenI sarakhAmaNuM hemacaMdranI jAta ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhavenA saMbaMdhamAM tenI pitAnI lakhelI hakIkata ane TIkAo sAthe sarakhAvavAnuM tathA arasparasa tulanA karavAnuM have zakaya banyuM che. jo ke kamanasIbe hemacaMdranI pitAnI A saMbaMdhamAM uktio ghaNI che. A pazcAdugAmI ullekha ane kRtio hemacaMdranA samaya pachI ghaNe lAMbe vakhate taiyAra thayelI che. te cAdamI, paMdaramI ane seLamI zatAbdimAM banelI hoya ane te je dhAraNa para racAyelI che tene tela karatAM te pratyekane vicAravAnI AvazyakatA rahelI nathI. emAMthI thaDAnI pasaMdagI karavAmAM Ave te taddana pUratI thaI jAya tema che, kAraNa ke pachavADenA lekhake e te ghaNe bhAge pUrvagAmI lekhakee je lakhyuM tenuM anukaraNa ja karyuM che. cAlu zekheLane aMge nIcenI kRtione upaga karavAmAM Avye che. 1 "prabhAvaka caritra " jainanA mahAna 22 dharmagurUonAM jIvanacaritrane saMgraha. emaNe potAnA dharma upara ghaNe prabhAva pADyA hata, tenI emAM hakIkata che. hemacaMdranA dehotsarga pachI lagabhaga 80 varSe I. sa. 1250 nA arasAmAM A graMtha prabhAcaMdra ane pradyumnasUrae taiyAra karyo che.' 2 "prabaMdhaciMtAmaNi" kartA merUtuMgAcArya. vardhamAnapura athavA vaDhavANa (kAThiyAvADa) vALA. aitihAsika daMtakathAo ane vArtAone saMgraha. saMvata 136ranA vaizAkha zudi 5 ne divase graMtha pUro karyo eTale ke 1305 athavA 1306 I. sa. nA eprIla-me mAsamAM ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 "prabaMdhakeza" kartA rAjazekhara. suprasiddha jaina sAdhuo, kavio ane mutsaddIonAM jIvanacaritrane saMgraha. graMtha dilhImAM pUro karyo vikrama saMvata 1405. I. sa. 1348-9 4 "kumArapALacaritra kartA jinamaMDana upAdhyAya. gujarAtanA rAjA kumArapALa (rAjya saMvata 119-1230 ) nuM jIvanacaritra. A graMtha pUrNa karyo vikrama saMvata 142. I. sa. 1435-6.4 sadarahu cAre graMthane arasaparasa saMbaMdha A pramANe che - prabhAvakacaritra" ane "prabaMdha-ciMtAmaNi" e bane graMthe taddana judI judI daMtakathAonA pravAhe che. baMne eka bIjAthI taddana svataMtra ullekha che. teo eka bIjAthI ghaNI vakhate taddana judA paDI jAya che ane keTalIka jagyAe te agatyanA banAvenA saMbaMdhamAM alaga jheka batAve che. A bane graMthamAM je vadhAre prAcIna graMtha che te ochI AdhArabhUta hakIkata pUrI pADe che. "prabaMdhakeza" nA kartAne prabaMdhaciMtAmaNi sArI rIte jJAta hatuM ane potAnI kRti sadara graMthamAM adhurI rahelI hakIkatane paripUrNa banAvavA mATe ja pote pharIvAra AlekhI hoya tema pUtti tarIke pitAne ullekha kare che. te kahe che ke je hakIkata prabaMdhaciMtAmaNimAM AvI hoya te pote pharIvAra punarAvartana karavA IcchatA nathI; paNa je hakIkata temAM jaNAvelI na hoya tene ja pite ullekha karavA Irache che. e sAcI vAta che ke prabaMdhakozakAre je hakIkate Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 5 ) lakhI che te temanA pUrvanA prAcIna graMthomAM maLI AvatI nathI ane saMpradAyathI cAlI AvatI daMtakathAo uparathI temaNe ullekha karyo jaNAya che. ane teo pote paNa saMpradAyathI utarI Avela hakIkatanA saMbaMdhamAM te tarIke vAraMvAra ullekha paNa kare che. chevaTe "kumArapALa caritra" che. te uparanI traNe kRtio, ane te uparAMta tevI ja jAtanI bIjI kRtio uparathI taiyAra karele avispaSTa samuccaya graMtha che. e kRtimAM "prabhAvaka caritra" ane "prabaMdhaciMtAmaNi" mAM ApelA paraspara virUddha jatA banAvene eka bIjAnI sAthe mUkavAmAM AvyA che ane bIjI keTalIka jagyAe temAM sahaja pheraphAra karIne banne graMthane susaMgata karavAnA prayatna paNa karavAmAM AvyA che. AvA prakAranA punarAvartane bahu mUlyavAna na ja gaNAya, paNa jinamaMDane ghaNA vistArathI citraracanA raju karI che, tethI tenA pUrvagAmI lekhake e je hakIkata saMkSepamAM jaNAvI che tene vistArathI samajavA mATe e graMtha ghaNe upayegI nIvaDe tema che. e uparAMta e graMthanI bIjI paNa upayukatatA che ane te e che ke jinamaMDane keTalAka vadhAre prAcIna graMthamAMthI utArA ApyA che ane te graMthe sahelAIthI labhya nathI. dAkhalA tarIke gujarAtanA mahArAjA ajayapALanA dIvAna yazapALe eka meharAjaparAjaya" nAmanuM nATaka lakhyuM che tenA te graMthamAM utArA che. sadarahu nATaka kumArapALa jaina dharmamAM dAkhala thayA tenA mAnamAM lakhavAmAM AvyuM che. ajayapALanuM rAjya kumArapALa pachI turataja thayuM hatuM ane eNe rAjyagAdI mAtra traNa varSa ja bhegavI hatI, tethI nATakamAM je tArikha ApavAmAM AvI che te samakAlIna mULane aMge gaMbhIra vicAraNApUrvaka dhyAnamAM levA lAyaka che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 6 ) lagabhaga saghaLAM caritrA ane pradhAnA samadhamAM ane che te pramANe junAmAM junI kRtie, jenA nAmeA upara ApavAmAM AnyA che te tadna aitihAsika dRSTie mULagraMthA nathI ane teTalA mATe madhyayuganA yuropIya itihAsa athavA AramanA itihAsa sAthe sarakhAvI zakAya tevA nathI. e sa` ekapakSIya ullekhA che ane tenA upayAga karatI vakhate je kAme tene lakhyA hAya te kAmanI valaNA dhyAnamAM rAkhavI jarUrI gaNAya ane te uparAMta bIjI sAmAnya hakIkatA temaja hiMdIonI rItabhAta paNa dhyAnamAM rAkhavI ghaTe. rAjazekhare je vyAkhyA peAtAnI kRti pramadhakAza nI prastAvanAmAM ApI che te pramANe tIrthaMkaro athavA ahu tAnA jIvanavRtAMtA ane purAtana kALamAM thayelA rAjA-mahArAjA jeA cakravatInA nAmathI oLakhAya che tenA jIvanavRttAMta " caritrA" kahevAya ane A rakSita sudhInA samayamAM thayela mahAn dharmAMcArTunA jIvanavRttAMtAne prama dhA" kahevAmAM Ave che. A ArakSitane samaya vIra savata 557 che eTale I. sa. 30 che. A caritre ane prakhaMdhA lakhavAnA hetu e hAya che ke je kAma ke matanA te hAya tene ucca sthAna ApavuM, jaina dharmAMnI mahattA ane sattA saMbaMdhamAM temane pratIti karAvI ApavI. sAdhuone pravacana karavA mATe suMdara vyAkhyAna graMthA pUrA pADavA ane jyAre tenA viSaya tanA vyavahArika hAya tyAre jAhera prajAne suMdara gamata pUrI pADavI. AvA prakAranI padya kRti huMmezA brAhmaNeAnA sAhityanA niyama pramANe taiyAra karavAmAM AvatI hatI ane temAM lekhakanI kAvya camatkRti ane vidvattA atAvavAnA prayatna thatu. graMthanA lekhake A dRSTibindu dhyAnamAM rAkhIne graMtha lakhavAnuM zarU kare tyAre svAbhAvika rIte chuTA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 66 dd www.umaragyanbhandar.com Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chuTA rasamaya banAnA saMgraharUpe ja pitAne graMtha banAve ane te dvArA pitAne uddeza pAra pADe. ane tethI teo pUrva kALanA banAvenA muddAsaranA hevAla ke jIvanacaritra ApavA karatAM ukata prakAranA saMgraha graMtha banAvavA taiyAra thAya. evA lekhake pitAnI kRtiomAM jhapATAbaMdha kudakA mArIne AgaLa vadhatA jAya che ane ghaNI vakhata khAsa agatyanA prasaMgo taddana aMdhArAmAM rAkhe che. enI sAthe ja teo je hakIkata pUrI pADe che temAM je kema athavA matanA teo hoya che tenI IrAdApUrvaka ALekhAyalI bhAtanI asara temanI kRti upara jaNAI Ave che ane bIjI keTalIka jagee kavinI atizakti athavA sarjakazaktinA upayogathI kRtine vadhAre hIjatadAra karavAnI rIta paNa ghaNI jagyAe abhivyakta thAya che. caritra ane prabaMdhanI aitihAsika kIMmata AMkavAmAM ApaNane eka bIjI paNa muzkelI prApta thAya che ane te e che ke e lekhakoe pitAnI hakIkata kayA mULamAMthI lakhI che tenI prApti thaI zakatI nathI. ghaNuMkharUM enuM mULa paraMparAthI cAlI AvatI karNopakarNa sAMbhaLelI kathAo athavA bhATanI kiMvadaMtImAM hoya che athavA AzcaryakAraka ghaTanA yA AzcaryakArI vahemanI zraddhAmAM hoya che. madhyakALamAM A vahema yuropIya prajAmAM hatA tenA karatAM vadhAre UMDA hiMdI prajAmAM utarI gayA hatA ema paNa kadAca lAge che. A kAraNe caritra ane prabaMdhanI aitihAsika kIMmata karavAmAM muzIbata paDe che. upara je muddAo kahevAmAM AvyA che temAMnA ghaNAkharAne svIkAra prabaMdhenA lekhake kare che ane ne tema karIne temanI pitAnI mukhya nabaLI bAjune teo jAte ja svIkArI le che. rAjazekhara " prabaMdhakeza"nI upedyAShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' ( 8 ) tamAM vyAkhyAna karanAra dharmAMgurUne ramya salAha ApatAM A pramANe kahe che." hakIkata je pramANe batAvavAmAM AvI hAya te dareka ziSye namratApUrvaka bhaNuvI ghaTe ane te paNu je gurUe pavitra dharmAMzAstranA darIo oLaMgyeA hAya ane je gurU peAtAnI dhArmika pharajo barAbara bajAvatA hoya tenI pAse zIkhavI joIe. tyArapachI zraddhALu janatAnI muktine mATe teNe te hakIkata jAhera vyAkhyAnamAM raju karavI jethI pApanI pIDA dUra thai jAya. Ane mATe nIce pramANe niyama che ane te e ke-pavitra zAstranuM vyAkhyAna koi paNa jAtanI bhUlavagara karavu joIe ane tema karavAmAM zabdone hIna banAvavA na joie ane kei paNa zabdane mUkI devA na joie. enA khulAsA ucca bhASAmAM spaSTa rIte samajAya tema ApavA joie. peAtAnA zarIra upara rItasaranuM dhyAna ApIne ane zrotAvanA samUha upara tIkSNa najara rAkhIne jyAM sudhI AkhI hakIkata barAbara spaSTa samajAya tyAM sudhI teNe te vAta calAvavI ghaTe. vaktA peAtAnA hetu caritrA ane prabadhAthI ghaNu kharU pAra pADI zake che." prakha`dhaciMtAmaNi nI upAdghAtamAM merUtu Mge AthI paNa vadhAre vigata ApI che. zlAka 5-7 mAM peAtAnA graMthanA uddeza ane te jenI zAhadatA lIdhA che tenI vigata tyAM temaNe jaNAvI che. << "" re 5 " A navIna kRti " premadha ciMtAmaNi " nI prathama pratikRti ( kApI ) gaNI guNacaMdre taiyAra karI che je mahAbhArata jevI suMdara che " 6 "samaju mANasAne jInI purANI kathA bahu Anada ApatI nathI, kAraNa ke te temaNe aneka vakhata sAMzaLelI hoya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. teTalA mATe ApaNe najIkamAM thayelA mahApurUSonAM jIvanacaritrevaDe A "prabaMdhaciMtAmaNi" graMtha taiyAra karUM chuM." 7 " vArtAo samaju mANase pitAnI samajaNa pramANe kahI batAve tyAre te AkAramAM jarUra pheraphAravALI thAya che, chatAM vicakSaNa mANasee A kRtinI niMdAnI daSTie TIkA karavI na ghaTe kAraNa ke te sArI daMtakathAo (kiMvadaMtIo) para racAyelI che." ATalA uparathI merUtuMga svIkAra kare che ke ene uddeza jAhera janatAne AnaMda pamADavAne hatuM ane je purUche ane banAvanAM citra teNe raju karelAM che tenA saMbaMdhamAM te ja vakhate paraspara virUddha jAya tevA ahevAle mejuda hatA. enuM AkhuM caNatara kAma je pAyA upara racAyeluM che tenI akasatAthI e saMpUrNa mAhitagAra hatA. emaNe dilAsA mA'Te je kAraNe ApyAM che te ati zaMkAspada mUlyavALAM che. A kabUlAte ane te uparAMta ughADha rIte samajAya tevI asvIkArya bAbate, moTI saMkhyAmAM aitihAsika viparyaye, keTalIka devAyalI hakIkate ane skUlanAo jenA saMbaMdhamAM AdhArabhUta anya sthaLoethI ApaNe akuMza ANI zakIe te bAbatane laIne prabaMdhane upaga karatI vakhata ApaNe ghaNuM sAvadha rahevuM paDe te khAsa Avazyaka che, chatAM A alanAone kAraNe e prabaMdhomAM je hakIkata lakhavAmAM AvI hoya tene ApaNe taddana asvIkAra karI zakIe chIe; kAraNa ke e prabaMdhomAM je hakIkate AkhAyelI hoya che te anya zilAlekhe tathA bIjA AdhArabhUta mULasthaLa dvArA sArI rIte Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ) nita karI zakAya che. khAsa karIne eTale te svIkAra jarUra karavuM ja joIe ke je purUSanAM caritre prAcIna ke arvAcIna prabaMdhamAM maLI Ave che te sarva aitihAsika purUSe che. kadAca keI caritranAyakane te thayela hoya te karatAM ghaNA pUrvanA samayamAM athavA pachavADenA samayamAM mUkavAmAM Avela hoya athavA te tenA saMbaMdhamAM paraspara ghaNuM virUddha jatI hakIkata kahevAmAM AvI hoya, chatAM eka paNa e dAkhalo nathI ke jenA saMbaMdhamAM ema khAtrIpUrvaka kahI zakAya evI vyakti, kaI thaI ja nahotI ane te mAtra graMthakatanI bhavya kalpanAmAMthI ja upajAvI kADhela banAvaTI pAtra che. ene badale jyAre jyAre keI navA zilAlekha maLI Ave che, prAcIna prationA bhaMDAronI zodhakheLa thAya che ane jyAre jyAre kharA etihAsika prAcIna graMthanI prApti thAya che tyAre AvA prabaMdhamAM ALekhAyalA caritranAyakanI hastI mATe vadhAre pUrAvA maLe che. je tArikhe teo spaSTapaNe cokakasa Ape che tenA saMbaMdhamAM ApaNe paripUrNa dhyAna ApavuM ghaTe che. AvI jAtanI bIjI kRtio je svataMtra kRti tarIke hoya che temAM paNa jyAre tArikha ke varSa Ave tyAre vagarazaMkAe ApaNe tene aitihAsika satya tarIke svIkAravuM joIe. A bAbata bIjI prApta thatI hakIkatone paNa lAgu paDe che. have pachI je hakIkata ApavAmAM AvI che te parathI jaNAze ke hemacaMdranA saMbaMdhamAM je mAhItI prabhAvaka caritra" ane "prabaMdhaciMtAmaNi" mAM ApavAmAM AvI che te paikI je hakIkate temAM aMtargata thayelI bAbatene kAraNe zaMkA utpanna kare tevI nathI te sarva taddana sAcI che. ekaMdare eTaluM te kabUla karavuM paDe tema che ke khUda "prabhAvacaritra" mAM paNa hemacaMdra lagabhaga ardha daivI vyakita Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com pachI je hakI; prabhAvakacarika jaNAze ke Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 11 ) thaI jAya che. prabaMdhoe je hakIkata ane citra potAnA nAyakanA varNavyAM che tene aMge hemacaMdranuM pitAnuM vakatavya tenA vyakitatvane aMge ane tenA samayane aMge, sarvathI vadhAre arthasUcaka svAbhAvika rIte ja gaNAya. e vakatavya mukhyatve karIne temanI nIcenI kRtiomAMthI upalabdha thAya che. 1 dvayAzraya mahAkAvya saMskRta jemAM gujarAtanA caulukaya rAjAonA vaMzanA ItihAsane huke IttekhAba mULarAjathI mAMDIne kumArapALa sudhIne ApavAmAM Avye che. (noTa 28) 2 prAkRta kalyAzraya mahAkAvya athavA kumArapALa cariyuM. pitAnA AzrayadAtA kumArapALanI prazaMsA mATe lakhAyelI kRti (neTa 88) 3 pitAnA prathama AzrayadAtA jayasiMha siddharAja ane tenA pUrvajonA mAnamAM AlekhAyelI temanI vyAkaraNanI kRtinI prazasti (neTa 33) 4 "mahAvIra caritra" "je triSaSTi zalAkA purUSa caritra" ne eka vibhAga che (neTa 66) A uparAMta temanI potAnI aneka kRtiomAM chUTIchavAI ghaNuM ghaNI vigate maLI Ave che. A AdhArabhUta hakIkatenI prApti na thai hatI te hemacaMdranA jIvanavRtta saMbaMdhanI zeAdhaeLe atyaMta zaMkAspada pariNAma laI Ave tema hatuM. e hakIkatenI sahAyathI hemacaMdranA jIvanacaritranI rUparekhA derI zakAya tevuM te che, chatAM emAM anekavidha AMtare-apUrNatAo te jarUra rahe che ane haju sudhI tenI puravaNI thaI zake tema nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacaMdranuM bAlya sarva vRttAMte pramANe hemacaMdranI janmabhUmi dhaMdhukA hatI. e zahera agAunA vakhatamAM ghaNuM mahattvanuM sthAna dharAvatuM hatuM. atyAre paNa e zaheranI cheDI mahattA te che. e amadAvAda kalekaTaranA hAtha nIce che. gujarAtanI mukhyabhUmi ane gujarAtanA dvIpakalpanI sarahada upara e AveluM che. vikramanI sAla 1145 mAM ene janma e zaheramAM kAtika zudi 15 (pUrNimA) ne reja thaye hate (eTale ke I. sa. 1088-89 nA naveMbara-DIseMbaramAM thaye hata).10 enA mAbApa pAhiNI ane cAcIga vyApArI jJAtinA (vANIA) hatA ane enI peTA jJAti enA asala utpattinA sthaLa maDherAmAMthI nAma prApta karanAra zrI maDhavANIA hatI. enA mAtApitA jaina dharmanA anuyAyI hatA pAhiNuM khAsa karIne ati dharma zraddhALu hatI ane enI dhArmika bhAvanAne laIne tene putra, jenuM sAMsArika nAma cAMgadeva ke caMgadeva hatuM. tene teNe devacaMdra nAmanA sAdhune dharma bhAvanAe ziSya tarIke se. e vakhate e ghaNuM bALavayamAM hatuM. A rIte mAtAe putrane sAdhunA dhaMdhA mATe arpaNa karyo. satinA saMpradAyamAM cAMgadevanA praveza saMbaMdhI hakIkate jUdA judA graMthomAM varNavavAmAM AvI che ane sarva bAbatene oche-vadhate aMze alaMkArika bhASAmAM vibhUSita karavAmAM AvI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 13 ) ' prabhAvakcaritra " e saMbadhamAM ghaNA TukA ahevAla Ape che. emAM hakIkata ema ApI che ke ' pAhiNIne svapna Ave che ke peAtAnA dharmAMgurUne sarva icchA pUranAra ciMtAmaNi ratnanI te bheTa Ape che.? pAhiNIe svapna saMbaMdhI hakIkata sAdhu devacaMdrane kahI saMbhaLAvI. devacaMdre e svapnanuM phaLa kahetAM khulAsA karyuM ke pAhiNI eka evA putrane janma Apaze ke je " jaina siddhAntasamudranA kaustubha maNiratnane maLatA thaze. " cAMgadeva jyAre pAMca varSanI vayanA thayA tyAre te peAtAnI mAtA sAthe upAzraye ( mULamAM maMdira che ) gayA ane jayAre pAhiNI prArthanA karatI hatI (gurUne vaMdana karatI hatI ) tyAre cAMgadeva gurUnI gAdI upara besI gayA. devacaMdre enI mAtAne svapnanI yAdi tAjI karI ApI ane mAgaNI karI ke 'e chekarAne peAtAnA ziSya karavA mATe soMpI devA ceAgya gaNAya.' prathama te pAhiNIe e mAkhatamAM chekarAnA pitAne pUchavA jaNAvyuM. A javAbane aMge devacaMdra tadna cupa rahyA eTale pAhiNIe gurUnI mAgaNI peAtAnI anicchAe pUrI karI, kAraNa ke " teNIne svapna samadhI hakIkata yAda hatI ane gurUvaryaMnI avagaNunA na ja karI zakAya ema tenuM mAnavuM hatuM. " devacaMdra e peAtAnI mALakane sAthe sthaMbhatIrtha (atyAranA khaMbhAta) lai gayA, jyAM vikrama saMvata 1150 nA mAgha zudghi 4 ne zanivArane divase pArzvanAthanA maMdiramAM cAMgadevane dIkSA ApavAmAM AvI. A prasa Mge "suprasiddha" udayane moTA mahAtsava karyAM. cAMgadevanu nAma sAmacaMdra 13 pADavAmAM AvyuM. << mairUtuMga A saMbaMdhamAM ghaNA vistArathI ullekha kare che. keTalIka khAsa agatyanA khAkhatAmAM e prabhAvaka caritra karatAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 14 ) judA paDe che ane nAnakaDI sarakhI paripUrNa adabhUta kathA - ve che. emanA kahevA pramANe pATaNa athavA aNahilavADathI musApharI (vihAra ) karatAM devacaMdra dhaMdhukA nagare AvyA ane upAzrayanI najIka AvelA zrI meDha vyApArIonAM derAsaramAM tyAMnA tIrthakaranA citrane (pratimA saMbhave che) namana karavA gayA. cAMgadeva--jenI vaya te vakhate ATha varSanI hatI te pitAnA samavayaska bALaka sAthe ramata karI rahyo hate. te upAzrayamAM Avela pATa (pAdapITha-vyAsapITha) upara paDela devacaMdranI gAdI upara besI gaye. ene laIne eNe sAdhunuM dhyAna pitA tarapha kheMcyuM. enA tarapha vadhAre dhyAna ApIne tapAsatAM sAdhu (devacaMdra) ne mAlama paDayuM ke e bALakamAM ativiziSTa bhaviSyanAM lakSaNo dekhAtAM hatAM. e bALaka potAno ziSya thAya te ghaNuM sArI vAta bane evI IcchA teozrIe vyakata karI. emaNe "jJAti"( saMgha saMbhave che) ne ekaThI karI eTale ke emaNe e zaheranA agragaNya vyApArIone ekaThA karyA ane temane sAthe laIne pite cAcIgane ghera gayA. cAcIga te vakhate hAjara nahoto paNa tenI patnI pAhiNIe temane (devacaMdrane) ane tenI sAthe AvelA bIjA sarvane sArI rIte satkAra karyo. devacaMdra jaNAvyuM ke jJAti tenA putranI mAMgaNI karavA mATe tyAM Avela hatI. pitAne AvuM asAdhAraNa mAna ApyuM tethI tenuM gaLuM bharAI AvyuM ane AMkhamAM harSanAM pANI AvI gayAM, chatAM paNa pahelavahelAM te pAhiNue mAgaNune svIkAra karI zakavAnI pitAnI azakita vyakata karI; kAraNa ke tene pati mithyAtva abhiprAya hate ane vaLI vizeSamAM teNIe jaNAvyuM ke te vakhate tene pati gerahAjara hate. chevaTe teNInA sagAMvahAlAMoe tene khUba samajAvI ane teone Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 15 ) jokhame putrane gurU tarapha mekalavA abhyarthanAo karI. tene Akhare teNe tAbe thaI. niyama pramANe cAMgadevane paNa pUchavAmAM AvyuM ane teNe devacaMdranA ziSya thavA mATe saMmati batAvI. devacaMdra chekarAne sAthe laIne tarataja vihAra karyo ane kahyuMvatI gayA, jyAM rAjAnA maMtrI udayanane ghera e chokarAne laI javAmAM AvyA. devacaMdranA manamAM ceksa zaMkA hatI ke tenI pAsethI chokarAne pAchA laI javAmAM Avaze ane tethI teNe jaina kemanA mobhAdAra sabhyanuM rakSaNa zodhI kADhayuM. tyArapachI je banAva banyuM te parathI sAbIta thayuM ke temanI e dhAraNA beTI nahatI, kAraNa ke cAcIga pitAnI musApharImAMthI pAchA pharyo ke turataja banatI utAvaLe karNAvatI gayo ane jyAM sudhI potAnA putranuM mukha na jue tyAM sudhI kAMIpaNa na khAvAne (lAMghaNuM karavAno niyama karyo ane cAMgadevane levA mATe te tyAM hAjara thaI gayA. te devacaMdrane ghera (upAzraye ) gaye ane pitAnA krodhanA AvezamAM tenA taraphanuM saghaLuM mAna visarI gaye. te kaI paNa rIte ThaMDA thaye ja nahi. tyArapachI jyAre udayanane bolAvavAmAM AvyuM ane teNe jAte pitAnI samajAvaTa cAlu rAkhI tyAre te ThaDe paDyo. udayana tene pitAne ghera laI gaye. jANe cAcIga potAne mATe bhAI hoya teTaluM tene mAna ApyuM ane potAnA taraphathI tenuM suMdara Atithya karyuM. tyArapachI eNe cAMgadevane bolAvyuM. ene enA bApanA kheALAmAM besADaze ane bApAne (cAcIgane) aneka bheTasogAde uparAMta paisAnI meTI rakama ApavAnI mAgaNI karI. cAcIne atyaMta gaviSTa paddhatie bheTa ke paisA levAnI sApha nA pATha paNa potAnA amUlya putranA badalAmAM tene pitAne je amUlya mAna ApavAmAM AvyuM che tene ja pite svIkAra karaze ema cokkasa rIte Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 16 ) jaNAvI dIdhuM ane kahyuM ke pitAnA mIjabAnane pote potAnA putranI bheTa karaze. jarA vadhAre samajAvaTa pachI tene prApta thayelA hakako udayana devacaMdranA lAbhamAM suprata karI Ape, e bAbatamAM paNa cAcIge saMmati ApI ane chevaTe cAMgadevane dIkSA mahetsava teNe ujavyeka 14 rAjazekhara (prabaMdhakezanA kartA) trIje ja ahevAla raju karatA ApaNane mAluma paDe che. e ahevAla prabaMdhaciMtAmaNi ke merUtuMga sAthe maLatuM AvatuM nathI. A ahevAla pramANe devacaMdra potAnA vihAra daramyAna vAraMvAra dhaMdhukA nagare AvatA hatA ane tyAM dharmopadeza karatA hatA. zrotAonI sabhAmAMthI eka divasa eka neminAga nAmane zrAvaka ubhuM thayuM ane kahevA lAgyo ke sAdhu mahArAjanA UpadezathI ThAkara cAcIga ane pitAnI bahena pAhiNIne putra cAMgadeva dha pAme che ane te cAMgadeva pitAne dIkSA ApavAnI mAgaNI kare che. teNe vadhAre jaNAvyuM ke te chokarAnI mAe enA janma pahelAM eka svapna joyuM hatuM ane temAM teNe eka AMbAnuM jhADa joyuM hatuM, te jhADane tenI asala jagyAethI pheravI bIjI jagyAe vAvyAthI tene bahu suMdara phaLa AvyAM hatAM ema joyuM hatuM. devacaMdra, tyArapachI jAhera karyuM ke je mANasa atyAre dIkSA levAnI mAgaNI karI rahyo che te je sAdhune mArga svIkAraze te ghaNuM maTI mahatvanI cIje karaze, enAmAM nasIadAra pratApI punAM lakSaNe che ane dIkSA levAne taddana rogya che, paNa e mAgaNI enA mAbApanI saMmatine -AdhIna, hAvI. joIe. cAMgadevanI IrachA jyAre Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 17 ) tenA mAbApane jaNAvavAmAM AvI tyAre prathama te teo virUddha thayAM, paNa chevaTe tenI IcchAne temaNe svIkAra karyo-saMmati darzAvI.15 chevaTe kumArapALa caritranA kartA prathama jaNAvelA be ahevAlane alaMkArika bhASAmAM mUke che ane pitAnI paddhati pramANe e banene bheLaseLa karI vaNa nAkhe che, paNa emAM araspara virodha thAya che tenI te jarApaNa darakAra karatA nathI. dAkhalA tarIke e potAnA graMthamAM traNa vakhata jaNAve che ke-cAMgadevane janma vikrama saMvata 1145 mAM thayo hate, paNa emanI dIkSAnI tArikha prabhAvakacaritra pramANe be vakhata Ape che ane tene aMge saMvatanuM varSa 1150 jaNAve che. eTale ke cAMgadevanI umaranuM pAMcamuM varSa kahe che ane eka jagyAe vikrama saMvata 1154 jaNAve che eTale ke enI umaranuM navamuM varSa jaNAve che. A chellI hakIkata merUtuMgane anusarIne lakhe che. dIkSA lIdhA pachI tenuM nAma somadeva pADavAmAM Ave che. te lekhaka umere che ke "keTalAkanA kahevA pramANe"semacaMdra zabda paNa vaparAya che.16 kharI rIte jotAM kumArapALa caritramAM je hakIkata ApavAmAM AvI che te jarApaNa vicAraNane cagya nathI. rAjazekharane ahevAla paNa AdhAra rAkhavA lAyaka nathI, kAraNa ke hemacaMdranI dIkSA jaina dharmanA pavitra siddhAMtane anusarIne ja barAbara thaI hatI ema sAbIta karavAnI tenI IcchA te prakaTa karI de che. A zAstrazikSaNa pramANe je mANasa anyanA sadupadezathI ane pitAnI svataMtra vicAraNAthI A duniyAnI asthiratA samajI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ) jAya che, te saMbaMdhI tenI khAtrI thAya che ane zAzvata sukha eTale ke mukti prApta karavAne khUba IcchA jAgRta thAya che te mANasa ja dIkSA levAne cagya thAya che. vastutaH e hakIkate taddana ja judI rIte bane che. je vyaktionA samudAyamAM mAtra potAnI svecchAthI ja je dIkSA levA IcchatA hoya ane saMsArane choDI devA IcchatA heya temanAthI bharatI karavAmAM AvatI hoya te e samudAya kSayane mAge utarI jAya ane jaina saMgha sAdhu-saMkhyAmAM ghaNe pAchA pI jAya. eTalA mATe nAnI umaranA chokarAone temanA mAbApa pAsethI vecAtA laIne emane keLavaNI ApavA mATe yatiene seMpavAmAM Ave che ane A kArya saMghanA pisAdAra zrAvake kare che. brAhmaNa vidhavAonA gerakAyadesaranA chokarA-. ene A bAbatamAM prathama pasaMdagI ApavAmAM Ave che, kAraNa ke emane ghaNI ochI kI mate kharIdI zakAya che ane evA chokarAonA pitAe ghaNuMkharUM suzikSita ucca kemanA hiMdIo hoya che tethI AvA chokarAone mAnasika vAra ghaNe sAnukULa hovAne saMbhava rahe che. jyAre kharcanI bAju meMghavArIne kAraNe bhAre sakhta thaI jAya che tevA vakhatamAM brAhmaNa athavA vANuAnA chokarAo kharIdavAmAM Ave che ema paNa anekavAra banI Ave che. chUTAchavAyA kissAomAM ema paNa bane che ke yatio pote ja kAma pitAnA hAthamAM le che ane tajI dIdhelA-nirAzrayI bALakone pite eLe laI le che athavA potAnA dharmavALAnA chokarAo jenA upara emanI najara coMTe che tene mATe mAgaNI kare che. atyAre je sthiti A bAbatane aMge cAle che te sApha sApha batAvI Ape che ke rAjazekhare je varNana ApyuM che te kalpita-banAvaTI che, kAraNa ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ) khAsa karIne prabhAvakacaritra ane merUtuMganA eka-bIjAthI virUddha jAya tevA je ahevAla ApavAmAM AvyA che te prathama jaNAvelI hakIkata sAthe maLatA Ave che. e ja kAraNane laIne cAMgadevane mATe tenI mAtA pAse devacaMdra mAgaNI karI hatI te ahevAla vadhAre mAnavA yugya che ema ApaNe jAhera karavuM joIe. "zubhalakSaNe peta" cAlAka bALaka upara eka sAdhunuM mana lAgyuM eTale tene te potAne ziSya banAvavA mAge ane te bALakanI mAtAnI dharmabhakti ane nabaLAIne sItabharelI rIte pUrate lAbha le ane pitAnI murAda pAra pADe e taddana banavAjoga hakIkata che. prabhAvakacaritramAM svapnanI vArtA karI che ane putrane janma pahelAM tene artha karavAnI vAta lakhI che te te jaina leke vAraMvAra evo vicAra batAvyA kare che ke moTA mANasane janma thavAnuM hoya tenI hakIkata mAtAne svapnadvArA prathamathI jAhera thAya che evI bAbata hAIne rada karavA che. banne ati prAcIna graMthamAM cAMgadeva gurUnA Asana para besI gayAnI hakIkata lakhI che tenA upara paNa eTaluM ja a5 mUlya mUkI zakAya. bIjA hAthapara merUtuMga kahe che tema cAcIge e saMbaMdhamAM vAMdho uThAvyuM hoya ane chokarAne pAcho laI AvavAnA prayatna karyA hoya te hakIkata sAcI hoya tema banavAjoga che. merUtuMga kahe che tema cAcIga "virUddhamatane" (nAstika ke mithyAtvI) hoya eTale ke te jena kamane hoya ane chatAM prAcIna saMpradAyanA matane svIkAra karanAra hoya te tenA chokarAne sAdhunA AzrayamAM dIkSA ApavA saMbaMdhI tene nakAramAM javAba bahu sahelAIthI samajI zakAya tema che. kadAca tene mata hiMdanA sanAtana matane hAya. te mata pramANe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 20 ) putranA karelA niyamita zrAddhothI anaMta sukhaprApti meLavavAnI tenI AkAMkSA hoya ane te kAraNene laIne tene putra ATalI nAnI vayamAM dharmadIkSA laI sAdhu thAya tene te moTAmAM moTI vipatti gaNate hoya e banavAjoga che. jene mata sAthe A abhiprAya jarA paNa maLatuM AvatuM nathI ema hovA chatAM aneka vakhata e bAbate jena zrAvakemAM mAluma pI Ave che, ane je ke teo sanAtana hiMdIonI peThe marelA pachavADe zrAddha karatA nathI te paNa potAnA putra mATe evA ja prakAranI lAgaNIne dhAraNa kare che. gurU devacaMdra ane cAcIganI bAbatamAM udayana vacce paDavAnI hakIkatanA saMbaMdhamAM zaMkA karavAnuM kAMI muddAma kAraNa maLatuM nathI. udayana kharekhara aitihAsika purUSa che. je zrImALI vANuAo mAravADamAM AvelA zrImAla athavA bhInnamAlamAMthI gujarAtamAM utarI AvyA te jJAtine e zrImALI vANIo hate. karNAvatI nagarI ke je phArbasanA mata pramANe atyAranA amadAvAdane rathAne te vakhate hatI te nagarImAM te prathama rahetuM hatuM ema dhAravAmAM Ave che. tyArapachI thoDA vakhatamAM siddharAja jayasiMhe tene staMbhatIrtha-khaMbhAtane maMtrI athavA rAjakIya salAhakAra nImyuM hatuM. ane ghaNe bhAge ene sadara zaherane sarasubo (gavarnara) nIce hato. A udayana hemacaMdranA caritramAM aneka vakhata tyArapachI dekhAva de che. prabhAvaka caritramAM eka TukI neMdha che ke suprasiddha udayane cAMgadevanI dIkSA mahotsava khaMbhAta nagaramAM karyo. te hakIkata batAve che ke merUtuMga udayanane devacaMdranA sanmAnya vIla (pena) kahe che te taddana sAcI hakIkata che. je A hakIkata sAcI hoya te purANa ane grA (prabhAvaka caritra ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 21 ) prabaMdhaciMtAmaNi ) mAM cAMgadevanI dIkSAnI tArikha tathA dIkSAnA sthAnanA sa MbaMdhamAM virAdha che, te bannenA nikAla thaI jAya che. dIkSAnI tArIkhanA saMbadhamAM merUtu Mga ghaNebhAge kharA jaNAya che, ane dIkSA ApavAnA sthAnanA saMbaMdhamAM prabhAvakacaritra ghaNebhAge sAcuM lAge che. vikrama saMvata 1150 je vakhate cAMgadevanI vaya mAtra pAMca ja varSanI hatI te vakhate tene dIkSA ApavAmAM AvI DAya te taddana na banavAjoga lAge che. ane jyAre ApaNane ema kahevAmAM Ave che ke uDDayana te vakhate rAjAnA matrI thayA hatA athavA khabhAtamAM rahetA hatA tyAre tA e vAta tadna mAnavAjoga rahetI ja nathI, kAraNa ke mahArAjA jayasiMha, jenA vakhatamAM te gujarAtamAM utarI AvyeA, te gAdI upara vikrama sa Mvata 1150 mAM ja ArUDha thayela che. teTalA mATe merUtu ganA kahevA pramANe tenI dIkSA AThamA athavA navamA varSImAM thaI ane janama'DananA kahevA pramANe vikrama saMvata 1154 nI sAla te hatI, te hakIkata vadhAre svIkAya thaI paDe tema che. bIjA muddA upara vicAra karatAM je sthAnapara tenI dIkSA thaI te sthAna khaMbhAta hAvu joIe ane karNAvatI hAvAne sabhava rahetA nathI. A sabaMdhamAM eka hakIkata bIjI paNa lakSyamAM levA ceAgya jaNAya che ane te e ke prabhAvakacaritrakAra spaSTa rIte lakhe che ke kumArapALe jaina dharmAMnA svIkAra karyo pachI khaMbhAtamAM eka dIkSAvihAra ( eTale ke derAsara ane upAzraya ) adhAnyo ane te hemacaMdranI dIkSAnI yAdagirane aMge badhAvyA hatA. peAte karNAvatImAM dIkSA thavAno hakIkata lakhavA chatAM merUtuga ( prama`dhaciMtAmaNi graMthamAM) A hakIkatanA svIkAra kare che.19 tyArapachInA bAra varSomAM DemacaMdra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 ) saMbaMdhI zI hakIkata banI athavA e bAra varSamAM enA jIvanavRtanI bAbatamAM sadarahu mULa graMthamAM ghaNuM alpa ApavAmAM AvyuM che. A saMbaMdhI kAMIka cekasa hakIkata prabhAvakacaritramAM mAtra maLI Ave che. tyAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke teNe nyAyane, tarkano temaja vyAkaraNa ane sAhityane abhyAsa karyo ema tenI buddhi "je caMdranI jesmA jevI cekhI ane nirmaLa hatI " tene laIne sarva zAstromAM e bahu sapATAbaMdha pravINa thaI gayA. ema kahyA vagara cAle tema nathI ke uparanA brAhmaNanI keLavaNInA zAstrIya viSayane enI keLavaNamAM dvitIya sthAna hatuM ane jaina zAstranA bedhane prathama-agrima sthAna hatuM; kAraNa ke je prAkRta bhASAmAM jaina sUtre racavAmAM AvyA che tenA abhyAsanI ane tenA uparanI TakAonA abhyAsanI ane tene lagatA bIjA jJAnanI tene guru ane pracAraka tarIke khAsa AvazyaktA hatI. temaNe je vidvattAbharelA graMthe AgAmI vayamAM banAvyA che te jotAM tenI jJAnazaktinA saMbaMdhamAM prabhAvaka caritrakAre je hakIkata upara jaNAvI che te taddana sAcI che, ane ema lAge che ke tenAmAM buddhivaibhava sAdhAraNa prakAranA karatAM bahu ucca pratine have joIe. mAtra devacaMdra ja tene bhaNAvanAra gurU hatA ke bIjAo paNa hatA te hakIkata kaI jagyAe kahevAmAM AvI nathI. devacaMdra ja tenA zikSAgurU ekalA hoya te hakIkata paNa na banavAjoga nathI, kAraNa ke devacaMdra keIpaNa rIte taddana sAmAnya vyakti te nahAtI ja. tenA zikSAgurUenAM nAme seMdhavAmAM Avela che temAM devacaMdranuM nAma nathI te dhyAnamAM rAkhavA joga che. bIjI bAjue ema hakIkata che ke-rAjazekhara (prabaMdhakezakAra) ema jaNAve che ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 23 ) e (devacaMdra) pUrNacaMdra gacchanA hatA ane yazeAbhadranA parivAramAM athavA paraMparAmAM hatA. e yazAbhadra te vaTapadranA rANA ane eNe dattasUrinA upadezathI jaina dIkSA lIdhI hatI. e caAAbhadranA ziSya pradyumnasUri hatA je aneka kRtionA kartA hatA. tenA ziSya guNusena hatA je devacaMdranA gurU hatA. te vaLI vizeSamAM jaNAve che ke devacaMdre ThANAMgasUtra upara TIkA racI che ane teNe zAMtinAtha caritra banAvyu che. pachavADenI < " A sarvAM hakIkatA sAcI che ema sahelAithI sAkhIta thaI zake tema che ane tadna manavAjoga jaNAya che; kAraNa ke devasUri peAtAnA * zAMtinAtha caritra " mAM jaNAve che ke hemacadranA gurU devacaMdre e ja nAmanA prAkRta bhASAmAM mahAn graMtha banAvelA che tenA peAte sa MskRtamAM tarajumA kare che. vaLI ema paNa jaNAya che ke rAjazekhare devacaMdranI gurUparaparAnA ahevAla ApyA che temAM kAi koI jagyAe skhalanA thayelI che. alabatta, jinamaMDana ( kumArapALa caritra ) tadna tene maLatI ja vAta lakhe che. teo jaNAve che keATikagaccha vazAkhA cadragacchanA dattasUrie yazAbhadra nAmanA rANAne upadeza ApI dIkSA ApI. tenI ziSyaparaparA paNa te ja pramANe Ave che. pradyumnasUri, guNusena, devacaMdra. paNa prabhAvakacaritrakAra devacaMdrane pradyumnasUrinA ziSya kahe che ( jue neTa 13 zloka 14) ane 'haeNmacadra pAte * mahAvIra caritra " mAM kahe che ke te vAzAkhAnA che ane municaMdranA parivAranA che.20 atyArasudhI jaNAyelI hemacaMdranI kaipaNa kRtimAM te potAnA gurUtarIke devacaMdranuM nAma lakhatA nathI; jo ke gurUnuM nAma lakhavAnA ene aneka prasa MgA prApta thayA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 24 ) lagabhaga ema anumAna thAya che ke enA gurU sAthe ene AgaLa jatAM pUrate meLa rahyo nahi hoya. A saMbaMdhamAM ApaNe eka vAtano ullekha karI zakIe tema chIe, ane te e che ke merUtuMga eka banAva pitAnA graMthamAM nedhe che te pramANe devacaMdra pitAnA ziSya hemacaMdrane senuM banAvavAnI vidyA zIkhavavAnI nA pADI. kAraNa evuM ApyuM kahevAya che ke je mANase sAdA-sahelA zAstrIya viSayane ghaNu maMda rIte pacAvyA che te evI agharI kaLA zIkhavAne lAyaka na ja gaNAya ane zaktivAna paNa na ja gaNAya. A muzke. lIone game te nIkAla hoya, paNa eka vAta cokkasa che ke devacaMdra kharekhara vidvAna manuSya hatA ane tenAmAM hemacaMdra jevA ziSyane abhyAsa karAvavAnI saMpUrNa AvaData ane zakti hatAM. somacaMdranA A umedavArI (abhyAsa) nA samayanA chellA varSomAM eka moTA vihAra (musApharI) nI athavA te vihAranI pejanA saMbaMdhamAM prabhAvakacaritrakAra eka ullekha kare che. e musApharIne aMge A nAnA sAdhunI IcchA brAhIdevI (carasvatI)ne sAdhavAnI hatI ane te dvArA pitAnA kaI paNa harIpha para vijaya meLavavAnI zakti prApta karavAnI hatI. pitAnA gurUnI rajA laIne semacaMdra bIjA zAstravizArada sAdhunI sAthe brAhInA sthAne tAmalipti javA sArU vihAra karyo. te mAtra neminAthanI bhUmi raivatAvatAra (giranAra) sudhI pahoMcyA ane tyAM emaNe emanuM dhyAna AdaryuM. A jApa cAhate hato tyAre devI sarasvatI emane pratyakSa thayA ane temane jaNAvyuM ke-te pitAnA sthAna para rahevAthI tenI IcchA prApta karI zako. ATalA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 25 ) 'uparathI temaNe (semacaMdra) AgaLa karelI vihAranI janA paDatI mUkI ane gurU tarapha pAchA pharyA. jo ke hiMdustAnamAM sarasvatI maMtra upara vijaya meLavI ane te mATe tene prayoga kare, jethI vANuM upara kAbu AvI jAya e vAta koI asAdhAraNa nathI ane je ke hemacaMdra pote pitAnA "alaMkAracUDAmaNi" mAM AvA prayoga upara potAnI zraddhA spaSTa rIte batAve che. chatAM ApaNe e vAtane kiMvadantI tarIke ja gaNavI ghaTe. graMthakartAne bhUgoLa saMbaMdhI vicitra khyAla te e ja vAtane puSTi Ape che. jyAre brAdI deza eTale ke kAzmIra javA mATe somacaMdra baMgALamAM Avela tAmalipti athavA tamalakhane mArge javAnA hatA ema te kahe che tyAre te brAhmIza ane brahmadeza (barmA) vacce mATe geTA karI de che. pitAnA e vihAra daramyAna hemacaMdra kAThiyAvADamAM Avela revatAvatAra eTale ke junAgaDha prathama AvyA te hakIkata paNa taddana vicitra che. A vicitratA AgaLa jatAM jinamaMDane joI jaNAya che ane tethI hakIkatamAM pheraphAra karIne hakIkatane ThIkaThAka karavAne prayatna karyo che. (juo neTa 22) | sarva mULa graMtho pramANe semacaMdranI A umedavArIne (abhyAsa)ne aMta AcArya tarIke temane sthApana karavAthI AvyuM. AcAya eTale pavitra dharmazAstra graMthane svataMtra upadezaka athavA darzaka. A hakIkata vikrama saMvata 1166mAM banI. A prasaMge jaina sAdhuone e saMbadhI je rivAja cAlatuM hatuM te pramANe teNe potAnuM nAma badalAyuM ane tyArapachI tenuM nAma hemacaMdra tarIke prasiddha thayuM. prabhAvakacaritra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 26 ) ema sUcavana kare che ke A prasaMge devacaMdra ghaNA vRddha thaI gayA hatA ane tyArapachI eNe evA bhISma pratye Adaya ke je sAcA pramANika jenane nirvANamAM laI jAya che. merUtuMganI upara jaNAvelI hakIkata sivAya tyArapachInA samayamAM tenA (devacaMdra) saMbaMdhI kaI paNa ullekha kaIpaNa prabaMdhamAM AvatuM nathI. prabhAvakacaritra vadhArAmAM ema paNa jaNAve che ke jyAre hemacaMdrane AcAryapadavInuM dAna karavAmAM AvyuM te vakhate tenI mAtA pAhiNIe cAritra lIdhuM eTale ke e jaina sAdhvIonA vargamAM dAkhala thaI. merUtuMganA eka ullekha pramANe pAhi tyArapachI ghaNuM varSa jIvI ane lagabhaga vikrama saMvata 1211 mAM kALadharmane prApta thaI. (maraNa pAmI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacaMdra ane siMha siddharAja hemacaMdrane sUripadavI prApta thayA pachInA turatanA varSomAM hemacaMdranA jIvanavRtane aMge upara jaNAvelA mULa graMthamAM kAMI hakIkata upalabdha thatI nathI. tyArapachI aNahIapATaNa athavA pATaNa je hAlanuM aNahilavADa pATaNa hatuM ane je te vakhate gujarAtanI rAjadhAnInuM zahera hatuM tyAM te tenI jaMdagIne ghaNekhare bhAga pasAra kare che ema spaSTa ane namra hakIkta raju karIne enA jIvananI hakIkata sarva kRtikAre AgaLa calAve che. e aNahIapATaNamAM te Ave che ane tyAM rAjyanI kRpAthI graMthakartA tarIke ane pitAnA dharmanA pracAraka tarIke mAnavaMtI jIdagI zarU karavAnI tene taka maLe che. tene prathama murabI (paTana-AzrayadAtA) cUkya rAjavI jayasiMha hatuM. enuM nAma siddharAja paNa hatuM. e gujarAta ane tenI AjubAjunA pazcima hiMdanA bIjA pradezapara rAjaya karate hate. vikrama saMvata 1150 mAM jayasiMhanuM rAjyArohaNa thayuM ane vikrama saMvata 119 sudhI teNe rAjaya karyuM. sarva ahevAle (prabaMdho) pramANe jayasiMha celakaya vaMzamAM utsAhI kartavyAbhimukha ane pitAnI sattA vadhAravAnI hezavALA rAjAomAMne eka hate. eNe pitAnA rAjyanI pUrva dizAo tema pazcima dizAo vadhArI. laDAInA saMbaMdhamAM vijaya prApta karela phatehamaMda banAnA saMbaMdhamAM prabaMdhamAM ane lekhamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 ) ullekhA dekhAya che. temAM khAsa ullekha kAThiyAvADanI dakSiNe Avela sArASTra athavA sAraThanI jIta sakhadhamAM mAluma paDe che ane ujjana upara vijaya meLavI ujjanane sara karyAM saMbaMdhI temaja tenA rAjA yazovarmAne keda karavA saMbaMdho ane thADA vakhata mATe pazcima mALavAne gujarAta sAthe joDI devA saMbaMdhI khAsa ullekha mAluma paDe che. pATaNa, siddhapura, kapaDavaMja, vIramagAma ane bIjA zaherAmAM makAnA aMdhAvavA mATe tathA taLAvA khAdAvavA mATe teNe prasiddhi meLavI che ane temAMnA kAI kAI bhAga hajI sudhI paNa jaLavAI rahyo che. prama vakAzanA kahevA pramANe te sAhityanA khAsa mitra hatA ane tenAM kRtyone koi mahAna kavi amara kare te jovAnI tenA manamAM utkaTa IcchA hatI. A hetune laIne te aneka bhATA ane : kavione Azraya ApatA hatA ane vIzvara zrIpALane teNe rAjakavi tarIke rAkhyA hatA. A kavIzvara zrIpALe jo ke aneka rAjakavitAo lakhI che, chatAM enA AzrayadAtAe ane je kAma soMpyu' hatuM te paripUrNa satASakAraka rIte te karI zakye hAya tema jaNAtu nathI. e mULakRtio ( prakhadhA vigere ) ema paNa jaNAve che ke siddharAje nAnA ane tattvajJAnanA saba-dhamAM paNa sArI utsAha-prema batAvyA hatA. tenA pUjo pramANe te paNa zaiva (ziva saMpradAyanA ) hatA ane keTalAMka vanA pramANe eNe brAhmaNu matanA hako ghaNI cIvaTathI jALavI rAkhyA hatA; chatAM ema chatAM ema kahevAmAM AvyuM che ke janmamaraNanI jALamAMthI haMmezane mATe chUTavA sArU judA judA pradezeAmAMthI ane dharmAMnA gurUne eNe peAtAnI pAse melAvyA hatA ane temanI pAse Izvara saMbaMdhI ane - . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 29 ) tenA pavitra kAyadAe saMbaMdhI carcA peAtAnI hAjarImAM karAvI hatI. te saMbaMdhamAM pAte jAte paNa aneka savAlo karatA hatA. hemaca'dra peAtAnA vyAkaraNanI prazastimAM A hakIkatane TakA Ape che. (nATa 33 zloka 18-22.) tyAM te jayasiMhunA sAdhu dharma tarapha valaNu saMba MdhI ullekha kare che, temaja "dvAzrayakAvya " mAM jayasiMhai nyAyazAstra, caiAtiSa ane purANA zIkhavavA mATe pAThazALAe sthApI hatI ema paNa. ullekha kare che. ( jue neATa 28 ). cr jene sa MskRta bhASAnuM saMpUrNa jJAna hAya, je brAhmaNane lagatA vijJAnAmAM paNa kuzaLa DhAya ane jeNe kAvyazaktimAM paNa prAviNya prApta karyuM" hAya te jaina sAdhu hovA chatAM paNa evA prakAranA rAjAnI kRpA jarUra prApta karI zake te saheje samajI zakAya tevI hakIkata che; chatAM jayasiMhanA sa MbaMdhamAM hemacaMdra kevI rIte AvyA te khAkhatamAM mULagraMthA paraspara eka sarakhAmeLa khAtA nathI. prabhAvakacaritranA kathana pramANe akasmAt rAjAne maLI javAnu manatAM te takanA sAmaDhe karelA suMdara upayAgane laIne teo banne vacce eLakhANumilana thayuM hatuM. hakIkata evI kahevAmAM Ave che ke siddharAja ekadA peAtAnI rAjadhAnImAM hAthI upara svArI karIne rastA upara karatA hatA ane eka DhALAvanI pAse eka dukAnanI najIkamAM rAjAe hemacaMdrane joyA. rAjAe peAtAnA hAthIne DhALAva upara ja ubhA rAkhyA ane sAdhune kahyuM ke kAMIka kathana karI-gAo, 'hemacaMdre te ja vakhate kavitA banAvIne kAvyamAM uttara ApyA. " kAIpaNa jAtanA vicAra karyA vagara suvikhyAta hAthIne chUTathI AgaLa vadhavA. ' ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 30 ). de. dunIyAne je hAthIo rakSI rahyA che teone prajavA de. digagajo bhale dhruje ! emAM zuM thaI gayuM ? duniyAnuM tame ekalA rakSaNa kare che ! " rAjA A kavitA sAMbhaLIne eTale badhe prasanna thaI gayuM ke eNe te ja divase hemacaMdrane pitAnA mahelamAM dararoja bapore AvavAnuM nimaMtraNa karyuM ane tyAM temane satkAra karavAnI hakIkata jaNAvI. hemacaMdra sadara AmaMtraNane svIkAra karyo ane dhIme dhIme rAjAnI mitrI jItI lIdhI. jinamaMDana mukhya muddA para A hakIkatane maLatA thAya che, paNa e hakIkata lakhavA mATe tene keI anya mULakRtine Azraya lIdho jaNAya che; kAraNa ke hemacaMdra je kavitA te sthAna para banAvI rAjA pAse kahI tene AkAra tadana jUdA prakArane hatuM ane temanA kahevA pramANe hemacaMdranA asAdhAraNuM dekhAvathI rAjAne tene aMge thayela Azcarya temAM kAraNabhUta hatuM ane tene laIne rAjAe hemacaMdra sAthe vAtacIta karI hatI ema temanuM kahevuM che. 24 merUtuMga A meLApa ane tenA pariNAme saMbaMdhamAM kAMIpaNa ullekha karatA nathI. temanA kahevA pramANe uparanA banAva pachI ghaNA varSe mALavAnA rAjA upara vijaya meLavIne jyAre jayasiMha potAne vatane pAchA phare che te vakhate hemacaMdra ane rAjAnI oLakhANa thaI hatI. A prasaMge pitAnI rAjadhAnI (pATaNa) mAM moTA dabadabA sAthe vijayapraveza svArInA AkAramAM thayo hato. e svArImAM keda karelA mALavAnA rAjAne ane laDAImAM prApta thaela vijaya vastuone vijayanAM cinha tarIke pheravavAmAM AvyAM hatAM. vijaya prApta karanAra rAjAne AzIrvAda ApavAnA hiMdustAnanA rivAja pramANe judA judA dharmanA AgevAne aNahIlavADanA mahAjanamAM sAmela thayA hatA. jenonA AgevAna ane vaktA tarIke te prasaMge hemacaMdrane pasaMda Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 31 ) karavAmAM AvyA hatA, kAraNa ke tenI vidvattAne laine tenu te ceAgya sthAna hatuM. hemacaMdre rAjAne nIcenA zabdomAM AzIrvAda ApyAH " kAmadudhA gAya ! tArI naramAzathI pRthvIne bharI de; samudre ! tamArA metInA sAthIA cAre tarapha karI de; cadra !tuM tArI jvelnA barAbara jamAva! ahA diggajo ! tamArI lAMkhI su MDhAvaDe svargonA kalpavRkSAnI zAkhAo ane tenA 5'khAe lAveA. atyAre zu siddha duniyAne jItIne AvatA nathI ?" A kAvyakRti jenA upara TIkA paNu racavAmAM AvI hatI teNe rAjAnI prazaMsA prApta karI ane tene laine khUba mAna maLyuM. prabhAvakacaritrakAra ( prabhAcaMdra) ane jinama'Dana (kumArapALaprabaMdhakAra ) paNa A hakIkata jANutA hatA, paNa temanu' kahevu ema che ke hemacaMdre siddharAja sAthe pUrvakALamAM je sabaMdha thayA hatA tene A prasa Mge tAjo karyAM (jue neTa 24) ane rAjAe temane peAtAnA rAjamahelamAM AvavA mATe pharI vakhata navuM AmatraNa karyuM. A ane hakIkatAnA AdhArabhUtapaNA saMbaMdhI vicAra karatAM khIjI (pAchaLanI) hakIkata upara jaNAvI che tetA kharekhara aitihAsika ja che. je kAvyakRtidvArA hemacandre rAjAne AzIrvAda ApyA te pazu AdhAravALI kavitA che, kAraNa ke e ja kavitA DemacaMdranA anAvelA vyAkaraNanA cAvIzamA pAdane aMte ApavAmAM AvI che. A vyAkaraNamAM have pachI atAvavAmAM Avaze te pramANe graMthakartAe cAlukya rAjAnA mAnamAM pAMtrIza kAvye lakhyAM che. e kavitAnA chellA zabdo "zuM atyAre siddha duniyAne jItIne AvatA nathI ?" tenA kharAkhara atha jo pramadhakArI kahe che. tema asala siddharAjanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 3 ). nagarapraveza prasaMge racavAmAM AvyuM hatuM ane tyArapachI tene vyAkaraNamAM dAkhala karavAmAM AvyuM hatuM tema ApaNe svIkArIe te ja sarva vAta baMdhabesatI thAya che ane sAre artha Ape che. bajAramAM rAjA sAthe maLavAnI hakIkata saMbaMdhamAM cakkasa thavuM zakya nathI. A hakIkata jAte ja sAhasikaprAyogika che ema lAge che. hiMdustAnanA rAjavI je kavitAmAM ATalo suMdara rasa lete hoya te AvA mANasanA dekhAvathI AkarSAI tenI sAthe vAtacIta kare ane tenI lAkSaNika prazaMsAthI vidvAna mANase ane kavionI sabhAmAM tene AvavA mATe nimaMtraNa Ape e hakIkata azakya nathI e te kharI vAta che; paNa chatAM je jaina sAdhunI sAthe rAjAne pUrva paricaya nahote. tenAmAM addabhuta kAvyacAturya haze ema prathamathI dhArI levAnuM siddharAjane kema banyuM haze? te samajavuM muzkela che. vaLI eka vahemapaDatI vAta e paNa che ke e prasaMge hemacade je kavitA banAvI ema kahevAmAM Ave che tenAM be judAM judAM rUpake kema thaI gayA haze tene khulAse maLatuM nathI ane e banne rUpakemAMnuM eka paNa hemacaMdranI pitAnI svataMtra kRtimAM dekhAva tuM nathI e vAta paNa vicAravA rogya che. chevaTe e paNa hakIkata dhyAna kheMcanArI che ke prabhAvakacaritra pramANe prathama meLApa ane dvitIya meLApa vaccenA samayamAM hemacaMdra ane rAjA sAthe koIpaNa saMbaMdha vyavahAra cAlu rahyo hoya tene kaze ulekha nathI. A saMbaMdhamAM jinamaMDana keTalAka prasaMge varNave che, paNa bIjI kRtio pramANe e sarva prasaMge tyArapachInA prasage banelA jaNAya che. A saMsthAmAM prathama je vAta lakhavAmAM AvI che Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 33) tene AdhAra zaMkAspada lAge che. A pramANe hakIkata havA chatAM mALavAnA vijaya pahelAM hemacaMdrane siddharAjanI rAjasabhAmAM praveza maLyo hato ema mAnavAnAM kAraNe che ane te vAta tethI saMbhavita paNa gaNuM zakAya. mALavAnuM yuddha kayAre thayuM tenI spaSTa tArIkha kaIpaNa mULa lekhake cakkasapaNe jaNAvI nathI. A yuddha vikrama saM. 1192 nI sAla pachI thayela hovuM joIe, kAraNa ke mALavAnA rAjA yazovarmA jene e yuddhamAM keda karavAmAM AvyuM hatuM ane jenA upara jayasihe vijaya meLavyuM hatuM. teNe te varSanA mAgha mAsamAM jamInanuM dAna karyuM hatuM ane tethI te dAna karatI vakhate rAjyagAdIpara hatuM. A saMgrAma ghaNebhAge uparanI tArIkha pachI thoDA vakhatamAM ja thayela hovAno saMbhava che, kAraNa ke jayasiMha pote vikrama saMvata 119 mAM gujarI gayo che ane hemacaMdranA dvayAzrayakAvyamAM e rAjAnuM je caritra ApavAmAM AvyuM che te parathI jaNAya che ke mALavethI pAchA pharyA pachI eNe keTalAMka varSa rAjya karyuM hatuM. mALavAnA vijaya pachI nagarapraveza-mahatsava vakhate ja je hemacaMdrane jayasiMha sAthe prathama ja paricaya thayo hoya te tenI sAla vikrama saMvata 1194 pahelAM na hoI zake ane tethI siddharAjanI rAjasabhAmAM emanI asara pAMca varSa cAlI hAI zake, paNa hemacaMdranI sattA ane asara ethI ghaNuM vadhAre varSo sudhI cAlI hatI e te merUtuMganAM mULagraMtha uparathI paNa jaNAya che. merUtuMga zvetAMbara devasUri ane digaMbara kumudacaMdra varace jayasiMhanI hAjarImAM thayelI carcAne ahevAla Ape Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 34 ) che, te e hakIkata batAve che. merUtuMga jaNAve che29 ke-- A carcA vakhate 'bALaka' ( kiMcidrayatikrAntathaizava eTale jenu bALapaNa kAMI kAMI pUrU thaI javA AvyuM hatu. teve ) hemacaMdra devasUrinA sahAyaka tarIke hAjara hatA ane te rAjAdhirAjanI mAtA mayaNallAdevInI sahAnubhUti peAtAnI bAjue DhAravavA mATe zaktivAna thayA hatA. prabhAvakacaritra (21-195) A rAjasabhAmAM thayelI carcAnI tArIkha vikrama saMvata 1181 nA vaizAkha zuda punama Ape che, jyAre mairUtuMga A banAvane jayasiMhanA rAjyanI AkharI sthitimAM mALavAnA vijaya pachI mUke che. A khAkhatamAM prabhAvakacaritramAM je hakIkta raju karI che te vadhAre pasaMda karavA ceAgya lAge che emAM zaka nathI, ane ema paNa cAkkasa jaNAya che ke merUtu Mge peAtAnI icchAthI ja svataH e tArikhane pheravavAnI chUTa lIdhI che. A chellI bAbata eka khIjI hakIkata parathI paNa siddha thAya che ane te upara jaNAvela ullekha, jemAM hemacaMdrane mALapaNu turatamAM purU karela jaNAvela che tenA AdhAra che. jo e carcA cheka saMvata 1190 pachI thaI hAta tA te vakhate hemacaMdranuM vaya pacAsa varSathI paNa vadhAre thAya. A pramANe hakIkata hAvAthI merUtuge je AdhArabhUta mULagraMthonA upayoga karyAM che te pramANe paNa mALavAnA yuddha pahelAM temanA jayasiMhai' sAthe paricaya thayelA hAvA joie, te hakIkatanI nA pADI zakAya tema nathI. alakhatta, AthI kAMI ema Tharatu nathI ke prabhAvakacaritramAM hemacaMdra ane jayasihanA paricayanI je hakIkata mApI che te satya ja che. enI AMtarika azakayatA te agAu atAvI te AkAramAM khI ja rahe che. hemacaMdra kyA kAraNu athavA prasagane laine Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 3pa ) siddharAjanA darabAramAM dAkhala thayA tenI hakIkata bhUlAI javA AvI hoya ane tene badale upara pramANe vAta banAvaTa karIne ThasAvI devAmAM AvI hoya te paNa banavAjoga che. paricayanuM kAraNa kadAca jayasiMhanI aneka dharmonA tanuM rahasya zodhIsamajavAnI IcchAmAM hoI zake. udayananI sattA jayasiMhanA darabAramAM ghaNI hatI ane teNe kadAca hemacaMdrane rAjasabhAmAM dAkhala thavAmAM sahAya karI hoya e paNa banavAjoga che. AgaLa jatAM e paNa jovAmAM Avaze ke udayananA chokarAonA paNuM hemacaMdra sAthe ghaNe gADha saMbaMdha hate. ema hoya te je udayane bALa cAMgadevane pitAnA rakSaNamAM lIdhuM hatuM tenI sAthe tene saMbaMdha ghaNuM vadhAre hoya e taddana banavAjoga che. hemacaMdrane jayasiMha sAthe pUrvakALane saMbaMdha kadAca bahu gADha nahete kAraNa ke ame agAu jaNAvyuM che ke A saMbaM dhamAM prAcIna AdhArabhUta mULagraMthane e saMbaMdhamAM bahu kahevAnuM jaNAtuM nathI ane jinamaMDane je vAte lakhI che te bahu vizvAsapAtra lAgatI nathI.30 bIjI bAjue joIe te rAjAnI savArIne prasaMge AzIrvAda ApavAne kAraNe hemacaMdra ghaNuM sAre pagapesAro karyo hoya tema jaNAya che. zarUAtamAM te rAjadarabAranA paMDita thayA ane pachI rAjyanA ItihAsakAra thayA. rAjapaMDita tarIke tene vyAkaraNa banAvavAnuM kArya jayasiMha sepyuM. AvA prakAranuM pagaluM bharavAne siMha kevI paristhitimAM ughukta thaye tenI vigata prabhAvakacaritrakAra nIce pramANe Ape 31che - rAjadhAnImAM vijayapraveza thayA pachI thoDA divase ujajacanamAMthI je pustake (pothIo) luMTa tarIke laI AvavAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 36 ) AvyA hatA te jayasiMhane ane rAjadarabAranA paMDitene batAvavAmAM AvyA. e pothIomAM eka vyAkaraNa hatuM teNe rAjAdhirAjanuM dhyAna kheMcyuM. e pustakasaMbaMdhI vadhAre hakIkata jANavAnI jayasiMhane jijJAsA thatAM e zuM che? ema teNe savAla karyo. javAbamAM tene jaNAvavAmAM AvyuM ke zabdonA nirUkta-mULa vyutpattinuM e pustaka hatuM ane te ujajayananA rAjA bhoje banAveluM hatuM. e rAjAe sAhityanA aneka kSetramAM khUba prayAsa karyo hato ane vADamayanA aneka pradeza eNe jAte kheDyA hatA-e bAbatanI prazaMsA karavAmAM AvI. A prazaMsA sAMbhaLIne jayasiMhane IrSyA jAgRta thai ane pitAnA rAjyabhaMDAramAM AvA aneka viSacenA graMtha pitAnA ja rAjyamAM lakhAyelAM hovA joIe tevuM na hovAne kAraNe eNe dilagIrI dAkhavI. e vakhate hAjara rahelA sarvee hemacaMdra tarapha najara karI ane tema karIne ema batAvyuM ke teonA mate hemacaMdramAM gujarAtanA bheja thavAnI gyatA hatI. rAjAdhirAja emanA matane maLatA thayA ane eka navIna vyAkarANunI racanA karavAnI hemacaMdra pAse mAgaNuM karI; kAraNa ke je vyAkaraNe te vakhate upalabdha hatAM tethI teonI sarva garaja saratI nahatI kAraNa ke kAM te te ghaNuM TuMkA hatA, athavA ghaNA muzkela hatA athavA bahu ja purAtana hatA. rAjAdhirAjanI A mAgaNa pUrNa karavAnI saMmati hemacaMdra batAvI paNa ene mATe jarUrI sAdhane pUrAM pADavAmAM rAjyanI sahAya mAMgI ane tene aMge ATha junAM vyAkaraNe kAzmIramAM AvelA sarasvatI devInA maMdiramAM ja mAtra sarvAga saMpUrNa labhya hatAM tyAMthI te maMgAvI ApavAnI vAta raju karI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 37 ) jayasiMhe pravarapura jaIne e sarva pustake tyAMthI laI AvavA pitAnA meTA adhikArI amaladArone mokalI ApyA. A mANase sarasvatI devInA maMdire gayA ane pitAne zI vastunI zA mATe AvazyaktA hatI te jaNAvyuM. temanI stutithI prasanna thaIne devI temanI pAse hAjara thayAM ane rAjI thaIne pitAnA khAsa kRpApAtra thayelA hemacaMdrane sadara sarva pustaka ApavA pitAnA pustakAdhikArI (lAIbrerIana )ne hukama karyo. e vidvAnene sAtha pustako laIne aNahilavADa AvyuM. rAjAnA je elacI pustake levA gayA hatA temaNe sarva hakIkata rAjAdhirAjane jaNAvI ane ravIne hemacaMdrane mATe keTale ucA abhiprAya hate te hakIkta paNa temanI pAse raju karI. rAjAdhirAje potAnA rAjyamAM AvI viziSTa vyakita kahevA mATe pitAnA rAjyane nasIbadAra mAnyuM. hemacaMdra AvelAM pustaka vAMcI jemAM ane pite ATha adhyAya ane batrIza pAdapUrvaka pitAnuM vyAkaraNa racyuM ane rAjAnA mAnamAM te vyAkaraNane "siddhahemacaMdra" nAma ApyuM. hemacaMde banAveluM ane siddharAjane arpaNa karAyeluM." te vakhatanA rivAja pramANe pustakanA pAMca vibhAgo karavAmAM AvyA : sUtre, UNAdi sUtrathI banatA zabdanuM patraka, mULa dhAtuone keza, jAti (pu. strI. na.) saMbaMdhI niyama ane vistRta cAlu TIkA. hemacaMdra enA upara be kene vadhAre karyo-nAmamALA ane anekArtha keza. e pustaka rAjyasaMmata banela che ema TharAvavA mATe graMthakartAe ene cheDe eka prazasti lakhI ane temAM mULarAjathI mAMDIne jayasiMha sudhInA cAlukaya vaMzanA rAjAonA mAnamAM pAMtrIza zloko lakhyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 38 ) dareka pAdane cheDe eka eka zleka mUka ane AkhA graMthane cheDe cAra leka mUkyA. e pustaka taiyAra thai pUruM thayuM eTale ene rAjasabhAmAM vAMcavAmAM AvyuM, ane enI svacchatA ane spaSTatAne laIne vidvAnava ene AdhArabhUta graMtha tarIke svIkAra karyo. mahArAjAe tyArapachI traNaseM lahIcAone hukama karIne aNahIlavADa teDAvI maMgAvyA ane traNa varSamAM sadara vyAkaraNanI traNa se prata taiyAra karavA pharamAvyuM. pitAnA rAjyamAM vasatA judA judA dharmAdhyakSene eka eka prata bheTa tarIke mokalavAmAM AvI ane bIjI pratene hiMdustAnanA bIjA bhAgamAM mokalavAmAM AvI. keTalIka prate hiMdustAnanI bahAra, keTalIka IrAna (parzIA), keTalIka siMhaladvIpa ( silena) ane keTalIka nepALa dezamAM paNa mekalavAmAM AvI. enI vIza pratene kAzamIra mokalavAmAM AvI. devI sarasvatIe pitAnA maMdiranA pustaka bhaMDAra mATe teno svIkAra karyo. e graMthanA abhyAsane vizeSa uttejana ApavA mATe kAyastha kakala nAmanA eka ati vidvAna vayAkaraNayane aNahIlavADamAM tene abhyAsa karAvavA hukama karavAmAM Ave. dareka mAsanI jJAnapaMcamIne divase vidyArthIonI parIkSA levAmAM AvatI. e parIkSAmAM je pasAra thAya tene mahArAjA taraphathI zAla, senAnuM ghareNuM, sukhaDanI khurazI athavA chatrI bheTa tarIke ApavAmAM AvatAM. A saMbaMdhane merUtuMgane ahevAla jene akSarazaH utAre jinamaMDane (ku. caritramAM) karelo che te taddana judA ja prakAra che. prabaMdhaciMtAmaNikAra (merUtuMga) kahe che kejyAre vijaya pachI nagarapravezane prasaMge karela kAvyanI rAjAe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 3 ) prazaMsA karI tyAre keTalAka adekhA brAhmaNoe TIkA karI ke"e sAdhuoe amArAM pustakamAMthI ja jJAnaprApti karelI che." A vAta barAbara hatI ke nahi? e savAla mahArAjAe hemacaMdrane pU. hemacaMdra javAba Apyo ke "je vyAkaraNa mahAvIre pitAnI bALavayamAM Idra pAse khulAsAvAra samajAvyuM hatuM te ame jANIe chIe." asUyAvALA brAhmaNee vaLatI Takera karI ke e te junA jamAnAnI purANI vArtA che ane je tAkAta heya te pitAnA dharmanA arvAcIna vaiyAkaraNIyanuM nAma hemacaMdra laI batAve. te vakhate hemacaMdra jaNAvyuM ke mahArAjA sahAya kare te ceDA divasamAM pite vyAkaraNa banAvI ApavA taiyAra che. mahArAjAe sahAya karavAnI vAtane svIkAra karyo ane vidvAnene rajA ApI. vijayapraveza-mahotsavanA prasaMgo pUrA thaI gayA pachI vyAkaraNa saMbaMdhI hakIkatanI jayasiMhane yAda ApavAmAM AvI eTale teNe pitAnAM vacana pramANe jude jude sthaLethI upalabdha vyAkaraNanI aneka prate maMgAvI lIdhI ane judI judI paddhati samajanAra vidvAnone bolAvavAmAM AvyA. tyArapachI hemacaMdra eka varSamAM siddhahemacaMdra taiyAra karI nAkhyuM. enA pAMca vibhAga karavAmAM AvyA ane batrIza akSarano eka leka evA savAlAkha lokone (anuSkupa be lIMTImAM lakhAya che tethI evadha paMktivALe ) graMtha taiyAra thaI gaye. jyAre graMtha paripUrNa taiyAra thaye tyAre hAthInA hedApara mUkIne te graMthane rAjadarabAramAM lAvavAmAM AvyuM, tene yogya sanmAna ApavAmAM AvyuM ane graMthane rAjabhaMDAramAM mUkavAmAM Avye. tyArapachIthI bIjAM sarva vyAkaraNe bAjue karI devAmAM AvyA ane sarvatra siddhahemacaMdrane abhyAsa thavA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 40 ) lAgyuM. A banAvathI harIpha brAhmaNe cheDAI gayA ane teomAMnA eke mahArAjAne khAnagImAM jaNAvyuM ke AkhA vyAkaraNa graMthamAM thavuM joIe te pramANe cAlukya vaMzanI prazaMsAno eka leka sarakhe paNa che nahi. hemacaMdrane A hakIkatanI bAtamI maLI gaI ane A zaratacUkathI mahArAjA nArAja thayA che ema paNa temanA jANavAmAM AvI gayuM. teNe A bAbatamAM turata nirNaya karI nAkhyo. nirNaya karavA sAthe ja caulukya rAjAonI prazaMsAnA batrIza kaleka taiyAra karI nAkhyA ane bIje divase savAre rAjamahelamAM vyAkaraNanuM vAcana cAlatuM hatuM te vakhate sadara lokenuM paNa vAcana karavAmAM AvyuM. rAjAne ethI ghaNe saMteSa thaye ane vyAkaraNane vadhAre pracAra thAya tevAM pagalAM mahArAjAe lIdhAM. prAthamika najare samajAya tevI e ughA vAta che ke uparanAM bane vRttAMte enI dareka bArIka vigatene aMge saMpUrNatayA svIkArane dAva na karI zake, chatAM paNa hemacaMdranuM e AkhuM vyAkaraNa akhaMDa jaLavAI rahyuM che ane e saMbaMdhI ullekha karanAra bIjA graMtho paNa jANavAmAM AvyAM che, te uparathI daMtakathAmAM raju karelI hakIkatenI bArIkAIthI tapAsa karavAnuM zakaya che. ane eTaluM te kahI zakAya tema che ke upara je kahevAmAM AvyuM che ane khAsa karIne prabhAvaka caritramAM je hakIkata ApavAmAM AvI che te taddana satya che. e graMthane samaya, ene vistAra enI goThavaNa, vyAkaraNa tarIke tenI paddhati ane te graMtharacanA kayA saMyogane laIne thaI te saMbaMdhI ullekha zarUAtamAM ja karavuM joIe. e satya vAta che ke siddhahemacaMdranA ATha adhyAya che ane batrIza pAda che ane dareka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdanI TIkAne cheDe caulukayavaMzanA zarUAtanA sAta rAjAo paikI ekanA mAnamAM eka leka mUkavAmAM AvyuM che, ane AkhA graMthane cheDe cAra zleka AvyA che. mULapratamAM siddhahemacaMdra pAMca vibhAgamAM vaheMcAyela graMtha che ema jaNa vyuM che ane sUtre uparAMta temAM UNAdi pratya, gaNe, dhAtuo ane nAmanI jAti mATe judA judA vibhAge pADavAmAM AvyA che. e uparAMta graMthakartAe pitAnA graMtha upara be vibhAgamAM TIkA pUrI pADI che (A pustakanA dareka vibhAga mATe labhya che.) e racanAne samaya siddharAja jayasiMhanA rAjya amala daramyAna mAluma paDe che, kAraNa ke jayasiMhanA vijaya saMbadhIonAM ullekha anekavAra Ave che ane uparokta prazasti paNa e ja hakIkatane pradarzita kare che. vizeSa e paNa vAta che ke e graMthanI sAthe jayasiMha siddharAjanuM nAma jene e graMtha e rAjAne arpaNa karavAmAM AvyuM cheeTaluM ja nahi e graMthanI racanA paNa e rAjAnI mAgaNI athavA hukamane pariNAme thayelI che. prabhAvaka caritrakAra kahe che tene maLatI ja hakIkta prazastinA pAMtrIzamA lekamAM jaNAya che. tyAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke siddharAja te vakhatanA labhya vyAkaraNathI asaMtuSTa thayo ane hemacaMdra sAdhune temaNe navIna vyAkaraNa lakhavAnI vijJapti karI. hemacaMdra " AjJA pramANe " e graMthanI racanA karI. prabhAvacaritrakAra kahe che ke mALavAmAMthI je graMtho upADI lAvavAmAM AvyA hatA tenA vAcanane pariNAme rAjAe graMtha banAvavAne hukama karyo hato ane te hakIkata graMtharacanAnuM mukhya kAraNa hatuM e vAtane anya mULa kRtiothI Take maLatuM nathI, chatAM e hakIkatane enA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 41 ) peAtAnA guNa-doSa upara vicAratAM e asaMbhavita vAta lAgatI nathI; kAraNa ke peAtAnA rAjya amalanuM amaratva sAhitya vAhamayanA pustakAnI racanAthI thAya te jovAnI tIvra icchA, agAu jaNAvyuM che tema, jayisaMhane thaI hatI. bheAjarAjAnI kRti vAMcIne enAmAM asUyAnI vRtti vizeSa jAgrata thai hAya te tadna manavAjoga che ane peAtAnA rAjyanA ati niSNAta vidvAna purUSane evI jAtanA graMthAnI racanA karavAnuM kA suprata karyu. hAya te taddana svAbhAvika che. siddhahemacaMdra, daMtakathA kahe che te pramANe graMthasamuccaya che ane pUrvAMkALanA vyAkaraNAmAMthI tenI sAmagrI ekaThI karelI che. kIlhA kahe che te pramANe te vyAkaraNa mukhyatve karIne zAkaTAyana ane kAtaMtranAM vyAkaraNAnA AdhAra lai racavAmAM Avyu che. hema dre pote TIkAmAM aneka vAra khIjAonA matA kRti manye kRtti vit anya ema kahe che-keAI ema kahe che ane kIAne adhurI TIkA maLI che tenAparathI te jaNAve che ke zarUAtanA pAMca pAdAmAM paMdara judA judA vyAkaraNanA graMthAnA upayAga karavAmAM Avye che.35 AkhA graMthane a Mge e saMkhyAmAM bezaka ghaNA meATA vadhArA thavA ja joie. hemacandreracanAnuM kAryAM zarU karavA pahelAM AjubAjunA sAdhaneAdvArA emaNe graMthasAhitya ekaThuM' karyuM haze ane e samIkaraNanA kAryoMmAM mahArAjAe tene madada karI haze e vAta tadna manavAdvega lAge che. atyAre paNa hiMdanA rAjAe peAtAnA darabAranA paDitAne niyamasara pratA ane graMthA pUrA pADe che ane ghaNI vakhata te ene bahu dUranA pradezamAMthI mATe kharace maMgAvavAmAM Ave che; chatAM jyAre prabhAvakacaritrakAra kahe che ke vyAkaraNanI sarva ( " prati kAzmIra dezanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 43 ) sarasvatImaMdiramAMthI maMgAvavAmAM AvI hatI tyAre mAtra e lekhakanA manamAM zAradAnI bhUmine sAhityasaMbaMdhI ghaNe uMce. khyAla hovAne kAraNe thayela atizayokti ja mAluma paDe che. e muddA para merUtuMga kahe che ke judA judA dezamAMthI vyAkaraNanI prate maMgAvavAmAM AvI hatI e vAta vadhAre saMbhavita lAge che. ane mULa graMthamAM kahevAmAM AvyuM che ke jayasiMhe navIna vyAkaraNane vizeSa pracAra mATe prayAsa karyo, enI prate jude jude sthaLe ekalAvI ApI ane tene abhyAsa karAvavA mATe eka zikSAgurUnI nimaNUka karI. A hakIkata cheka mAnavA cogya nathI ema jAhera karI zakAya tema nathI. kavi vArUNi jaNAve che ke rAjA AnaMdapAle tenA gurU ugrabhUtine banAvela "ziSyahita" nAmane graMtha prasAra karavA mATe prayatno karyA. A hakIkata vagara zaMkAe aitihAsika che. tevI ja rIte rAjAnA hukamathI taiyAra thayelA graMthonA saMbaMdhamAM e ahevAla Ave te jarUra paripUrNa vicAraNA mAge che. siddhahemacaMdranA saMbaMdhamAM te vaLI eka vadhAre hakIkata e paNa prApta thAya che ke kakakala nAmanA je paMDite ene pracAra karavA prayatna karyo ema prabhAvakacaritramAM kahevAmAM Avela che te mAtra aitihAsika vyakti hatI eTaluM ja nahi paNa graMthanA vivecanamAM paNa eNe pitAnI jAtane upayogI banAvI hoya ema jaNAya che. De. kalahane sadara vyAkaraNanI TIkAnA nyAsakanI je prata vAparI hatI temAM kakkalanA abhiprAyane ullekha karavAmAM AvyuM che... A uparAMta devasUrine eka ziSya guNacaMdra kakakala | * Extract saMkSipasAra. x e batAve che ke kAla vyAkaraNa viSaya paratve AdhArabhUta gaNAtuM haze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmanA vyAkaraNanA adhyApaka (prephesara), kavi ane vaiyAkaraNIyanI prazaMsA kare che ane jaNAve che ke e kakkale siddhahemacaMdranA vivaraNane aMge eka vistRta pariziSTa lakhyuM hatuM ane tenuM nAma "tattvaprakAzikA " athavA " hemavizvama" rAkhavAmAM AvyuM hatuM. uccAranA taphAvatane kAraNe kakala, kala ane kalla ema judAM judAM traNa rUpe eka zabdanA thayAM jaNAya che ane te sarva saMskRta "karka' zabdanA apabhraMza rUpe che. A traNe rUpe eka ja nAmane nirdeza kare che e bAbatamAM koI zaMkA rahetI nathI. upara je guNacaMdranA gurU devasUrinuM nAma AvyuM che te ghaNebhAge agAu varNana karI gayA te ja devasUri hevA saMbhave che. teNe kumudacaMdra sAthe vikrama saMvata 1181 mAM vAdavivAda karyo hato ane teone dehavilaya vikrama saMvata 1226 mAM thayuM hatuM. je A devasUri te ja hatA tema svIkArI levAmAM Ave te prabhAvakacaritramAM uparanI bAbatane aMge je vaktavya kahevAmAM AvyuM che tene guNacaMdranA kathanathI saMpUrNa Teke maLe che. hemacaMdra sadara vyAkaraNa kayAre pUruM karyuM te saMbaMdhI je tArikha prabaMdhomAM ApavAmAM AvI che temAM sudhAro kare ghaTe che. e kharI vAta che ke prabhAvaka caritra A saMbaMdhamAM koI vigatavAra hakIkata raju karatuM nathI, paNa te eTaluM te jarUrI sUcave che ke sadara vyAkaraNa bahu thoDA vakhatamAM lakhavAmAM AvyuM hatuM. bIjA hAtha upara merUtuMga bhAra mUkIne jaNAve che ke vyAkaraNane eka varSamAM lakhavAmAM AvyuM hatuM. A hakIkata tadana asaMbhavita che ane prazastinA 23 mA zlokamAM eka ullekha karavAmAM AvyuM che tenAthI tadana virUddha jAya che. tyAM jaNAva Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 5 ) vAmAM AvyuM che ke jayasiMhe yAtrAne mahatsava ujajo (yAtrAnantaH sutara) dvayAzrayakAvyamAM rAjAe devapaTTana ane giranAranI eka ja vakhata yAtrA karavAnuM varNana Ave che ane te prasaMga tenA rAjyanA chellA varSamAM banyuM hoya ema jaNAya che. (juo neTa 28) A musApharI thayA pachI sadara prazasti lakhAyelI rahevI joIe ane vyAkaraNa pUruM thayA pachI ja te lakhAyelI hovI joIe tethI sadara yAtrAne prasaMga banyA pachI vyAkaraNa pUruM thayuM hovuM joIe. mALavAnA vijayathI pAchA pharavAne banAva ane yAtrA pUrI thavAnA samaya vacce dvayAzrayakAvyanA kathana pramANe be athavA traNa varSa vyatIta thayAM hovAM joIe. uparanA muddA pramANe mALavAnA vijaya pachIne nagarapraveza vikrama varSa 1194mAM banyo saMbhave che, tethI vyAkaraNa pUrNAhutine vahelAmAM vahelo samaya vikrama saMvata 117 nA lagabhaga cheDA para have saMbhavita gaNAya. vyAkaraNanA kAryamAM phateha maLI tene pariNAme potAnI kRtione pradeza vistAravAnI lAlaca hemacaMdrane thaI hoya tema dekhAya che. saMskRta bhASAmAM racanA karanArA vidyArthIo mATe eNe racanAo karavA tarapha ane khAsa karIne sAhityanA aMge lekhake zuddha ane alaMkArika lakhe te mATe racanAo karavA tarapha temaNe hAtha laMbAvya jaNAya che. A dizAmAM temaNe aneka saMskRta keza taiyAra karyA ane kAvyanA vijJAnagraMthanI tathA chaMdanA viSayanA eka graMthanI racanA karI. ene aMge vyAkaraNanA niyamonA dAkhalA ApavA sArU temaNe " dvayAzrayamahAkAvya banAvyuM ane temAM cAlukaya vaMzane itihAsa vaNI nAkhe. A graMthazreNImAM temaNe "abhidhAnaciMtAmaNi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 46 ) athavA "nAmamALA" eTale ke zabda koza taiyAra karyo. ' AnI racanA eka athavAcI jeTalA zabda hoya (Homonymic) tene saMgraha karavAnI paddhati para thaI tyArapachI eka zabdanA aneka artha (Synonymic) thatAM hoya te batAvanAra "anekArthasaMgraha" nAmane keza temaNe banA vyA. tyArapachI sAhityanA viSayane graMtha "alaMkAracUDAmaNi" banAvyuM ane vRttone aMge "denuzAsana " nI racanA karI. sadara pustakamAM je kama raju karavAmAM AvyuM che tene lagatA je kathane temAMthI prApta thAya che tene aMge graMthakRtine upara pramANe kama atra raju karavAmAM AvyuM che. prathamanA be pustakone aMge prabhAvaka caritrakAra (neTa 31 zloka 98 mAM) kahe che ke vyAkaraNa pUruM thayuM tenI sAthe ja sadara bane graMthe pUrA thayA. A hakIkata banavAjoga lAgatI nathI kAraNa ke vyAkaraNanI racanA, tenAM pariziSTa ane tenI TIkA teTalA thaDA vakhatamAM paripUrNa karavA mATe basa hatA ane hiMdustAnamAM sAmAnya rIte bane che te pramANe hemacaMdra vyAkaraNa saMgrahamAM pitAnA ziSyanI sahAya lIdhI hoya ane pitAnA graMthane lagatI taiyArIo kadAca pahelethI karI rAkhI hoya te paNa prabhAvakacaritranI hakIkata baMdhabesatI thavI saMbhavita lAgatI nathI. merUtuMga kahe che te pramANe vyAkaraNanA kAMi 125000 (savAlAkha) leka nathI, chatAM TIkAo sAthe ane pariziSTo jenI upara paNa TIkAo banAvelI che tenI sAthe 20000 thI 30000 lekane e graMtha thAya che. jayasiMhanA maraNa pahelAM bane keze taiyAra thaI gayA hoya e banavAjoga che. e banemAM kaIpaNa jagyAe evI sUcanA nathI ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) hatA e banne graMthA rAjAnA hukamathI manAvavAmAM AvyA athavA tA te graMthA rAjAne arpaNa karavAmAM AvyA nathI, te hakIkata uparanA anumAnanI ADe AvatI nathI, hemacadra pAte paNa e banne kAne peAtAnA vyAkaraNanI pUrti tarIke ja gaNe che. ala kAracUDAmaNimAM tenA ullekha karavAmAM Avye nathI tethI e vAta sUcita thAya che. ( jue neTa 38 ) A kAraNane laine kaiAzA vyAkaraNanA vibhAga gaNavAne kAraNe tenAM rAjAnA nAmanuM sUcavana athavA tene graMthANu bInajarUrI dhAravAmAM AvyuM hoya te paNa khanavAjoga che. vyAkaraNane lagatI hakIkata merUtuge jyAM raju karI che tene cheDe eka nAnI nAMdha teo kare che." te pramANe "phreMcAzraya mahAkAvya"" paNa A ja samayamAM manyAnuM te jaNAve che. rAjAe vizvanA vijaya karyAM tenA mAnamAM ane tenI mahattA vadhAravA vyAka raNa pUrU thayA pachI tarata ja sadara graMthane paNa lakhI nAkhavAmAM AbyA ema tyAM kahevAmAM AvyuM che. A hakIkata sAcI hAi zake nahi, kAraNa ke dvAzrayakAvyanA chellA pAMca sarvAM (15 thI 20 sargo ) kumArapALa rAjAnuM jIvanavRtta ane kArakIrdI va`ve che ane e kumArapALa tA jayasiMha pachI gAdI para Ave che. e graMthanA chevaTanA bhAga batAve che ke te vakhate kumArapALa rAjA jIvatA hatA ane pAtAnI rAjasattAnA zikharapara caDhelA hateA. je AkAramAM te graMtha ApaNane prApta thAya che te jotAM te graMtha vikrama saMvata 1920 pahelAM pUrA thai zakayA hAya ema na saMbhave, chatAM bhAgaLa jatAM batAvavAmAM Avaze tema hemacaMdre potAnI eka kRti tenA jIvananA aMta bhAgamAM pharI vakhata tapAsI sudhArI hatI tethI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48 ) ema paNa banavAjoga che ke jayasiMhanI mAgaNIthI dvayAzraya-- kAvyanuM kAma hAtha dharavAmAM AvyuM hoya ane caudamA sarganI Akhara sudhIne bhAga jenA chevaTanA bhAgamAM e rAjAnA kAryonuM varNana Ave che tyAM sudhIne sadara graMtha tenA samayamAM banAvela heya. ahIM eTaluM paNa jaNAvavuM ghaTe ke ratnamALAnA kartA kahe che ke 4deg jayasiMhe potAnA vaMzane ItihAsa lakhAvyuM hatuM ane hemacaMdranI sadara kRti sivAya bIjo koI paNa caulukaya vaMza saMbaMdhI aitihAsika graMtha labhya thatuM nathI. sadara bane keze ane sadara dvayAzrayakAvya AkhA athavA adhurA jayasiMhanI kArakIrdI daramyAna lakhAyalA havA saMbaMdhI prathamanaga paNa saMbhava che. " alaMkAracUDAmaNi " ane 8 mAM zAsana" mATe ema havAne jarApaNa saMbhava nathI. bane ghaNebhAge kumArapALanA rAjyanA AraMbhamAM lambacelA jaNAya che. AnA saMbaMdhamAM kAraNe AgaLa ApavAmAM Avaze, : vyAkaraNanI racanA thayA pachI jayasiMha ane hemacaMdra vacanA aneka prasaMgo prabaMdhomAM varNavavAmAM AvyA che. e ne me bhAga te enI bhAta uparathI ja keI gaMbhIra vicaraNAne Aigya nathI ane thoDAka prasaMge je temanI jAti uparanI aitihAsika hovA saMbhavita dekhAya che tene paNa vadhAre bArIkAIthI tapAsavAmAM Ave che tyAre ghaNA zaMkAspada mUlyavALA lUma paDe che. prabhAvaka caritra eka vArtA jaNAve che ke hemacaMdranA mukhya ziSya rAmacaMdra pitAnI eka AMkha (jamaNe) phe nAkhI, kAraNa ke mahArAjA jayasiMha jenI sAthe tenA gurU mahArAje tenI oLakhANa karAvI ApI hatI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4) teNe tene mAtra jaina darzana upara ja eka AMkha rAkhavA kahyuM hatuM. (daSTie) A saMbaMdhamAM merUtuMgane khulAso taddana judA prakArane che ane kadAca te aitihAsika hakIkata havAne saMbhava che, ane te ema che ke rAmacaMdrane mAtra eka ja AMkha hatI. prabhAvakacaritrakAranA kahevA pramANe sahastraliMga sarovaranI prazaMsAmAM zrIpALa kavie eka kAvya racyuM hatuM tenA upara bedarakArIthI TIkA karavAne pariNAme e kheDa ene prApta thaI hatI. rAmacaMdrane e saMbaMdhamAM enA gurU hemacaMdra agAuthI cetavaNI paNa ApI hatI.41 eka bIjI vArtA prabhAvaka caritramAMthI mAluma paDe che. ghuMcavaNavALA prasaMgamAMthI hemacaMdra kevI cAlAkIthI chaTakI javAnI goThavaNa karI zakatA hatA ane asUyA karanAra brAhmaNane kevI rIte cUra , hatA te hakIkata te vAtamAMthI prApta thAya che. vA .., cAle che ke caturmukhA (camukha), maMdiramAM vyAkhyAna cAlatuM hatuM, te sAMbhaLavA eka brAhmaNa . te. teNe jayasiMhanI pAse jaIne phariyAda karI cheteNI (nAstika) jene te mahAbhAratanI daMtakathAone na ApatA nathI ane teo te evI vAta zIkhavata : ke pAMDave jaina dharmamAM vaTalAyA hatA. e brAhmaNe A na mahArAjAe AvI bhayaMkaratAne dUra karavI joI AbAbatane pheMsale karavA pahelAM bIjI bAju sAMbhaLavAnI IcchA batAvI ane te kAraNa mATe te drine bolAvI maMgAvyA, kAraNa ke te hemacaMdrane ati ane satyapriya jena tarIke gaNutA hatA. hemacaMdrane karavAmAM AvyuM ke brAhmaNanI pharIyAdamAM kAMI vajuda hatuM ke g * * (c) 2 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ). nahi? eTale hemacaMde jaNAvyuM ke tene je hakIkata jaNAvavAmAM AvI che tevI hakIkata jenanA pavitra lakhANamAM (graMthAmAM) mAluma paDe che e vAta kharI che; chatAM ene khulAso karatAM emaNe mahAbhAratanuM eka vAkya TAMkI batAvyuM ane jaNAvyuM ke te pramANe se bhISma thayA che, traNa se pAMDa thayA che, eka hajAra deNa thayA che ane asaMkhya karNa thayA che ane pachI umeryuM ke ATalI moTI saMkhyAmAMthI keI jena dhamI thayA hoya e taddana banavAjoga che. vaLI vadhArAmAM jaNAvyuM ke teonI Ao atyAre paNa zatruMjaya upara, nAsikamAM ane kedAramAM Ave che. brAhmaNa A guMcavaNane kAMI javAba ApI hi eTale rAjAdhirAje jenonI sAme koI paNa tyAMthI rAnI bAbatane InkAra karyo.42 a traNe prabaMdhe A hakIkata saMbaMdhI kAMI ullekha karI che. paNa kathAkezamAM jarA rUpAMtara sAthe e vAtane u9 le che. bAjue joIe te purohita Abhigane belate saMbaMdhI hemacaMdranI vAta cheDA pheraphAra sAthe merU timAM dekhAya che. jaina sAdhuo pitAnA upAzraya che ke ene AvavA de che te muddo hAtha dharIne Abhige A che ane jaina sAdhuo bahu sAre mAdaka AhAra le che saMbaMdhamAM paNa eNe Thapako Ape. AvI paddha brahmacaryanA niyamane turata bhaMga thAya che ema tenuM ha tuM. hemacaMdra eka vArtA kahIne e Abhigane cUpa karI dIdhe. temaNe jaNAvyuM ke mAMsa khAnAra siMha kAma upara ghaNe aMkuza rAkhI zake che jayAre taddana nirdoSa anAja khAnAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agatyane to paNa e zADA vakhake keTa ( 11 ) kabUtara (pArevA) ati viSayavRttivALA hoya che. ATalA uparathI khAvAnI bAbatane ati mahattva ApavA gya nathI ema temaNe sthApanA karI. merUtuMga kahe che ke A banAva kumArapALa rAjAnA samayamAM banyuM hatuM ane Abhige kumArapALa rAjAnI AsevanA karI hoya e taddana banavAjoga che. prabhAvakacaritramAM cothI vArtA bhAgavatadarzanI devabodha saMbaMdhI che. e saMnyAsIe aNahilavADamAM cheDe vakhata sAre agatyane bhAga bhajavyo che. rAjA pAsethI ene ghaNI sArI bakSIsa maLI chatAM paNa e rAjA tarapha tathA tenI zrIpAla tarapha ghaNI asabhya rIte vartAte hate. thoDA vakha . enA saMpradAyanA niyamathI taddana ulaTI rIte e dArU maMDaLa jamAvatA hoya e tenA upara zaka lAvavAmAM mulAkAta pitAnA gunhAnI koI paNa prakAranI sAbitI na maLa evI teNe vyavasthA te karI, paNa pachInAM varSomAM enA tarapha tadana bedarakArI batAvavAmAM AvI ane te garIba thaI ga. chevaTe e hemacaMdra pAse gayA ane tenA mAnamAM eka kavitA banAvI. hemacaMdrane tenA upara dayA AvI ane rAjAnI pAsethI emaNe tene eka lAkhanI rakama apAvI. A rakamavaDe devabedhe pitAnuM devuM ApI dIdhuM. pachI e tyAMthI gaMgA tarapha cAle gayo ane tyAM ene deha nirvANa pAmyuM. A vArtA bIjI kaI kRtimAM raju thayela nathI. vaLI jinamaMDane kumArapALa rAjAnuM jana dharmamAM dAkhala thayAnuM caritra varNavyuM che tyAM hemacaMdranA pratispardhI tarIke devabodhi nAmanA eka pAtranuM nAma ApaNe vAMcIe chIe ane ema lAge che ke rAjazekhara (juo neTa naM. 5) A pachavADenI hakIkata saMbaMdhI isAre karatA haze.44 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( para ) prabhAvakacaritramAM pAMcamI ane chellI hakIkata rAja jayasi hai peAtAnAM rAjya amalanA chevaTanA bhAga lagabhagamAM seAmanAtha athavA devapaTTana ( hAlanu sAraThamAM Avelu verAvaLa)nI yAtrAsaMbaMdhI ane te vakhate hemacaMdrane thayelA anubhavA sabaMdhI che. A saMbadhI isArA agAu karavAmAM AvyeA hateA. vArtA ema cAle che ke-jayasiMhane putra na heAvAthI peAte ghaNA dilagIra rahetA hatA. teTalA mATe teNe yAtrAe javAnA niya karyAM ane te vakhate hemacaMdra tenI sAthe gayA. prathama tee zatruMjayanI bheTa karI, jyAM jayasiMhe prathama tItha karane mAna ApyuM. ane tenA devAlayane mAra gAmeA bheTa karyAM. zatru MjayathI rAjA giranAranI najIka AvelA sAMkalI zaheramAM gayA ane tyAMthI naminAthanA maMdirane dUrathI joyuM. e madira rAjAnA tu sajjane rAjAnI paravAnagI vagara saurASTra prAMtanI khaMDaNInA dravyathI khadhAvyuM hatuM. A mahAt maMdiranuM mAna ane puNya hAMsala karavA khAtara rAjAe sattAvIza lAkhanI rakama, jenA upayAga e maMdira khAMdhavA pAchaLa karavAmAM Avye hatA te rakamanA bharaNAmAMthI sajjana maMtrIne mukta karyAM. tyArapachI rAjA giranAra upara caDhA ane tyAM jina-tIrthaMkaranI pUjA karI. tyAMthI rAjA haimacaMdra sAthe seAmezvarapaTTana garcA ane tyAM zivane praNAma karyAM. madre paNa zivane paramAtmAtarIke tyAM stabyA. A yAtrA-musApharImAM chellu sthAna kATinagara hatu je hAlanu seraThamAM Avelu keDinAra che. tyAM aMbikAnuM sthAna hatu. peAtAne dIkarA ApavA mATe jayasi Mhai devInI prArthanA karI. hemacaMdre paNa A prArthanAmAM x prabhAvakacaritramAM sakala kahela che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 53 ) sAmelagIrI karI ane traNa upavAsa karyo. aMbikAdevIe tene (hemacaMdrane) tyAM dekhAva Ave ane tene jaNAvyuM ke jayasiMhane dIkare thavAnuM nathI, paNa tene pitAnuM rAjya kumArapALane ApavuM paDaze.45 - jinamaMDana e ja vAta thoDA sudhArAvadhArA ane ghaTADA sAthe kahe che ema ApaNane mAluma paDe che. kumArapALaprabaMdhamAM giranAranI mulAkAta che devAmAM AvI che. sajajana maMtrIe maMdira baMdhAvyuM e hakIkata tathA hemacaMdra zivanI stuti karI e vAte paNa jinamaMDane cheha dIdhI che. bIjI rIte joIe to tyAM ApaNane kahevAmAM AvyuM che ke keTinagara athavA enA prAkRta rUpa pramANe keTinayarinI mulAkAta pachI jayasiMha putra mATe zivanI pAse prArthanA karavA sArU seminAthapATaNa pharI vakhata jAya che. deva tyAM jayasiMhane dekhA de che ane tene cheka ApavAnI nA kahe che. merUtuMgamAM paristhiti taddana pharI jAya che. merUtuMgane jayasiMhanI yAtrA saMbaMdhI hakIkatanI pUrepUrI mAhitI che, paNa emAM hemacaMdra bhAga lIdhe hatuM te hakIkata saMbaMdhI te kAMI jANatA nathI ane te ema jAhera kare che ke prabhAvakacaritrakAre je gAthA zivanA saMbaMdhamAM raju karelI che te ghaNA varSa pachI kumArapALa rAjAnI sAthe seminAthapATaNanI mulAkAta vakhate hemacaMdra banAvI hatI. emanA (merUtuMganA) kahevA pramANe te yAtrAne mArga paNa judo ja hatuM. rAjAe prathama somanAthapATaNanI mulAkAta lIdhI. pAchA pharatI vakhate rAjAe giranAranI taLeTImAM paDAva nAkhe paNa parvata upara rAjA gaye nahi, kAraNa ke adekhA brAhaNee ene jaNAvyuM ke sarovaramAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) ubhA karelA liMganA je e parvatane AkAra hatuM ane tethI tenA upara paga daIne calAya nahi. merUtuMga kahe che ke rAjAe giranArathI zatruMjayane ADe raste lIdhA ane pitAnA brAhmaNa salAhakAronA mata virUddha vezapalaTa karIne te rAtre zatruMjaya upara maMdiranI bheTa laI AvyA. bAra gAmenuM bheMTaNuM karyuM e vAta merUtuMga paNa kahe che. merUtuMgane sajajana maMtrInI hakIkatanI khabara che paNa ene saMbaMdha e rAjAnI yAtrA sAthe karatA nathI.47 koDinagaranI mulAkAta mATe e kAMI jaNAvatA nathI. have A saMbaMdhamAM hemacaMdra pote jayasiMhanI yAtrAne aMge "dvayAzraya mAM je hakIkata kahe che tenI sAthe sarakhAmaNI karIe te ApaNe joI zakIe chIe ke prabhAvaka caritramAM je ahevAla ApavAmAM Ave che te kharekhara khUTe che ane merUtuMganA ahevAlamAM paNa khalanAo che. hemacaMdra e musApharImAM kAMI bhAga lIdho hato ke nahi? te saMbaMdhamAM cUpakIdI batAvI che te rIte, musApharIne raste merUtuMge batAvye che te raju karIne te bAbata ane keDinagaranI mulAkAta ane aMbikAnA darzananI bAbata che daIne " dvayAzraya" prabhAvakacaritrane jUThuM pADe che. bIjI rIte joIe te tyAM ema jAhera karavAmAM AvyuM che ke somanAtha pATaNamAM zive jayasiMhane darzana dIdhAM ane kumArapALanuM bhaviSya tenI pAse jAhera karyuM. merUtuMganA kahevAthI taddana virUddha rIte thAzraya" mAM cekhuM jaNAvavAmAM AvyuM che ke jayasiMha giranAra parvata upara caDhayo hate ane tyAM teNe neminAthanI pUjA karI hatI. chevaTe prabhAvakacaritra ane merUtuMga e bannene beTA pAIne te jaNAve che ke jayasiMha zatruMjaya gaye nahete paNa siMhapura athavA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( papa ) sihorane* sIdhe raste gaye hatuM ane prathama tIrthakarane kaI nagara ke gAmanI kahevAtI bakSisa saMbaMdhInI vAta nahi karIne paNa sadara ane graMthane eNe kheTA pADyA che. aneka anya prasaMge banela che tema hemacaMdra dvayAzrayamAM pitAnA dharmane je je lAbhe maLyA che tenA upara bhAra mUkavA mATe khUba saMbhALa le che ane tethI A saMbaMdhamAM tenuM mana ghaNuM arthasUcaka che. 48 prabhAvazcaritranI uparanI vAtamAM merUtuMga traNa vArtAone umere kare che. A pachavADenI traNa vArtAomAMnI eka jinamaMDana paNa raju kare che. AmAMnI prathamanI be vArtAo hemacaMdranuM jJAna-sAmarthya keTaluM hatuM te batAvavA mATenI hatI. temAM ema jaNAvavAmAM AvyuM che ke dehalanA rAjAe eka leka taiyAra karIne meka tene athe karavAne mAtra hemacaMdra ekalA ja zaktivAna thayA hatA ane bIje prasaMge eka prAkRta dedhakanuM uttara caraNa temaNe turata ja banAvI ApyuM hatuM. pUrvanuM ardhacaraNa sapAdalakSanA rAjAe "samasyA" tarIke mokalI ApeluM hatuM ane jayasiMhanA kavioe tenuM uttara caraNa karavAnuM hatuM. saMskRta ke che te "hAra' zabdapara jANIte anuprAsa che ane tene keyaDAnuM rUpa ApyuM che. paMDita pitAnI sabhAomAM vinoda kare tevI jAtanA vAkyone lagate e zloka che ane e eTale sahelo che ke ene khulAso karavAmAM asAdhAraNa jJAnavaibhavanI jarUrIAta jaNAtI nathI.49 * sihera e zatruMjayanI bAjunuM zahera che e hakIkata khyAla bahAra gaI jaNAya che. A sihora bhAvanagara saMsthAnanA tAbAnuM hAlanuM jaMkazana sTezana samajavuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 6 ) merUtuMganI trIjI vAta taddana judA ja prakAranI che. merUtuMga kahe che ke ekadA siddharAja mekSane sAce mArga zelata hatuM ane te mATe judI judI prajAonA matenA tatvajJAnamAM eNe zodhakhoLa AdarI hatI. enuM pariNAma asaMtoSakAraka nivaDyuM hatuM. dareka gurU pitAnA matanI prazaMsA karatA hatA ane bIjA sarva mate ke darzanamAM bhUla kADhatA hatA. rAjA AthI saMzayane hIloLe caDyuM ane A saMbaMdhamAM pitAne zuM karavuM egya gaNAya e saMbaMdhamAM chevaTe teNe hemacaMdrane abhiprAya pUchaye. hemacaMdra e savAlane javAba purANaprasiddha eka vArtA-kathA kahIne Ape. temaNe vAta kahevA mAM - varSo pahelAM-yugo pahelA eka vepArI thaI gaye. eNe pitAnI strIne tyAga karI dIdhuM. eNe pitAnI AkhI mIlkata ane pitAnuM sarvasva eka guNikAne ApI dIdhuM. e vyApArInI strIe potAnA patine prema punaH prApta karavA sArU AturatApUrvaka aneka prayatna karyA ane potAne e muddo pAra pADavA mATe kaI jIbuTTI hoya te te meLavavA mATe paNa ThAmaThAma teNIe pRchA karI. tene eka geDa maLe. eNe bAIne kahyuM ke "tene paNa tenI lagAmathI baMdhAI jaze ane evA vacanapUrvaka tene eka davA ApI ane te davA dhaNInA khAvAnA kherAka sAthe meLavI nAkhavAne tene vidhi batAvyuM. thoDA divasa pachI pelI strIe sadara sUcanAne amala karyo eTale tene dhaNuM kherAka khAtAM bela-aLadIo thaI gaye. A pari. NAma joIne dareka mANasa pelI bAIne Thapako ApavA lAgyA. pitAnA A kAryanA aNadhArelA pariNAmane pheravavA e kaI rIte zaktimAna thaI zakI nahi, jethI vANI nirAza thaI gaI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (49) eka divasa jyAre teNI ha MmezanA niyama pramANe peAtAnA dhaNI (maLadIA) ne bahAra jaMgalamAM carAvavA laI gaI hatI ane jyAre te chuTA caratA hatA tyAre pAte atyata zAkanA AvezamAM AkraMda karatI eka jhADanI nIce beThI hatI. tyAM te vakhate teNe ziva ane pAtInI vacce thatI vAta sAMbhaLI. ziva peAtAnI strI sAthe AkAzamAM vimAnamAM uDaye jatA hatA. A carAvanAra strI (bharavADaNu) nA du:khanuM kAraNa pArvatIe za karane pUchyuM. zive AkhI hakIkata tene kahI saMbhaLAvI ane pachI umeryuM ke e ja jhADanI nIce amuka Adhi ugelI che te jo ene khavarAvavAmAM Ave te atyAre khaLada thaI gayelA vyApArI pAchu enu asala svarUpa pAmI jAya. e auSadhi saMbaMdhI kAMI paNa vadhAre vigata ApavAmAM AvI nahotI tethI pelI strIe jhADanI chAyA nIce je sacIne ugelI hatI te sa` cuMTI kADhI ane tenuM nIraNu aLadane karyuM. baLade te khAdhu ane pharI vAra e mAsa thaI gayeA. ATalI vArtA kahI hemacaMdre jaNAvyuM ke jema ajJAta auSadhimAM vyAdhi dUra karavAnA guNa jaNAyA hatA te pramANe sarva dharmo tarapha mAna rAkhavAthI meAkSa maLe che ane kadAca prANIne ema khakhara na paDe ke emAMthI kaNe meAkSa ApyuM ane emAMnA kA mata AsthAne ceAgya che e na jaNAya tA paNa pariNAma tA sArU ja rahe che. tyArapachI rAjA sadhane mAna ApavA lAgyA.50 A ja vArtAnuM tadna svataMtra AkAramAM jinamaMDane avataraNa karyuM che ane tenI lekhanazailI aneka bAbatamAM vadhAre sArI che.11 A vArtA sAthe te graMthakartA bIjI e nAnI nAnI bAbatene joI de che. AmAMnI eka vAtamAM e ja viSaya upara rAjA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 58 ) ane hemacaMdra vacce pharI vakhata vAtacIta thAya che tyAre temacaMdra rAjAne sAmAnya pharajo-dharmo (mArgAnusArInA guNe) jaNAve che. egya mANase tarapha udAravRtti, lAyaka prANIo tarapha yogya vartana, sarva prANIo tarapha dayA vigere. ane mahAbhAratanA zabdomAM temaNe jAhera karyuM ke je prANI pavitra jIvana nirvahana kare che te khare dhamI mANasa che ane nahi ke je sajAo (du)ne khame che athavA je jJAnI hoya che. bIjI vAta pramANe rAjAe siddhapuramAM ziva ane mahAvIranuM maMdira baMdhAvyuM tyAre hemacaMdra rAjAne zikSA ApI ke zivanA karatAM mahAvIra zreSTha hatA, kAraNa ke ziva te mAtra caMdrane pitAnA kapALa para rAkhe che tyAre mahAvIranA paga taLe nave gRho dekhAze. zilpamAM niSNuta sarvee A hakIkata kabUla rAkhI ane temane mAluma paDyuM ke brAhmaNanA devonAM maMdire karatAM jinadevanAM maMdire zilpazAstranAM pustakamAM nirNita karelA niyama pramANe vadhAre Adarane cogya hatAM. chevaTe ApaNane kahevAmAM Ave che ke siddharAje zaMkAne aMdhakAra dUra pheMkI dIdho.12 uparanI vArtAomAMnI keTalIka prathama daSTie ja kalpita jaNAya che ane bAkInI ghaNIkharInA saMbaMdhamAM prabaMdhe ja ekabIjAnI sAme pI ekabIjAne kheTA pADe che, te hakIkata lakSyamAM lIdhA pachI e vArtAmAMnI kaI paNa aitihAsika che ema sthApanA karavI e bahAdurIbharelI hiMmata karatAM paNa kAMI vadhAre paDatuM gaNAya. bIjI rIte joIe te rAjAnI sAthe hemacaMdra kevI rIte varyA hatA te batAvavA mATe te taddana sAcI hakIkata che ema kahevuM te jarA paNa asaMbhavita lAgatuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (59 ) nathI. hemacaMdrane rAjasabhA-praveza jayasiMha rAjAnA rAjyanA pachavADenAM cheTalAM varSomAM thayele ghaNe saMbhavita jaNAya che. eNe pitAnI buddhithI ane cAturyathI prakAzita thavA mATe jarUra prayatna karyo haze ane pitAnA dharmane mATe sAre zabda kahevAnI athavA chevaTe kAMI nahi te brAhmaNa komanI sarakhA tenA hakko karI ApavA saMbaMdhI kahevAnI taka eNe jatI karI nahi ja heya. te ja vakhate temaNe je muddAo paratve jainadharma brAhmaNa dharma sAthe maLatuM Ave te para khAsa bhAra mUkavAnI jarUra naM-- bhALa lIdhI haze. AgaLa jatAM batAvavAmAM Avaze ke temanI potAnI kRtiomAM, eka vicakSaNa pracAraka pAdarInI peThe, AvA meLa khAnArA muddAone upayoga karavAmAM eNe saMkeca rAkhe nathI ane jyAre ene pitAne mudde te mArge siddha thAya tema hoya tyAre brAhmaNa pustakanA pitAnA lAbhanA jANItA pAThonA utArA eNe sAkSIgraMtha tarIke karyA che. chevaTe IrSyALu brAhmaNanA humalAo sAme pitAne ane potAnA svadharmIone bacAva karavA mATe ene pUratA prasaMge maLatA hatA ane nemicaritranA bacAvamAM eNe je yuktino upayoga karyo evI je hakIkta che te azakya jaNAtI nathI. AvI paddhati khAsa bhAratavaSaya che ane bIjI ghaNI jagyAe ane khAsa karIne jemAM prApta thAya che. jayasiMhanA upara pitAnI kemane lAbha kare te bAbata paratve keTalI hada sudhInI asara hemacaMdra jamAvI zakayA hatA tenuM mApa haju sudhI cokasAIthI thaI zake tema nathI. "yAzraya"mAM hemacaMdra pite A bAbatamAM je kahyuM che te hakIkatane ApaNe jarUra mAnyatA ApIe ja ane te pramANe siddhapuramAM jayasiMhe mahAvIranuM maMdira baMdhAvavAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hakIkata raju karI che ane gIranAra parvata upara neminAthane teNe bhaktipUrvaka namana karavAnI vAta raju karI che; kAraNa ke vartamAna ane prAcIna samayanA hiMdanA aneka rAjAonA dAkhalAo che ke jeo dharmAdha na hoya ane dharmanA viSayamAM jarA chUTathI abhiprAya dharAvanArA hoya evA rAjAone je jayasiMhanI peThe kaI hadayane bALI detI icchAnI tRpti mATe varSo sudhI rAha jovI paDI hoya te teo aneka citravicitra dene bheTa dharatA ane temanI sevA-pUjA karatA tevA pUratA dAkhalAo che. jayasiMhanuM jaina dharma tarapha valaNa athavA te dharmanI mAnyatAo tarapha je khAsa mIThI daSTi hatI te mAtra hemacaMdranI asarane ja laIne hatI te taddana judo savAla che. chellAmAM chellI zeThe uparathI ema jaNAya che ke A pramANe hakIkta hevI e taddana na banavAjoga hatuM, kAraNa ke jayasiMhanA darabAramAM bIjA jaina sAdhuone praveza paNa hatuM ane teo paNa tenI pAse pitAnA matanI mAnyatA raju karatA hatA. AvA sAdhuomAM eka bIjA hemacaMdra jenuM bIjuM nAma malladhArI paNa hatuM tenA saMbaMdhamAM ullekha thayela che. A malladhArInI kRtionI tArikha jotAM te kathAnAyaka vaiyAkaraNaya hemacaMdra karatA dazathI viza varSa vayamAM vadhAre meTA rahevA saMbhave che. teramA zatakanI eka kRti jAhera kare che ke "jayasiMha emanI vANurUpa amRtanuM pAna karato hate." I. sa. 1400 mAM lakhAyelI eka prazastimAM lakhyuM che ke teNe (madhArIe) jayasiMhane jaina dharmamAM vaTalAvyuM ane tenA pitAnA rAjyamAM ane pararAjyamAM jenamaMdirane ThAM ane dhvajadaMDathI alaMkRta karavA paNa tene samajAvavAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1 ) AbyA. vaLI dara varSImAM eMzI divasa jIvahiMsA aMdha karavA sabaMdhI rAjyazAsana bahAra pADavA paNa tene kahevAmAM AvyuM. mA jo A pachavADenA vaktabyAnA svIkAra karavAmAM Ave te vaiyAkaraNIya hemacadranuM e saMbaMdhI mAna ghaNuM za MkAspada thaI paDe, paNa kamanasIbe e prazastinA lekhaka paNa te ja rAjazekhara che jeNe pramadhakAza lakhyA che ane upara varNavelA banAvAthI e eTalA lAMkhA vakhata pachI thayela che ke ApaNe emanA kahevA tarapha pUratA vizvAsa bhAgye ja rAkhI zakIe.13 vadhAre vAvRddha hemacaMdra uparAMta eka samudraghASa nAmanA yatie " gurjaranA mukhya zaheramAM siddharAjane rAjI karyAM ' ema kahevAmAM Avyu che.14 ATalA muddAo uparathI eTaluM tA jarUra siddha thAya che ke prabhAvakacaritranA kartA, merUtuga ane jinamaMDana-emaNe mAneluM che te pramANe vaiyAkaraNIya hemacaMdra ja mAtra jayasiMhanA mAnItA na hatA. vai. humacakra temanA kathAnAyaka hatA ane kumArapALanI rAjasabhAmAM temanA (hemacaMdranA ) asAdhAraNa tejanA aMkhArathI te aMjAI gayA hatA. A paristhitie jayasihanA ane hemacaMdranA saMbadha kevA hatA te raju karavAnA citrapaTapara paNa ceAsa asara svAbhAvika rIte karI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacaMdra ane kumArapALa prathama samAgama saMbaMdhI kathAnake. jayasiMhanA darabAramAM hemacaMdra phatehamada dharmapracAraka thaI zakyA hatA te jeTaluM zaMkAspada che teTale ja cekasa hemacaMdranA taNuM Astiya ane vakatRtvane pariNAme tenI pachInA caulukya rAjavI kumArapALane jaina dharmane svIkAra dekhAya che. jayasiMhane putraprApti mATe ghaNI tIvra IcchA hatI, te pUrI thayA vagara te vikrama saMvata 119 mAM gujarI gaye. vacagALanA cheDA arAjakatAnA samaya pachI tene bhatrije kumArapALa, tenA sALA sAmaMta kRSNa athavA kAnhaDanA TekAthI ane rAjakAraNa mahApurUSonI pasaMdagIthI gujarAtanI gAdI upara beThe. kumArapALano prapitAmaha (dAdAne bApa) kSemarAja hate. e pahelA bhImane meTe putra thAya. eka AdhAra pramANe eNe rAjyagAdI levAne asvIkAra karyo hate-rAjIkhuzIthI rAjyatyAga karyo hate. bIjA AdhAra pramANe e kSemarAjanI mAtA cakulAdevI eka nAyikA hatI ane rAjA bhIme ene aMtaHpuramAM dAkhala karI hatI. kSemarAjane putra devaprasAda rAjA bhImanA putra karNadevane khAsa mitra hatuM ane ene karNadeve * mULamAM Great nephew lakhe che eTale e jayasiMhanA bhAI nA chokarAne chokaro thAya : bhImadevane karNa, tene jayasiMha. bhImadevane kSemarAja, tene devaprasAda, tene tribhuvanapALa ane tene kumArapALa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 63 ) aNahilavADanI najIka Avela dadhisthali nAmanuM gAma je hAlamAM dethaLInA nAmathI prasiddha che te tene garAsamAM ApyuM hatuM. rAjA karNadeva jyAre maraNa pAmyA tyAre A devaprasAde pitAnA putra tribhuvanapALane rAjA jayasiMhane meM ane pote karNadeva sAthe baLI muo. pitAnA pitAnI peThe tribhuvanapALa paNa pitAnA kuTuMbamAM vaDAne nimakahalAla rahyo. koI paNa laDAI thAya te te rAjAnA zarIrane jAte bacAva karavA mATe e rAjAnI AgaLa khaDepage ubhuM rahetuM. jayasiMhanA chellA varSomAM tenA saMbaMdhamAM kAMI paNa ullekha AvatuM nathI tethI jayasiMhanI kArakIrdi pUrI thayA pahelAM ghaNA varSa agAu te gujarI gaye haze ema anumAna thAya che. jayasiMha vRddha umara sudhI saMtAna vagarane rahyo tethI tenA gAdIvArasa tarIke tenA maraNa pachI kumArapALa svAbhAvika rIte ja AgaLa Avyo haze. jayasiMhanI pachI kumArapALa gAdI upara Avaze evI bhAvaSyavANI karavA mATe "kyAzraya" athavA prabaMdhe kahe che tema mahAdeva athavA aMbikA taraphanI jAherAta athavA rAjadarabAranA tiSIenA jezanI AgAhInI koI jarUra nahotI; paNa e hakIkata sAthe jayasiMha kaI paNa rIte saMmata thaI zakaze nahi. e kumArapALane pUrA zreSathI dhikkArate hatuM ane tene mArI nAkhavA mATe manasubA karyA karatuM hatuM. merUtuMganA kahevA pramANe kumArapALa nAyikA cakulAdevIthI utarI Avela hatA te paNa A tiraskAranuM kAraNa hatuM. jinamaMDananA kahevA pramANe yasiMha ema AzA rAkhatuM hatuM ke vaccethI je kumArapALanuM kAsaLa kADhI nAkhavAmAM Ave ane rastA sApha karavAmAM Ave te hiju paNa ziva tene putra Ape. jayasiMhanA AvA IrAdAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 64 ) kumArapALane khabara paDI tyAre te dethaLImAMthI nAsI gaye ane keTalAka varSo sudhI ziva saMnyAsInA vezamAM chupAIne bhaTakanArAnI aMdagI gujArI. zarUAtamAM te gujarAtamAM rahyo hoya ema jaNAya che. AgaLa jatAM ene pakaDavAnAM vadhAre vadhAre chaTakAM jayasiMhe mAMDyAM tene pariNAme ene svadezabhUmine tyAga kare paDa hoya ema jaNAya che.55 kumArapALanA nAsabhAga ane gujarAta tathA bahAranA pradezemAM rakhaDapATAne aMge banelA kahevAtA aneka adabhuta (Romantic) prasaMge paratve prabaMdhomAM varNane ApavAmAM AvyAM che ane te sarve herAna thaI gayelA rAjaputranA rakSaka tarIke ane tenI bhaviSyanI mahattAnA bhaviSyavettA hemacaMdrane raju karavAnI khUba saMbhALa ane tasdI le che. kumArapALanA bhaviSyane aMge hemacaMdra bhajavelA bhAgane mATe prabhAvacaritra nIce pramANe vigate Ape che. ApaNane ema kahevAmAM Ave che ke aNahIlavADamAM AvI pahoMcelA traNaze tApasenA TeLAmAM kumArapALa hate evA samAcAra gupta bAtamIdAro mAraphata jayasiMhane maLyA, ene pakaDavA mATe rAjAe te sarvane jamavA mATe netaryA, rAjAe pote emanA paga dhoyA, ughADI rIte ema karavAmAM rAjAne udeza temanA taraphanI bhakti batAvavAne hato paNa aMdarakhAnethI ene Azaya emAMnA kayA purUSanA paganAM taLIAmAM rAjarekhA hatI te zedhI kADhavAne hatA. kumArapALanA pagane eNe sparza karyo ke turata ja teNe tenA uparanAM pava, dhvaja ane chatra vigerenA cihno rekhAmAMthI zodhI kADhyA. eNe pitAnI nizAnI carapura tarapha karI. kumArapALa e joI go. ane e turata ja nAThA. ane temacaMdra je upAzrayamAM hatA tyAM pahoMcI gaye. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com zu ke hu mAMthI cha I. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 5 ). carapurUSAe enI pUMTha tyAM paNa paka. hemacaMdra ene tADapatranA DhagalAmAM saMtADI dIdhuM. rAjapurUSoe sarva jagyAe tene mATe zedha karI, paNa tADapatranA DhagalAmAM zodhavAnI temane sUjha na paDI. tAtkAlika bhaya dUra thatAM ja kumArapALa ahilavADathI nAsI chUTaye ane eka bIjA zivamatAnuyAyI brAhmaNa erarI nI sebatamAM e staMbhatIrtha (khaMbhAta)nI najIkamAM pahoMcI gaye. tyAM pahoMcyA pachI eNe pitAnA sahacArIne nagaranA zrImALI vANI A udayanane tyAM mokalyuM. A te ja vyApArI hate jeNe agAu varNavelI hakIkta pramANe hemacaMdranA pitA sAthe destI saMbaMdha karyo hate. e udayana pAse sahAya karavAnI yAcanA karavAmAM AvI. rAjAne je kaI duzmana hoya tene sahAya karavAnI teNe nA pADI. bhUkhanA dukhathI trAsa pAmI gayele kumArapALa jAte rAtre khaMbhAta zaheramAM gayA ane jaina upAzraya jemAM hemacaMdra cAturmAsane mATe utAre karelo hate tyAM AvI pahoMce. hemacaMdra ene sArI rIte satkAra karyo, kAraNa ke enAM suMdara lakSaNo parathI e tarata samajI gayA ke e bhaviSyane rAjA hatA. emaNe agAuthI jaNAvI didhuM ke e sAtame varSe rAjyArohaNa karaze ane emaNe udayanane bhalAmaNa karI ke eNe kumArapALane anna ane dhananI sahAya jarUra karavI. kumArapALa tyArapachI vadhAre rakhaDyo ane sAta varSa sudhI kApAlika tarIke paradezamAM pitAnI strI bhUpA devI sAthe musApharI karI. jayasiMha 1199 mAM maraNa pAme. kumArapALane A hakIkatanI khabara paDI ke rAjyagAdIpara + mULa graMthamAM koI brAhmaNanuM nAma nathI. AgaLa jatAM kumArapALa vAgabhaTanA prasaMgamAM pate ja "siri" nAma Ape che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ besavA mATe e aNahilavADa tarapha cAle. tyAM pahoMcatAM e zrImAna sAMbane maLe. A vyaktinA saMbaMdhamAM kAMI vizeSa hakIkata anyatra paNa jANavAmAM Avela nathI. e sAMba enuM zubha nimitta jevarAvavA mATe kumArapALane hemacaMdrapAse laI gaye. ene uddeza pAra paddha zakaze ke nahi? te saMbaMdhamAM tene zaMkA hatI. upAzrayamAM dAkhala thatAM ja kumArapALa Asanayukta gurUnI pATaupara besI gaye. hemacaMdra eTalA uparathI jaNAvyuM ke ISTa nizAnI eNe Asana para besIne ApI dIdhI hatI. bIje divase kumArapALa pitAnA banevI kRSNadeva sAthe rAjyadarabAramAM gaye. A kRSNadeva sAmaMta hatuM ane sainyane uparI hatuM. kumArapALane rAjA tarIke cuMTI kADhavAmAM Avye (enI pasaMdagI rAjyasattAdhArI parIkSakoe karI hatI). kumArapALanI nAsabhAga ane rakhaDapATAsaMbaMdhInuM merUtuMganuM varNana ekaMdare prabhAvaka caritrane maLatuM che. jyAM phera paDe che tyAM tenI vigatemAM utarIe te eTaluM lakSamAM rAkhavAnuM rahe che ke merUtuMganA ahevAlamAM hemacaMdra mAtra eka ja vakhata dekhAva Ape che. hemacaMdra kumArapALane tADapatranA DhagalAmAM chupAvyuM hato te hakIkata saMbaMdhI merUtuMga kAMI ullekha karatA nathI. gAdIpara tenI pasaMdagI thaI te pahelA suratamAM ja bIjI vakhata tenA saMbaMdhamAM hemacaMdra bhaviSyavANI karI hatI te saMbaMdhI paNa merUtuMga kAMI ullekha karatA nathI. khaMbhAtamAM bannenA maLApasaMbaMdhInI hakIkata merUtuMga thaDA nAnA pheraphAra sAthe Ape che. aNahilavADamAMthI nAsI gayA pachI kumArapALa judI - judI jagAe rakha ane tyArapachI udayananI pAse musApharInA kharca mATe paisA mAgavA te khaMbhAta tarapha gaye. kumAraShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vALa AvI pahoMce tyAre udayana jena upAzrayamAM gaye hatuM, tethI kumArapALa tyAM gaye. tyAM e hemacaMdrane maLyo. hemacaMdra turata bhaviSyavANI kahI ke kumArapALa AkhI duniyApara rAjya karanAre rAjA thaze. kumArapALe e bhaviSyavANuM mAnavAnI nA pATha eTale hemacaMdra enuM bhaviSyakathana lakhI nAkhyuM. enI eka nakkala rAjamaMtrI udayanane ApI ane bIjI nakala kumArapALane svAdhIna karI. te vakhate kumArapALe kahyuM-"je A bhaviSyavANI sAcI paDaze te kharA rAjA tame thaze ane huM te tamArA caraNanI raja thaIne rahIza." hemacaMdra javAbamAM kahyuM ke-"pate rAjyane mATe kaI paNa prakAranI paravA karatA hatA nahi paNa kumArapALe pitAnuM vacana jarUra yAda rAkhavuM. bhaviSyamAM pote kRtajJa che ema batAvI ApavuM ane jenAmatane svIkAra kara." ATalI vAta hemacaMdra kahI. tyArapachI udayanane ghera kumArapALane uttama bhajana ane pAna maLyAM ane musApharInA kharca mATe joItA pisA paNa tenI pAsethI maLyA. tyArapachI kumArapALa mALavA gayela ane jayasiMhanA maraNa sudhI tyAM rahyo. jayasiMha maraNa pAmyuM tyAre te aNahilavADa pAchA AvyuM. enA banevI kahAnadeva, jenuM lazkara laDAI mATe taiyAra hatuM te, kumArapALane rAjadarabAramAM laI gaye ane tenI sahAyathI kumArapALanI rAjA tarIke pasaMdagI pAra utAravAmAM AvI. 17 jinamaMDana hemacaMdra ane kumArapALane ghaNA vahelA ekaThA kare che. teo ema jaNAve che ke jayasiMha rAjAe enA upara herAnagatio karavA mAMDe ane trAsa ApavA mAMDyo tenI ghaNA vakhata agAu eka vakhata kumArapALa jayasiMha rAjAne namana karavA mATe tenA darabAramAM gayA. tyAM teNe jayasiMha rAjA pAse beThelA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacaMdrane joyA. tyArapachI turata ja kumArapALa hemacaMdrane upAzraye tene maLavA mATe gaye. tyAM hemacaMdra tene upadeza Ape ane pachI tene pratyAkhyAna (paccakhANa) karAvyuM ke-"have pachI te anya purUSanI strIone (parastrIne potAnI bahena samAna gaNaze."58 kumArapALanI nAsabhAganI hakIkatanuM jinamaMDananuM varNana, tene jyAM sudhI hemacaMdranA tene aMge lIdhelA bhAgane lAgevaLage che tatparatve, prabhAvakacaritra ane prabaMdhaciMtAmaNinA ahevAlenuM saMmizraNa che. jinamaMDananA ahevAla pramANe jema merUtuMga kahe che tema hemacaMdrane prathama meLApa nAsabhAga pachI khaMbhAtamAM thAya che, paNa e meLApa khaMbhAta zaheranI bahAra AveluM eka maMdira jyAM udayana hemacaMdrane vAMdavA mATe Avela hatA tyAM thAya che. tyAM vArtA evA rUpamAM ApavAmAM AvI che ke udayana tyAM (maMdiramAM) AvI caDhe che. te vakhate kumArapALa e AvanAra keNa che? e savAla pUche che. A savAlane javAba hemacaMdra Ape che evI hakIkatanI saMkalanA karavAmAM AvI che. tyArapachI hemacaMdranI bhaviSyavANuM Ave che, tyArapachI udayanane ghera kumArapALane satkAra thAya che. A pachavADenI bAbatanuM varNana merUtuMganA ahevAla sAthe Abehuba maLatuM Ave che. vadhArAmAM vaLI ema paNa kahevAmAM Ave che ke kumArapALa potAnA mIjabAna (udayana)ne ghera ghaNA lAMbA vakhata sudhI rahyo. jayasiMhane kumArapALa khaMbhAtamAM che enI bAtamI maLI gayAnuM tyArapachI jaNavavAmAM Avela che. jayasiMha tene pakaDI lAvavA mATe lazkarIone mekalI Ape che. lazkarI sipAIo tenI pachavADe paDe che. kumArapALa nAsIne hemacaMdranA upAzrayamAM nAsate nAsate jAya che. tyAM tene yarAmAM tADapatronI nIce saMtADI devAmAM Ave che. prabhAvaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritramAM je hakIkata hemacaMdranI prathama sahAyane aMge ApavAmAM Avela che tenuM A pheraphAra kareluM rUpAMtara hoya ema ghaNebhAge lAge che. hemacaMdra prathama aNahIlavADamAM dekhAya ane tyArapachI turata ja khaMbhAtamAM dekhAya e hakIkata jinamaMDanane baMdhabesatI lAgI na hoya ema jaNAya che. A kAraNane laIne kadAca kumArapALane bacAva tADapatranAM pAMdaDAM nIce chupAvIne karavAnI hakIkatanuM keMdra eNe khaMbhAtane karyuM hoya te banavAjoga che, ane pachI pitAnI hakIkatane sAcI havAne dekhAva ApavA khAtara teNe jaNAvyuM paNa che ke haMmezanA niyama pramANe tADapatranA 2 the bheMyarAmAM rAkhavAmAM AvatA hatA. kumArapALanI nAsabhAganI hakIkata ukta banne kRtionA karatAM jinamaMDane khUba vadhAre vigatethI ApelI che ane tene mATe temaNe bIjA AdhArane upayoga karele have joIe. tenA kahevA pramANe kumArapALa prathama vaTapadra (vaDodarA) jAya che, tyArapachI bhRgukaccha (bharUca) jAya che, tyAMthI e kalhApura jAya che, pachI kalyANa, kAMcI ane dakSiNanAM bIjAM zaheramAM jAya che ane chevaTe pratiSThAna (paiThaNa)ne mAge mALavA jAya che. A vibhAgane meTo bhAga padyabaMdha racanAmAM che ane aneka kumArapALacaritramAMthI kaI eka madhyethI uddhArI levAmAM Avela jaNAya che.19 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALanA jainadharma svIkAra saMbaMdhI prastAvo. uparanI hakIkatamAM hemacaMdrane, rakhaDapATe karanAra rAjakumA2nA rakSaka tarIke ane tenI bhaviSyanI mahattAnA bhaviSyavettA tarIke raju karavAmAM Avela che. kumArapALanA rAjyArohaNa pachI turata ja tenI ane hemacaMdranI vacce gADha dostI thaI haze evI hakIkata AvavAnI kaI paNa AzA rAkhe, chatAM A pramANe hakIkata banatI nathI. banne purANu kRtio jAte ja ema kahe che ke sAdhu ane rAjA vacce gADha saMbaMdha ghaNuM moDe thaye ane te saMbaMdha paNa pUrvakALamAM karelA upakAranA kAraNane laIne thayela nahote, paNa taddana judA prakAranI paristhitine pariNAme thaye hate. prabhAvakacaritra kahe che ke kumArapALane rAjyAbhiSeka thayA pachI teNe sapAdalakSa eTale ke pUrva rajaputAnAnA rAjA arNorAja sAthe vigraha karavAno nizcaya karyo. thoDA divasamAM e ajamArU (hAlanA ajamera)nA killA sudhI pahoMcI gayo. teNe tene ghare zA paNa sapta prayatna karavA chatAM te killAne rAjA sara karI zake nahi. comAsAnI Rtu AvI pahoMcI tyAre pitAnI murAda pAra pADyA sivAya te aNahilavADa pAcho pharyo. kaMDa masama zarU thatAM te pharI vakhata te killAne sara karavA cAlI nIkaLe, paNa unahALAnI mosama pUrI thavA AvyA chatAM ajamerane kile. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 71 ) paDaye nahi ane rAjAne pAchA pharavu paDayu. AvI rIte agiyAra varSo pasAra thayAM. tyArapachI eNe udayananA dIkarA peAtAnA amAtya maMtrI vAgabhaTane eka vakhata pUchyu ke--" kAi deva, yakSa ke devI saprabhAvI che jenA prabhAvathI ApaNe cAsa vijaya pAmIe?'' vAgubhaTe javAmamAM aNahilavADamAM Avela ajitasvAmInI pUjA karavAnI salAha ApI ane jaNAvyu ke e ajitasvAmInI pratiSThA hemacaMdre karAvelI hatI. kumArapALa e salAhane samata thayA ane pachI aneka suga MdhI dravyethI ajitasvAmInI pUjA jaina dharmomAM khatAvela vidhi pramANe karI. teNe te vakhate pratijJA karI ke jo pote ajitasvAmInI kRpAthI vigrahamAM vijaya prApta karaze teA bhaviSyamAM ajitasvAmI ja tenA " deva, tenI mAtA, tenA gurU ane tenA pitA " thaze. tyArapachI e mAravADa tarapha vijaya prApta karavA mATe bAramI vakhata nIkaLye. amudagira (Ayu)nI pAse aIrAja sAthe mATI bhayaMkara laDAi thai, jemAM arthArAjanI mATI hAra thai. kumArapALe aNahilavADamAM mATI vijayapraveza karyAM. teNe karela pratijJA te bhUlI na gayA ane ajitanAthanA maMdiramAM mATI pUjA pharI vakhata karI. tyArapachI thoDA ja vakhatamAM teNe matrI vAgabhaTane jaNAvyu ke--peAtAne jaina matanA abhyAsa karavAnI icchA che" ane te mATe koi yogya gurUne zeAdhavAnI ma MtrIne bhalAmaNa karI. rAjAnI icchA pUrI pADavA mATe eNe hemacaMdrane lAvavAnI sUcanA karI. A hakIkata banI AvI. hemacaMdre kumArapALane upadeza ApyA ane pariNAme kumArapALe zrAvakanA niyamA lIdhA eTale ke eNe mAMsa na khAvAnA temaja khIjA abhakSya khArAka na levAnA tathA jaina dharmanA niyamAnA abhyAsa karavA niyama lIdhe. merUtu MganA ahevAla uparanI hakIkatathI taddana vilakSaNa ane judA ja prakAranA che ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 72 ) te ghaNA bhavya adbhUta (Romantic) che. tenA kahevA pramANe kumArapALanA rAjyArehaNu pachI turata ja ene aMdara a MdaranA duzmanA sAthe laDavuM paDayuM. tyArapachI sapAdalakSanA rAjA aNu[rAja athavA Anaka sAthe meTA vigraha thayA ane tyArapachI kAMkaNanA rAjA mallikArjuna jene udayananA bIjA putra AmrabhaTa athavA AMkhaDe tyArapachI harAbyA tenI sAthe mATI laDAi thai. A e kathAonI vacce eka seAlAka nAmanA gAyakanI kathA dAkhala karavAmAM AvI che, jemAM hemacaMdranuM nAma paNa levAmAM AvyuM che. atyArasudhI AvelI hakIkatanI tadna virUddha jaine hemacaMdra kumArapALanA mitra ane gurU kevI rIte thayA tenI hakIkata paNa rajI karavAmAM AvI che. hemacaMdranI mAtA pAhiNInI uttarakriyAne prasage tripurUSaprasAda jAtanA tapasvIoe aNuhilavADamAM apamAna lAge tevu vana karyu. merUtuganA ahevAla pramANe AthI hemacaMdrane eTaleA badhA krodha thayA ke tenuM vera levA mATe teNe rAjyadarabAramAM peAtAnI lAgavaga vadhAravAnA nirNaya karyo. kumArapALa rAjAnI chAvaNI te vakhate mALavAmAM hatI tyAM hemacaMdra gayA. tenA jUnA murabbI maMtrI udayane tenA kumArapALasAthe paricaya karAvye. peAtAnA rakhaDapATA daramyAna hemacandre je bhaviSyavANI tenA sabadhamAM karI hatI te kumArapALane yAda AvI. peAtAnI mitratA teNe turata lakhAvI ApI ane game te vakhate pAtAnI pAse cAlyA AvavAnI hemacaMdrane chUTa ApavAmAM AvI. AvI rIte je sabaMdha rAjAsAthe thayA tene pariNAme rAjAnI dhArmika valaNa upara kAMi tAtkALika asara thai nahi. gheADA prasaMgeA tyArapachI anyA che. dAkhalA tarIke purAhita AbhigasAthenA jhaghaDA ( jue pR. 50) je pAtAnA upara thatAM humalA vALI nAkhavAnu hemacaMdranu cAya matAve che tenAM vaNunA ApavAmAM AvyAM che. thADA vakhata pachI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 73 ) jyAre kumArapALa aNahilavADa pAchA pharyA tyAre hemacaMdrane kumArapALane jaina dharmamAM laI AvavAnA kAryanI zarUAta karavAnI taka maLI. ApaNane ema kahevAmAM Ave che ke kumArapALe pitAnA mitrane pitAnA rAjyanI yAdagirI kAyama rAkhavAne mAga pU. hemacaMdra tene javAba Ape ke kAM te teNe rAjA vikramAditye karyuM hatuM tema sarvanuM devuM ApI daI sarvane trANamukta karavAM athavA devapATaNamAM Avela ziva-somanAthane jIrNa thaI gayelA lAkaDAne prAsAda che tene sthAne paththarane bhavya prAsAda baMdhAve. kumArapALe A pachavADenI hakIkata pasaMda karI ane eka rAjyAdhikArIne maMdiranuM bAMdhakAma zarU karavA ekadama mokalI Ape. e maMdiranA khAtane paththara ropavAmAM Avyo evA samAcAra AvI pahoMcyA tyAre maMdirane paripUrNa karavAnI khAtrI mATe rAjAne niyama levA hemacaMdra Agraha karyo ane teTalA mATe te maMdira para jyAM sudhI dhvajArohaNa na thAya tyAM sudhI brahmacarya pALavAna athavA dArU ane mAMsa eTale vakhata na khAvAne niyama levA hemacaMdra rAjAne sUcanA karI. be varSa pachI maMdira paripUrNa taiyAra thayuM eTale kumArapALe pitAnA niyamamAMthI chUTavA mATe mAgaNI karI; paNa jyAM sudhI e nUtana maMdiranA devane jAte jaIne namaskAra rAjA pite na kare tyAM sudhI e niyama cAlu rAkhavA hemacaMdra rAjAne samajAvyuM. tyArapachI suratamAM ja rAjA somanAtha athavA devapaTTananI yAtrAe nIkaLe ane virodhI brAhmaNenI salAhathI e prasaMgapara hemacaMdrane paNa netaravAmAM AvyA. hemacaMdra zivanA maMdirane bheTavA mATe pUrepUrI saMmati darzAvI paNa zarUAtamAM ADe raste musApharI karI zatruMjaya ane giranAranI yAtrAe temaNe karI lIdhI. devapaTTaNanA daravAjA AgaLa e kumArapALa rAjAnI sAthe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4 ) barAbara bhegA thaI gayA. maMdira pravezanA kAryamAM rAjA sAthe ane somanAthanA maMdiranA pUjArI gAMDA bahaspati sAthe emaNe paNa bhAga lIdhe ane rAjAnA AgrahathI emaNe zivapUjananA kAryamAM paNa bhAga lIdhe. ene mATe bhAre kapaDuM paherIne bRha spatinI sAthe e maMdiramAM gayA, enAM saMdaryanA vakhANa karyA,. zivapurANamAM batAvela vidhipramANe sarva kriyAo karI ane nIcenA zleke bolatAM liMganI sAme pote ghUMTaNIe paDyA. 1. tuM game te he, tAruM game te sthAna che, game te samaya ho ane tArUM game te nAma che. je tuM rAgadveSathI rahita he te he pUjaya ! tane mArA namaskAra che. 2 janmamaraNarUpa saMsArane karanAra rAga-dveSa jenA nAza pAmI gayA che evA brahmA athavA viSNu athavA ziva athavA je kaI nAmathI kahevAtA hoya te bhagavAnane huM namaskAra karuM chuM. | hemacaMdra parisamApti karyA pachI gRhaspatinI sUcanA pramANe rAjA kumArapALe pUjA karI ane mUlyavALI bakSisenI vaheMcaNI karI. pachI pitAnI sAthenA parivArane rAjAe visarjana karyo ane pavitra devapAse e hemacaMdranI sAthe aMdara ga. pachI eNe pitAnA mitrane liMganI hAjarImAM mekSaprAptine sAce mArga pitAne samajAvavA kahyuM hemacaMdra thoDA vakhata sudhI dhyAna karyuM. pachI rAjAe jaNAvyuM ke ahIM je devane rAkhI mUkavAmAM AvyA che tene samajAvIne tenI pAsethI ja mokSane rasto jANI le. A hakIkata hemacaMdra kabula karI ane rAjAne ISTa udeza pAra pADavA mATe pote moTI samAdhimAM paNa jaze ema hemacaMdra jaNAvyuM ane rAjAne kahyuM ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 5 ) teNe A vakhata kRNAgurUne dhUpa cAlu rAkhave. A pramANe bane potapotAnuM kAma karI rahyA hatA tyAre mULa gabhAro A dhUmADAthI bharAI gaye. ane ekAeka prakAzita ti dekhAI ane liMganI AjubAjumAM jaLAdhArImAM eka sanyAsInuM jhaLahaLatuM rUpa Abehuba dekhAyuM. rAjA A rUpane pagathI mAthA sudhI arthe ane divya jAtinuM rUpa che ema khAtrI karyA pachI tenI pAsethI zikSA-sUcanAnI mAgaNI karI. e jotie jaNAvyuM ke-hemacaMdra daSTA che, viziSTa buddhivaibhavazALI che ane te je mArga batAvaze te jarUra mekSa tarapha laI jaze." ATaluM kahIne e vimaLa jyoti aMtardhAna thaI gaI. rAjAe hemacaMdra pAse namratApUrvaka tene mArgane upadeza karavA kahyuM ane hemacaMdra rAjA pAse AkhI jIMdagI sudhI mAMsa na khAvA ane dArU na pIvAnA niyama levarAvyA. tyArapachI theDe vakhate kumArapALa rAjA aNahilavADa pAchA pharyA. hemacaMdranA pavitra dharmazAstranA upadezathI ane triSaSTizalAkApurUSa caritra, cogazAstra ane vItarAgatetra jevI hemacaMdranI kRtiothI kumArapALa rAjA vadhAre vadhAre jaina dharma sanmukha thate gaye ane chevaTe eNe paramahaMta ( ahaMtarenonA devane utkRSTha zrAvaka) nuM birUda prApta karyuM. pitAnA tAbAnA aDhAra dezamAM cauda varSa sudhI keI paNa jIvane ghAta na thAya e rAjAe rAjyahukama-(vaTahukama) bahAra pADyo. eNe 1440 jena derAsare (maMdira) baMdhAvyAM ane zrAvakanA bAra vrata uccaryA. jyAre trIjA vata (cerItyAga ) saMbaMdhI tenI pAse vigatavAra khulAse karavAmAM AvyuM tyAre vArasa vagara maraNa pAmanAranI milakata rAjyamAM japta karavAne je junA kALathI dhAre cAlyA AvatuM hatuM tene teNe rada karI nAkhe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 76 ) jinama'Dana mATe bhAge merUtu Mga sAthe maLatA thAya che, paNu prabhAvakacaritra ane prakhadhaciMtAmaNimAM je hakIkata ApavAmAM AvI hatI tenu avAMtara-asaMgatapaNu teNe joi lIdhu. je hemacaMdre kumArapALane enI nAsabhAga daramyAna sahAya karI hatI ane tenuM rAjyArahaNa thaze evuM bhaviSya bhAkhyuM hatu tene kumArapALa ghaNAM varSo sudhI tadna vIsarI jAya ane tyArapachI paNa jaina maMtrIonI daramyAnagirithI enA rAjyadarabAramAM avarajavara thAya e vAta jinamaMDanane na mAnavA ceAgya lAgI. eTalA mATe eNe peAtAnA ahevAlanI zarUAtamAM ja eka navI vAta dAkhala karI che. e vArtAthI te ema atAve che ke kumArapALanA rAjyAre haNa pachI turata ja hemacaMdra tenA rAjadarakhAramAM AvyA hatA. A vArtA spaSTa rIte batAve che ke graMthakarto pUnA ahevA leAthI mAhitagAra hatA ane temAM teNe irAdApUrNAMka pheraphAra karyAM che. maMtrI udayana tathA upakAra karanArAone rAjAe sArI bakSIsA ane badalAe ApyAM tenuM varNana karIne e graMthakartA lakhe che ke emAM hemacaMdrane tadna visAravAmAM AvyA. A pramANe hAvA chatAM te lakhe che ke hemacaMdra karNAvatI hatA tyAMthI kumArapALanA rAjyArAhaNa thayA pachI gheADe vakhate aNahilavADa AvyA. temaNe tyAM AvIne udayanane pUchyuM ke- rAjA tene yAda karatA hatA ke visarI gayA che ? ' enA javAba nakAramAM maLyA eTale eNe amuka divase rAjAe tenI rANInA mahelamAM rAtre na javuM evI cetavaNI ApI ane jo A AgAhI karanAranuM nAma jANavAnA Agraha kumArapALa kare teA pAtAnu nAma tene ApavAnI rajA ane rAjA te gayA ). jenI ApI. udayane A cetavaNI rAjAne pramANe ja varlDa ( rANIne mahele te ApI rAtre na Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (77) vigata prathama ApavAmAM AvI hatI te rAtrIe vijaLIthI rANIne mahela baLIne khAkha thaI gaye. AvI salAha ApanAra pracchanna purUSanuM nAma jANavAnI tyArapachI rAjAe IcchA batAvI. jyAre hemacaMdranuM nAma ApavAmAM AvyuM tyAre tarata ja rAjAe temane teDAvI maMgAvyA. pitAnI viramRti mATe temanI kSamA mAgI ane temanI salAha pramANe rAjya calAvavAnuM vacana ApyuM. AvI rIte jinamaMDana batAve che ke-vikrama saMvata 119 pachI suratamAM ja hemacaMdra kumArapALanA mitra ane salAhakAra thayA. tyArapachI rAjAe duniyAne digavijaya karavAnA ahevAlamAM te merUtuMganA ahevAlane barAbara anusare che; paNa eka bAbatamAM e tema karatA nathI. hemacaMdranI mAtAnI uttarakriyAne prasaMge temane thayelA apamAnanI ane tyArapachI te mALave gayAnI vAta saMbaMdhI jinamaMDana kAMI ullekha karatA nathI. A banAve, alabata tenI vAta sAthe baMdhabesatA na ja thAya. vigatenAM varNanamAM te merUtuMganA karatAM ghaNe vistAra kare che ane keTalAka utArAo jene te hemacaMdranA kahe che tene ulekha karIne kumArapALanA jaina dharmanA svIkAranI hakIkata te khUba laMbAve che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALanA jainadharma svIkAra paratve hemacaMdranAM vaktavyo. kumArapALanA jainadharmanA savIkArasaMbaMdhI A jUdI judI daMtakathAonI sarakhAmaNI karatAM merUtuMge je ahevAla lakhe che te ghaNA cAturyathI ghaDAyela che ane tenuM nirUpaNa ghaNuM asarakAraka che tema lAge tenI nA kahI zakAya tema nathI. e varNana svAbhAvika lAge che. brAhmaNe taraphathI thayelA apamAnane pariNAme hemacaMdra pitAnuM svAtaMtrya (pitAnI upekSA) che devAne ane rAjAne Azraya levAne vicAra kare e AkhI hakIkata tadana banavAjoga lAge tevI che. kumArapALa rAjAne thaDA vakhata sudhI jaina dharmanA agatyanA niyama levA mATe te samajAve che ane chatAM rAjAnI ziva taraphathI bhaktimAM te aDacaNa karatA nathI ke ADA AvatA nathI; eTaluM ja nahi paNa e saMbaMdhamAM ene khAsa uttejana Ape che. ene aMge lIdhela ati cAturyamaya mArga, e rAjadarabAramAM enI viSama sthitinuM sIdhuM pariNAma hatuM. A (mahAdeva taraphanA) rAga ane svIkAravAne AbhAsa ane game te prakAre rAjAne pitAne banAvI levAnuM kArya ane tyArapachI gya prasaMga prApta thaI jatAM tene lAbha levAnI AvaData-A sarva vAta mAnavA cAgya lAge che. ane jaina pAdarIo (upadezaka) nI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 7 ) paddhati ane vartanane barAbara baMdhabesatI Ave che, chatAM A bAbatene vadhAre bArIkAIthI jotAM emAM ghaNa asaMbhavitatAo ane azakyatAo jaNAya che. jemake jyAre merUtuMga kahe che ke udayana kumArapALane maMtrI hatA ane hemacaMdrane ane kumArapALane paricaya e udayane karAvI Ape hatuM tyAre merUtuMganA potAnA aitihAsika viparyaya(Anachromism) kahe che ema sahelAIthI joI zakAya tevuM che. merUtuMganA pitAnA ahevAla pramANe (pR. 177) udayana gujarAtamAM siddharAjanA rAjyArohaNa pachI turatamAM AvyuM. eTale ke e vikrama saMvata 1150 lagabhagamAM AvyA. kumArapALa tyArapachI lagabhaga pacAsa varSa gayA pachI vikrama saMvata 1199 mAM gAdI para Avyo. eTalA mATe e kumArapALanA rAjyamAM lAbe vakhata jI hAya athavA te teNe kumArapALanI sevA karI hoya te taddana azakaya vAta che. merUtuMga kahe che ke devapaTTanuM maMdira hemacaMdranA upadezathI kumArapALe baMdhAvyuM te hakIkata tenA karatAM paNa purANu purAvA sAthe jarApaNu baMdhabesatI nathI kAraNa ke devapaTTananA bhadrakALInA maMdiramAM valabhI saMvata 850 athavA vikrama saMvata 1225 ne lekha che. A lekhanI hakIkta pahelavahelI karnala je. TeDe bahAra pADI hatI. enA 11 mA blekamAM spaSTa rIte jaNavyuM che ke je gAMDA bRhaspatine mATe jayasiMhane paNa ghaNuM mAna hatuM teNe zivase manAthanA jIrNa maMdirane navuM karAvavA rAjA kumArapALane samajAvyuM. 4 khUda kumArapALanA rAjyanA samayamAM ja kareluM AvA prakAranuM vaktavya che te tyArapachI ghaNe vakhata gayA pachInA merUtuMganA vaktavya karatAM ghaNuM vadhAre saMbhavanIya gaNAya ane jo e lekha sAro hoya te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 80 ) pachI prabaMdhaciMtAmaNinuM AkhuM varNana azraddheya thaI jAya che. merUtuMganI kRtimAM je daMtakathA jALavI rAkhavAmAM AvI che tenA zraddheyapaNa saMbaMdhI A muddAo ApaNA manamAM saMdeha utpanna kare, te pachI e daMtakathA ane prabhAvaka caritrane ahevAla kumArapALanA ItihAsane aMge ane tenI sAthenA hemacaMdranA saMbaMdhane aMge khUda hemacaMdranA vaktathI ja taddana vagaramUlyanA che ema te vaktavya ja batAvI Ape che. hemacaMdra " dvayAzraya" mAM kumArapALe rAjaputAnAmAM AvelA sakaMbharAsaMbhAranA rAjA arNorAja sAme phatehamada vigraha karyo ane mALavAnA rAjA ballAlasAthe vigraha karyo tenAM varNana pAchaLa hemacaMdra AkhA cAra sargo reke che (sarga 14-19). AnA saMbaMdhamAM cakkasa tAribe ke varSo ApavAmAM AvyA nathI, chatAM varNana uparathI ema salAmata rIte joI zakAya tema che ke kumArapALa enA rAjyArohaNa pachI turata ja A bahAranI ghuMcavaNamAM geTavAI gaye hatuM ane mahAna vijetA tarIke e bahAra paDe te pahelAM ghaNe samaya pasAra thaI gaye hate. arAjasAthe vigraha kumArapALanA rAjyArohaNa pachI suratamAM ja zarU thayo hato ane te ghaNAM varSo sudhI cAlyA hate ema jaNAya che. te pUrI thayA pachI balAla sAmene gherA zarU thAya che ane te kAMIka ochA samayamAM pUre thaye hoya ema jaNAya che. vizamA sargamAM hemacaMdra kahe che ke A mALavAne ghera phatehamaMdIthI pUrNa thayA pachI kumArapALe gujarAtamAM janAvarane vadha baMdha karyo. prANIonA bacAva saMbaMdhamAM rAjazAsana (vaTahukama) bahAra pADyA pachI vArasAne mUkayA vagara mukvA janAranI milakata darabAra dAkhala karavAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 81 ) eNe rivAja baMdha pALe. ( aputrIyAnuM dhana rAjyajapta karavAne asala rivAja hato. tyArapachI bardavAnamAM Avela kedAra athavA kedAranAthanuM zivanuM maMdira ane kAThiyAvADamAM Avela devapaTTananA zivanuM maMdira-e bannene eNe samarAvyA eTale ene eNe jIrNoddhAra karAvyuM ane te uparAMta eNe aNahilavADa ane devapaTTanamAM pArzvanAthanAM maMdira baMdhAvyAM. aNahilavADanA e maMdiranuM nAma kumAravasahI paDayuM. aNahilavADamAM zivanuM maMdira baMdhAvyuM ane tenA nAmane na zaka pravartAvya, e dvayAzrayamAM ApelA kumArapALanA rAjyanA cheDalA banAve che. A muddAo parathI ema cokkasapaNe anumAna karI zakAya che ke mALavAnA vigraha pachI kumArapALane jaina dharma svIkArane prasaMga banya hatuM. jo ke pitAne kumArapALa rAjA sAthe kevA prakArane saMbaMdha hatuM te paNa hemacaMdra kahetA nathI, chatAM hemacaMdra kumArapALanA saMbaMdhamAM ghaNA vahelA AvyA nahi hoya ane tenA upara potAnI asara ghaNuM jaldI jamAvI nahi heya ema vadhAre saMbhavita lAge che. A anumAna hemacaMdranI potAnI eka bIjI kRtithI vadhAre sArI rIte pratIta thAya che. "mahAvIra caritra" mAM tIrthakarapAse kumArapALanA rAjyasaMbaMdhI bhaviSyarthana hemacaMdra karAve che. tyAM rAjAnuM nAma ApavAmAM Ave che ane tyAM kumArapALasAthe tene paricaya kevI rIte zarU thaze tenI vigate varNavavAmAM AvI che. mahAvIra aNahilavADanuM varNana ApyA pachI nIce pramANe AgaLa lAve che - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 82 ) ' 45-46. mArA nirvANu pachI, e abhaya! 1969 va thaze tyAre vizAla bhujAvALA kumArapALa cAlukya kuLacaMdra ane sarva vastunA akhaMDa sattAdhIza rAjA e zahera ( aNahilavADa ) mAM thaze. " c 47 A mahAn ane baLavAna rAjA je rAjyadhama mAM, AdAya mAM ane laDAimAM mahAbaLavattara thaze, te peAtAnA leAkeAnu pitAnI jema rakSaNa karIne temane viziSTa sukha tarapha lai jaze. '' 48 " e atyaMta cAturya vAna chatAM pramANika cittavALA thaze, rAjyamahattAmAM khUba tejavAna chatAM AtmatejathI bharapUra thaze. du zatrune sakhta zAsana karanAra chatAM mA ApavAmAM tatparatA khatAvanAra thaze ane te duniyAnuM sa MrakSaNa lAMbA vakhata karaze. '' 49 " te pAtAnI prajAne peAtAnA jevI karaze ane jema samajI gurU sArA vidyArthIne zikSaNa Ape che te pramANe niyamAnA pAlanamAM peAtAnI prajAne e majabUta banAvaze. " 50 " jee tenuM rakSaNa mAge tene rakSaNa ApIne ane anyanI sIAnI sAthenA vatanamAM temanA bhAInI jema vartIne e pavitra kAyadAone peAtAnA jIvanatulya gaNaze ane dhanasaMpattinI asara uparavaTa gayela (khAdya thayela) gaNuze." ra 51 tenA zo thI, niyamapAlanathI, dayAthI, maLathI ane mIA tejodaka guNeAthI te harIpha vagaranA thaze. ' para taSkanA pradeza sudhI e kuberabhUmimAM vijaya meLavaze, IMdranA pradezamAM e devanadIpa``ta jaya meLavaze, camanA tr Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 83) pradezamAM e viMdhyAcaLa parvatanA pradeza sudhI vadhaze ane pazcima dizAmAM e samudra paryata sImA laI jaze." pa3 "je gurU hemacaMdra vajAzAkhAnA anicaMdranI paraMparAmAM thaze tene A rAjA eka vakhata jeze." 54 "vAdaLane joIne jema mayUra AnaMdamAM AvI jAya tema e hemacaMdrane joIne e sAre rAjA te gurUne dararoja mAna ApavA maMDha jaze." 55 " jyAre e sUri jinamaMdiramAM pavitra dharmazAstrane upadeza karatA haze tyAre A rAjA jainamatanA maMtrI sAthe te sarine mAna ApavA te sthaLe jaze." 56 " rAjAne je ke te vakhate satyasaMbaMdhI ajJAna haze te paNa te arvatanI prArthanA karaze ane naisargika pavitra manathI e gurUne mAna Apaze." pa7 "emanA mukhethI e dharmasaMbaMdhI pavitra vyAkhyAna AnaMdapUrvaka sAMbhaLaze tyAre te aNuvrata leze ane tyArapachI paripUrNatA prApta karavA mATe prayatna karaze." 58. "enAmAM jJAnaprakAza paDaze tyArapachI e zrAvakanA saguNasaMbaMdhI vistArathI zikSA leze ane vyAkhyAnazALAmAM hAjara rahIne pavitra niyame saMbaMdhInA vyAkhyAnanA zravaNamAM aMtaranA premathI AnaMda ANaze." dvayAzraya" kAvyamAM je muddAo ApavAmAM AvyA che tenI sAthe A bhaviSyakathana paripUrNa rIte baMdhabesatuM Ave che. kavinI alaMkArika bhASAnA raMgavALuM gujarAtanI sarahadanuM je Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (84) varNana ApavAmAM AvyuM che te ApaNane spaSTa rIte samajAve che ke e sarahada uttara-pUrvamAM sapAdalakSa rAjApara vijaya meLavavAthI athavA pUrva rajaputAnAnA sAkaMbharI-saMbhAranA vijayathI, tathA dakSiNa-pUrvamAM mALavAnI jItathI laMbAvavAmAM AvI hatI ane A pramANene ahevAla " dvayAzrayakAvya"mAM vigatavAra Ave che. uparanA leka 53 pramANe kumArapALanI hemacaMdra sAthe oLakhANa zarU thaI tyAre kumArapALanuM rAjya tenI vadhAremAM vadhAre maryAdAne pahoMcI cUkayuM hatuM ane vijaya prAptionI pUrNAhuti thaI gaI hatI. jyAre kumArapALa rAjA pitAnA maMtrI jenuM nAma ApavAmAM AvyuM nathI tenI sAthe je sAdhue enA mana para ghaNI jabarI asara karI hatI tene mAna ApavA (vAMdavA) janamaMdiramAM AvyA. te vakhate vyAkhyAnamAM hemacaMdra je upadeza Ape tene pariNAme kumArapALa rAjAe jainadharmane svIkAra karyo hato. | hemacaMdra pite karelAM A vaktavyanuM prathama te e pariNAma Ave che ke kumArapALanI nAsabhAga daramyAna hemacaMdranA ane tenA saMbaMdha paratvenI sarva hakIkate banAvaTI ane rada karavA egya che. bhaviSyakALamAM temanA saMbaMdhane hetu pUruM pADavA mATe te kadAca banAvI kADhela hoya e banavAjoga che. vaLI e vakta ema paNa batAve che ke prabaMdhamAM oLakhANa tAjI karavA saMbaMdhI ane jaina dharmanA svIkAra saMbaMdhI je vAte Ave che temAM paNa ati alpa etihAsika tattva che. prabhAvaka caritranA hevAla pramANe kumArapALa rAjAne arNorAjapara vijaya meLavavAmAM madada karavA ajitanAthanI stuti karavA mATe samajAvavAmAM Avyo hato ane enI prArthanA pAra paDavAne kAraNe teNe jaina Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 5 ) dharmane svIkAra karyo hate, evI je hakIkata upara raju karavAmAM AvI che te satya hoI zake nahi; kAraNa ke mALavAnI chata jenA saMbaMdhamAM prabhAvakacaritra kAMI paNa ullekha karatuM nathI te jaina dharmanA svIkAra pahelAM banelI hakIkata che ane kumArapALa hemacaMdranuM vyAkhyAna sAMbhaLavA jAya che te kaI camatkAra " (Miracle) nA pariNAme na hatuM paNa tenI taraphanA bahumAna-bujha (Admiration ) nuM pariNAma hatuM. merUtuMgane AjubAjunI paristhitine ahevAla te hemacaMdranAM pitAnAM vaktavyanI aneka prakAre virUddha jAya che te sahelAIthI joI zakAya tevuM che. mAtra be ja muddAo evA che ke je paratve prabaMdha hemacaMdranA vaktavyane maLatAM thAya che eTale ke teoe sAcI daMtakathA jALavI rAkhI che. te ja vakhate teo jyAre ema kahe che ke rAjadarabAramAM kumArapALanA jena maMtrIe hemacaMdrane praveza karAvyuM ane tenA matane lAbha thAya te pramANe vartana karyuM te saMbaMdhamAM teo (prabaMdhakAra) vagara zake taddana sAcA che, kAraNa ke "mahAvIra caritra" pramANe jaina matane maMtrI rAjAnI sAthe maMdire gaye e hakIkata kAMI kAraNa vagara te nahi ja ullekhavAmAM AvI heya. ApaNe vagara zake ema svIkArI zakIe ke rAjAnI sAthe A jena AvyuM hatuM tenI daramyAnagirithI rAjAnI ane hemacaMdranI oLakhANa thaI ane teNe ja rAjAne jainamaMdira bheTavA mATe samajAvela hatA. A maMtrI te ghaNe bhAge udayanane putra vAgUTa hate. upara jainadharmanA svIkArane aMge je hakIkata prabhAvacaritre raju karI che temAM tenA nAmane ulekha karavAmAM Avyo che. hemacaMdranA ziSya vardhamAne kumAra vihAranI prazastimAM je padya lakhyuM che te te vAtane purAve Ape che ane te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 86 ) batAve che ke vAgabhaTa kumArapALanA maMtrIo paikIne eka hate. prabaMdhomAMnI ghaNu hakIkate batAve che ke hemacaMdra udayananA kuTuMbasAthe saMbaMdha haMmezA jALavI rAkhyuM hatuM. dAkhalA tarIke sarva prabaMdhe kahe che ke vAmanasthalInA cuDAsamA rAjA navaghaNanI sAmenI laDAImAM tene pitA (udayana) mAryo gaye hate, tenI yAdagIrImAM vAgabhaTe zatruMjaya upara vikrama saMvata 1211 athavA 1213 mAM maMdira baMdhAvyuM hatuM. eka prabaMdha vadhArAmAM kahe che ke hemacaMdra evA ja prakAranuM kArya bharUcanA munisuvratanA maMdirane aMge vikrama saMvata 1220 mAM udayananA bIjA putra AdmabhaTane mATe karyuM hatuM. bIjA prabaMdho (nIce juo) vaLI hemacaMdra karela AdmabhaTanA vyAdhi-nivAraNanI hakIkata raju kare che. 7 AnI sAthe merUtuMga e banne putranA pitA mAraphata rAjAsAthe paricaya karAve che e hakIkatamAM che ke aitihAsika viparyaya che, chatAM te vAta dhyAnamAM letAM aNahilavADanAM rAjadarabAramAM hemacaMdranI lAgavaganuM mukhya kAraNa udayananuM kuTuMba hatuM ane e kuTuMba ene khAsa rakSita gaNatuM hatuM ema nirNaya karavAmAM ApaNe vadhAre paDatI chUTa letA hoIe ema lAgatuM nathI. A eka aitihAsika hakIkata thaI. prabaMdhamAMthI bIjI aitihAsika vAta tarI Ave che te jaina dharmanA svIkAranI sAlane aMge che. prabaMdha pramANe ene jaina dharmane svIkAra enA rAjyanI zarUAtamAM nathI paNa enA madhyakALamAM Ave che. A saMbaMdhamAM paNa upara batAvavAmAM AvyuM che te pramANe teo hemacaMdranA vatajo sAthe maLatA Ave che. A banAvanI cokakasa tArIkha agAu varNavelA rAjamaMtrI vizapAlanA " mahArAjaya" nAmanA nATakamAM jALavI rAkhavAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 83 ). AvI hoya tema jaNAya che. jaina dharmanA svIkAranI A hakIkatane rAjakumArI kRpAsuMdarI (eTale ke dayAsuMdarI) je dharmarAja ane virati devInI dIkarI thAya tenA alaMkArika bhASAmAM kumArapALa sAthe lagna tarIke varNavavAmAM AvI che ane te lagna arvatanI samakSa gara tarIke hemacaMdra karAvI ApyAM heya ema jaNAvavAmAM AvyuM che. mahArAjayanA jinamaMDananA utArA pramANe A lagna vikrama saMvata 1216nA mArgazIrSa zudi bIjane divase thayuM Apache je ema svIkArIe ke sadara tArikha kharekhara e nATakamAM A pavAmAM AvI che te ApaNe e tArikhane AdhArabhUta svIkAravI yogya gaNAya. kAraNa neTa naM. 6 batAve che tema e mehaparAjya kumArapALanA maraNa pachI turatamAM ja vikrama saMvata 1229 ane 1232 vacce lakhavAmAM Avela che. ahIM eka bAbata jaNAvavI joIe ke eka junI prata je tyArapachI pAMca varSe vikrama saMvata 1221mAM lakhavAmAM AvI che tenI pUrNAhutimAM lakhavAmAM AvyuM che ke kumArapALe "paramAhaMta' (jaina matanA hAMsIlA IchApUrvakanA zrotA)nuM birUda meLavyuM hatuM, jyAre vikrama saMvata 1213 nA eka jaina lekhamAM tenA jena dharmanA svIkArasaMbaMdhI kaI prakArane ullekha karavAmAM AvyuM nathI. 69 je kumArapALanA jainadharma svIkAranI tArikha vikrama saMvata 1216 levAmAM Ave te hemacaMdra ane tene meLApa te pahelAM eka ke be varSe mUka joIe. jo ke "mahAvIra caritra" ema bhAra mUkIne jaNAve che ke A viziSTa gurUne paricaya thayA pachI te gurUne mAna ApavA maM9 jaze " chatAM jANe ke e zabdo suvarNa ja hoya tema tene taLavA salAhakAraka gaNAya nahi. rAjA jena upAzraye jAte Ave ane hemacaMdranA pAdapAse besIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 88 ) vyAkhyAna zravaNa kare te pahelAM arasparasanA premane saMbaMdha-vyavahAra dIrgha kALa cAlyo have jarUrI jaNAya che. dhIme dhIme mitrI kevI rIte jAmI haze? ane hemacaMdra rAjAnI kRpA ane tene vizvAsa kevI rIte prApta karyo haze? te saMbaMdhamAM ApaNe tenI pitAnI bIjI kRtio parathI lagabhaga bInapAyAdAra nahi evuM anumAna karI zakIe, jo ke A bAbatamAM ApaNe tadda cakakasapaNuM te na ja prApta karI zakIe. A vicAraNAnI pahelA jayasiMhanA maraNanI sAla vikrama saMvata 1199 ane kumArapALa sAthenA temanA saMbaMdhanI sAla vikrama saMvata 1214 athavA 1215 daramyAna vaccenA samayamAM hemacaMdranI pravRttisaMbaMdhInI vicAraNuM prathama karavI ghaTe. upara jaNAvyuM che te pramANe hemacaMdranI jayasiMhanA darabAramAM rAjapaMDita tarIke lagabhaga vikrama saMvata 1194mAM nImaNuka thayA pachI temaNe dunyavI vijJAnanA graMtha taiyAra karavAnuM kAma hAtha dharyuM hatuM. Ane aMge vyAkaraNa ane tenAM pariziSTa tathA TIkAo emaNe jayasiMhanA maraNa pahelAM jarUra pUrAM karyA hatAM. kadAca emaNe be saMskRta ke ane " dvayAzrayamahAkAvya" nA cauda sargo paNa jayasiMhanA maraNa pahelAM pUrAM karyA heya. vikrama saMvata 119 pachI emaNe je pejanA zarU karI hatI tenI saMkalanA cAlu rAkhI jaNAya che ane rAjadarabAramAM potAnuM sthAna rahyuM na hatuM tenI kheTanI darakAra karyA sivAya emaNe pitAnuM kArya khAnagI paMDita tarIke pUrA utsAhathI cAlu rAkhyuM hoya ema lAge che. A samayanI emanI prathama kRti te kavitvasaMbaMdhanuM temanuM pustaka "alaMkAracukAmaNi" (29 e) upara nedha - 38 mAM eka utAre ApavAmAM Avyo che te parathI ApaNane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaNAya che ke e graMtha vyAkaraNa pUruM thayA pachI lakhavAmAM AvyuM hatuM ane e graMtha jyAre taiyAra karavAmAM AvyuM tyAre graMthakattane koI prakArane rAjyAzraya hate nahi. e saMbaMdhamAM eka asarakAraka paristhiti khAsa arthasUcaka che ane te e che ke e graMthanA mULamAM arpaNasaMbaMdhI kaI prakArane ullekha karavAmAM Avyo nathI eTaluM ja nahi paNa tenI TIkA jemAM kavitvanI aneka gAthAo (ke) che temAM gujarAtanA rAjyakartAonI keIpaNa prakAranI prazaMsA (Compliment)ne ullekha karavAmAM AvyA nathI. A chelle mudde khAsa vadhAre mahatvane che, kAraNa ke rAjya saMbaMdhamAM AvanAra sAhityaviSayaka lekhake pitAne Azraya ApanAranI prazaMsA kavitAmAM vaNa detA hatA ane hemacaMdra pitAnA rAjAnI prazaMsA karavAnI taka, tenI be kRtiomAM dekhAya che te pramANe gumAve tevA nahotA. tenA vyAkaraNanI TIkAsaMbaMdhIne eka A prasaMga upara varNavavAmAM AvyuM che ane e bIjo prasaMga turatamAM nIce carcavAmAM Avaze. sAhityaviSayaka pustakamAM jayasiMha athavA te kumArapALanAM parAkramanI prazaMsA cirasmaraNIya karavAnuM kArya ghaNuM saheluM hatuM, ane e pramANe vRddha vAgabhaTe " alaMkArazAstra " mAM karyuM paNa che chatAM e pramANe karavAmAM AvyuM nathI, tethI ApaNe ema dhArI zakIe ke A kRti lakhatI vakhate graMthakartAne kaI paNa rAjA sAthe saMbaMdha naheAte ane te samaya te jayasiMhanA maraNa pachIne ane kumArapALa sAthe hemacaMdrane saMbaMdha thaye te vacce hatuM ema niravuM e muzakela nathI. e ja bAbata "chanuzAsana 71 ne lAgu paDe che. e vRte uparane graMtha che. enI zarUAtanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ) plekamAM ane te graMthanI TIkAmAM paNa jaNAvavAmAM AvyuM che ke e graMtha "alaMkAracUDAmaNi" taiyAra karyA pachI lakhavAmAM AvyuM hatuM. A graMthamAM paNa keI paNa prakAranI arthaNa ApavAmAM AvI nathI temaja tenA daSTAMtemAM keI rAjAnI prazaMsAe ApavAmAM AvI nathI. ahIM eka vAta bhAra mUkIne jaNAvavA yogya che ke A baMne graMthanA mULa prathama pUrAM karavAmAM AvyAM hatA ane "danuzAsana" pUruM karyA pachI "alaMkAracUDAmaNi" paranI TIkA taiyAra karavAmAM AvI hatI. hemacaMdra pite chaMdenuzAsanane ulekha alaMkAracUDAmaNimAM eka pArapUrNa karelA graMtha tarIke kare che te hakIkataparathI A bAbata joI zakAya che. ane moTA kenA pariziSTa paNa A samayamAM banelA saMbhavita gaNAya ane te ja pramANe prAkRta keza "dezInAmamALA" athavA "ratnAvali paNa e ja samayanI jaNAya che. A pariziSTa vibhAgamAM " zeSAga-nAmamALA" Ave che ane e " abhidhAnaciMtAmaNi" nI puravaNI che. emAM yAdavaprakAzanI " jayaMtI " nAM TAMcaNanA utArAne paNa samAveza thAya che. e uparAMta " nighaMTu " athavA "nighaMTazeSa" saMbaMdhI paNa kAMI vaktavya jarUra karavuM joIe. e graMtha atyArasudhI eTale suparicita thayela nathI. jaina paMDitenA sAMpradAyika kathana pramANe hemacaMdra A nAmanA che graMtha lakhyA che. atyArasudhI traNane patte lAge che. emAMnA be vanaspationAM nAmanI TUMkI noMdha Ape che ane trIjo graMtha mUlyavAna pattharo-hIrAmANeka vigerenI naidha Ape che ja purANA ke pavaMtarI nighaMTu " ane "ratnache. parIkSA " mAMthI A zAnuM anukaraNu karavAmAM AvyuM hoya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ { 91 ) te na banavAjoga nathI. A graMthA paNa rAjyanA kmAnathI taiyAra karavAmAM AvyA hAya tevA temAM nirdeza nathI, chatAM A graMthA paikI zeSAkhyanAmamALA " nA saMbaMdhamAM te graMtha vikrama saMvata 1199 ane 1214-15 vacce banAvavAmAM Avela hakIkatane aMge zakAne jarUra sthAna che; kAraNa ke " abhidhAnaciMtAmaNi " nI TIkAmAM A graMthane ghaNI pratAmAM sAmela karavAmAM Avela che ane have pachI AgaLa batAvavAmAM Avaze tema e " abhidhAnaciMtAmaNi " nI TIkA hemacaMdranA chevaTanA varSonA samayanI che. mIjA hAthaupara "dezInAmamALA " ghaNe bhAge kumArapALasAthenI hemacaMdranI oLakhANunI saheja pahelAM taiyAra thaI hoya ema lAge che. A graMthanA upAghAtanA trIjA leAkamAM hemacaMdra sUcavana kare che ane spaSTa rIte tenA khulAsAmAM kahe che ( pR. 2-3) ke tenI pahelAM teNe potAnu vyAkaraNa pUrU karyuM hatu. eTaluM ja nahi paNa peAtAnA saMskRta kaze ane cha MdosabaMdhInI kRti paNa pUrI karI hatI. khIjA hAthaupara enI TIkA je cAsa rIte lAMbA vakhata pachI AgaLa upara lakhavAmAM AvI hatI temAM paMdarathI vadhAre evA zleAkeA che jemAM rAjAone nAmathI ullekhavAmAM Ave che ane trIjA nava leAkamAM culaya athavA cAlukaya evuM vizeSaNa ApavAmAM AvyuM che ane eka mATI sa MkhyAnA zleAkeA rAjAne uddezIne lakhavAmAM AvyA che. A sa` sa AAkI kumArapALane lAgu paDe tevA che. temAM tenA zonAM kAryAnI praza MsA che, tenI kIrtinI mahattA che, tenA duzmanonA durdazA che ane tenA sauMdaryanA vakhANa che. eka jagyAe cAsa aitihAsika prasaMgapara ullekha che. jIe 6-1981 e nIce pramANe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( ra ) tArUM zorya apratihatapaNe vipuliMga uDADe che. ahe rAjana ! tuM yuddhadevIne pati che. zuM tArI AbarU apativratA caMDAla strInI peThe pAlInI bhUmi upara chuTathI nathI rakhaDatI?" - pAlInI jamIna eTale pAlI nAmanA gAmanI jamIna. e pAlI eka chalo che. rajaputAnAmAM jodhapura ane ajameranI vacce Avela che. A paMktimAM sapAdalakSa athavA sAkaMbharIsaMbhAranA rAjA arNorAja uparanA kumArapALanA vijayane ullekha che ema ApaNe svIkAravuM ja paDe. A utArAne game te prakArane gaNavAmAM Ave, chatAM emAMthI eka vAta ughADI rIte prApta thAya che ke dezInAmamALA" nI TIkAmAM hemacaMdra kumArapALanI te ane zauryanA ja. khUba vakhANa gAyA che, paNa tenI jaina dharma taraphanI zraddhA athavA svIkArasaMbaMdhI kAMI bolatA nathI. Ane laine ApaNe vyAjabI rIte evuM anumAna karI zakIe ke A kRti karavAmAM AvI tyAre hemacaMdrane kumArapALanA darabAramAM praveza thaye hatuM ane tenA jaina dharmanA svIkAranI pahelAM A kRti taiyAra karavAmAM AvI hatI. eTalA mATe A saMgrahanI TIkAnI kRtine kALa vikrama saMvata 1212-15 lagabhaga have joIe. e hakIkata rAjAnI maherabAnI meLavavAnI hemacaMdranI paddhatinuM sUcavana paNa ApaNane kare che. prathama te pitAnI dunyavI kaLA ane vyavahAranA jJAnano upayoga potAne anukULa asara upajAvavA mATe kare che. tenA suparicita murabbI vAgUbhaTadvArA rAjAsAthe oLakhANa thayA pachI teNe kadAca vidvAna mANasanI dararoja maLatI sabhAmAM hAjara rahevAnI paravAnagI meLavI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 3 ) heya. zarUAtathI ja tenuM sthAna khacIta ghaNuM AgaLa paDatuM thayeluM rahevuM ja joIe. eka niSNAta vidvAna tarIke tenI kIrti ghaNA vakhatathI sthApana thaI cUkelI hatI ane je ke merUtuMge nedhelI eka vArtA pramANe ke kumArapALe vijJAnane abhyAsa pitAnI vRddha umare zarU karyo hate tema chatAM paNa hemacaMdra kumArapALa upara pitAnI asara karavAmAM jarA paNa maNuM rAkhI nahi ja hoya, hemacaMdra pitAne prakAza chupAvI rAkhe nahi ja hoya, paNa enA ati uMDA pAMDityathI rAjanI samakSa cAlatI paMDitenI carcAomAM te jarUra jhaLahaLI uThayA haze. enI khAsa vaijJAnika kRtiothI karelI asara uparAMta eNe kumArapALanA zauryakAryonI prazaMsA karIne vagarazake eNe rAjA upara sAre kAbU meLavyuM hatuM. AnA dAkhalAo "dezInAmamALA" nI TakAnA blekamAM Ave che ane te vibhAga ghaNuM cAturyathI lakhAyale che. rAjasabhAmAM dharmasaMbaMdhI vAtacIta karavAnI takene aMge paNa ghaNe bhAge nyunatA nahetI. sarva ahevAlo pramANe kumArapALe rAjyArehaNa karyuM tyAre tenuM vaya lagabhaga pacAsa varSanuM hatuM ane jyAre enA vigrahanI pUrNAhutine pariNAme ene ArAma maLavAne samaya prApta thayo tyAre enuM tresaThamuM varSa cAlatuM hatuM. aMdagInA e samaye dhArmika savAla tarapha tenuM valaNa thAya te sahelAIthI samajI zakAya tevuM che. khAsa karIne hiMdavAsIonAM saMbaMdhamAM A lagabhaga sArvatrika banAve che. A hakIkatamAM ApaNe eka vAta umeravAnA che ane te e che ke prabadhAmAM je hakIkata kahelI che ane je ApaNe yogya rIte sAcI mAnIe chIe te pramANe kumArapALa duniyAmAM varSo sudhI zevasaMnyAsI tarIke rakhaDyo hato ane hemacaMdra gazAstramAM (juo neTa 80) varNana karyuM che te pramANe eNe ceganA aneka gAthe joyA hatA ane yoganI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4 ). prakriyA je zarUAtamAM asAdhAraNa zaktio ane aMte mekSamAM laI jatI kahevAmAM Ave che temAM teNe ghaNe uDe rasa lIdhe have joIe. uparane graMtha batAve che te pramANe hemacaMdra paNa ceganA siddhAMtemAM khUba niSNAta hatA ane pitAnA jAtianubhavanuM eka prakaraNa pitAnA graMthamAM umere che te parathI mAluma paDe che ke tene mATe kahelI roga prakriyAo e jAte paNa karatA hatA. (juo neTa 80) zaiva dharma jene rAjAnuM kuLa ghaNuM pUrvakALathI anusaratuM hatuM te dharmane rAjA pAsethI cheDAva ane eka virUddha dharma jene pracAra ane jenI asara gujarAtamAM sArI rIte thayela hatI ane jene ghaNA varSathI mAna maLatuM hatuM tene rAjApAse svIkAra karAve te mATe eka asAdhAraNa cAturyavALA dharmapravartakane je paristhitio joIe te sarva hAjara hatI.77 enI kRtio batAvI Ape che tema hemacaMdramAM dakSatAnI uNapa te hatI ja nahi. eNe ghaNuM saMbhALapUrvaka-sAvadhAnIthI ghaNe bhAge zarUAta karI. jyAM jyAM banI zake tyAM tyAM eNe jaina matane ane vedokta darzanene samanvaya karyo. khAsa karIne kumArapALa caritra pR.124 mAM meTAM meTAM vyAkhyAne saMpUrNa raju kare che. emAM hemacaMdra jina ane zivanI ane viSNunI ektA sAdhatA kAya che ane pazu-prANIonA jIva bacAvavA mATenA siddhAMta mATe brAhyANa grathAnI zAhata Ape che. A ane AvAM TocanA cokakasa zabda mATe game teTale e che vizvAsa kaI rAkhe paNa hemacaMdra potAnA kArya tarapha kevI rIte lAgI gayA tenA saMbaMdhamAM kharA khyAla te Ape che. dAkhalA tarIke cogazAstranI TIkAmAM bIjI bAbate sAthe e brAhANa graMthanI zAhadata jaina matane sivAta majabUta karavA TAMke che ane sAtamAM jaNAve che ke "miShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (95 ) ccA zAstrane mAnanAra paNa A pramANe kahe che ane mULa graMtha sarga 3"leka 21-26 mAM paNa mAMsa khAvAnI viruddhamAM manunA nAma sAthe tenuM vaktavya TAMkavAmAM Avela che. brAhmaNadeve ane jinadeve eka ja che evuM enI kRtimAMthI upalabdha thatuM nathI. A pramANe hakIkata hovA chatAM pitAnAM vyAkhyAnamAM e tene jarUra upacAga karatA hovA joIe e tadana banavAjoga che, kAraNa ke ema karavuM e bAramI sadImAM paNa taddana sAdhAraNa hatuM. vikrama saMvata 1218 ne nADelane eka lekha che temAM rAjakumAre ahaNa ane kalhaNane bakSIsapatra neMdhAyeluM che. tenA maMgaLamAM ApaNe vAMcIe chIe ke - brahmA, zrIdhara ane zaMkara deve jeo mane vikArathI mukta hAIne duniyAmAM jine tarIke prasiddhi pAmyA che teo tamane mekSane Apa." A sarva hakIkata chatAM hemacaMdranuM kAma ghaNuM AkaruM hatuM. "mahAvIra caritra"nA uparanA utArAne sakhta artha karatAM ApaNe jevuM dhArIe tevuM saheluM kAma nahatuM ane te kAryamAM eTalI zIvratAthI hemacaMdrane phateha maLI hoya tema jaNAtuM nathI. prabaMdhakAre kahe che tema temacaMdranA kAmamAM enI virUddhanI asaroe paNa khUba kAma karyuM hoya te taddana banavAjoga che. brAhAe tenI rAjA uparanI asara nirmULa karavA pitAthI banatuM karyuM ane khAsa karIne rAjAnA jaina dharmanA paddhatisaranA svIkAranI sAme temaNe ghaNA prayatna karyo hoya e sarva khAsa banavAjoga che. upara jaNAvela merUtuMganA vArtA prasaMge pramANe hemacaMdranA mArgamAM irSALuSI lokee hemacaMdranI sAme aneka vine ubhAM karyA hatAM. ApaNe tenI vigatenI bAbatamAM karAya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 6 ) pUrA vizvAsa rAkhavAne taiyAra na hAIe chatAM e sAmAnya paristhitinuM vana te mAbehuba kare che ane tadna sAcA khyAla Ape che. rAjAcArya devabAdhi, rAjyanA dharmagurU purANA dharmonA jhuDA hAthamAM le che tenI je hakIkata jinamaMDana kahe che tene kadAca aitihAsika bhUmikAnI jarUra hAya. jo ke je AkAramAM eNe vAta rajI karI che te pramANe tA te taddana upajAvI kADhelI daMtakathA ja che. 78 rAjAnA jaina dhama svIkAranA anAva sakhta jhuMbeza vagara kadAca nahi banyA hAya. rAjAnA navA dharmanA svIkAra pramadhakAro kahe che temaja ghaNA majabUta thayA ane tenI puSTi hemaca'dra " ceAgazAstra " je graMtha teNe peAtAnA rAjAnA hukamathI taiyAra karyAM hatA temAM kharAkhara vyakata kare che. e graMthanA chevaTanA zlokeAmAM 12-55 mAM ApaNe vAMcIe chIe keH-- - " A cAganA gupta siddhAnta pavitra zAstramAM ahIMtahIMthI zIkhavAmAM AnyA hatA ane jenA jAte anubhava karavAmAM AvyeA hatA ane je vidvAn janatAmAM Azcarya utpanna kare tevA che tene cAlukaya rAjA kumArapALanI draDha vijJaptine pariNAme gurU hemacandre zabdomAM gu Mjye. " tyArapachI turataja TIkAne cheDe e ja hakIkata nIcenA e blIkAmAM raju karavAmAM AvI che. 1. " zrI cAlukaya rAjAe mane vijJapti karI tethI mArA manAvelA cegazAsra upara A satyAmRtASinAmanI TIkA lakhI. jyAM sudhI traNa leAka, pavana ane AkAza jainadharmInA siddhAntane TakAve tyAM sudhI te TakA. " 2. " A cegazAsanI kRti ane TIkA racanAthI mane 3 www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 7 ) je puNya thayuM hoya tenAthI jinadevane prakAza prApta karavAne sajajane zaktimAna thAo." e graMthanA bAre prakAzanI pUrNAhutimAM dareka vakhate kahevAmAM AvyuM che ke kumArapALa rAja ene sAMbhaLavA Icchate hatuM ane enA upara rAjya taraphathI satkArane alaMkAra caDha hatA. (saMvAdipaTTa ) prathamanA cAra prakAza atyAra agAu bahAra paDI cUkela che. e cAra prakAza AkhA graMthane traNa catathaza bhAga reke che. e vibhAga jaina zrAvakane lagatA jena karta ne ke khyAla Ape che ane carakaraNanuga enI ati suMdara ane vistRta TIkAmAM ghaNI suMdara rIte AlekhavAmAM Avyo che, jenA matane kaI paNa prasaMge lakhavAmAM AvyuM hoya tenA karatAM ati vizALa Adarza te raju kare che. lekha spaSTatAthI batAve che ke A vibhAga pitAnA rAjAne dharmanuM jJAna ApavA mATe taiyAra karavAmAM AvyuM hatuM, kAraNa ke TIkAmAM ekathI vadhAre vakhata je rAjA jainamatane hoya tenA dharmosaMbadhI vigatavAra vivecanamAM utare che. mekSamAM laI janAra chevaTanA ATha prakAza khUda vega ane yogInI prakriyAo saMbaMdhI vivecana kare che. A vibhAga jene laIne graMthanuM nAmanirmANa (gazAstra) karavAmAM AvyuM che tene khulAse ghaNe TuMke che ane vRttine te mAtra dazame ja bhAga reke che. e seMdhavA jevuM che ke jaina ganI pahelAM aneka prakriyAo, je graMthakAranA pitAnA mata pramANe muktiprApti mATe nakAmI che paNa je bhaviSyajJAnamAM ane asAdhAraNa devI zaktiomAM praveza karAve che, tenuM laMbANa varNana ApavAmAM AvyuM che. ema lAge che ke hemacaMdra pite Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (98) enI kArmaNyatAmAM (siddhizaktimAM) mAnatA hatA ane kadAca tene upayoga paNa karatA hoya. enA varNana mATe jyAre eka . AkhuM prakaraNa lekhaka upayogamAM le che tyAre kadAca te rAjAnI rogaprakriyA tarapha rAgavRttine kAraNe paNa heya. A saMbaMdhamAM hemacaMdra pate sarga 12 zlekaapa nI vRttimAM ullekha paNa kare che. vitarAgastotram jinane mahimA kAvyadvArA gAIne jaina matane TuMke citrapaTa raju kare che. A graMtha kadAca egazAstranI pahelAM paNa banAvavAmAM AvyuM hoya. e graMtha paNe kumArapALane mATe banAvavAmAM AvyuM hatuM. e graMthane ochuM mahatva maLyuM haze ema jaNAya che.81 " cagazAstra " nuM mULa "vItarAgastetra" nA mULanI peThe vikrama saMvata 1216 pachI turatamAM ghaNe bhAge lakhavAmAM AvyuM che. bIjA hAthapara gazAparanI TIkA ghaNe bhAge thoDA varSa pachI lakhavAmAM AvI che. A TIkAnI ati vistRta vizALatA ane dIrghatA jotAM hemacaMdra eTalA badhA ugI hoya te paNa ane kadAca e kAryamAM enA pitAnA ziSyanI sahAya letA hoya te paNa emaNe enI pachavADe ghaNe samaya vyatIta karyo haze ema dhAravA tarapha ApaNane laI jAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALanA jainadhama svIkAranAM pariNAmo. tr kumArapALanA jaina dharmInA svIkAranAM je vyavahArU pariNAme haeNmacaMdre prApta karyAM. te paratve " dvAzrayakAvya " mAM upara mR. 198 mAM jaNAvelI hakIkata uparAMta hemacaMdre pAte ja mahAvIra caritramAMnI bhaviSyavANImAM javAkha ApyA che. A vibhAga ( nATa66) agAu jaina dharmanA svIkArasaMbaMdhI utArA karavAmAM AvyA che. tyArapachI nIce pramANe AgaLa vadhe che. 59 " te kumArapALa cAkhAsaMbaMdhI, zAkasabaMdhI, phaLasa'kha'dhI ane anya leAjanasa bAMdhI haMmezAM niyama leze ane sAmAnyarIte brahmacarya pALaze. " tr A prAjJa mANasa guNikA--nAyikAothI dUra raheze eTaluM ja nahi paNa pAtAnI kAyadesara paraNIta strIone paNa brahmacarya pALavAnA upadeza Apaze. " cr 61 " hemacaMdranA upadeza pramANe te rAjA ( dharmanA ) mukhya to jANaze, jIva-ajIvanA vibhAga samajaze ane gurUnI mAka khIjAone paNa e jJAnanA prakAza pamADaze. " . 62 " khUda pAMDuraMga brAhmaNA ane a MtanI niMdA karanArA paNa te rAjAjInA hukamathI e dharmamAM janmelanI bIjA peThe vartaze." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 100 ) 63 " dha jJAnavicakSaNa e manuSya zrAvakanA vrata laine pachI jainamadiramAM pUjA karyAM sivAya ane zurU mahArAjane vaMdana karyA sivAya bhAjana leze nahi. " 64 " aputrIcA maraNa pAmelanuM dhana ane milkata te leze nahi. A aMtarajJAnanuM pariNAma che. jeone atarajJAna thayeluM nathI hAtuM te ja asaMtuSTa rahe che." 65 " je dhrutanA tyAga pUrvanA zraddhALu rAjAo, pAMDavA ane khIjA na karI zakayA tene tyAga karaze ane tenA hukamathI AjA leAkeA paNa tenA tyAga karaze. ': 66 "kAi paNa jIvatA prANIne ijA karavAnA eNe pratima dha karela hovAne kAraNe zikAra athavA te tevI khAkhatanA tA vicAra paNa thaze nahi ane halakAmAM halakI jAtimAM janmela mANusa paNa mAkaDane, jUne ke evA anya jIvAne mAraze nahi. "" cr 67 " eNe sa`prakAranA zikAranA pratibadha karelA haze tethI zikAranA bhAga thaI paDanAra sarva prANIo tabelAnI gAyanI peThe jaMgalamAM nirUpadrava thai ghAsanA cArA caraze. ' HH 68 " je maLamAM indra jevA thaze, te pANImAM rahenAra, jamInapara vasanAra athavA havAmAM rahenAra ( jaLacara, sthaLacara, khecara ) sarva jIvatAM prANIonI saMbhALa levAnA khUba Agraha dharAvaze. " 69 " je prANIo janmathI mAMsa khAnAra haze te paNa tenA hukamane pariNAme peAtAnI pAse kharAma zvAnanI peThe mAMsanu nAma levAnu' paNa vIsarI jaze. " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (101) 70 " je dArUnuM pAna jinanA matane mAnanArA dazAhe paNa ched zakyA na hatA tenA saMbaMdhamAM paNa pavitra AtmabaLavALe A rAjA aTakAyata karaze-niSedha jAhera karaze. " 71 " kepha caDhAvanAra dArUnAM pAnanI banAvaTane e eTalI hada sudhI niSedha karaze ke kuMbhAre paNa dArUnA pyAlA banAvavAnuM chea deze." 72 " dArUnAM pINanI latane laIne je dArUDIAe bhIkhArI thaI gayA haze te tenA hukamathI dArU choDyA pachI pharI vakhata dhanavAna thaze." 73 " pAsAno je ramatane naLa ane bIjA rAjAo che zakyA nahatA tene e rAjA potAnA aMgata dumananA nAmanI peThe nAmazeSa karI deze." 74 " e rAjAnuM rAjya tapaze tyAM sudhI kabutarAnI zarata thaze nahi, maraghAonI sAThamArI (laData) thaze nahi." 75 " e rAjA ke jenI saMpatti agaNita haze te iccha gAmanI bhUmine jinamaMdirethI vibhUSita karaze." 76 " samudraparyata AkhI pRthvImAM ahaMtanI pratimAne rasthamAM sthApana karIne dareka gAma ane dareka zaheramAM e rathayAtrAmahatsava karAvaze." 77 "e pisAnuM khUba dAna karIne ane darekanuM devuM cUkavI jaIne A pRthvI upara potAne zaka pravartAvaze." 78 " enA gurUnA mukhethI zravaNa thatI kathAmAM jamInamAM rahela kapilakevaLI pratiSThita mUrti saMbaMdhI hakIkta te eka vAra jAze." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 102 ) 79 " tyAre ene icchA thaze ke ' huM te mATIvALI jamIna khAdAvu ane mahApavitra kalyANakArI pratimAne ahIM' magAvarAvuM." 80 " rAjAne jyAre utsAhanA pUrA khyAla thaze ane zubhasUcaka cinhA paNa jJAta thaze tyAre sadara mUrtti potAne jarUra prApta thaze evI ene khAtarI thaze. " 81 " peAtAnA gurUpAsethI paravAnagI meLavIne, tyArapachI, te peAtAnA adhikArI mANasAne vItabhayanagaranI jamIna khAdyavA mATe hukamo Apaze. " 82 " arhata taraphanI zakitamAM niHzaMka rAjAnI pavitratAne pAime je dhruvI pavitra zAsanapara dekharekha rAkhe che te ( zAsanadevI ) tene dekhA deze." " 83 kumArapALa rAjAnA asAdhAraNa puNyaprAbhArane pariNAme jyAre sadara jamIna khAdavAmAM Avaze tyAre thADA vakhatamAM sadara mUrtti prakAzamAM bahAra paDaze. " 84 " udAyana rAjAe A pavitra mUrtine gAmeA akSIsamAM ApyAM hatAM te hakIkta pazu tyArapachI jAhera prakAzamAM Avaze. " 85 " A purANI mUrtine rAjAnA amaladArA gADImAM mUko ane jANe te taddana navIna pratimA haiAya tevu' tene mAna Apaze. " 86 " rastAmAM divya pUjA e pratimAnI karavAmAM Avaze ane apratibaddhapaNe gAna-pUjananA meLAvaDA divasarAta karavAmAM Avaze. " (rAtrInagarajIne anurUpa prasa MgA ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 103 ) 87 "te vakhate gAmaDAMnI strIe potAnA hAtha joDaze ane khUba AnaMda khatAvaze (rAsaDA leze ene maLatI vAta) ane te vakhate atyaMta Ana MdasvarapUrNAMka pAMca prakAranAM vAjiMtrA vAgaze." 88 " anne khAjue paMkhA ane cAmara vIMjhAte sate adhikArIo A pavitra mUrti -pratimAne pATaNunI sarahadapara lai Avaze. " 89 "peAtAnA aMtaHpura ane nAka rAsAthe ane peAtAnI caturagiNI senAsAthe saparivAra rAjA e pratimAnuM sAmaiyuM karavA jaze." 90 " peAtAnA rathamAMthI nIce utarIne ane rAjyanA hAthIpara besIne rAjA peAte e pratimAnA zaheramAM praveza karAvaze." 91 " rAjamahela najIka AnadAvAsamAM e pratimAne dAkhala karIne rAjA savAra-mapAra-rAtrI enI vidhivat sevA karaze. " 92 " e pratimAne udbhayane rela bakSIsanI vAta vAMcyA pachI te hakIkatane te bahAlI Apaze." c 93 " rAjaputra! e tana suvaNunuM baMdhAvela maMdira tenI mAnI zakAya tevI vaibhavasaMpattine kAraNe AkhI duniyAne sAna dAzcarya utpanna karaze. " 94 " e maMdiramAM mUrti padharAvyA pachI rAjA khaLamAM, saMpattimAM ane utkRSTa sukhamAM vRddhi pAmaze." 95 " enI dhruvatarapha bhaktithI ane gurUupAsanAthI hai abhaya ! e kumArapALa rAjA A bharatabhUmimAM tArA pitA (zreNika ) sadRza thaze. " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 104) . dvAzrayakAvya " nA muddAo sAthe A muddA paNu A sAmela karavAmAM Ave te ApaNe ema joi zakIe chIe ke kumArapALanA irAdA gujarAtane Adarza jaina saMsthAna (rAjya) karavAnA hatA. jainadharmAMnA niyama pramANe je AnaMda ane ramatagamatAne niSedha karavAmAM Ave che tenA teNe jAte tyAga karyAM eTaluM ja nahi paNa te ja pramANe tenI raiyatapAse tyAga karAvavAnI teNe pharaja pADI. eNe peAtAnA AkhA rAjyamAM anI zakatI paripUrNa rIte jIvAnI jIMdagI bacAvavA mATe hukama kADhyA, kAyado karyAM ane AkhA rAjyamAM tene sakhta amala karavA mATe pharamAna kADhyuM. " dvAzraya " kahe che te pramANe yajJayAgamAM brAhmaNeA janAvaranA saMhAra karatA hatA teone te rIti aMdha karavAnI ane tene badale dhAnyanu alidAna karavAnI pharaja pADavAmAM AvI. rajaputAnAnA pAlIdezamAM A kAyadAnA amala karavAmAM AvyeA hatA tethI e dharmanA je cegI peAtAnAM zarIrapara mRgacama vIMTALatA hatA teone te meLavavAnI muzkelI paDavA lAgI. A rIte " mahAvIra caritra " mAM kahevAmAM Avyu che ke pAMDuraMgA eTale zavA ane khIjA brAhmaNAne janmathI thayelA zrAvakanI jema vartAvu paDatu hatu. e hakIkata anI AvI. A hukamane pariNAme mahAvIra caritra kahe che tema zikAranA tA pratikhaMdha svAbhAvika rIte ja thai gayA ane " dvAzraya " nA kahevA pramANe pAMcAladeza eTale madhya kAThicAvADanA rahevAsIo e A mAmatamAM ghaNA gunhegAra hatA temane paNa e hukamane namavuM paDyuM, " dvAzraya " mAM ullekha karelo che te pramANe sAme sadara hukamane aMge niyamA karavAmAM AvyA. e khATakIne tenA cr khATakI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat ' www.umaragyanbhandar.com Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (105) vyApAra che paDyo ane enA badalAmAM teone traNa varSanI Avaka maLI. "mahAvIra caritra" pramANe prANuM- jIvanasaMrakSaNane niyama nAnI vAtane paNa lAgu pADavAmAM Avye. ApaNe je merUtuMganA kathanapara vizvAsa rAkhIe te A vaktavyamAM jarApaNa atizayokti nathI. e merUtuMga " yukAvihAraprabaMdha" mAM 83 jaNAve che ke eka "mUrkha " vyApArIe jI (lIkha) ne ghasIne mArI nAkhI hatI. je adhikArIone prANIsaMrakSaNanA kAyadAne amala karavAnuM kArya soMpavAmAM AvyuM hatuM teo e vyApArIne aNuhilavADa laI AvyA ane e gunhAnI zikSAmAM ene potAnI AkhI milakatane vyaya karIne yukAvihAra baMdhAvI ApavuM paDayuM. A sajA gunhAnA pramANamAM AkarI lAge, paNa lakSane je sajA thaI hatI tenA pramANamAM A ghaNI dayAmaya sajA gaNAya. nADulanAmaDelanA rAjA kalhANanA bhikSApAtrane ucakanAra e lakSa hatuM. A hakIkata prabhAvakacaritramAM ApavAmAM AvI che. aNahilavADanA lekAlokanA caitya (maMdira) mAM e lakSe kAcA mAMsanI bharelI thALI sthApanA karI hatI te hakIkata jAhera thaI-jANavAmAM AvI eTale te lakSane dehAMtadaMDanI sajA thaI hatI. mAMsabhakSaNanA pratibaMdha sAthe dArUpAnanA niSedhane paNa joDavAmAM Avela hatuM. A jainenA bIjA guNavatane anusAra hatuM. e pratibaMdha sAthe jugaTane niSedha, janAvaronI sAThamArI ane gheDaheDanI zarate paNa saMbaMdha dharAve che. A bAbatene niSedha trIjA guDhatathI thAya che. A banne sudhAo upara rAjya taraphathI keI prakAranuM zAsana ke pharamAna ke pharamAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) bahAra paDela hoya evI matalabane ullekha " dvayAzrayakAvya" mAM nathI, paNa te banesaMbaMdhI ulekha prabaMdhAmAM che.84 merUtuMge upara je vArtA kahelI che ane jenuM TAMcaNa upara karavAmAM AvyuM che ane jinamaMDana cekhA zabdomAM kahe che te pramANe e rAjyahukamene amala karavA mATe kumArapALe pitAnA adhikArIo nImyA hatA. jaina kemone ghaNe arthasUcaka hoya e eka kAyade karavAmAM Avyo hato. je mANasa putrane mUkayA vagara maraNa pAme ane mAtra pitAnI pAchaLa vidhavAne mUkI jAya tenI mista rAjadAkhala karavAnI rIti hatI te dUra karavAmAM AvI. smRtionA dharaNanI virUddhanI A krUra paddhati junA vakhatathI cAlyA karatI hatI. e paddhatine vistAra AkhA hiMdamAM ane khAsa karIne pazcimamAM hatuM. kALIdAsa jenuM nivAsasthAna gujarAtanI sarahada para AvelA mALavAmAM hatuM te A paddhatithI vAkephagAra hatA ane tenA saMbaMdhI ullekha "abhijJAnazakuMtalA" mAM te kare che. tyAM rAjA duSyatanI pAse eka amAtya nivedana kare che ke-"dhanavRddhi nAmane eka vyApArI vahANa bhAMgI javAthI samudramAM DUbI mue che ane tene rasa putra (anapatya) na hovAthI tenI kareDenI milakata rAjyamAM japta karavAmAM AvI che." A sAMbhaLI duSyatane pitAne saMtatI na hovAthI lAgaNI thaI Ave che ane te prathamataH e vyApArInI garbhAdhAna dhAraNa karanArI (sagarbhA) strInA lAbhamAM rAjya haka jate kare che, paNa tyArapachI rAjA pharI vakhata e bAbatane vicAra kare che ane pachI evA prasaMgamAM milakata japta karavAno rivAja baMdha karavA saMbaMdhI kAya-pharamAna (vaTahukama) bahAra pADe che. A ahevAla asala zakatalAnI kathAmAM luma paData nathI, paNa kALIdAse Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (107) khAsa umeryo che te uparathI koI paNa ema cokkasa anumAna karI zake ke chaThThA saikAmAM putravagaranA vyApArIonuM dhana khAlasA karavAno rivAja hatuM ane kAMI nahi te ochAmAM ochuM kALIdAsanI janmabhUmimAM te te jarUra hatuM. A rivAja jainene khAsa karIne khUba agavaDa karanAra hatA e hakIkata vagara kahe samajAya tevI che, kAraNake teo ghaNuMkharUM vyApAra ane zarAphI upara nirvAha karanArA hatA. pUrvakALanA prAcIna saMpradAyI rAjAo kadAca temanI sAthe temane nAstika gaNane ghaNI sakhtAIthI varyA haze. " dvayAzrayakAvya" kahe che ke kumArapALane A TharAva ( aputranuM dhana darabAradAkhala na karavAne) atyaMta khuzAlIthI vadhAvI levAmAM AvyuM. tyAre ApaNe te hakIkata sahelAIthI samajI zakIe chIe, ane prabaMdha ja mAtra nahi paNa kIti mudInA brAhmaNakartA somezvara paNa A bAbatane aMge ghaNI prazaMsA kare che." - A rAjyahukamo uparAMta kumArapALe jaina dharma taraphane pitAne utsAha maMdira baMdhAvIne, ochAmAM ochI eka jamInanI bakSIsa ApIne ane brAhmaNa varNonI samAna adhikAra jena kemane ApIne batAvI Ape. A chelle muddo mAtra "mahAvIra caritra" mAM raju karavAmAM Avyo che. 76 mAM lekamAM kahe che ke kumArapALe "ahatanI pratimAne rathamAM sthApana karIne sarva jagyAoe rathayAtrAne mahatsava karAvyuM. " A hakIkatathI ApaNe ema samajavuM joIe ke rAjAe pite kaMi e jagyAe jaIne rathayAtrAne mahatsava karyo nAte, paNa nAnI nAnI kema AkhA dezamAM chUTIchavAI patharAyelI hatI tene tevA prakArane mahatsava karavAnI para Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (108) vAnagI ApI hatI. e te ghaNI sahelAIthI samajI zakAya tevuM che ke je dhArmika jAhera varaghoDAmAM devanI mUrtio meTA rAmAM sthApana karIne pheravavAmAM Ave te saMbaMdhI hiMdustAnanA leko khAsa karIne bahu ja IrSAlu hoya che. jyAM jyAM banI zake tyAM tyAM nAnI saMkhyAnI AvI kemene vadhAre majabUta saMkhyAvALI kema aTakAyata kare che. A bAbatamAM jene bIjI kemanA dabANathI khAsa karIne sahana karatA AvyA che. hAlamAM thoDAM varSa upara ja dIlhImAM digaMbara jaine rathayAtrAne varaghaDe kADhavA mAMgatA hatA tene aMge temane vaiSNava sAthe ghaNe sakhta kajIo thaye hate. purANapriya pUrvakALanA rAjAenA samayamAM gujarAtanA zvetAMbare potAnI mUrtio jAheramAM pheravI zaktA nahAtA e saMbaMdhamAM jarApaNu zaMkA nathI ane temane A hakka kumArapALe pharI vakhata punaH prApta karI Avyo hoya emAM paNa zaka nathI. ApaNe je A khulAso svIkArIe te "mahAvIra caritra" mAM kahevAmAM AvyuM che ke dareka gAmamAM rathayAtrAo thaI e vAta na mAnavA gya lAgatI nathI, kAraNa ke gujarAtanA lagabhaga dareka zahera ke gAmamAM nAnI jaina kema hoya che. teone dhaMdhe zarAphI ane vyApArane hoya che. maMdira baMdhAvavAnI bAbatane aMge "kyAzrayakAvya"mAM aNahilavADamAM kumAravihAra ane devapaTTanamAM teTaluM ja mahattvanuM maMdira ema be maMdira banAvavAnI hakIkata kahevAmAM AvI che. bIjA hAthapara "mahAvIra caritra" 75 mAM lekamAM kahe che te pramANe lagabhaga dareka gAmamAM jinacaitya baMdhAvavAmAM AvyAM, paNa nAmanirdeza karIne te e eka jinamaMdira aNuhilavADamAM baMdhAvavAnI hakIkata raju kare che. A kumAravihAranuM maMdira hovuM joIe ema ApaNe svIkArIe. prathamanuM vaktavya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) svAbhAvika rIte atizayoktivALuM che ane bhaviSyavANInI bhASAne anurUpa che. kadAca ApaNe "mahAvIra caritra" nA sadara vaktavyane e artha kare joIe ke kumArapALe nAnA nAnA makAne (nAnA derAsara) ghaNuM meTI saMkhyAmAM baMdhAvyAM, paNa khAsa nAma ApavAne cagya te nahetAM ane e uparAMta aNuhilavADamAM eNe atyaMta suzobhita vizALa maMdira baMdhAvyuM. A artha je ApaNe svIkArIe te A vaktavya ane "dvayAzraya" nA sadara vaktavyane samanvaya thaI jAya. ema karavAmAM ApaNe eTaluM svIkArI levuM paDe ke " dvayAzraya"mAM mAtra khAsa dha karavA lAyaka makAne ullekha karavAne hemacaMdrane Azaya hatuM ane sadara dvayAzrayagraMtha "mahAvIra caritra" pachI lakhavAmAM AvyuM hatuM. prabaMdhe paNa ghaNuM maMdira baMdhAvavAnI vAta raju kare che. prabhAvaka caritra prathama aNahilavADamAM kumAravihAra baMdhAvavAnI hakIkata kahe che. enI baMdhAmaNanuM kArya te maMtrI vAkSaTanA nAme kare che. tyArapachI prabhAvaka caritra jaNAve che ke rAjAe potAnAM dAMtenAM pApanAM prAyazcita mATe 32 nAnAM vihAra baMdhAvyAM ane potAnA pitA tihuaNupALa athavA tribhuvanapALanA maMdiramAM neminAthanI mUrtine sthApana karI zatruMjaya parvatapara eka maMdira baMdhAvyuM ane eNe AkhA dezasthAna (judA judA prAMtanI mukhya jagyAo) ne jinacaityathI alaMkRta karyA. e graMthane taddana cheDe vItabhayanAM khaDerAmAMthI mUrti zedhI kADhavAnI je vAta "mahAvIra candri" mAM joI hatI te hakIkata tyAM paNa maLI Ave che. merUtuMganI saMkhyA AthI paNa vadhAre meTI che. prathama judA judA prAMtamAM bAMdhela maMdiranI saMkhyA 140 kahe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (110) tyArapachI te kahe che ke kumArapALe eka maMdiramAM pArzvanAthanI pratimAnI sthApanA karI ane te maMdirane tribhuvanapAlavihAra evuM nAma pitAnA pitAnA mAnamAM ApyuM. e maMdira zatruMjaya najIka vAgabhaTapuramAM baMdhAvyuM. tyArapachI te dAMtanA prAyazcittane aMge 32 maMdiranI bAbatane tathA kumAravihArane ulekha kare che, paNa enA sthApatyanuM khAsa varNana karavAmAM AvyuM nathI. chevaTe cAra vadhAre maMdiranAM varNana karavAmAM AvyAM che. 1 muSakavihAra-kumArapALa jayAre jayasiMhanA trAsathI nAsabhAga karI rahyo hato tyAre eNe muSaka-uMdarane bhaMDAra ceryo hato ane tenA te kAmane pariNAme thayela nAsIpAsIthI uMdara maraNa pAmyuM hatuM. enA maraNanA pApanuM prAyazcitta karavA A maMdira teNe baMdhAvyuM hatuM. 2 karavihAra-eka ajANuM strI ( aprasiddha nArI) jeNe kumArapALane tenI nAsabhAga daramyAna bhAtanI thALI (karaMbAvALI) khavarAvI hatI tenA mAnamAM A maMdira baMdhAvavAmAM AvyuM hatuM. * 3 dIkSAvihAra-khaMbhAtanA sAlIkavasahikA nAmanA - latAmAM eka purANuM maMdira hatuM. tyAM hemacaMdrane sAdhu tarIke dIkSA ApavAmAM AvI hatI. A maMdirane pharIvAra baMdhAvadevAmAM AvyuM. - 4 jhAlikAvihAraguNADiyAmaMdira. hemacaMdrane jyAM janma thaye hatuM te sthAnapara dhaMdhukAmAM kumArapALe maMdira baMdhAvyuM. e maMdiranA sthAna para ghara hatuM tyAM hemacaMdrane janma thaye hate. 7 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (111) A sarva vigatene ApaNe kadAca saMpUrNa vAstavika tarIke svIkAravA taiyAra thaI na zakIe te paNa te eTaluM te jarUra darzAve che ke kumArapALanAM maMdire mAtra aNahilavADa ane devapaTTanamAM ja paryApta thatAM nathI. vartamAna daMtakathAoe paNa enI yAdIo saMgrahI rAkhI che. Aje paNa zatrujaya upara ane giranAra upara kumAravihAra (kumArapALe baMdhAvela derAsara ) batAvavAmAM Ave che, paNa temane ghaNe chedvAra karavAmAM Avela che ane temAM purANuM lekho maLatA nathI. khaMbhAta ane dhaMdhukAmAM loke kahe che ke je sthAna para kumArapALanAM maMdire eka vakhata sthita thayelAM hatAM te jagyAe jANItI che. janadharmanA varcasavamAM ane jainenA lAbhamAM ATalI badhI vistRta pravRtti chatAM kumArapALa pitAnA kuLane purANe dharma taddana visarI gaye nahi. "dvayAzrayamAM prANIsaMrakSaNanA kAyadAnuM ane aNuhalavADamAM kumAravihAra baMdhAvavAnuM jaNAvyA pachI hemacaMdra pite te graMthamAM ziva-kedAranAtha ane ziva-somanAthanA maMdirane samarAvavAnI hakIkata kahe che ane A banAva aNahilavADamAM kumAravihAra baMdhAvyA pachI ane devapaTTaNanA maMdira baMdhAvyA pachI AgaLa upara bane che. devapATaNamAM maMdira baMdhAvavAne hetu ghaNe vicitra che. hemacaMdra kahe che ke mahAdeva pite kumArapALa rAjAnA svapnamAM dekhAyA. teNe jaNAvyuM ke tenI sevAothI te prasanna thayela che ane aNahilavADamAM pite jAte rahevAnI IcchA batAvI. ATalI hakIkato uparathI ApaNe evA nirNaya upara AvI zakIe ke kumArapALanI hemacaMdra tarapha game teTalI bhakti Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (112) hoya chatAM ane eNe jaina dharmanA vrata-paccakhANa karela hovA chatAM, eNe pitAne hAtha zaiva leke taraphathI tadana pAchA kheMcI lIdhe nahote. emanAM lehIbharyA yazayAganAM tarpaNe eNe aTakAvyAM hoya, chatAM eNe rAjyanA kozAgAramAMthI emane rAjyakaka temanA maMdiranA pUjArIe tathA rogIo mATe Ape haze. evA paNa prasaMge ( vakhate) AvyA haze jyAre te zivasaMpradAyatarapha vadhAre najIka Akaryo haze ane jinene temaja zivane pUjyA haze. AvI asthiratA ane dharmonuM mizratva hiMdustAnamAM kAMI asAdhAraNa nathI ane vedabAhya saMpradAya svIkAranArA bIjA rAjAonA saMbaMdhamAM purANA kALathI A pramANe banatuM nivedana karavAmAM Ave che. dAkhalA tarIke thANezvara ane kanojanA itihAsaprasiddha rAjA harSavardhana mATe kahe che ke te buddhane, brahmAne ane jinene pUjate hate athavA boddhone, brAhmaNane ane jenone mAna Apate hate. AvA AvirbhAva ( banAva) mATenAM kAraNe pUratI rIte ughADAM (samajI zakAya tevAM) che. rAjya darabAramAM AvAM vedabrAhA dharmone paMDita uparAMta prAcIna paMDite paNa hamezAM hAjara hoya che ane teonI lAgavaga paNa rAjAo upara ghaNI maTI rahetI hoya che. ghaNe bhAge aNahilavADamAM paNa e pakSa hatuM, kAraNa ke prabaMdha kahe che te pramANe mAtra eka jaina vAgabhaTa ja mAtra maMtrI hatA evI vAta nathI. tenA uparAMta kapardI nAmane maMtrI hatuM ane te na hatuM evuM kahevAmAM AvyuM nathI. e uparAMta ziva saMpradAyane devadhi hate. e pahelAnA kALamAM kumArapALane dharmazarU hato (juo pR. 204, 215) ane kumArapALanA jaina dharmanA svIkAra pachI paNa te hAjara hate. vikrama saMvata Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (113) 1218 nI eka pratanA upasaMhAramAM mahAamAtya vadhavaLanuM nAma mukhya maMtrI tarIke varNavavAmAM AvyuM che ane eka caMdrAvatInA paTAvata te ja nAmanA rAjAne kumArapALe maMtrI tarIke nImyo hate ema kahevAmAM AvyuM che te ghaNe bhAge e ja vyakti che. 28 rAjAnI purANI Tevane kAraNe ane tenA pitAnA ziva saMnyAsIo sAthenA pUrva paricayane lIdhe e purANa saMpradAyanA pakSanI sattA, alabata, rAjA upara jaLavAI rahI hatI; AnI sAthe hiMdanA lekenuM eka evuM valaNa hoya che ke dhArmika darzanakArenA sakhta virodha paratve eka ja satyanA te judA judA AviSkAre che ema batAvavAno prayatna kara. A cA vicAraNAmAM e valaNane ApaNe umere kare ghaTe. upara batAvAI paNa gayuM che ke bAramA saikAmAM trimUrtinA brAhmaNadevene jinasAthe ekIbhAva hatuM ane AvA prakAranI ekAtmatA batAvavAnI bAbatane upaga ghaNe bhAge kumArapALanI pAse pitAnA jaina dharmane svIkAra karAvavAnA prayatnanI zarUAtamAM khuda hemacaMdra pite paNa karyo hate. tyArapachI e rana thayela rAjA jinanI sAthe zivanI pUjA kare te tadana svAbhAvika bAbata che. kadAca ApaNe ema paNa dhArIe ke e pramANe hemacaMdranI saMmatithI thayuM hatuM, kAraNa ke je tema na hoya te pitAnA murabbI ane ziSya zivanA maMdira baMdhAvavAnI hakIkatane ATalI khullI rIte ullekha e pote bhAgyeja kare. ema game te kAraNe banyuM hoya paNa kumArapALanI zeva saMpradAya taraphanI valaNa para potAnuM kAma bagaDI jAya teTalI hada sudhI hemacaMdra virodha te nahi ja karyo hoya. eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 114) pAkA dharmapracAraka tarIke teNe pAtAnI eka AMkha baMdha rAkhavAnuM vadhAre DahApaNabharelu dhAryu. hoya. A jAtanI dhAraNAne eka hakIkatathI vadhAre TakA maLe che ane te vAta e che ke bhAvaprahaspatinA mAnasakhadhI uparokta lekha je vallabhI saMvata 850 athavA vikrama sa vata 1225nI sAlanA che temAM tene zivanA anuyAyI tarIke jaNAvela che. alakhata, rAjA jaina dharmI thayA che evI vAtanA paNa e lekhamAM ullekha nathI; ulaTu eNe brahaspatine bheTa ApI ( makSIsa karI ane trIjA ziSa soMpradAyavALAne makSIsA ApI ( aAka 50 mA ) tenA saMbadhI hakIkata ApaNane kahevAmAM Ave che ane tyAM tene " mahezvararRpALiH " (zivasaMpradAyane anusaranAra rAjAonA netA ) tarIke vaNvavAmAM Avela che. A pramANe hakIkata hAvAthI zaivamatanA pUjArIe ene peAtAnA anuyAyI vargamAMnA eka tarIke gaNavAne tAkAta batAvI che. tenI sAthe evI paNa hakIkatA hatI ke jethI jaine tene paramA nu birUda ApavAne zaktimAna thayA. A pramANe hoya te hemacaMdranA vijaya tadna paripUrNa nahAtA, chatAM eka vedabAhya dharmanA gurU rAjasattAdhIza dharma svIkAra karanAra upara jeTaluM Adhipatya meLavI zake teTaluM te cesa meLavI zakayA hatA. zaivadharmImAMthI e kumArapALane taddana mahAra kheMcI lAvavAne zaktimAna na thayA e kharUM che; paNa chatAM rAjApAse cAlu jainamatanAM agatyanAM vrata-paccakhANu! levarAvavAmAM ane rAjakAraNamAM ghaNI lAgavaga meLavavAmAM e jarUra himaMda thayA. e kharU che ke gujarAtanA ghaNAkharA leAkAe jainadhama nA svIkAra karavAnA athamAM gujarAta jaina prAMta-jaina rASTra na thaye.. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 115) e dharmano moTA pAyApara pracAra e kAraNe paNa na thaye ke e dharmanA niyama jIvananA jarUrI dhaMdhA (dAkhalA tarIke khetIvAla) karavAnI bAbatamAM enA anuyAyIne prAtabaMdha karatA hatA, chatAM prANavadhanI sAmenA pharamAne, dArU vagere apeya padArtho pIvA virUddhanA kAyadA, jugAra ane nasIbanA dA mAMDavA virUddhanA kAyadAonI asara pratyeka ane sarva upara thaI hatI ane temAM jainadharmanA ati mahatvanA niyamenuM jarUra pharajIAta pAlana thatuM hatuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALanA jainadharma svIkAra pachInI hemacaMdranI sAhityaka kRtio. hemacaMdrane rAjA para kAbu ghaNe majabUta hatuM te vakhate te saMbaMdha nIbhAvavAmAM hemacaMdrane ghaNe samaya jarUra vyatIta te have joIe, tyAre paNa hemacaMdra pitAnA sAhityaviSathaka uccAbhilASane satyaniSTha rahyA. upara jaNAvela yogazAstra ane tenA uparanI ghaNI vistRta vRtti (TIkA) uparAMta vikrama saMvata 1216 ane 1229 vacce saMtapurUSenA cAritrane saMgraha "triSaSTizalAkApurUSa caritra" nAmano graMtha eNe lakhe. e ati uttama 63 mahApurUSanAM jIvanaca iche. e graMtha daza parvemAM 24 jine (tIrthakare), 12 cakravartIe, (athavA hiMdu stAnanA sArvabhauma narapatie), nava viSNude, nava baLadeve ane nava vizuddhi athavA viSNunA avatAranA nava duzmanonI kathAo Ape che. enA vadhArA tarIke "pariziSTa parva athavA "sthavirAvalI carita" mAM purANa dazapUvI (cadapUrvIe) jaMbusvAmIthI mAMne vAsvAmI sudhInAnAM caritre Ape che. teo pUrvakALanA "pU"nAmanA dharmagraMthane jANanArA hatA. lagabhaga A graMtha anuSya IdamAM lakhele che ane tene lekhaka mahAkAvya athavA paddhatisaranA mahAna padya tarIke varNave che. ene vistAra ghA maTe che. eTale meTe che ke ene mahAbhAratanI sAthe sarakhAmaNIne hA kaMIka aMze vAjabI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) kare che. enuM nidarzana vibhAgane parvamAM vaheMcavAthI thAya che. jinamaMDananA kahevA pramANe emAM 36000 atuTupa kaleke che. e graMthane yogazAstra pachI lakhavAmAM Ave che, kAraNa ke yogazAstranI TIkAmAM e graMthanuM keIpaNa TAMcaNa karavAmAM AvyuM nathI, paNa ulaTuM bIjA hAtha upara 3-131 mI seMdhAmAM sthaLabhadra gurUnI kathA varNavAmAM AvI che te pariziSTa parva 8-17 ane 955-111 pramANe zabdezabda ekasarakhI che. mAtra pravezaka kekemAM taphAvata paDe che ane ahIMtahIM chuTAchavAyA pAThAMtare che, paNa arthanI bAbatamAM temAM kAMI khAsa jIva je taphAvata dekhAtuM nathI, tethI vagarabhUtye ema lAge che ke egazAstranI TIkAmAMthI amuka phakarAo laI laIne tene paNa pariziSTa parvamAM dAkhala karavAmAM AvyA che. bIjA hAtha upara " triSaSTizalAkApurUSa caritra " graMtha dvayAzrayakAvya " pahelAM lakhavAmAM AvyuM hatuM ane kAMI nahi te e graMthanA chellA pAMca soM lakhavAmAM AvyA te pahelAM lakhavAmAM AvyuM hatuM. A vAta mATe merUtuMge jaNA vyuM che ke A kAvyamAM asala jayasiMha-siddharAjanA vijo varNavavAmAM AvyA hatA te vAta svIkArI laIe ane sAthe eTaluM paNa svIkArIe ke e kAvyane pachavADene bhAga AgaLa upara tyArapachI umeravAmAM AvyuM hatuM (pR. 186) te ja e pramANe baMdhabesatI Ave tema che. "mahAvIra caritra " karatAM " dvacAzraya " kumArapALane ItihAsa jarA vadhAre AgaLa laI jAya che, kAraNa ke pu. 198 upara jaNAvyuM che te pramANe te devapaTTanamAM pArzvanAthanuM vizALa suMdara maMdira baMdhAvavAnI vAtane ulekha kare che. A hakIkatanA saMbaMdhamAM "mahAvIra caritra" cUpa che, paNa kumAShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 118 ) vihAranI mAMSaNI je thADI vahelI thai hatI te paratve je saMcAgAne pariNAme enu vadhApana thayuM hatuM tenI vigatA mahAvIra caritra Ape che. saMskRta DhaMcAzraya pachI prAkRta dvAzraya athavA kumArapALa caritra lakhavAmAM AvyuM hatu. A nAnI kRti kumArapALane ja mAtra uddezIne taiyAra karavAmAM ane aNu karavAmAM AvI che. emAM enI dharmazraddhA ane vItarAgadevaparatAnI praza'sA karavAmAM AvI che; paNa enI sAthe prAkRta vyAkaraNanA niyameAnAM DhaSTAMtA-dAkhalAo ApavAmAM AvyAM che. O e chevaTanA kALanuM chelluM vaijJAnika kAya te ghaNebhAge abhi mAnaciMtAmaNinI TIkAnI kRti che. A kRtimAM ceogazAstra ane triSaSTizalAkApurUSacaritrae mane grathAne TAMkavAmAM AvyA che, te hakIkata sAbIta kare che ke A graMtha vikrama saMvata 1216 pachInA samayanA che ane te graMtha graMthakartAnA jIvananAM chellAM varSomAM lakhavAmAM Avye che. e graMtha emanI sathI chellI ja kRti hatI ema darzAvanAra eka trIjI pazu hakIkata che. e abhidhAnaciMtAmaNi1 eka avAcI aneka zabdonA saMgrahakAza hatA. tenI sAthe ghanIya saMbaMdha rAkhanAra anekA kASa graMtha che. emAM eka zabdanA aneka arthoM Ave che. e bIjA graMthathI abhidhAnaciMtAmaNinuM kArya pUra thAya che. e anekAya kAzapara " anekAtha karavAAra kAmuddIM " nAmanI TIkA jarUra che. eTalI vAta che ke e TIkA hemaca'dranI potAnI lakhelI nathI, paNa enA ziSya mahendre enA (hemA'dnanA ) nAmathI enA maraNa pachI lakhelI che. e vAta graMthane cheDe lakhelI prazastimAM ApaNe nIce pramANe vAMcIe chIe.92 ' suprasiddha hemacaMdranA vinaya ziSya mahedrasUrie A TIkA pAtAnA gunA nAmathI lakhI." 66 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat d www.umaragyanbhandar.com Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) 2 " asAdhAraNa sagavaDathI anvita thayelA jJAna ane pUrNatAnA bhaMDAra suprasiddha gurU hemacaMdranI kRti upara khulAsAo lakhavAnI zakti (AvaData) mArA jevA nibhaMgImAMthI te kayAMthI labhya thAya? chatAM meM tenApara khulAsA karyA che te temAM navAI jevuM kAMI nathI; kAraNa ke te mahAna gurU je mArA hRdayamAM niraMtara vase che tenA mukha khulAsAonuM meM AmAM punarAvartana karyuM che." e chellA zabdo batAve che ke maheke jyAre lakhyuM tyAre hemacaMdra maraNa pAmyA hatA ane saddagata taraphanA sadbhAvabhaktine pariNAme temaNe je mukhethI khulAsAo karyA hatA te mahendra lakhI nAkhyA ane temane tenA nAmathI prasiddha karyA. hemacaMdra teTalA mATe e kezanA bIjA vibhAgapara TIkA lakhavAne vicAra karyo heya ema jaNAya che, paNa pitAnI yejanA pAra paDe te pahelAM te maraNa pAmyA hoya ema lAge che. ApaNe teTalA mATe ema dhArIe ke prathama vibhAgaparanI TIkA thoDA vakhata pahelAM ja pUrI thaI haze. e hakIkata ahIM pharIvAra jaNAvavI cagya che ke (juo pR-202) zeSAkhyanAmamALA graMthane asalathI ja abhidhAnaciMtAmaNinI TIkAnA bhAga tarIke gaNavAmAM AvyuM hoya te te paNa A chevaTanA samayanI ja kRti hoya. A abhiprAyanA TekAmAM AvA ja prakArane eka prasaMga TAMkI zakAya tema che. vegazAstranI TIkAmAM padyaracanAne vadhAre mULamAM paNa karavAmAM Avyo che. (juo neTa naM. 60). A muddA upara cokhavaTa-spaSTatA kozenI TIkAnI tADapatranI pratAnI zekheLa karavAmAM Ave to ja thaI zake. prabhAvakacaritra (neTa naM. 74) mAM ullekha karela jina vAyagraMtha jenuM nAma tyAM "pramANumimAMsA " ApavAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (120 ) AvyuM che, paNa jene pratamAM "syAdvAdamaMjarI" kahevAmAM Ave chelsa tenI tArikhanA saMbaMdhamAM huM kAMI kahI zakate nathI, chatAM e graMthane ulekha vegazAstranI TIkAmAM maLatuM nathI tethI e graMtha paNa vikrama saMvata 1216-1229 daramyAnane havAne kadAca saMbhava gaNAya. ahIM hemacaMdranI kRtionuM patraka pUruM thAya che. prabhAvakacaritranA graMthakartA kharekhara kahe che ke mArA jevA sAdA mANase" (neTa-74) e mahAna gurUnA sarva graMthe jANatA nathI ane rAjazekhara te bahu jorathI kahe che ke hemacaMdra traNa karoDa (30,000,000) zleka lakhyA hatA. A hakIkata paTTAvali athavA gurnAvaliomAM vAraMvAra punaH punaH ulekhavAmAM Avela che, chatAM e svAbhAvika rIte ja na mAnavAmAM Ave tevI atizaekti (atyakti) che. atyArasudhInI hakIkta pramANe hemacaMdrane hisAbe tenI kRtio paratve eka lAkha lagabhaga leka thAya tethI vadhAre mAnavAnuM koI kAraNa nathI. ane eka vadhAre bhAra mUkavA gya hakIkata e che ke khaMbhAta, jesalamIra ane aNahilavADanA bhaMDAranI zekheLAe prabhAvaka caritranA patrakamAM Apela graMtha uparAMta eka paNa vadhAre hemacaMdranI kRtine prakAzamAM AvyuM nathI. hemacaMdra jema lekhaka tarIke khUba udyogI hatA, temaja gurU tarIke paNa ochA ugI na hatA. tene sarvathI vRddha-meTe suprasiddhaziSya eka AMkhavALe rAmacaMdra hatuM. enA saMbaMdhamAM upara ulalekha karavAmAM AvyuM che. (pR. 187) enA saMbaMdhamAM prabaMdha kahe che ke eNe se kRtio racI hatI. chellAM thoDAM varSomAM enAM be nATake zodhI kADhavAmAM AvyAM che ravilApa anenilayabhIma. Anirbhaya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 11 ) bhIma(vyAyoga)nI nIce sahI karatAM enA aMtabhAgamAM rAmacaMdra pitAne mATe zAkavaMja eka se kRtinA kartA" zabda vApare che. enA ullekha uparAMta prabaMdhe jUde jUde prasaMge guNacaMdra, yazazcaMdra, bAlacaMdra ane udayacaMdranA nAmane nirdeza kare che. AmAMne udayacaMdrane ulekha vyAkaraNanI bRhadavRttinA upasaMhAramAM paNa karavAmAM AvyA che (neTa 34). anekArtha kezanI TIkA upara jaNAvyuM che tema eka chaThThA ziSya maheMdranA astitvanI sAkSI pUre che ane kumAravihAranI prazasti ApaNane vardhamAnagaNi nAmanA sAtamA ziSyane paricaya karAve che. pracalita daMtakathAo, alabata, AvI nAnI saMkhyAthI saMtoSa pAmatI nathI. atyAre paNa zAnA DAghA vALe eka paththara aNahilavADamAM batAvavAmAM Ave che ane e paththara upara hemacaMdrane takIe rahetuM hatuM ema dhAravAmAM Ave che. jeno kahe che ke enI AsapAsa se zikhe vIMTaLAIne besatA hatA ane gurUmahArAja je kRtie teone lakhAvatA hatA te teo lakhI letA hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacaMdra-kumArapALa saMbaMdha paratve sthAo ane tenA aMta saMbaMdhI vAte. kumArapALanA jainadharmanA svIkAra pachI hemacaMdranI pravRttio saMbaMdhI agAu vigate ApavAmAM AvI che te uparAMta hemacaMdra ane kumArapALanA saMbaMdha paratve ane bIjA banAvene aMge prabaMdhomAM ghaNI vAte che. jo ke AmAMnI ghaNIkharI vAte etihAsika daSTie vagara mUlyanI-bInaupayogI che, chatAM paripUrNatAnI khAtara ene saMkSipta ullekha karI jaIe. dhAravAmAM AvI zake te pramANe evI vAtenI saMkhyA prabhAvakacaritramAM ochAmAM ochI che. e kRti mAtra pAMca je kathAo Ape che. merUtuMga seLa vArtAo Ape che. rAjarokhara emAM thI vadhArene umere kare che. vaLI jinamaMDana emAM paNa thI vadhArene umero kare che, ane bIjI kathAonuM alaMkArika kalAmaya varNana Ape che. emAM purANuM sAhityane vadhAre evo banAvavAmAM AvyuM che. e vArtAnI hakIkatane aMge e sarvanA be moTA mukhya vibhAga pADI zakAya, eka vibhAzamAM hemacaMdranA jJAna ane vartana (cAritra)nI prazaMsA karavAmAM AvI che ane bIjAmAM kumArapALanI hemacaMdratarapha bhakti ane tene jaina dharma taraphane prema sAbIta karavAmAM AvyuM che. hemacaMdranA saMbaMdhamAM zarUAtamAM eNe jude jude prasaMge banAvelI kahevAtI aneka pakRtio (pleke vige) moTI saMkhyAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) TADhavAmAM AvI che. jyAre kumArapALa rAjA aputra maraNa pAmanAra vyApArIonAM mAla-milakata japta karavAnuM choDI de che tyAre merUtuMga hemacaMdrapAse kumArapALanA gugagAna karAve che; chatAM A saMbaMdhanuM tenuM vaktavya prabhAvakacaritrasAthe maLatuM AvatuM nathI. je leka merUtuMganA kahevA pramANe " vidvAna vyakti" ne kare che te zleka prabhAvakacaritrakAra hemacaMdrane che ema kahe che ane merUtuMga je leka hemacaMdrane banAvela kahe che te prabhAvakacaritramAM dekhAtuM ja nathI. tyArapachI merUtuMga eka zleka TAMke che. e zlekamAM hemacaMdranA murabbI udayananA bIjA putra AmrabhaTanI bharUcamAM suvrata (munisuvrata)nA maMdiranI pUrNAhuti mATe prazaMsA karavAmAM AvI che ane te uparAMta e tIrthakaranI prazaMsAmAM eka gIta-gAyana paNa merUtuMga Take che. A bAbatamAM upara je prathama kalekanI hakakata kahI tene ullekha prabhAvaka caritra paNa kare che. e uparAMta prabaMdhaciMtAmaNi, hemacaMdra zatruMjaya upara banAvela kahe vAte eka prAkRta-daMDaka ane eka apabhraMzanI ardha kavitA ( zlokArdha) raju kare che. enI aMdaranI hakIkata eka sAdhunA mukhane yogya jaNAtI nathI, kAraNa ke emAM guNikA-nAcanArInI hakIktane ullekha Ave che. jinamaMDananI vArtAnI saMkhyA ghaNI moTI che. AmAMnI ghaNIkharI vAte kumArapALe lIdhelA jenanAM bAra vatenA nivedanamAM mAluma paDe che brAhmaNa pUjArIe rAjAnAM vatenuM bhaMga karAvavA mathI rahyA hatA, tenI sAthe rAjA kevI rIte vartate hate te saMbaMdhInI kathA uparanI sAbItIo karatAM paNa enI kAvyavicakSaNatAne ane ghaNuM vadhAre rasAtmaka varNana pUruM pADe che. e vArtA kadAca AdhAra vagaranI (Apoetryphal) paNa heya. A vAtanuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (124) prathama mULa rAjazekharamAM maLe che. te e vArtAne nIce pramANe kahe che - jIvatAM prANIonAM jIvanarakSaNasaMbaMdhI kumArapALe pharamAna bahAra pADyAM pachI thoDe vakhate A mAsane zukalapakSa Abe (ajavALIyuM). te vakhate devI kaTezvarI ane bIjI devIonA pUjArIeAe rAjAne jaNAvyuM ke- mahArAja ! valenA niyama pramANe rAjAe sAtamane divase sAta se bakarAM ane sAta bheMsA(pADA) devIne ApavAM joIe, AThamane divase ATha se bakarAM ane ATha bheMse ane temane divase nava bakarAM ane nava bheMsA devIne caDhAvavAM joIe. rAjAe jyAre A hakIkata sAMbhaLI tyAre te hemacaMdrapAse gayA ane tene te sarva vAta jaNAvI. mahAna gurUe rAjAnA kAnamAM kAMI vAta karI, eTale rAjA ubhuM thayuM ane temane je hakka hate te ApavAnuM vacana ApyuM. rAtre devIonAM maMdiramAM janAvarene laI javAmAM AvyAM. pachI tenA daravAjA majabUta baMdha karavAmAM AvyA ane vizvAsu rajaputene cekIAta tarIke goThavavAmAM AvyA. bIje divase savAre rAjA pite maMdira pAse AvyuM ane maMdiranA daravAjA ughaDAvyA. maMdiranI vacce sarve janAvare caratAM hatAM ane pavana-vaTeLIAthI surakSita suvAnA sthAnavaDe tAjAmAjA thayelAM dekhAtAM hatAM. pachI rAjAe kahyuM-"pUjArIo ! meM te devIone A janAva dharI dIdhAM hatAM. je devIonI IcchA hota te teone devIoe khalAsa karI nAkhyAM hota, paNa teone pUrAM karavAmAM AvyA nathI tethI ema jaNAya che ke kIo mAMsamAM koI prakAro AnaMda letI nathI, paNa tamane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 125) mAMsa game che! mATe tame taddana cUpa thaI jAo. huM jIvatAM prANIo mArI nAkhavA daIza nahi." pUjArIoe pitAnA mAthAM nIcAM karI dIdhAM. bakarAone che mUkavAmAM AvyA paNa rAjAe devIo pAse annanuM naivedya dharyuM ane te kiMmatamAM bakarAMnI jeTaluM ja mUlyavAna hatuM." A vArtAne jinamaMDana jarA TuMkA AkAramAM Ape che te bAIbalamAMnI ilI jAha ane bAlanA pAdarInI vArtAne keTaleka aMze yAda karI Ape che, paNa e bAIbalanI vArtAne A svarUpe goThavI heya evuM te bhAgyeja dhArI zakAya. kadAca e vArtA taddana svataMtra rIte utpanna thaI haze. je te mAtra banAvaTa ja hoya te paNa te sArI banAvaTa che, kAraNa ke kumArapALe jainadharmane svIkAra karyA pachI kevA prakAranI muzkelIo veThI ane tenA mArgamAMthI te dUra karavAne aMge tenA dharmagurUnuM vartana kevA prakAranuM hatuM te bAbatane te ghaNebhAge Abehuba citAra pUro pADe che. e neMdha karavA lAyaka che ke A vArtA pramANe kaTebharIne mata nimULa karavAmAM AvyuM nahotuM, paNa hItarpaNanA matamAMthI vagara lehInA matamAM pheravI nAMkhavAmAM AvyuM hatuM. merUtuMge ApelI be bIjI vArtAo hemacaMdra pitAnA zatru e tarapha kevI rIte vartatA hatA te batAve che. pahelI vArtA A pramANe che -baLavAna ziva pUjArI bRhaspatie devapaTTanamAM kumAravihArane aMge koI prakAranI khaphagI vahArI. ene aMge hemacaMdranI enA upara avakRpA thaI ane tene pariNAme e pitAne he I beThe. pachI e bRhaspati aNahilavADa Avya, zoDhAzvayAka bhaNyA ane e jena gurUnI sevA AdarI vijJApta karatI eka kavitAe hemacaMdrane ThaMDA karyA ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (126), ane zivamaMdiranA rakSakanuM sthAna bRhaspati punaH prApta karI zakaze. eka vAmadeva athavA vArSi nAmane purANe duzamana je jayasiMhanA samayamAM hemacaMdrane pratispadhI hatuM tenI sAthe kAma levAmAM hemacaMdra makakamatA sAthe eTalI ja zAMtipriyatA batAvI. jyAre hemacaMdrane khUba ucca sthAna maLyuM tyAre e vAmadeve hAsya karanArI eka kavitAvaDe enI mazkarI karI. enI sajA tarIke ene enA nekaree bhAlAMthI gharamAMthI apamAna sAthe kADhI mUka ane "lehI vagaranI dehAMtadaMDanI sajA" (hivA) tene karavAmAM AvI. rAjadarabAramAMthI tene je Avaka tarIke vRtti maLatI hatI te baMdha karI devAmAM AvI. vArSi te pachI bhikSA mAgIne je anAja ekaThuM kare te para jIvavA lAgyo ane pitAnA mananI nizA (upAzraya) sAme ghaNIvAra ubhuM rahevA lAgyuM. eka divasa AnA ane bIjA rAjakumAre tyAM rogazAstrane abhyAsa karatAM hatA te vakhate vArSie "kharekharI lAgaNathI" e graMthanI stuti eka lekamAM karI. AthI hemacaMdrane tenI sAthe punaH saMbaMdha thaye ane hemacaMdra tenI asala hatI tenA karatA bamaNI vRtti karAvI ApI. 97 upara pR. 1lpa mAM je hakIkata lakhavAmAM AvI che te pramANe e zeva pUjArI ane jaina sAdhu hemacaMdra sArA mitre ' hatA. e vAtanA karatAM bRhaspatinI je vArtA ahIM ApavAmAM AvI che te ene ane hemacaMdrane saMbaMdha vadhAre cokhavaTavALA prakAzathI ghaNe bhAge raju kare che. . eTaluM chatAM prabaMdhomAM je kathAnake ApavAmAM AvyA che tenI moTI saMkhyA himayI asAdhAraNu' zaktie, enI bhaviSyaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1ra7 ) vANanI bakSIsa, bahu junA bhUtakALanuM enuM jJAna, vyaMtarAdika para enuM prabhutva ane jainadharmanI virUddha paDatI brAhmaNa devIzaktio parano ene kAbU ke te tenuM varNana kare che. prabhAvakacaritramAM hemacaMdranI eka bhaviSyavANunuM varNana karavAmAM AvyuM che. e bhaviSyavANI sAcI paDI hatI. tyAM ApaNane ema kahevAmAM Ave che ke kalyANakaTakanA rAjAe potAnA dUte mAraphate sAMbhaLyuM hatuM ke kumArapALa jaina thaI gayA hatA ane sattAhIna thaI hate. e nivedanaparathI moTA lazkarane laIne te gujarAtane sara karavA caDhI Avye. meTI muzkelI ubhI thatAM kumArapALa hemacaMdrapAse gaye ane pitAnA duzmanethI pite jItAI jaze ke nahi? e savAla pUchaye. hemacaMdra rAjAne dhIraja ApIne kahyuM ke jaina zAsanadevIe gujarAtanuM rakSaNa karI rahI hatI ane vadhArAmAM jaNAvyuM ke duzamana sAtame divase maraNa pAmaze. vastutaH tyArapachI thoDA vakhatamAM kumArapALanA date khabaralAvyA ke bhAvaSyavANI sAcI paDI che. merUtuMga ane jinamaMDana ane A kahe che chatAM teonA varNanamAM duzamana rAjAte madhyaprAMtamAM AvelA hila athavA tIvArane rAjA karyuM hatuM. teo paNa jaNAve che ke e rAjA gujarI gayeH rAtrIe kuca karatAM hAthInA hoddA upara te uMghI gaye, pitAnA senAnA kaMThAthI e vaDanA jhADe laTakI paDaze ane guMgaLAIne maraNa pAme. devaLanA karNane samaya kumArapALa pahelAM eka se varSa lagabhaga Ave che ane bIjI jagyAe merUtuMge sAcI rIte batAvyuM che te pramANe pahelAM bhImadevane te samakAlIna hatuM.99 bhaviSyavANI karavAnI enI zaktino pUrA, metuMganA kahevA pramANe, hemacaMdra pUro pADa hatuM. e prasaMga rAjAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (128) pUrva jIMdagInA ItihAsanI hemacaMdra karelI jAherAta hatI. rAjazekhara ane jinamaMDana A bAbata ghaNA vistArathI raju kare che ane umere che ke hemacaMdra pite te kahI zakyA nahi, paNa te mATe teNe vidyAdevIone hAjara karI. A prasaMgane laIne jayasiMhasAthe pitAnI duzmanAI zA kAraNe hatI te rAjAnA samajavAmAM AvyuM ane jinamaMDana kahe che te pramANe, te potAnA gurUnA pAMDityathI eTale badhA AzcaryamAM garakAva thaI gaye ke eNe (rAjAe) hemacaMdrane "kalikAlasarvajJa" (kaLiyugamAM sarva hakIktanA jJAtA) nuM birUda arpaNa karyuM.99 AvA prasaMge bIjA aneka jaina sAdhuoe kahela che te pramANe rAjAnuM pUrva janmamAM zuM prArabdha (karma) hatuM te kahyuM hoya te te jarApaNa na banavAjoga nathI. enI je hakIkata jALavI rAkhavAmAM AvI che te hemacaMdra kahelA pUrva vRtAMtane ja barAbara Abehuba raju kare che ke nahi te tadana bIje savAla che. jinamaMDananI eka trIjI vArtA hemacaMdramAM dUradarzItA (Clairvoyance)nI zakita hatI e khyAla karAve che. e ghaNI vicitra vAta che, paNa dhIme dhIme daMtakathAone vikAsa ke thatuM jAya che tene e daSTAMtika pratyaya che. eka vakhata hemacaMdra rAjA ane devabodha sAthe beThA hatA ane hemacaMdra rAjAne dharmazAstra samajAvatA hatA. daramyAna te ekAeka cUpa thaI gayA ane meTethI eNe duHkhane nisAse nAkhe. devAdhie potAnA hAtha canyA ane maheTethI belyA kAMi nahi!" pachI pATha ApavAnuM kArya AgaLa calAvavAmAM rAkhyuM. hematha pATha ApavAnuM pUruM karyA pachI devadhinI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (129) ane emanI vacce zI hakIkata banI hatI e savAla rAjAe hemacaMdrane pUcho. hemacaMdra javAbamAM rAjAne kahyuM ke"rAjana ! meM joyuM ke devapaTTaNanA caMdraprabhanA maMdiramAM eka uMdara baLatI dIvAnI vATa laI jatuM hatuM ane tethI Agane bhaDake uThyo hate. devabodhie pitAnA hAtha masaLIne ene olavI nAkhe." rAjAe khAsa epIA devapaTTane mokalyA te tene mAluma paDyuM ke hemacaMdra je kahyuM hatuM te sarva yathAsthita hatuM.degdeg prabhAvakacaritra paNa hemacaMdranI asAdhAraNa zaktine eka dAkhale TAMkI zake che. te kahe che ke bharUcamAM AmrabhaTe suvrata (munisuvrata) nA maMdirane jirNoddhAra karAvyo tyAre ene seMdhavI devI ane gaNIo sAthe virodha thaye ane temaNe AmraTane mAMde pADyo. AmabhaTanI mAtAe hemacaMdrane sahAya mATe bolAvyA. hemacaMdra tyAM potAnA ziSya yazazcaMdrane laIne gayA. tyAM teNe devIne maMtrogathI vaza karI ane AdmabhaTane sAjo karyo. thoDA pheraphAra sAthe A hakIkata merUtuMga ane jinamaMDananI kRtiomAM maLI Ave che.101 merUtuMga, jinamaMDana ane rAjazekhara paNa jaNAve che ke hemacaMdra rAjA kumArapALane keDha maTADa. merUtuMganA kahevA pramANe A keDhAnA roganuM kAraNa kacchanA rAjA lakSa (lAkhA)nI mAtAe lAkhAne jItanAra mULarAja ane tema vArane Apele zrApa hatA. hemacaMdra pitAnI yogazaktithI ene (kumArapALane) sAra karyo. rAjazekharanA kahevA pramANe colukyavaMzanI kuLadevI kaTezvarIe havana-yAga baMdha karavAne badale Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) lIdhe (pR. 113). devIe kumArapALane dekhA dIdhA ane potAnA trizuLathI rAjAnA mAthAmAM ghA mAryo. ene pariNAme rAjAne kuSTane roga thaye. rAjAe potAnA maMtrI udayanane potAnI pAse belA ane tenI pAse pitAnI pIDAonI vAta karI. udayananI salAhathI hemacaMdranI sahAya mAgavAmAM AvI ane maMtrelA pANI vaDe e rogane dUra karyo. jinamaMDana A bane vArtAonuM vistRta varNana Ape che ane be vakhata camatkArane thavA de che. jinamaMDana bIjI be vAte kahe che te AthI paNa vadhAre vicitra che. pahelI vArtA kahe che ke jaina dharmanA chaThThA vratamAM kumArapALe comAsAnI mosamamAM potAnI rAjadhAnI kadi na cheDavAne niyama karyo hato. enA jAsue eka vakhate jAhera karyuM ke "gajhanane zaka rAjA eTale ke gajhanInA musalamAna pAdazAhe comAsAnA vakhatamAM ja gujarAta upara halle karavAnuM nakakI karyuM hatuM. kumArapALane AthI bhAre dharmasaMkaTa AvI paDyuM. je te pitAnAM vratane vaLagI rahe te pitAnA dezane bacAva na karI zake, je te rAjA tarIke pitAnI pharaja bajAvavA che te jainadharmathI pote vimukha thAya. AvI ghuMcavaNamAM e turata hemacaMdra tarapha pharyo. hemacaMdra ene zAMta karyo ane sahAya karavA vacana ApyuM. pachI hemacaMdra kamaLAsane beThA ane uM samAdhi lagAvI. thoDA vakhata pachI AkAzamAMthI uDatI pAlakhI nIce utarI AvI. e pAlakhImAM eka mANasa uMghate hate. A uMghanAra mANasa te garjhanane rAjA hato. hemacaMdra ene pitAnI yogavidyAne baLe tyAM belAjo hate. eNe gujarAta sAthe suleha jALavI rAkhavAnuM ane che Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (132) mAsa sudhI potAnA rAjyamAM sarva jIvatAM prANuone bacAva karavAno hukama mAnya karavA vacana ApyuM. tyArapachI ja ene cheDavAmAM AvyuM. bIjI vArtA che enA karatAM paNa vadhAre zakti hemacaMdramAM hatI ema kahevAne dA kare che. eka prasaMge Aje pUrNimA (punama) hatI ke amAsa hatI te muddApara hemacaMdra ane devAdhi vacce ghaNuM khaTapaTa thaI. hemacaMdra ema kahI dIdhuM hatuM ke Aje punama hatI. vAstavika rIte A vAta khoTI hatI. devabodhie eTalA mATe enI khUba mazkarI karI. ATaluM chatAM paNa hemacaMdra pitAnI hAra jAhera na karI ane javAbamAM mAtra eTaluM ja kahyuM ke te divasanI sAMja tenA abhiprAyanI satyatA siddha karI batAvaze. sUrya asta thaye eTale kumArapALa pite pitAnA rAjamahelanI agAzI para devadhi ane rAjya amaladAro sAthe te divase caMdramA uge che ke nahi? te jovA mATe ca ane utAvaLI cAle cAlanAra uMTenI eka TukIne pUrva dizA tarapha ravAnA karavAmAM AvI. vastutaH e amAsanI rAtre pUrNa caMdrane udaya thaye ane AkhI rAta rA. bIjA divasanI prabhAte pazcima dizAmAM asta thaI gaye. je rAjadUtene pUrva dizAe khUba dUra mekalavAmAM AvyA hatA temaNe paNa pAchA AvIne e ja pramANe joyuM hatuM te nivedana karyuM. rAjAnA pitAnA upara karelA kaI jAtanA kAmaNathI rAjA chetarAI gayA hoya e A cakSuvikAra nahote, paNa eka sahAyaka deva jeNe tene siddhacakra Apela hatuM tenI madadathI hemacaMdra A eka prakArane camatkAra ja batAvyuM hatuM. bIjI kakSAmAM Ave tevI kumArapALanI hemacaMdra tarapha prema Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (132) batAvanArI sthAonI saMkhyA ghaNuM nAnI che ane ghaNIkharI prabhAvaritramAM agAu AvI gaI che tenI te ja che. pahelI vArtA je kumArapALane hemacaMdra tarapha rAga batAvI Ape che te rAjanA bagIcAmAM Avela tAlanA vRkSane zrItALa vRkSomAM pheravI nAkhavA paratvenI che. te vArtA kahe che ke-"eka vakhata hemacaMdranI aneka kRtionI nakale (kepIo) taiyAra thatI hatI te vakhate tADapatrane jaththa khUTI gaye ane bahArathI meTe jaththo meLavI lAvavAnI AzA nahotI. AvI rIte pitAnA gurUnI pravRtti aTakI paDe e hakIkatathI rAjA bahu khInna thaI gaye. rAjA pitAnA bagIcAmAM gaye. tyAM cAlu tAlanA jhAva ubhA hatA tenI eNe sugaMdhI dravya - ane puSpothI pUjA karI, enA thI upara metI-mANekanI mALA caDhAvI ane e sarva vRkSa zrItALa vRkSomAM pheravAI jAo evI prArthanA karI. bIje divase savAre bagIcAnA mALIoe jAhera karyuM ke rAjAzrInI IcchA pramANe badhA vRkSe zrItALa vRkSAmAM pheravAI gayAM che. je mALI A sArA samAcAra laI Avye temane suMdara zarapAva ApavAmAM Avyo. ane pustake lakhavAnuM kArya AnaMdapUrvaka AgaLa vadhyuM. A kathAne jinamaMDane te ja pramANe kahI che, paNa eNe eka mATe ItihAsa vyatikrama Anachronism karyo che. e ema kahe che ke lakhanArA( lahIA )e kAgaLathI calAvyuM ane e vAta rAjAne barAbara pasaMda AvI nahi. jena bhaMDArenI zodhakheLe ApaNane batAvyuM che ke kAgaLane upaga gujarAtamAM A vakhatanI pachI 120 varSe te dezanI musalamAnonI chata pachI . dAkhala karavAmAM AvyuM hate. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 133) kumArapALanA peAtAnA gurU tarapha khUba rAga hatA MnI trIjI ane vadhAre mATI sAbItI pAtAnuM rAjya gurUcaraNe dharIne rAjAe batAvI ApI. prabhAvakacaritra pramANe A prasaMga A rIte banyA. sarva vastunA tyAga dharmiSTa ziSye karavA joie e ziSyadharma khatAvanAra eka gAthAnA uccAra karavAmAM AvyeA. ApaNane tyArapachI ema kahevAmAM Ave che ke hemacandre te khakSIsane asvIkAra karyAM ane kahyuM ke eka yatitarIke pote sarva parigraha ane sa vAMcchAthI mukta DAvA joie. rAjA koIpaNa rIte e asvIkAranI vAtane tAbe thayA nahi. te vakhate matrIo vacce paDayA ane sUcanA karI ke kumArapALe rAjA tarIke rahevu, paNa gurUnI saMmati laIne rAjakAja calAvavuM. A nIkAla svIkAravAmAM Avye ane hemacandre cegazAsra lakhyuM ane temAM eka Astika rAjAe kevA prakAranuM vana karavuM ghaTe te teNe kumArapALane khatAvI ApyuM.105 kumArapALa rAjAnI jainadharma para zraddhA sakriyarUpe ghaNI hatI. tenA cAsa dAkhalA ane prasaMgeA jinamaMDana Ape che te kadAca vagara AdhAranA (Apoeryphal) hAya. te jaNAve che ke rAjAe jaina dharmanA svIkAra karyAM tyArapachI mahezvara ane khIjA devAnI mUrti jene tenA pUrvApurUSo pUjatA hatA te sa teNe brAhmaNeAne ApI dIdhI ane peAtAnA rAjamaDelamAM teNe mAtra jineAnI pratimAne rahevA dIdhI.101 te uparAMta hemacaMdranI samakSa rAjAe khAra tratA uccaryA (lIdhA) tenA vistRta nivedanamAM jinamaMDana dareka niyama rAjAe kevI rIte pALye ane tene aMge tene kevA birUdo maLyA tenI vigatA Ape che, jainonA niyamAnA anusaraNane pariNAme Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 134 ) je kAyadAo karavAmAM AvyA te paikI nIcenA khAsa vaktavyane pAtra che. sAtamu vrata je bInajarUrI bhAga ane pApane lagatA dhaMdhAonA niSedha kare che. tenA pAlanamAM rAjAe phAlasA pADavAnA dhaMdhAmAMthI thatI upaja tathA baLada uparanA kara, bhADAnA vAhana (zakaTa) paranA kara vigere vigere cheDI dIdhAM ane ene lagatA daphtarAnA teNe nAza karAvyeA. mAramA vrata nIce e rAjAe zrAdhdhA ( zraddhAvALA jenA ) taraphathI maLatA lagabhaga khAra lAkhanA kara mUkI dIdhA. e ja kAraNasara eNe jarUrIAtavALA jainAne dhana ApyuM ane bhIkhArIone anna vaheMcavA mATe e ja kAraNe eNe annasatra maMdhAvI ApyAM. midAnA saMbadhamAM hemacaMdra eneprathama vratanA pAlanane age 'zaraNAgatatrAtA' ( sahAya mATe AvanAranuM rakSaNa karanAra) kahetA, bIjA vratanA pAlanane aMge ' yudhiSThira ' kahetA ane caturthAM vratanA pAlanane age ene pradASi" kahetA.17 * e uparAMta sa` prabadhAmAM evI hakIkata paNa ApaNane sAMpaDe che ke hemacaMdranI sAthe kumArapALe gujarAtanA jaina tIrthAnI keTalIka yAtrA karI. prabhAvakacaritra pramANe enA rAjyanAM chevaTanA bhAgamAM eka ja yAtrAe thaI. e cAtrAmAM rAjAe zatruMjaya ane giranArane bheTyA; chatAM e pAte giranAra upara caDhayA nahi pazu parvatanI taLeTImAM rahI neminAthanI pUjA karI. eNe peAtAnA maMtrI vAgabhaTane DuMgaranA rastA vadhAre sArA karAvavAnuM kA sAMpyuM. merUtuganA 'tI yAtrAprabaMdha' ene maLatuM nivedana kare che, paNa tenI sAthe te TheThaLanA rAjAe ceAjeaA ho joDI de che ane dhaMdhukAne mAge jaina kAmanA nAyaka ( saMghAbhAgApabhAgaviramaNu ane karmAdAna vyApAratyAga. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (135) dhipati) tarIke zatruMjaya tarapha jate raju kare che. ApaNane kahevAmAM Ave che ke te vakhate dhaMdhukAmAM jhelivihAra' A prasaMge rAjA baMdhAve che. (pR ra09) merUtuMga paNa yAtrAone kumArapALanA rAjyanA chevaTanA bhAgamAM mUkatA dekhAya che. bIjA hAtha upara rAjazekhara e yAtrAonI vAta raju kare che AmAMnI eka kAThiyAvADanI hatI ane bIjI staMbhapura athavA khaMbhAtanI hatI. A khaMbhAta rAjAe pArzvanAtha mahArAjane arpaNa karavAnuM tyAM dhAravAmAM Avela jaNAya che. jinamaMDana merUtuMgasAthe chevaTe maLatA thAya che, paNa kumArapALanAM kAryonI reSAvalimAM kahe che ke rAjAe sAta yAtrAo karI potAnI jAtane pavitra karI ane kahe che ke pahelI yAtrA vakhate eNe jinadevapAse eka eka lAkhanI kiMmatavALA nava hIrAe arpaNa karyA. enI kula kiMmata nava lAkhanI thaI18 kumArapALanA samayanA lekhamAM A muddAne pAke kare tevuM kAMI lakhANa nathI, chatAM prabaMdhakAre jyAre ema kahe che ke tenA rAjyanA chevaTanA bhAgamAM rAjAe zatruMjaya ane giranAranI bheTa karI tyAre ApaNe te vAta jarUra mAnIe. dvayAzrayakAvya ane mahAvIra caritranI A muddA paranI cUpakIdI bahu arthasUcaka nathI, kAraNa ke AgaLa batAvavAmAM AvyuM che tema kumArapALanA rAjyanA cheDA pahelAM sadara bane kRtio teyAra thaI gaI hatI, bIjA hAthapara ane junA prabaMdhe e banAvane aMge eTaluM badhuM sAmya batAve che ke e vaktavyanI satyatAnA lAbhamAM e ghaNI mahatvanI dalIla pUrI pADe che ane enI avAMtarIya saMbhavitatA mATe e eTalI ja mahatvanI kaTi pUrI pADe che. hiMdanA rAjAe potAnA rAjyanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (136) chevaTanA bhAgamAM yAtrAe javAnI paddhati rAkhe che ane kumArapALe kAThiyAvADanA dvIpakalpanA jUdA jUdA vibhAgomAM maMdire baMdhAvyAM hatAM tethI teNe jAte tyAM jaI te jagyAe bheTavAnI pitAnI pharaja mAnI hoya te samajavuM saheluM che. bIjA hAtha upara e yAtrAnI paristhiti saMpUrNa saccAIthI kahevAmAM Avela che te muddo ghaNe carcAspada che. je kumArapALe giranAranI bheTa karI hoya te pADezamAM Avela je devapaTTanamAM eNe karAvelAM pArzvanAtha ane somanAthanAM maMdire UbhAM hatAM tenI bheTa lIdhA vagara koI dIdhela hoya te vAta bhAgyeja mAnavA gya lAge che. khaMbhAtanI yAtrAnI vAta tathA sAta yAtrAonI hakIkata pachavADenI kRtiomAM ja mAluma paDe che tethI tene ApaNe mAnyatA upara, alabata bahu haka na thAya. hemacaMdranA mRtyusaMbaMdhamAM prabaMdhakAre kazI vigate ApatA nathI. te vikrama saMvat 1229 mAM kALadharma pAmyA (maraNa pAmyA) eTaluM ja teo raju kare che. enA ahevAla pramANe hemacaMdra pite ja bhaviSyavANI bhAkhI hatI ke pitAnA cerAsImA varSane aMte pitAnuM mRtyu thaze. jyAre pite te umare pahoMcyA tyAre eNe jenakiyAgane anusAre je aMtima upavAso (anazana) nirvANa tarapha jarUra laI jAya che tene svIkAra karyo. pitAnA maraNa pahelAM eNe pitAne mitra (kumArapALa) je pitAne mATe dilagIra thatuM hatuM tene AgAmI bhaviSya tarIke jaNAvyuM ke te cha mAsamAM maraNa pAmaze ane chekarA vagara mara pAmanAra che. ema paNa jaNAvyuM ane pote ja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (137) jIvatAM ja marakriyA karI levAne tene upadeza Ape. A pramANe eNe kahyA pachI " zarIranA dazamA dvArethI ene prANavAyu chUTI gaye. " kumArapALe enA dehane agnisaMskAra karyo ane tenI rakSAne te pavitra mAnate hatuM tethI pitAnA kapALa para te lagAva tenuM tilaka karyuM. tenA rAjyanA sarva amIra bhAyAtee ane aNahilavADanA zaherIoe rAjAnuM anukaraNa karyuM. merUtuMga umere che ke Aje paNa aNuhilavADamAM e hemakhaMDa e kAraNe suprasiddha che. ApaNane tyArapachI kahevAmAM Ave che ke kumArapALe pitAnI bAkInI jIMdagI ghaNuM zekamAM gujArI ane 31 varSa rAjya karIne bhaviSyavANImAM kahyuM hatuM te ja divase saddhayAnapUrvaka maraNa pAmyA. A pachavADenuM vAkaya ema batAvatuM lAge che ke paMDita mANasonA maraNanI peThe eNe paNa aNuzaNa karIne maravAne mArga pasaMda karyo. hemacaMdraparatve merUtuMga jevI hakIkata raju kare che tevI ja hakIkata jinamaMDana raju kare che, paNa enAM chellAM varSo paratve e thI vadhAre vigato pUrI pADe che. te kahe che ke hemacaMdranA ziSyanA kalahathI e varSe dilagIrIbharelAM banyAM hatAM. kumArapALa vRddha thayuM hatuM chatAM ene chokare na levAthI pitAnI pachavADenA gAdIvArasanI pasaMdagInA praznapara guMcavaNamAM hato. enA bhAIne putra ajayapALa rivAja pramANe gAdI upara agra haka karatuM hatuM. bIjI bAjue kumArapALanI dIkarI pratApamALAne putra hatuM. e be vacce kene vArasa kara # hemakhADa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 138 ) enI ghaDabhAMja hatI. hemacaMdra pratApamALAnA putranA lAbhamAM jAhera thayA hatA, kAraNa ke te kapriya ane dharmazraddhALu hatuM. bIjA hAthapara ajayapALa tuccha mane vikArane AdhIna hate, brAhmaNane pakSapAtI hatuM ane tenA kAkAnA karelA kAyadAo bAjue mUkI de tevuM hatuM. A pramANe hakIkata hovA chatAM potAnA gurUnI IcchA virUddha ane pitAnA dharmanA hitanI virUddha bALacaMdra ajayapALane pakSa karatA hatA. bIjA hAthaupara rAmacaMdra ane guNacaMdra potAnA gurUne nimakahalAla rahyA hatA. kumArapALanA aMtanI hakIkata merUtuMga karatAM jinamaMDana kAMIka pheraphAravALI Ape che. tenA ahevAla pramANe hemacaMdranI salAha anusAra pitAnA gAdIvArasa tarIke pratApamallanI pasaMdagI kumArapALe jAhera karyA pachI ajayapALe kumArapALane jhera ApyuM hatuM. jyAre rAjAne jheranI asara jaNAvA lAgI tyAre teNe potAnA rAjakezamAMthI viSahana zaMkha (chIpalI) maMgAjo. ajayapALe. e zaMkhane dUra karI dIdhuM hatuM. rAjAne A vAtanI khabara parva eTale teNe janavidhie maravAnI taiyArI karI ane sarva prakAranA AhArane tyAya karIne tyArapachI e maraNa pAmyuM. brAhmaNapakSanA TekAthI tyArapachI ajayapALa gAdI para AvyuM.10 A ahevAlamAMthI ApaNe spaSTatAthI eTaluM tAravI zakIe ke kumArapALa pahelAM theDe vakhate hemacaMdra vikrama saMvata. 1229 mAM maraNa pAmyA. pitAnI jIMdagInA chevaTanA bhAgamAM gAdIvArasanI khaTapaTamAM e zuMcavAI gayA ane jaina dharmanA hita khAtara ene prayatna hakadAra vArasane dUra rAkhavA tarapha hate e vAta hakIkata tarIke asaMbhavita na gaNAya. AnA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (139) saMbaMdhamAM ema paNa dalIla karI zakAya che ke sarva mULAdhAre pramANe tenA maraNa pachI jainadharmasAme sakhata pratyAghAta thaye hatuM ane hemacaMdra ane kumArapALanA purANA mitrarAmacaMdra ane AdmabhaTTa (udayanane putra) tyAra pachInA rAjAvaDe bahu sakhta rIte trAsa pAmyA hatA. te ja vakhata gAdIvArasa tarIke pratApamAnI pasaMdagI ane kumArapALapara jherane pravega e paNa tadana na mAnavAjoga vAta nathI chatAM cokasAIthI ApaNe e hakIkatene aitihAsika kahIe te pahelAM jinamaMDananA kRtisaMgraha karatAM vadhAre purANI ane AdhAra mUkavA lAyaka kRtiothI e vAtane pAkI karavAnI jarUrIAta raheze. Be jo ke | R . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacaMdranuM jIvanavRta tenI noMdhA. 1. pUrvASicaritra rAhagiri athavA prabhAvakatranA chellA- khAvIzamA zRMga hemacaMdranA jIvanaciratra paratvenA che. emanA saMbadhI sahaja hakIkata noMdharUpe ekavIzamA zRgamAM paNa Ave che. hema ke triSaSTizalAkApurUSacaritra para pariziSTa parva banAvyuM tenA anusaMdhAnamAM A prabhAvakacaritragraMtha caMdraprabhanA ziSya prabhAcadrasUrie banAvyeA che ane te graMthane vaiyAkaraNIya devAnaMdanA ziSya kanakaprabhasUrinA ziSya pradyumnasUrie nIce pramANe zAkhyA che. zrIdevAnandazaikSazrIkanakaprabhaziSyarAT / zrIpradyumnaprabhurjIyAd graMthasyAsya vizuddhikRt // 16 // " zrIdevAnaMdanA pravara ziSya zrIkanakaprabha ane A graMthanu zAdhana karanAra zrI pradyumnamunivara jayavaMta varto. " (prabhAvaka caritra zrI jJAtmAnaM sabhA bhASAMtara pRSTha. 2.) zrI candraprabhasUripaTTasara sIhaMsaprabhaH zrIprabhAcaMdraH sUriranena cetasi kRte zrIrAmalakSmIbhuvA / zrIpUrvarSicaritrarohaNa girau zrI hemacaMdraprathA - ( draprabhoH ) zrI pradyumnamunidunA vizaditaH zRMgo dvikadvipramaH // 851 // "6 zrI caMdraprabhasUrinA padyarUpa sarAvarane viSe huM sasamAna tathA zrI rAma ane lakSmInA putra evA zrI prabhAcaMdrasUrie potAnA vicArapara letAM, zrI pradyumnamunIzvare saMzodhana karela, zrI pUSinA caritrarUpa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 142 ) rAhaNAcaLane viSe zrI hemacaMdrasUrinA caritrarUpa A bAvIzamuM zikhara pUrNa thayuM. "" [ prabhAvakacaritra bAvIzame| zRMga AtmA sabhA bhASAMtara pR. 335]. rr 1, 5, 7, 11, 13, 15, 17, 19 ane 21 mAM zRganI 57vADenA zleAkA paNa pradyumnanI prazaMsA mATe lakhavAmAM AvyA che. e paikI sattaramA zRMganI pachavADenA zloka ApaNane upayAgI che, kAraNa ke temAM pradyumnanA samaya lagabhaga nakko kare tevuM eka kathana mUkeluM che. A chaMdamAM kahyuM che ke " suprasiddha sUri devAnaMda jeNe abhaNa lokAne mATe siddhasArasvata nAmanuM navuM vyAkaraNa hemacaMdranA vyAkaraNamAMthI uddarIne banAvyuM te tamArA pramAdane vistAra ane tenA ziSya kanaHprabhanA ziSya prasiddha pradyumnasUri jenI sarakhAmaNI svarganAM kalpavRkSa sAthe karavA yAgya che te zabdanA rUpa ane ane zuddhi karanArA hAi bhASAne pavitra banAvanArA che. mULa zlAka nIce pramANe che- zrIdevAnanda sUrirdizatu madamaMsA lakSaNAdyena haimAdughRtya prAjJahetorvihitamabhinavaM siddhasArasvatAkhyam zAbdaM zAstraM yadIyAnvayakanakagiristhAna kalpadrumazca zrImAnpradyumnasurirvivadayati giraM naH padArtha pradAtA // 329 // 22 "9 I e zlAkanu kharAkhara bhASAMtara nIce pramANe che ( zrI AtmAnaa sabhAnA bhASAMtara pramANe pR. 237) " te zrI devAnaMda pramAda vistAra ke jemaNe haimavyAkaraNamAMthI uddarIne surAne sugama medha thavA mATe navuM siddhasArasvata nAmanu vyAkaraNa banAvyuM. temanA vazarUpa kanakAcalane viSe kalpavRkSa samAna ane amane pada a ApanArA evA zrImAna pradyumnasUri A vANI prakaTAve che. A kavitAnA uttarapAdanA meM sAmAnya artha ja ApyA che, paNa temAM rahelA zleSA upara dhyAna ApyuM nathI. enA uparathI ema Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (143) mAluma paDe che ke e devAnaMde hemacaMdranA vyAkaraNaparathI siddhasArasvata nAmanuM vyAkaraNa banAvyuM. hemacaMdra pitAnA vyAkaraNanuM nAma siddhahemacaMdra Ape che ane tene artha ema thAya che ke "e vyAkaraNa hemacaMdra jayasiMha siddharAjanA mAnamAM banAveluM che. tenA uparathI ApaNe saheje evo artha karIe ke devAna je nAmanuM vyAkaraNa banAvyuM te "sArasvata vyAkaraNa rAjA siddharAjanA mAnamAM banAveluM" hatuM. (eTale ke e vyAkaraNa devI sarasvatInI kRpAthI pUruM thayuM hatuM) A khulAse je sAce heya to devAnaMda hemacaMdranA samakAlIna thAya ane eNe e vyAkaraNa jayasiMha siddharAjanA Azraya taLe banAvyuM heya. (siddharAjanuM maraNa kArtaka suda 3 saMvata 1199 athavA 1142 i. sa.) A sivAya bIjo khulAso karyo che, paNa e sAco heya te tenA ziSyanA ziSya pradyumnasUrinI sAhityaviSayaka pravRtti teramA sikAnA prathama ane bIjA vibhAgamAM lagabhaga saMbhave. AvA acokkasa pAyA upara caNatara karavAnI ApaNane jarUra paDe tevuM nathI, kAraNa ke Do. pITarsananA trIjA riporTa pari. naM. 1 pU. 101-109 mAM khaMbhAtanA bhaMDAramAMthI bAlacaMdranI vivekamaMjarI TIkA maLI AvI che, temAM A muddA para ghaNuM mahattvano prakAza paDe che. temAM sadarahu pradyumnasUrinI sAhityapravRtti mATe ekkasa tArikha ApavAmAM AvI che. prathama prazasti (pR. 101-103 sadara riporTa) mAM vivekamaMjarInA kato ane TIkAnA kartAnI prazaMsAnuM gAna karavAmAM che temAM nIcenI vAta Ave che. jillAmAla vaMzanA ( eTale zrImALI vANuA ) eka aSADa kavi hatA. e kaTuka rAjAnA putra thAya. e kaTukarA kALidAsanA meghadUta para vivaraNa karavA mATe " kavisabhAsaMgraha " nuM birUda rAjasabhyo pAsethI meLavyuM hatuM. e aSADa kavine pitAnI jeTalAdevI patnIthI be putra thayA hatA. rAjabAlasarasvatI ane trasiMha emAMne prathama putra gujarI gaye tyAre eNe atyaMta vilApa karyo. ene abhayadeve "jAgrata karyo." eNe vikrama saMvata 1268 (piTarsanane prathama ripeTa pariziSTa naM. 1 5, 56) athavA i. sa. 1211-12 mAM ' vivekamaMjarI lakhI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (144) ( zloka 12). tenA dIkarA daitrasiMhe pitAnA pitAnA graMthapara TIkA lakhavA mATe bAlacaMdrane vijJapti karI. (loka 13) bAlacaMdra traNa vidvAnenI sahAya mAgI; nAguMdragacchanA vijayasenasUri. brahadagachanA padyasUri (zloka 14) ane kanakaprabhanA ziSya pradyumnasUri-"devAnaMdanA kuLarUpa AkAzamAM prakAza karanAra caMdramA " prabhAvakacaritramAM ApavAmAM Avyo che te ja dama devAnaMda, kanakaprabha ane pradyumna-ApaNane ahIM paNa prApta thAya che ane tethI ema coksa jaNAya che ke prabhAvaka caritrane zedhanAra bAlacaMdranA sahAyaka thayela hatA. bIjI prazastino chello zleka khaMbhAtanI pratane arpaNa karanAra udAra vyaktinA mAnamAM padya racanA che. (sadara sthAna pR. 109, bleka 38) ema kahe che ke e graMtha saMvata 1322 nA kArtika vada 8 ne semavAre pUre karavAmAM Avyo hato athavA De. zAmanI gaNatarI pramANe 2 jI naveMbara 1265 ne roja, je divase barAbara samavAra hatuM te divase, e graMtha pUre thayo hato. tyArapachI turataja ema jAhera karavAmAM AvyuM che ke A prazastine suprasiddha pradyumnasUrie zeAdhI che. ( paraNitaH samAta ! zumamag! pUtrI pradyumnasUrimiTa prati saMzodhati) pradyumnanI pravRtti mATenI eksa tArikha AthI ApaNane pUrI pADavAmAM AvI che. ahIM eTaluM vizeSa paNa kahevAnuM prApta thAya che ke eka trIjI kRtinA prakAzana kAryane aMge paNa emaNe sahAya ApI che ane e kRti meDAmAM meDI teramA saikAnI adhavacamAM banelI che ema ApaNe ghaNuM saMbhAvyatApUrvaka kahI zakIe tema chIe. zAMtinAthacaritranA upehavAtamAM devasUri kahe che ( piTarsane prathama riperTa 1882-83 pR 60 pariziSTa pR. 4-6) ke emanI kRti devacaMdrasUrinI e ja nAmanA prAkRta kRtinuM punarAvartana che ( gAthA 13 mI . tyArapachI devacaMdrasUrinA ziSya hemacaMdra jeNe kumArapALa pAse jaina dharmane svIkAra karAvyo tenI prazaMsA kare che (gAthA 14-15). tyArapachI ( gAthA 16 ) sihasArasvatanA lekhaka devAnaMnne mAna Ape che ane pachI jaNAve che (gAthA 17) kevAnaMdanA ziSya kanakaprabhanA ziSyomAM ziromaNi pradhune Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (145) temanI kRti sodhana karI. AnI 17mI gAthA upara utArela 17 mA saMganI 329 mI gAthA sAthe eTaluM badhuM maLatApaNuM dharAve che ke e pradyumnasUrinI pitAnI kRti heya ema kahevuM e taddana salAmatIbhareluM che. zAMtinAthacaritrane samaya lagabhaga mukarara thaI zake tema che kAraNa ke tenI khaMbhAtanI prata vikrama saMvata 1338 (1282-83 I. sa.) mAM lakhAyelI che. AnI tArikha taddana spaSTatAthI nirNaya thaI thake tema nathI, kAraNa ke e mATenI jarUrI vigato upalabhya nathI. uparane saMvata vikrama saMvata hevo joIe ema dhAravAnuM kAraNa e che ke jene lagabhaga hamezAM vikrama saMvatane upayoga kare che ane tethI uparane saMvata vikrama saMvata lIdhA che. pradyumnanA samayanI zodhakhoLa ApaNane salAmatIthI prabhAvakacaritrane teramI sadInI kRti mukarara karavA preraNA kare che ane ene racanAkALa i. sa. 1250 thI bahu dUra nahi heya ema saMbhavita lAge che. teTalA mATe hemacaMdranA jIvanavRtane aMge junAmAM junI kRti che. A bAbata khulAsApUrvaka jaNAvavAnI ane bhAra mUkIne kahevAnI jarUra eTalA mATe che ke mArA vidvAna mitra rAvabahAdura esa. pI. paMDita A graMthane ghaNuM pAchaLa thayela kRtimAM mUke che. gauDavonI uddaghAtamAM pR. 149mAM te kahe che ke A graMtha rAjazekharanA prabaMdhakoza (juo noTa na. 3) pachI lakhavAmAM Avela che ane prabhAvakacaritramAM (11-1) mAM rAjazekharanuM nAma ullekhavAmAM AvyuM che. e gAthA sAcA AkAramAM nIce pramANe che. bappabhaTTiH zriye zrImAnyavRttagaganAgaNe / khenati sma gatAyatai rAjezvarakavirbudhaH // mane je prata labhya thaI che te Dakkana kolejanA 1879-80nA saMgrahanA naM. 4-12 pramANe amadAvAdanA haThIsIMganA bhaMDAranI prata pachI lakhavAmAM AvelI che ane aneka bhUlothI bharapUra ATalA mATe AvavAnI ane bahAdura zAnI upeka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (146) che. te pratamAM pATha "patAjo jeva" e pramANe che. Dakana kelejanI pratamAM A banne bhUla nathI paNa ene cheDe 3 ne badale artha vagarane evo pATha e prata Ape che ane tene badale Ara. bI. paMDita muda e pATha dAkhala kare che. A sudhAro bInajarUrI che eTaluM ja nahi paNa e arthane bagADI nAkhe che. e gAthAne artha nIce pramANe che. zrImAna bapabhadi jenA samayamAM paMDita (budha) rAjezvara kavie gamanAgamanathI AkAzamAM budhanI peThe bhAga bhajavyo hato te ApaNuM kalyANa karo." rAjezvara kavi eTale vApatirAja ja che eTale e gauvahenA kartA che. jaina daMtakathA pramANe e bapabhadinA prasaMgamAM ghaNuM vakhata AvyA che. tene "budha" (paMDita) kahevAmAM AvyA che ane budha grahanuM paNa "budha" nAma che tethI bapabhadinI sarakhAmaNuM AkAza sAthe karavAmAM AvI che. jene kaviemAM bappabhadi ghaNuM lokapriya che ane tethI graMthakartA e IzAro kare che ke e gurU-apabhadinuM jIvana AkAzajevuM nirmaLa hatuM. bhAratavAsIo ema sUcave che ke AkAzane kacare lAgato nathI. rAvabahAdura paMDitanI dhAraNuM evI che ke A gAthA pramANe bappabhadine jIvanavRttAMta prabaMdhakezamAMthI urIne lakhavAmAM Avyo che paNa te nirNaya khoTo che. prabhAvaka caritranI vastusaMkaLanAe ja prabaMdhakAzanI saMkalanAnI sarakhAmaNuM karavAmAM AvI heta te jarUrI mAluma paData ke prabaMdhakezanI hakIkata prabhAvaka caritra uparathI goThavavAmAM AvI che. Ara. bI. paMDitanI prabhAvaka caritranI khetI tArikha (samaya) ne agenI bIjI dalIla paNa teTalI ja asaMgata (Unsound) che. te pR. 153 mAM kahe che. - A graMthane katAM hemacaMdra (i. sa. 1174) pachI ghaNuM varSa che, kAraNa ke pitAnA graMthamAM e hemacaMdranuM jIvanavRtAMta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 147 ) Ape che, te uparAMta te kahe che ke je mANasAnA saMbadhamAM te lakhe che tenA ja saMbaMdhamAM teNe ( hemacaMdre ) amuka kRtiomAM agAu lakhyuM che. (purA. 11-11)" A pramANe lakhavAmAM ghaNI bhUleA thayelI che. Ara. khI. paMDitanA manamAM je gAthA che te 11-11 mAMnI nathI. paNa graMthanI zarUAtamAM 1-11 mI che. e gAthA ema kahetI nathI ke graMthakartA potAnA graMtha hemacaMdranI racanA uparathI racavAmAM Avyo che paNa te mAtra eTaluM ja kahe che ke triSaSTizalAkApurUSacaritranI pachI pariziSTamAM jainagurUnAM jIvanacaritrA hemacaMdre lakhavA mAMDelA hatAM te kAyane te AgaLa calAve che. e pirASTa parvamAM varSoMna vajrasvAmInA vRtAMtathI aTakI jAya che. mArI pratanI aMdaranI te gAthAe nIce pramANe che. kalau yugapradhAna zrI hemacandraH prabhuH purA, zrIzanAganAM trikhuM ( vRtta ) trAsavitttavot{{/ zrutakevalinAM SaNNAM dazapUrvabhRtAmapi, ( AvatrasvAmivRtta 2 cAratAni cayAta(dhatta) saH // 12 // dhyAtatannAmamantrasya prasAdAtprAptavAsanAH, Arodayanniva hemAdriM pAdAbhyAM vizvahAsyabhUH // 13 // zrIvajrAnupravRttAnAM zAsanonnatikAriNAm, pramAvamunIndrAnAM vRttani yinA (tA)vi // 14 // bahuzrutamunIzebhyaH prAgpranthebhyazca kAni (cit ), ...the vidyattvavi|| 1 // vizeSa m gAmAmAM zabdo ghaNebhAge .... cheDDI yathAbuddhi " vAra. khI. paMDita aMtara che tyAM bahudhA avagamya mUkavA ghaTe che. ghaNA vakhata agAu purA zabdanA artha kare che paNa tenA agAu (purA)' zabda je www.umaragyanbhandar.com / ' ema ja karavAnA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat ' Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (148) banAva sadIo pahelAM banyo hoya tene mATe vAparI zakAya che temaja varNananA samayanI bahu pahelAM je samaya na gayo hoya tene mATe paNa e zabdane upayoga thAya che. 2. muMbaImAM thoDA vakhata pahelAM bahAra paDelI zAstrI rAmacaMdra dInAnAthanI AvRtti uparAMta mane A graMthanI taddana pUrI nahi evI (adhurI) be pratA maLI che. (e. ela. bulara saMskRta prata naMbara 25 ane 296) temAM je chellA zlokamAM tArikha ApavAmAM AvI che te Do. pITarsananA bIjA riporTamAM pR. 87 mAM prakaTa karavAmAM AvI che. e zloka prata naM. 296 sAthe barAbara maLI rahe che. 3. prabaMdhakeza athavA prabaMdhacaturvizatInI tArikha meM muMbaI royala ezIATika sAyaTinA jarnala pustaka 10 pR. 32 nI noMdha pramANe Apela che. AnI sAthe rAvabahAdura esa. pI. paMDitanA gauDavahanuM pR. 143 sarakhAvo. je pratano meM utAre karyo che te e. ela. bularanI saMskRta prata naM. 294 ne che. hemacaMdranuM jIvanavRta prabaMdha dazamAmAM che. 4. uparanA saMgrahanI prata naM. 286 nI chevaTe ullekha nIce pramANe che. prabandho yojitaH zrIkumAranRpaterayam / jApa jai jaicitrAta()naniiirtaH | zrIsomasundaguroH ziSyeNa yathAzrutAnusAreNa / zrIjinamaMDanagaNinA vyaMkamanu 1492 pramitavatsare rucirH| iti zrIsomasundarazA(sUrIzvarazrIjinamaMDanopAdhyAyaH zrIkumArapAla( prabandho )dRSTazrutAnusAreNa yoji(taH) graMthA 4200 iti zrI kumArapAlacaritaM saMpUrNam // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) prathamane ka bhAMgeTa anuSya che. prathamArdhamAM ApaNe " bahumara" vAMcI zakIe ane uttarArdhamAM pA mirtari vAMcI zakIe. karnala ToDe TrAvelsa ina vesTarna IDIA nAmanA pitAnA pustakamAM pR. 192 para sAcI tArikha agAuthI ApI dIdhI che. paNa graMthakartAnuM nAma tyAM bhUlathI sailuma AcAraja jaNAvela che. 5 tyAM pR. 99 paMkti mAM upara jaNAvela pratamAM ApaNe ema lakheluM vAMcIe chIe ke - tena yathA siddharAjo razcito vyAkaraNaM kRtaM vAdinaH jit:(taaH)| yathA ca kumArapAlena saha pratipannaM kumArapAlo'pi yathA paJcAzavarSadezi(zI)yo niSariNayo (miSiko 1) yathA zrIhemasUrayo guruena ripatra (m) taio cA vavava vati pAchA rAjA samyaktvaM gra(mA)hitaH zrAvakaH kRtH| nirvirAdhanAM ca mumoca saH / tatprabandhacintAmaNito kSeyam / ki carvitacarvaNena / navINA (vA)vara kanyA kArane prabaMdhaciMtAmaNimAM devabodhinI vAtane ullekha nathI. 6 Dakkana keleja lAibrerInA saMgrahamAM (i. sa. 1880-81) A durlabhya graMthanI eka prata maLI Ave che. juo kilahena riporTa sane 1880-81 pR. 32-34. rAjAdhirAja (cavartI) ajayadeva jenI sevA yazapALe karI hatI te kumArapALa pachI gAdIe AvanAra ajayapALa heya. ene ghaNIvAra ajayadevanA nAmathI ullekhavAmAM Ave che. cakravatI zabdano prayoga koI nAnA rAjAsaMbaMdhI ApaNane vicAra karatAM aTakAve che. e nATaka tharApadra (nAnI mAravADanuM tharAda-rajaputAnA ane gujarAtanI sarahada para AvI rahela) mAM bhajavavAmAM AvyuM che tene laine koi paNa ema dhArI zake ke ayadeva keAI tharAdane ThAkara haze. tharAdanuM nAma kadAca te gAmane cArapALa aNahilavADanA rAjAne subo hovAnuM ane levAmAM AvyuM hoya evo ene eka saMbhavanIya khulAso che. * dhI hatI rAjAdhirAja' e nija A Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (150) 7 maMgaLanI pAMcamI gAthA pachI turata ja gag upalAtamAM ApaNe vAMcIe chIe ke pU. ra. paMkita 3 iha kila ziSyeNa vinItavinayena zrutajaladhipAraMgamasya kriyAparasya guroH samIpe vidhinA sarvamadhyetavyam / tato bhavyopakA rAya dezanA zanAzinI vile(dhe)yA / tadvidhizcAyam / askhalitamamilatamahInAkSaraM sUtram / agrAmyalalitabhaMgyArthaH kthyH| kAvyaguptena paritaH sabhyeSu dattadRSTinA yAvadarthAvabodhaM vaktavyam / vaktuH prAyeNa caritaiH prabandhaizca kAryam / tatra zrIRSabhAdivardhamAnAntAnAM pakrayAdInAM rAjJAmRSINAM cAryaracitAnAM vRttAni caritAni ucyante / tatpazcAtkAlajhasA(gatA )nAM tu narANAM vRttAni prabandhA iti / 8 prabaMdhaciMtAmaNi pU.1 zrIguNacandragaNezaH prabandhacintAmaNi navaM grantham / bhAratamivAbhirAmaM prathamAdarza'tra nirmitavAn // 5 // suzaM zrutatvAnna kathAH purANAH prIpanti cetAMsi tathA budhAnAm / vRttaistadAsanasatAM prabandhacintAmaNigranthamahaM tanomi // 6 // budhaiH prabandhAH svadhiyocyamAnA bhavantyavazyAM(zya) yadi minabhAvAH / andhe tathApyatra susampradAya raTena carcA caturairvigheyA // 7 // 9 jue prabhAvacaritra sarca 22. leka 9. tyAM e zaherane prabhAvanI majabuta raMgabhUmi tarIke varNavavAmAM AvyuM che ane 16 mI seMdha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 151) (juo neTa naM. 15) mAM merUtuMga kahe ke e zahera adhAma tAlukAmAM AveluM che. e prAMtanA judAjudA vibhAgone ardhabrAma nAma ApavAmAM AvyuM hoya te banavAjoga che. ene artha "bAra zahera athavA grAma aMtargata" evo thAya che. mULarAje karelA bakSIsapatramAM moDherA kArlAima evuM nAma ApavAmAM AvyuM che. juo iMDIyana enTIkarI pustaka 6. pR. 192. atyAranA dhaMdhukA zahera mATe juo sara. Dabalyu. Dabalyu hanTaranuM impIrIyala gejheTIyara ane bebe gejheTIyara pustaka 4. 5. 334 10 janma saMvatsara -varSa jinamaMDane Apela che ane prabhAvaka caritra sarga 22 zleka 852 (neTa 14 mAM juo ) mAM Apela che. AnI sAthe 16 naMbaranI nedha sarakhAve. bhaviSyamAM huM mAtra vikrama saMvata ja ApIsa kAraNa ke ene maLatI isvI sananI tArIkha cokkasa prakAre sAmAnya rIte ApI zakAya tema nathI. 11 pitAnuM nAma prabhAvakayaritramAM cAcaH che; rAjazekhara haMmezA cAcika nAma Ape che ane jinamaMDana keAI koI vAra cAcika: nAma Ape che. mAtAnuM nAma merUtuMga ane rAjazekhara pAhitI Ape che. atyAre paNa zrI meDha vANIA meTI saMkhyAmAM che. e ja jagyAnA nAmane anusAre keTalAka brAhmaNe paNa potAnI jAtane zrI moDha kahe che (bombe brAMca ra. e. se. jarnala pustaka 10 pR. 10-10 ) aNahilanI dakSiNe Avela moDherA zaheraparathI e bannenAM nAma paDelAM che. juo ke. phArbsanI rAsamALA pR 80. 12 pratamAM kaI vakhata "caMgadeva" nAma paNa maLI Ave che. merUtuMga (juo noTa naM. 15) kahe che ke pAhinI cAmuM gotranI hatI ane teTalA mATe tenA putranuM nAma "ca" akSarathI zarU thayuM; chatA cAMga athavA caMgane saMbaMdha dezI zabda caMgama, siMdhI zabda caMgu ane marAThI cAMgalA sArA sAthe joDI zakAya. 13 prabhAvaka caritra sarga 22 zleka 13 sakhIcUDAmaNizcintAmaNiM svapne'nyadaivata / vAM nipuNa ja mAthA........cerata: 2 | Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (152) candragacchasara:padmaM tatrAste maNDito guNaiH / pradyumnasUriziSyazrIdevacandramunIzvaraH // 14 // Ava(ca)khyau pAhinI prAtaH svapnamasvapnasUcitam / tatpuraH sa tadarthaM va(ca) zAstradRddha(dRSTaM) jagau guru(:) // 15 // jainazAsanapAthodhikauSTubhaH saMbhavI sutaH / te ca staM(sta)vakRto yasya devA api suvRttataH // 16 // zrIvItarAgavivI(bimbA)nAM pratiSThAdohanaM dadhau / ........ vasyAtha paJcame varSe varSiyasa ivAbhavat matiH sadguruzuzrUSAvidhau vidhuritainasaH // 25 // masya(nya)dA moDhacaityAntaH prabhUNAM caityavandanam / kurvatAM pAhiNI prAyAt ma(sa)putrA tatra puNyabhUH // 26 // sA va(ca) prAdakSiNyaM dattvA yAvatku( kuryAt ) stuti jine / caMgadevo niSadyAyAM tAvan ni(nya) vi(vI)vizad nuH(guroH)||27 smarasi tvaM mahAsvapnaM yaM tadAlyokayiSyasi (lokvtysi)| tasyAbhijJAnamIkSasva svayaM putreNa te kRtama // 28 // ityuktvA gurubhiH putraH saghanadena nandanaH (saMghAnandavivardhanaH?) kalpavRkSa ivAprArthI sa jananyA(:) samIpataH / / 29 // sA prAha prArthyatAmasya pitA yuktamidaM nanu / te tadIyAnanujJAyA bhItaH(tAH) kimapi nAbhyadhuH / / 30 // alaMdhyatvAd gurorvAcaM (cA) AcArasthitayA tayA / dunayApi sutasnehAdAya'ta stha(sva)prasaMsmRteH // 31 // tamAdAya staMbhatItheM jaramuH zrIpArzvamandire / mAghe sitacaturdazyAM brAhme viSNe(eye) zate(na)dine // 32 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (143) (gha) ye tathASTame dharmasthite candre vRSopage / lagne vRsyatonu (1) sthitayo (:) sUryabhaumayoH // 33 // zrImAn udayanastasya dIotsavamakArayat / somacandra iti khyAtaM nAma (mA)sya guravo dadau // 34 // IMDIana enTIDhaverI pustaka 21 pR. 254 mAM kalATe ApelI paMktio, neTa 55 jemAM hemacaMdranA jIvananA agatyanA prasa Mgo gaNI atAvavAmAM AvyA che. zaravedezvare 1145 varSe kArtika pUrNimAnizi / janmAbhavat prabhorvyomabANazaMbhau 1150 vrataM tathA / / 852 // rasaSad (DI) zvare 1966 sUriprati (SThA ) samajAyata / nandadvayaravau 1226 varSe'vasAnamabhavatprabhoH / 853 // 14 prathitAmazimAM bhetuMga (5. 207) maMtrI adhyanapAse ddebhcaMdranA bALapaNanI kathA nIcenI rIte prakaTa karAve che. anyadA zrIhemacandrasya lokottarairguNairapahRtahRdayo nRpatimantrI zrIudayanamiti papraccha / yadIdRzaM puruSaratnaM samastavaMzAvasaMse vaMze deze ca samasta puNyapravezini niHzeSaguNakare nagare ca kasminsamutpannamiti / nRpAdezAdanu sa mantrI janmaprabhRti tatharitramityamAha / ardhASTamanAmani deze dhandhukAbhidhAne nagare zrIma1 nmoDhavaMze cAciganAmA vyavahArI / satIjanamavalikA jinazAsanadevIva tatsaddharmacAriNI zarIriNIva strI: (zrIH) pAhiNInAmnI / cAmuNDagotrajayorAdyAkSareNAMkRtanAmA tayoH putragdhAGgavevaH samaani / sa cASTavarSadezya: zrIdevacandrAcAryeSu zrIpaTTanAtprasthiteSu dhandhukAke zrImoDhavasAhikAyAM devanamaskaraNAya prApteSu siMhAsana Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (154) sthitatadIyaniSadyAyA upari savayobhiH zizubhiH samaM ramamANaiH sahasA niSasAda / tadaMgapratyaMgAnAM jagadvilakSaNAni lakSaNAni nirIkSya / ayaM yadi kSatriyakule jAtastadA sArvabhaumazcakravartI / yadi vaNirivaprakule jAtastadA mahAmAtyaH / ceddarzanaM pratipadyate tadA yugapradhAna iva turye yuge'pi kRtayugamavatArayati / sa AcArya iti vicArya tannagaravAstavyairvyavahAribhiH samaM tallipsayA cAcigagRhaM prApya tasmiMzvAcige prAmAntarabhAji tatpanyA vivekinyA svAgatAdibhiH paritoSitaH zrIsaMghastvatputraM yAcitumihAgata iti vyAharan / atha sA harSANi muJcantI svaM ratnagI mnymaanaa| zrIsaMghastIrthakRtAM mAnyaH sa matputraM yAcata iti harSAspade vissaadH| yata etatpitA nitAntamithyASTiH / aparaM tAzo'pi saMprati prAme na / taiH svajanaistvayA dIyatAmityabhihite svadoSottaraNAya mAtrAmAtraM guNapAtraM putrastebhyo gurubhyo dade / tadanantaraM tayA zrIdevacandrasUririti tadIyamabhidhAnamabodhi / tergulamiH so'pi zizuH ziSyo bhaviSyasIti pRSTA(STa) omityuccaranpratinivRta(ttai)staiH samaM karNAvatyAmAjagAma | maMtrI(tri) udayanagRhe tatsutaiH samaM bAladhArakai pAlyamAno yAvadAne tAvatA prAmAntarAdAgatazcAcigastaM vRttAntaM parijJAya putradarzanAvadhi saMnyastasamakhAhAra: teSAM gurUNAM nAma matvA karNAvatI prApya tadvasatAbupetya kupito'pi tAnIpatmaNamya gurumiH sutAnusAreNopalakSya vicakSaNatayA vividhAmiyavarjanAbhirAvarjitastatrAnItena udayanamantriNa dharmabandhubuDhyA nijamandire nItvA jyAyaHsahodarabhakyA bhojayAMcake / tanu cAjadevaM sudaM tadutsaGge nivezya paJcAGgaprasA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (155) dasahitaM dukUlatrayaM pratyakSaM lakSatrayaM copanIya sabhaktikamAvarjitastaM prati cAcigaH prAha / kSatriyasya mUlye'zItyadhikasahasraM turagasya mUlye pazcAzadadhikAni saptadaza zatAni / akizcitkarasyApi vaNijo bhUlye navanavatikalabhAH / etAvatA navanavatilakSA bhavanti | tvaM tu lakSatrayamarpayan audAryachadmanAM kArpaNyaM prAduSkuruSe / madIyaH sutastAvadanoM bhavadIyA ca bhaktiranaya'tamA / tadasya mUlye sA bhaktirastu / zivanirmAlyamivAspRzyo me draviesaJcayaH / itthaM cAcige sutasya svarUpamabhidadhAne pramodapUritacittaH sa mantryakuMThotkaMThatayA taM parirabhya sAdhu sAdhviti vadan zrImAn udayanaH prAha / mama putratayA samarpito yogimarkata iva sarveSAM janAnAM namaskAraM kurvan kevalamapamAnapAtraM bhavitA / gurUNAM dattastu gurupadaM prApya bAlenduriva tribhuvananamaskaraNIyo jAyate / yathocitaM vicArya vyAharetyAdiSTaH sa bhavadvicAra eva pramANamiti vadan gurupAdhaiM nItaH sutaM gurubhyo'dIdapat / tadanu pravrajyAkaraNotsavazvAcigena cke| uparanuM mULa AvRtti sAthe barAbara maLatuM AvatuM nathI. enAM vadhAre sArA, pAThAMtare upara jaNAvelI prato parathI dAkhala karavAmAM AvyA che. merUtuMganI bhASA AkhA prabaMdhaciMtAmaNimAM thayela che te pramANe ahIM paNa gujarAtI vAkyaprayoga sAthe vaNI devAmAM Avela che. upara 17mI paMkitamAM "vasarikA' zabda Ave che tene upayoga eka sAthenA makAne jemAM upAzraya ane maMdira paNa hoya che e thAya che ane rAti eTale ati ne maLa e zabda che vasatti zabdane upayoga digaMbare kare che. 15 prabaMdhakoza pU. 98 vigere te viharanto dhandhukApuraM gUrjaradharAsurASTrasandhisyaM gatAH / tatra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (156) dezanAvistaraH / sabhAyAmekadA neminAganAmA zrAvakaH samutthAya devacandrasUri jagau / bhagavanayaM moDhanAtIyo madbhaginIpAhiNIkutisUSThakkuracAdhi(ci )ganandanazcAGgadevanAmA bhavatAM dezanAM zrutvA prabuddho dIkSAM yAcate / asmiMzca garbhasthe mama bhagnyA (ginyA) sahakArataruH svapne dRSTaH / sa va (ca) sthAnAntare guptastatra mahatIM phalasphAtimAyAti sma / gurava maahuH| sthAnAntaragatasyAsya mahimA praidhiSyate / mahatpAtramasau yogyaH sulakSaNo dIkSanIyaH / kevalaM pitroranujJA grAhyA / gatau mAtulabhAgne (gine)yo pAhiNI(NI)cAvi(ci)gAntikam / uktA vratavAsanA / kRtastAbhyAM pratiSedhaH / karuNAvacanazataizcAGgadevo dIkSAM llau| - 16 je ke enA varNanamAM khAsa navIna hakIkata bhAgyeja upalabdha thAya che. chatAM kumArapALa caritrane A phakare huM ahIM ApuM chuM. tenAthI jaNAze ke tenA pUrva lekhakone e kevA prakAro ane kevI rIte upayoga kare che. prata naM. 286 pR. 27-31 pramANe e vArtAmAM prathama prabaMdhakAzamAMthI udharela devacaMdrasaMbaMdhI hakIkata Ave che (juo noTa naM. 20 ) ane pachI vArtA nIce pramANe ApI che. zrIdevacandrasUraya ekadA viharanto dhandhukApure prApuH / tatra moDhavaMze vA(cA)cikazreSTI(zrI) / pAhinA(nI) bhAryA / tayAnyeyuH svapne cintAmaNidRSTaH paraM gurubhyo dattaH / tadA tatrA. gataH(tAH)zrIdevacandraguravaH pRSTaH(STAH) svapnaphalaM / gurubhiruuce| putro bhAvI tava cintAmaNimu( mU) lyaH / paraM sa hirAi jainazAsanabhAsako bhavitA gurUNAM ratnadAnAditi / guruvacaH zrutvA muditA pAhinI tadine garbha babhAra / saMvat 1145 kArtikapUrNimArAtrisamaye putrajanma / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 157 ) tadA vAgazarIrAsi (sI) dvayoni (zrIbhAvye) (bhAvyaH) sa tattvavit / nija ( jina) vajjinadharmasya sthApaka: sUri se (ze) kharaH // 1 // janmoccha ( sa ) bapUrva cAMgadeveti nAma dattaM / krameNa pacavArSiko mAtrA saha moDhavasahikAyAM devavandanAyAgato bAlacApalyasvabhAvena devanamaskaraNArthamAgataM (ta) zrIdevacandraguruniSadyAyAM niSanna: (NNaH) / tathA dRSTvA gurubhirUce pAhini suzrAvike smarasi svapnavicAraM pUrvakathitaM saMvAdasaphalaM / bAlakAGgalakSaNAni vilokya mAturagre'kathi / yadyayaM kSatriyakule tadA sArvabhaumo narendra (:) / yadi brAhmaNavaNikkule tadA mahAmAtyaH / ceddIkSAM gRhNAti yugapradhAna iva turye yuge kRtayugamavata (tA) rayatIti / sA pAhinI guruvaco'mRtollAsitA sasutA gRhaM gatA / guravo'pi zAlAyAmAgatya zrIsaGghamAkArya gatA ( : ) zrAvakA (:) zreSTi (SThI) gRhe / vAvi ( cAci) ke prAmAntare gate vA (pA) hinyA zrIsaGgho gRhAgataH svAgatakararaNAdinA voSitaH / mArgitazcAGgadevaH / hRSTA pAhinI harSAzrUNi muJcati (tI) svAM ratnagarbhA manyamAnApi cintAturA jAtA / ekata etatpitA midhyAdRSTiH / tAdRzo'pi grAme nAsti / ekatastu zrIsaGgho gRhAgataH putraM yAcata iti kiM kartavyaM (vya) mUDhacicA kSaNamabhUt / taTa ( da ) nu kalpadrumastasya gRhe'vatIrNazcintAmaNistasya kare lU (lu) loTha / trailokyalakSmIrapi taM vRNIte gehAdgaNaM yasya punIte (nAti) saGghaH // 1 // tathA UrvI gurvI tadanujaladaH sAgaraH kumbhajanmA, vyamA (vyomyA) tau ravihimakarau tau ca yasyAMDipIThe | Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 158 ) ( vyomodyotau ) sa prauDha zrIjinaparivRDhaH sApi yasya praNantA, sa zrIsa SatribhuvanaguruH kasya ka ( kiM) syAnna mAnyaH // 2 // vatsa iti pratyutpannamatirmAtA zrIsaddhena samaM gurUn kalpatarUniva -gRhAgatAn jJAtvAvasarakSA svajanAnAmanumatiM lAtvA ni ( ja ) tuM (pu) traM zrIgurubhyo dadau / tataH zrIgurubhiH zrI saGghasamakSaM 6 ( he ) zrItIrthakaracakravartigaNadharairAsevitAM surAsuranaranikaranAyakamahanIyAM muktikAntAsa (saM)gamadUrtI dIkSAM tvaM lAsyasi iti prokte / sa ca kumAraH prAgbhavacAritrAvaraNIya karmakSayopasa(za) mena saMyamazravaNamAtrasaMjAtaparamasaMvegaH saI (ha) sA OM ityuvAca / tato mAtrA svajanaizcAnumataM putraM saMyamAnurAgapavitraM lAtvA zrItIrthayAtrAM vidhAya karNAvartI jagmuH zrIguravaH / tatrodayanamantrigRhe tatsutaH samaM bAladhArakaiH pAlyamAnaH sakala saGghalokamAnyaH saMyamapariNAmadhanyaH vainayikAdiguNavijJo yAvadAste prAmAntarAdAgatazcAcigaH patnInice (ve) ditazrI guruputradarzanAvadhi (saM)nyastAhAraH -tAvatA saMghAgamaputrArpaNAdivRttAntaH karNAvatyAM gataH / tatra vanditA guravaH / zrutvA (tA) dharmadezanA / sutAnusAreNopalakSya vicakSaNatayA'bhANi zrIgurubhi: kulaM pavitraM jananI kRtArthA, basundharA bhAgyavatI ca tena / avAkyamArge sukhasindhu magne, lInaM parabrahmaNi yasya cetaH // 1 // phala (saM) kaM kurute kaJcitkule'tivimale sutaH / ghananAzakaraH kazcidU vyasanairguNyanAzanaiH // 2 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (155) pitroH saMtApakaH ko'pi yauvane preyasImukhaH / bAlye'pi nR( mriyate ko'pi syAtko'pi vikalendriyaH // 3 // sarvAGgasundaraH kiM tu mAnavAn guNanAradhiH / zrIjinendrapathAdhvanyaH prApyate puNyataH sutaH // 4 // ____iti zrIgurumukhAdAkarNya sajAtapramadaH prasannacittazcAcigastatra bhIgurupadAravindanamasyAyai samAyAtenodayanamantriNA dharmabAndhavadhiyA nijagRhe nItvA bhojayAJcake / tadanu ca(cAGga. devaM taduccha(saM)ge nivezya paJcAGgaprasAdapUrvakaM duka(ka)latrayaM copanIya sabhaktimAni(jiM)tazvAcigaH sAnandaM mantriNamavAdIt / mantrina kSatriyasya mUlyezItyadhikaH sahasraH 1080 / azvamUlye paJcAzadadhikAni saptadaza zatAni 750 (1790 ?) sAmAnyasyApi vaNijo navanavatiH 99 gjendraaH| etAvatA navanavatilakSA bhavanti / tvaM tu lakSatrayamarpayana sthuullkssaayse| mato macchu(su)to'nadhyeH tvadIyA bhktistvndhytmaa| tadasya mUlye sA bhakti rastu / na tu me dravyeNa prayojanamasti / aspaya(spRzya)metanmama zivanirmAlyamiva / datto mayA putro bhavatAmiti / cAcigavacaH zrutvA pramuditamanA mantrI taM parirabhya sAdhu yuktametaditi vadanpunaH taM pratyuvAca / tvayAyaM putro mamArpitaH / paraM yogimarkaTa iva sarve. SAmapi janAnAM namaskAraM kurvan kevalamapamapatra(mapamAna)pAtraM bhavitA / zrIgurUNAM tu samarpitaH zrIgurupadaM prApya bAlenduriva mahatI (vAM) mahanIyo bhavatIti vicAryatAM yaso(yo)citam / tataH sa bhavadvicAra evaM pramANamiti badana sakaLIsAsamaratnakaraemiva Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (980) rakSaNIyam uda (du)mbarapuSpamiva durlabhaM putraM kSamAzramaNapUrvakaM gurUNAM samarpayAmAsa / zrIgurubhirabhANi / | dhanadhAnyasya dAtAraH santi vacana kecana / putra bhikSAprada H ko'pi durlabhaH puNyavAn pumAn // 1 // dhanadhAnyAdisampatsu loke sArA na (tu) saMtatiH | tatrApi putraratnaM tu tasya dAnaM mahattamam // 2 // svargasthAH pitaro vAkSa ( vIkSya ) dIkSitaM jinadIkSayA / mokSAbhilASiNaM putraM tRptA (:) syuH svargasaMsadina ( di ) // 3 // mahAbhArate'pyabhANi-- tAvadbhU (bhra) manti saMsAre pitaraH piNDakAGkSiNaH | yAvatkule vizuddhAtmA yatI putro na jAyate // 4 // iti zrutvA pramuditena cAcigenodayanamantriNA pratranyAmaho - tsada (va): kAritaH / somadevamunirnAma dattam kacitsomacandramuniriti vA / zrIvikramAt 1945 zrIhemasUrINAM janma 1154 / dIkSA ca / A ahevAlanA chevaTanA bhAgamAM pratanI aMdaranA mULavibhAga dhaNA avyavasthita thai gayela che, kAraNa ke kAi mUrkha` lahIAe chevaTanA bhAga asalamAM kauMsamAM hatA tene ADAavaLA kramamAM mULamAM dAkhala karo dIdhA che. graMthane cheDe pR. 287 mAM hemacaMdranA jIvanaprasageA paikI agatyanA banAvAnI tArikhA pharI vakhata ApavAmAM AvI che. prabhAvakacaritranA aMta bhAga prabhaasse tyAM samavAmAM yAvyu che - "saMvat 1145 kArtika pUrNimAnizi janma zrI hemacadrasUrINAM, saM. 1150 dIkSA. saM. 1166. sUripadam saM. 1226 svargaH upara ninabhaDena bhATe ne abhiprAyamatAvavAmAM Avyo che (pR. 172) te keTalA vyAjI che te A muddAparathI pUratI rIte khyAlamAM AvI jaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 11 ) ane te batAvaze ke jyAM eNe alabhya kRtiomAMthI utArA ryAM che tene AAda karatAM AdhArabhUta mULa kRti tarIke tenuM caritra taddana nakAmu che 17 upara pramANe jevaktavyA meM karyAM che tenA pAyA me pazcima hiMdamAM I. sa. 1873 thI 1879nI sAlAmAM anyAnya sthAnAmAM jAte karela vigatavAra zeAdhakheALA para racAyalA che. prathama te eka sArA AdhArabhUta sthAnethI meM rajaputAnAmAM sAMbhaLyu` ke keTalAka yatie jenI sAthe meM eLakhANu karI hatI ane jeomAMnA eka tA agatyanuM sthAna dharAvatA hatA tenu jIvana brAhmaNa vidhavAonI bhUlane AdhIna hatuM. tyArapachI I. sa. 187 mAM kheDAmAM yatioe A vAtane pAkI karI ApI. emaNe taddana nikhAlasapaNe temanA celAenI mAtAonAM nAme ApyAM ane keAnI mAraphata temane meLavyA hatA tenuM varNana karI batAvyuM. 1873 mAM rajaputAnAmAM Avela nAmaDAla gAmanA eka banAva mArA jANavAmAM AvyA. tyAM eka matie 1868-69 nA dukALamAM eka mAbApa vagaranA bALakane lIdhe hatA ane tene bhUkhamarAthI bacAvyA hatA. e chekarA, je enA gurUsAthe mane maLavA AvyA hatA te te vakhate lagabhaga ATha varSanI vayanA hatA. eNe ceDAMka sUtreA ane stotra bhaNI kADhyAM hatA ane dazavaikAlikane zarUAtanA bhAga ane bhakatAmaranA pATha e suMdara rIte khAlI gayA. ane haju prathama dIkSA ApavAmAM AvI naheAtI. eka nAnA jaina chekarAne enA mAbApe jaina sAdhunI mAgaNIthI enA celeA banAvavA ane yati banAvavAnA irAdAthI ApyA hatA tenA banAva suratamAM mArA jANavAmAM 1875 ke 1876 mAM AvyeA. A bAbatanI vadhAre vigatavAra tapAsa karatAM yati athavA zrAvake e vAtanI nA kahetA naheAtA ke teonA sAdhuonI bharatI temanA pavitra zAstranI bhAvanA (Ideals) mujaba karavAmAM AvatI naheAtI ane te kabUla karatA hatA keduma ArA athavA kaLiyugamAM te banI zakatI sArI rIte peAtAnI jAtane madada karatA hatA. 18 kraSNavatInA sthAna mATe jIgA phrAnsanI rAsamALA pu. cha 80. khAsa karIne noMdha 1. udayananA utarI AvavAnI hakIkata prazna 11 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 162 ) ciMtAmaNi pR. 13-138 mAM ane kumArapALacarita pR. 67-68 mAM ApavAmAM AvI che. prathamanA pAThamAM lakhavAmAM Avyu che ke uddA athavA uddayana mAravADamAMthI gujarAtamAM ghI kharIdavA AvyA. sArA zukranane pariNAme e potAnA kuTuMbasAthe karNAvatImAM vAsa karIne rahyo. tyAM eNe dhaNuM dhana meLavyuM. jyAre navA dharanA pAye je naLIAthI bharelA hatA tenuM khAdakAma cAlatuM hatuM tyAre tene temAMthI seAnAnA carU maLyA. ene pariNAme e uddayana maMtrI tarIke paMkAyA. eNe karNAvatImAM udayanavihAra nAmanuM maMdira baMdhAvyuM. judI judI strIothI ene cAra dIkarA thayAH vAhAdeva (vAgbhaTa), AMkhaDa (AmralaTa), haDa ane seAllAka. chellA enAM nAmeA pratAmAM judI judI rIte ApavAmAM AvyAM che. jinamana merUtu MganI hakIkata punarAvartana karI jAya che paNa e vadhArAmAM kahe che ke uddayana zrImALI jJAtinA hatA ane ene siddharAje staMbhatIrthanA maMtrI nImyA hatA ( " tataH siddhonena saMmatIthaeN maMtrItaH ") 19 prabaMdhaciMtAmaNi pR-232 ane pR. 209 upara 20 devacaMdrasa badhI vRttAMta hemasUriprabaMdhanI zarUAtamAM ApavAmAM Avela che. emAM yazobhadranA jainadhama` svIkAravAnI vAta mUkI devAmAM AvI che. ' pUrNa ( candra ) gacche zrIdattasUriprAjJo vAgaDadeze vaTapadraM puraM gataH / tatra svAmI yazobhadranAmA rANaka RddhimAn / tatsaudhAvikopAzrayaH zrAddhairdattaH / rAtrAvunmudracandrAtapAyAM rANakena RSayo ghaTA rAzraye niSa: .........tasya zrIyazomatsya-nIvaarytvaatsuuripdN jAtaM zrIyazobhadrasUririti nAma / tadIya paTTe pradyumnasUripranthakAraH / tatpade zrIguNa senasUriH / zrIyazobhadrasUri paTTe (1) sevavapUvaeNo | DhALavRttizAntinAtharyAtAnimahArAjanigUMgA:........ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (163) AnI pachIno rAjazekharane ahevAla upara ApavAmAM Avyo che. noMdha naM. 15. kumArapALacaritra pR. 25 vageremAM rAjazekhare kahelI hakIkata jinamaMDana pharI vakhata kahe che. zarUAta pR. 25 paMkita 2 A pramANe cheH koTi vAlAyAM rAjhe jIvato vidyAnta zAsthavarapatra prApuH gurUparaMparA nIce pramANe ApI che. tyAre raghunariH tariAH gunadi tatpare levAya ! "vAgaDa" kacachanA pUrva bhAganuM purANuM nAma che ane atyAre paNa te nAmane upayoga thAya che. hemacaMdrane pitAne ahevAla (vaktavya) upara 5. 19 mAM ApavAmAM Avyo che ane ene mATe neTa. 66 5Na juo. devasUrinA devacaMdranA zAMtinAtha caritrane aMge vaktavya mATe upara noTa naM. 1 pR. 221 juo. 22. prabaMdhaciMtAmaNi pR. ra39 vagere. hemacaMdra suvarNasiddhi banAvavAne maMtra zIkhavA icchatA hatA, kAraNa ke kumArapALa, bIjA cakapravartAvanArAe peThe, duniyAnuM devuM ApI devA mAMgato hato ane te mATe juo pR. 178. devacaMdranuM nAma mULa graMthamAM ApavAmAM Avela nathI paNa tyAM tene hemacaMdranA gurU tarIke saMbodhavAmAM Avela che. rara. vivAthI tarIke hemacaMdranAM varSo saMbaMdhInI prabhAvaka caritranI agatyanI gAthAo A pramANe che. somcndrsttshcndojjvlprjnyaablaadso| tarkalakSaNasAhityavidyA (6) paryatyi(cchi )nadrutam // 37 // prabhAvakadhurAdhuryamamuM ripadocitam / vikAra ()SanA(aM) () swamri | ka | caM ziSya pare caca vArtha kag(uMnaurirI | asmatpUrvesa(SA)mAcAra(:) sadA vihi(di)tapUrvikhA(m) // 48 // sava vidhAtrIka cA(ca)r(s) .... . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (164) muhUrte pUrvanirNIte kRtanaMdIvidhikramAH / dhvanatturyaravonmudramaMgalAcArabaMdhuram // 16 // zabdAdvaitetha vizrAnte samaye yozi( coci )te sati / pUrakApUritazvAsaM kuMbhakodbhedamedurAH // 17 // zravaNe'gurukarpUracandanadravacarcite / kRtinaH somacandrasya niSTAniSTAntarAtmanaH // 18 // zrIgautamAdisUrIzairArAdhitamabAdhitam / zrIdevacandraguravaH sUrimantramacIkathan // 19 // paJcabhiH kulakam / tiraskRtakalAkaliH kalAkelikulAzrayaH / hemacandraprabhuH zrImannAmnA vikhyAtimApa saH // 6 // tadA ca pAhinI snehavAhinI suta uttame / tatra cAritramAdattAvihastA guruhastataH // 6 // pravartinI(m) pratiSThAM ca dApayAmAsa namragIH / tadaivAminavAcAryoM gurubhyaH sabhyasAkSikam // 62 // siMhAsanAsanaM tasyA anvamAnayadeSa ca / kaTare jananIbhaktiruttamAnAM kaSopalaH // 63 // A musApharIne ahevAla cheDI devAmAM Avyo che, kAraNa ke ghaNAkharA loke bahu kharAba rIte bagADI nAkhavAmAM AvyA che. tene mATe ke : 38-46 che. merUtuMga pitAne ahevAla ghaNe TukA banAve che, upara neMdha naM. 15 mAM je utAre ApavAmAM Avyo che tene cheDe A pramANe che. atha ca kuMbhayonirivApratimapratibhAbhirAmatayA samastavAGmayAMbo(bho)dhimuSTiMdhayobhyastasamastavidyAsthAnohemacandra iti gurudattanAmnA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (165 ) pratItaH saphalasiddhAntopaniSanniSaNNAdhiH (SNa dhIH) SaTtriMzata (tA) guNairalaMkRtatanurgurubhiH sUripade'bhiSiktaH / iti mantrI (ntryu) udayanoditaM janmaprabhRtivRttAMtamAkarNya nRpatirmumudetarAm | eTalA uparathI sAmacaMdra evuM khIjuM nAma che te jANatA nathI. teo ema sthApana kare che ke hemacaMdranA khAlyasabadhI hakIkata udayana kumArapALa rAjApAse kare che temAM gaMbhIra tihAsavipayaya ( Anachronism ) che: udayana gujarAtamAM vikrama saMvata 1150 mAM utarI AvyeA ane kumArapALa vikrama saMvata 1199 mAM gAdIpara AvyA ane A vAta thayA pahelAM eNe aneka mahAsaMgrAmeA karelA che ema dhAravAmAM Ave che te te vakhate uDDayana jIvatA heAvAnA saMbhava lAgatA nathI. jinama nakRta kumArapALa caritra pR. 31 paMkti 12thImAMDIne pR. 36 5kti 5-sudhImAM hemacaMdranI umedavArIne aMge ghaNI khAkhatA jaNAve chaeN, paNa te sarvAM vicitra vAta che. have te jaNAve che (pR. 31-42) sAmadevane hemacaMdra tuM nAma ApavAmAM AvyuM kAraNa ke eka dhanA nAmanA zeThIAne dhera eNe peAtAnI umedavArInI zarUAtamAM krAlasAnuM seAnuM haeNma) banAvI dIdhuM. tyArapachI pR. 36 upara e pAchA peAtAnI ja virUddha lakhANa kare che ane tyAM e bahudhA prabhAvakraritrane maLatA thAya che. tyArapachI sAmacaMdranI eka musArI ane daivIdanane badale e be musAInI vAta khAle che. prathamanI musApharI kAzmIranI hatI ane bIjI musApharI gauDa dezanI hatI. enI sAbatamAM vedrasUri ane prasiddha TIkAkAra malayagiri hatA. prathama prasaMge devI sarasvatI dekhA de che ane bIjI vakhata zAsanadevatA dekhA de che. chevaTe te ema kahe che ke dhanada (dhAnaDa) nAmanA zeTha "emanA gurUnI ane saMdhanI paravAnagIthI vikrama saMvata 1166 mAM AcAryanI padavI apAve che. A tArikha jinama`DanamAM traNa vakhata Ave che ane te traNe vakhata ekasarakhI che ane te agAu ; utArela prabhAva caritranI gAthA ane bhAMDArakaranA zeSakhALanA riporTa (varSa 1883-84. pR. 14 ) sAthe maLatI Ave che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra3 alaMkAracUDAmaNi. 1-4 mantrAderaupAdhikI // 4 // mantradevatAnugrahAdiprabhavopAdhikI prtimaa| iyamapi pAvaraNakSayopazamanimittava | dRSTopAdhinibandhanatvAt tvaupAdhikItyucyate / 24 prabhAvAyaritra saga 22. 14-73. zrIhemacandrasUriH zrIsaMghasAgarakaustubhaH / vijahArAnyadA zrImadaNahillapuraM puram / / 64 // zrIsiddhabhUbhRdanyedhu(ya)rAjapATikayA caran / hemacandraprabhu vIkSya taTasthavipaNisthitam // 65 // nirudhya TibakAsanne gajaprasaramaMkuzAt / kiMcidbhaNiSyatetyAha provAca prabhurapyatha / / 66 // kAraya prasaraM siddhahastirAjamazaMkitam / trasyantu diggajAH kiM tairbhUstvayaivodhRtA yataH // 67 / / zrutveti bhUpatiH prAha tuSTipuSTaH sudhIzvaraH / madhyAhe me pramodAyAgantavyaM bhavatA sadA // 68 // tatpUrvadarzanaM tasya jajJe kutrApi matkSaNe / bhAnandamandire rAjhA yAtrAjayamabhUtpabhoH // 69 // anyadA siddharAjo'pi jitvA mAlavamaMDalam / samAjagAma tasmai vA(cA)zirSa darzanino daduH // 7 // tatra zrIhemacaMdro'pi sUririkalAnidhiH / uvAca kAvyamavyayamatimA(sA)ya nidarzanam // 1 // tathAhibhUmi kAmagavi svagomavarasairAsiJca ratnAkarAmukAsvastikamAvanuvamuDupa tvaM pUrNakumbhImava / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (167) dhRtvA kalpatarodelAni sarale di(rdi)gvAraNAstoraNAnyAyatta svakarairvijitya jagatIM nanvai(nve)ti siddhAdhipaH // 72 // vyAkhyAvibhUSite vRtte (hemacaM )dravibhostataH / bhAjuhAvAvanIyAtaH(pAlaH) sUri sodhe punaH punaH // 73 // 72 mI gAthA prabaMdhaciMtAmaNi sAthe sarakhAvIne ApavAmAM AvI che ane bIjI kRti je nIce (noMdha na. 33) ullekhavAmAM AvI che tenI sAthe paNa sarakhAvI che. mane je mULa AdhAre labhya thayA che te sarva cethA pAdamAM nava rati evo pATha Ape che. ATaluM chatAM nava pati pATha ja sAco hoI zake, hemacaMdrane siddharAja sAthe prathama meLApa paratvene uparane ahevAla kumArapALacaritramAM maLI Ave che. tyAM hemacaMdra je kAvya lakhyuM kahevAmAM Ave che te pR. 36 paMkita 9-11 A pramANe che. siddhAra kAra(s)rAnapuraH vAra sameta maLatA saMtrasantu hara(ri)tImataMgajAstaiH kimadya bhavataiva bhUdhRSTA(tA) / AnA judAM judAM rUpakone laIne ema sAbIta thAya che ke jinamaMDane ke anya mULa kRtine upayoga karyo che. ra5 prabaMdhaciMtAmaNi pR. 144. ra6 kumArapALacarita rAjA sAthenA prathama meLApa pachI turatamAM nIcenA prasaMge varNave che. (1) sarva dharmanA siddhAMta ahiMsAnA piSaka che ema hemacaMdra jAhera kare che. pR36-38 (2) pavitra bakSisane pAtra prANunA guNe hemacaMdra varNave che. pR. 38-39. (3) hemacaMdra rAjAne siddhapuranAM mahAdeva ane jina vacce taphAvata kahe che pR. 39-40 (4) jayasiMhanA keTalAka pavitra pAyAo. te vakhatanA pheraphArasaMbaMdhI dalIlo mATe bIjA mULa prapAnA AdhAra A vArtAo para kevA che te mATe juo. 5. 189 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (168 ) ra7 kolabukanA paracuraNa nibaMdha 2. pU.ra75 kevela prakAzaka. tyAM ema batAvavAmAM AvyuM che ghaNe bhAge yazovarmA vikrama saMvata 1190 mAM gAdIe Avyo. kIrtikaumudI 2. 32 mAM AthI virUddha hakIkata Ave che te pramANe jayasiMhe mALavAnA je rAjAne harAvyo te yazovarmAnI AgaLane rAjA naravAhana hato. A AkhI hakIkatane keAI jAtanA vicAravagara cheDI devA yogya che, kAraNa ke yazavamanuM nAma dvayAzraya kAvyamAM ApavAmAM AvyuM che ane ApaNe bharoso rAkhIe ke hemacaMdranA rAjAe je rAjAne harAvyo te hAranAra rAjAnuM cokkasa nAma hemacaMdra jANatA hovA joIe. 28 dvayAzraya kAvyanA utArA phense IDIana enTIkarI pu. 4thuM pR. 266 mAM karyo che te pramANe mALavAnA vijaya pachI jayasihe nIcenAM kAryo karyAH (1) te cheDe vakhata siddhapura-zrIsthaLamAM rahyo ane rUdramALa athavA vadhAre sArI rIte belatAM rUdramahAlaya-maMdira jINane sudharAvyuM ane mahAvIranuM eka maMdira baMdhAvyuM. (2) eNe somanAtha pATaNa ane giranAranI jAtrA karI. aNahilavADa pAchA pharyA pachI eNe sahastraliMga taLAva khodAvyuM ane bIjA keTalAka bagicAo taiyAra karAvyA. bIjI aneka jagyA jyAM ApaNe hemacaMdranA upara kAbu rAkhI zakIe chIe tyAM e banAvone eka pachI eka sAlavAra Ape che ane krama barAbara jALave che te ahIM paNa ApaNe tenA upara bharese rAkhI zakIe. jo ApaNe A pramANe karIe to vagarazake e vAta cokakasa thAya che ke mALavAthI pAchA pharyA pachI jayasihe ghaNuM varSo rAjya karela hovuM joIe ane A banAva saMvata 1194 pachI banela hovo na joIe. 29 prabaMdhaciMtAmaNi pR. 161-171. 30 A zlokane kalATe IDIyana enTIkarI pu. 11. pR. 254 neMdha 54 mAM TAMkela che. A carcA vakhate hemacaMdranI hAjarI hatI ema prabhAvacaritra sIdhI rIte kahetuM nathI; chatAM tenI te prakAranI sUcanA che. kAraNa ke sarakhAmaNu kerI ekanA arthamAM jaNAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) zvetAMbaranA vijayanA mAnamAM eka gAthA banAvavAmAM Avela che tenA karatAM hemacaMdra hovAnuM tyAM kahevAmAM Avela che. ApaNe te sargarA. 253-54 mAM dhyachAye. zrIsiddhahemacandrAbhidhAne zabdAnuzAsane / sUtradhAraH prabhuH zrImanahemacandraprabhujagau // 253 // tathAhiyadi nAma kumudacandra (.) nAjye (je)SyadevatarihimaruciH / katiparidhAnamadhAsyatkatamAH zvetAmbaro jagati // 254 // A gAthA jANe kAMI amuka zarate lakhAi heya evI lAge che. kihena kahe che ke vyAkaraNanI TIkAmAM e gAthA mAluma paDatI nathI. 31 prabhAva'yaritra 2.74-115. (20) anyadAvantIkozIyapustakeSu niyuktakaH / daryamAneSu bhUpena praikSi lakSaNapustakam / / 74 // kimetaditi papraccha svAmI te vyajijJApan / bhojavyAkaraNaM hyetacchandazAstraM pravartate (me ca SaDzAsapravartane) // 79 // aso hi mAlavAdhIzo vidvapakraziromaNiH / zabdAlaMkAradevatarkazAstrANi nirmame || 76 // cikitsArAjasiddhAntarama(sa)vAstU(ba)dayAni ca / aMkazAkunikAdhyAtmasvapnasAmudrikAnyapi // 77 // manthAbhimittavyAkhyAnaprabhacUDAmaNIniha / vikRti vAyama(cArthasa dAve'rthazAstrameSamAsayoH // 78 // bhUpAkho'pyavadat kiM nAsmarakoze zAkhapatiH / vidyako'pi kathaM nAsti deze vizvepi gUbare .. (09) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (170) sarve saMbhUya vidvAMso hemacandraM vyalokayan / mahAmakathA ca rAkSAsAvabhyarcyaH (W) prArthitaH prbhuH||81|| (80) zabdavyutpattikRcchAstraM nirmAyAsmanmanoratham / pUrayasva maharSe tvaM vinA tva(tvA)matra kaH prabhuH // 82 // (81) saMkSiptazca pravRtto'yaM samaye'sminkalApakaH / lakSaNa (') tatra niSpattiH zabdAnAM nAsti tAdRzI // 3 // (82) pANineleSaNaM vedasyAMgamityana(bru)vandvijAH / (avalepAdasUyaMti ko'rthastairunmanAyitaiH) / / 84 // (bhUgamA chApA .) yazo mama tava khyAti puNyaM ca muninAyaka / vizvalokopakArAya kuru vyAkaraNaM navam // 85 // (84) ityAkAbhyadhAtsUrihemacandraH sudhi(dhI)nidhiH / (bhUgamA chorI dhA.) kAryeSu naH kilotirvaH smaraNAyaiva kevalam // 86 // (85) paraM vyAkaraNAnyaSTau vartante pustakAni ca / teSAM zrImAratIdevIkoza evAstitA dhruvam // 7 // (86) mAnAyayatu kAzmIradezAcAni svamAnuSaiH / mahArAbo yathA samyak zabdayAtraM pratanyate // (87) iti tasyoktimAkarNya tatkSaNAdeva bhUpatiH / pradhAnapuruSAn preSIdvAgdevIdezamadhyataH // 89 / / (88) pravarAjyapure vatra prAsAne devatAM giram / pandanAdimirammaca nukhA bhavanasavaH // 90 // (89) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (171) samAdikSabhUtaiH (ttu taiH) tuSTA nijAdhiSThAyakAn giraa| mama prasAdacittaH zrIhemacaMdraH sitAMbaraH // 91 // (60) tato matyatarasyeva madIyasyAsya hetave / sattapa(saMtame) preSyatAM preSyavarga: pustakasaMcayam // 12 // (91) tataH satkRtya tAnsamyagbhAratIsacIvAlaMsan (vAH samam ) / pustakAnyarpayAmAsuH preSuzcotsAhapaMDitam // 13 // (62) acirAnagaraM svIyaM prApurdevIprasAditAH / harSaprakarSasaMpannapulakAMkurapUritAH / / 94 // (93) srv(|) vijJApayAmAsubhUpAlAya giroditA(tAM) niSTo(dhRSTa ?)prabho hemacandre (pari)toSamahAdaram // 96 // (64) ityAkaye camatkAraM dhArayan vasudhAdhipaH / uvAca dhanyo maddezo(ha) (mAnyo) yatredazaH kRtI // 9 // (65) bhIhemasUrayopyatrAlokya vyAkaraNabrajam / zAlaM catka(ku)navaM zrImAtsaddhahemAkhyamadbhutam // 9 // (96) dvAtriMzatpAdasaMpUrNamaSTAdhyAyamuNAdisa(ma)t / dhAtupArAyaNA(NopetaM ra(2)galli (saha li)kAnuzAsanam / / 897 sUtrasavRttimannAmamAlAnekArthasuMdaram / mauliM lapaNazAneSu vizvavidvadbhirAhata:(taM) // 99 (98) trimirvizeSakam bhAdau vistIrNazAstrANi na hi pAThyAni sarvataH / mAyuSA sakalenApi pumarthayavasanAni tat (?) // 10 // (99) saMkIrNAni ca durbopadoSasthAnAni kAniSit / / esatpramANitaM tasmAdvimAkti (vivAdi) rghunaasnH||1.1||(100) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (172 ) zrImUlarAjaprabhRtirAjapUrvaja(bhUbhRtAm / varNavarNanasaMbaddhaM pAdAMte zlokamekakam // 102 / / (101) taccatuSkaM ca sarvAte zlokaistriMzadbhirabhutA / paMcAdhikaiH prazastizca vihitAvi(va)hitaista (t:)||103|| (102) yugmam // rAjaHpura (jaguru-jJaH puraH)purogaizca vidvadbhirvAcitaM tataH / cakre varSatrayarSeva (trayeNaiva) rAjJA pustakalekhano (na) / / 104 (103) rAjAdezAniyuktaizca sarvasthAnebhya udyataiH / dAvAhUvasaJcake (samAhUyatapaTTane) lekhakAnAMzatatrayam / 105(104) pustakAH samalekhyaMta sarvadarzaninAM ttH| pratyekamevAdIyaMtAdhyetaNAmudyamaspRzAm // 106 / / (105) vizeSakam // aMgavaMgakaliMgeSu laattkrnnaattkuNknne| mahArASTrasurASTrAsu vacche(tse) kacche ca mAlave // 107 // (106) sindhusauvIranepAle paarsiikmurddyoH|| gaMgApAre haridvAre kAzIcedigayAsu ca // 108 // (107) kurukSetre kanyakubje gauDazrIkAmarUpayoH / sapAdalakSavajAlaMdhare ca khasamadhyataH // 109 // (108) siMhale'tha mahAbodhe coDe maalvkaushike| ityAdivizvadezeSu zAstraM vyastAryata sphuTam // 110 // (109) caturbhiH kalApakam // 'mamyamoya (anyeSAM ca ?) nibandhAnAM pustakAnAM ca viMzatiH / prAhIyata nRpeMdreNa kAzmIreSu mahAdarAt / / 111 // (110) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) etattatra gataM zAsaM svIyakoze nivezitam / nicetanA rencAratu jA thA ?2 ( kAkalo nAma kaaysthkulklyaannshekhrH| pAvAgyetA prakSAviDimonikA / 22 II (22) pramustaM dRSTamAtreNa jhAtatattvArthamasya ca / zAstrasya jJApakaM cAzu vidadhe'dhyApakaM tathA // 114 // (113) pratimAsaM sa ca jJAnapaMcamyAM pRcchanAM dadhau / rAkAra tatranirdUphA() : samabhUSaya 121 (24) niSpannA atra zAstre ca dukUlasvarNabhUSaNaiH / suNAvanAtaa te mUAna yonitA: i ??da () 76 mI gAthAnI pachavADe pratamAM 78 mI gAthAne eka vibhAga che ane 78nA AMkaDAnI pachavADe 79 ne AMkaDo che. mArA dhAravA pramANe koi hakIkata cheDI devAmAM AvI hoya tema lAgatuM nathI, kAraNa ke enI kApakupa pratamAM evI thaI gaI che ke temAMthI koI artha prApta thatuM nathI. 9 mI gAthAmAM e ullekha che ke sarasvatInA nekoe utsAhapaMDitane mokalI Apo tene artha ghaNe bhAge ema jaNAya che ke e mANasa jayasiMhane elacI hato ane tene deza mokalI ApavAmAM Avyo hata; kAraNa ke prabhAvaka caritra sarga. 21 135 pramANe devari ane kumudacaMdranI carcA vakhate pAzadezvara tarIke vikrama saMvata 1181 mAM hAjara hato tethI A vakhate je tyArapachI ghaNuM moDuM che te aNahilavADa AvI zakayo nahi heya. 32 prabaMdhaciMtAmaNi pR.14-146, pR. 147-148. ahevAlane aMte merUtuMga prazastine prathama breka Ape che. AnI sAthe sarakhAvo kumArapALa caritra pR. 41-42. * pAvara joIe. hajurIAne parI. zaba pAse alAra paMDita. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (174) 33 A 35 zleke je prathamanA sAta caulukya rAjAonAM yazagAna kare che tene raju karavA A mATe prata uparAMta meM barlInanA saMskRta ane prAkRta pratanuM sUcIpatraka (keTaloga) pustaka 2 juM prathama vibhAga pR. 211, 220-21, 230-31, 235. 242-43 mAM mare re rAhata ApI che tene tathA pITarsananA trIjA riperTamAM je hakIkata ApavAmAM AvI che. pIkselanI prAkRta vyAkaraNanI AvRtti pustaka 1 luM pR. 5(pu. 2) pR. 57, 98-99, 129 mAM Apela hakIktane upayoga karyo che ane muMbaInI pratAne saMgraha prathamanA 28 zloka mATe vAparyo che. A chellI prata kihene kRpA karIne mArI pAse rAkhela che. emAM je AkAra ApavAmAM AvyA che tenI sAme K evI nizAnI karI che. pAda. 1 (AryA ) hariva balibandhakArakhizaktiyuktaH pinAkapANiriva / kamalAzrayazca vidhiriva jayati zrImUlarAjanRpaH // 1 // pAda. 2 (mAryA) pUrvamavadAragopIharaNasmaraNAdiva jvalitamanyuH / zrImUlarAjapuruSottamovIdurmadAbhArAn // 2 // pAda. 3 (anuSTubh ) cakre zrImUlarAjena navaH ko'pi yazorNavaH / parakIrtimavantInAM na pravezamadatta yaH // 3 // pAda. 4 ( vasaMtatilakA ). sotkaMThamaMgalagaNaiH kacakarSaNaizca vaktrAbjacumbananakhakSatakarmamizca / zrImUlarAjahatabhUpatibhirvisuH sAMkhyepapi ca zivama surakhiyAzca // 1 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (175) pAda. 5 (manuSTubh ). prAvRjAteti he bhUpa mA sma tyajata kAnanam / hariH zete'tra nanveSa mUlarAjamahIpatiH // 5 // pAda. 6 ( anuSTum ). mUnArkaH zrUyate zAne sarvAkalyANakAraNam / adhunA mUlarAjastu citraM lokeSu gIyate // 6 // pAda. 7 (anuSTubh ). mUlarAjAsidhArAyAM nimagnA ye mhaabhujH|| unmajanto vilokyante svargagaMgAjaleSu te // 7 // pAda. 8 ( upajAti ). zrImUlarAjakSitipasya bAhu-bibharti pUrvAcanazRMgazobhAm / saMkocayan vairimukhAMbujAni, yasminnayaM sphUrjati caMdrahAsaH pAda. 9 (anuSTubh ). bhasaMrabdhA api ciraM dussahA vairibhUbhRtAm / caMDe(DA)cAmuMDarAjasya pratApazikhinaH kaNAH // 9 // pAda. 10 (anuSTubh ). zrImahalamarAjasya pratApaH ko'pi dussahaH / prasaran vairibhUpeSu dIrghanidrAmakalpayat // 10 // pAda. 11 (anuSTubh ) zrIdurnabhezagumaNeH pAdAstuSTuvire na ke| lusaddhirmedinIpAlavAlikhityarivAravA // 11 // // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 171) pAda. 12 (manuSTubh ) pratApatapanaH ko'pi maularAjenavobhavat / ripustrImukhapamAnAM no sehe yaH kila zriyam / / 13 // pAda. 13 (anuSTubh ) kurvankauMtalazaithilyaM madhyadezaM nipIDayan / aMgeSu vilasanbhUmerbhAbhUbhImabhUpatiH // 13 // pAda. 14 ( anuSTubh ) zrIbhImaprItanotkhAtarajobhirvaribhUbhujAm / aho citramavardhanta lalATe jalabindavaH // 14 // pAda. 15 (anuSTubh ) karNa ca siddharAjaM ca nirjitya yudhi durjayam / zrIbhImenAdhunA cakre mahAbhAratamanyathA / / 15 / / pAda. 16 ( upajAti) duryodhnopitijetrbaahu-gRhiitcediishkrovtiirnnH| anugrahItuM punarinduvaMzaM, zrIbhImadevaH kila bhIma eva // 16 // pAda. 17 (AryA) agaNitapazceSubalaH puruSottamacittavismayaM janya(naya)n / rAmonAsanamUrtiH zrIkarNa: karNa iva jayati // 17 // pAda. 18 (manuSTubh ) bhakRtvAsananirbandhamabhittA pAvanoM gatim / siddharAjaH parapurapravezavazitaM yayau // 18 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (177) pAda. 16 (anuSTubh ). mAtrayApyadhika kaMcinna sahante jigISavaH / itIva tvaM dharAnAtha dharAnAthamapAkRthAH // 16 // pAda. 20 ( zArdUlavikrIDita ). kSuNNaiH kSoNibhRtAmanekakatakA bhagnAtha dhArA tataH, kuMThaH siddhapateH kRpANa iti re mA maMsata ksstriyaaH| bhAruddhaprabala pratApadahanAH saMprAptadhAgazcirAt, pItvA mAlavayoSidazrusalilaM hantAyamedizyate // 20 // pAda. 21 ( upajAti ). zrIvikramAdityanarezvarasya, tvayA na kiM viprakRtaM nrendr| yazAMsyahArSIH prathamAM samantAt-kSaNAdabhAMkSIratha raajdhaaniim||21|| pAda. 22 (zikhariNI). mRditvA do kaMDu samarabhuvi vairititimujAM, bhujAdaMDe dadhruH kati na navakhaMDAM vasumatIm / yadevaM sAmrAjye vijayini vitRSNena manasA, yazo yogIzAnAM pibasi nRpa tatkasya sadRzam // 22 // pAda. 23 / zikhariNI ). jayasthaMbhAMsImanyadhijaladhivelAM nihitavAn , vitAnabrahmANDaM zuciguNagariSThaH pihitavAn / yazastejArUperalipata jayatyarSaghusaNaiH, kRto yAtrAnaMdo viramati na ki signptiH1|| 23 // 12 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) pAda. 24 ( mA yo noTa na. 24 bhAM bhAna gye| che. ) pAda. 25 (anuSTubh ). labdhalakSavipakSeSu vilakSAstvayi mArgaNAH / tathApi tava siddhendra dAtetyutkaMdharAM yazaH // 25 // pAda. 26 ( vasaMtatilakA ). utsAhasAhasavatA bhavatA nareMdra, dhArAvratAM kimapi tadviSamaM siSeve / yasmAtphalaM na khalu mAlavamAtrameva, zrIparvato'pi tava kaMdukakelipAtram // 26 // pAda. 27 ( mAlinI). ayamavanipatIMdo mAlavendrAvarodhA stanakalazapavitraM patravallI lunAtu / kathamakhilamahIbhRnmaulimANikyabhede, __ ghaTayati paTimAnaM bhagnadhArastavAsiH // 27 // pAda. 28 ( mAlinI). kSitidhara bhavadIyaH vIradhArAvalakSa ripuvijayayazobhiH zveta evAsidaMDaH / kimuta kavalitestaiH kajalaimaulavInAM, pariNatamahimAnaM kAlimAnaM tanoti // 28 // pAda. 29 ( zArdUlavikrIDita ). yad dormaNDalakuMDalIkRtadhanudaNDena siddhAdhipa, krItaM rikulAt tvayA kila dalatkundAvadAvaM yazaH / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 175) bhrAntvA trINi jaganti khedavivazaM tanmAlavInAM vyadhAdApANDA svanamaNDale ca dhavale gaNDasthale'vasthitam // 29 / / pAda. 3. ( upendravatrA ). dviSatpurakSodavinodahetorbhavAdavAmasya bhavadbhujasya / ayaM vizeSo bhuvanaikavIra paraM na yatkAmamapAkaroti // 30 // pAda. 31 ( zArdUlavikrIDita). Urdhva svarganiketanAdapi tale pAtAlamUlAdapi, tvatkIrtirdhamati kSitIzvaramaNe pAre payodherapi / tenAsyAH pramadAsvabhAvasulabhairuccAvacaizcApalai khe vAcaMyamavRttayo'pi munayo maunavrataM tyAjitAH // 31 // pAda. 32 ( vasaMtatilakA). prAsIdvizAM patiramudracatuHsamudra mudrAMkitatitirabhakSamabAhudaMDaH / zrImUlarAja iti durdharavairikuMbhi___ kaMThIravaH zuciculukyakulAvataMsaH // 32 // tasyAnvaye samajani prabalapratApa tigmadyutiH kSitipatirjayasiMhadevaH / yena svavaMzasavitaryaparaM sudhAMzI zrIsiddharAja iti nAma nijaM vyalekhi // 33 // samyagniSevya caturazcaturopyupAyAn jitvopabhujya ca bhuvaM caturabdhikAMcIm / vidyAcatuSTayavinItamatirjitAtmA kASTAmavApa puruSArthacatuSTaye yaH // 34 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 180 ) tenAtivistRta durAgamaviprakIrNazabdAnuzAsana samUha kadarzitena / abhyarthito niraSamaM vidhivadvayadhatta zabdAnuzAsanamidaM munihemacandraH || 35 // (1) rAjAnI evI sattA tenI mahattAmAMthI, tenI zaktimAMthI ane tenI devI trozaktinI bhaktimAMthI janma pAme che. juo AAraTa ekasa pR. 59. trIjI upamA A kaDImAM vAparI che te mULarAjanA jamInanA bakSIsapatramAM paNa maLI Ave che. iMDIyana enTIkaverI pu. 4 pR. 191 (2) mULarAje sArAneA AbhIra rAjA je narakAsurane avatAra hatA tema dhAravAmAM Avatu hatu tene mArInAkhyA. dUcAzrayamAM A pramANe vadhu na karavAmAM AvyuM che te pramANe ( iMDIyana enTIkaverIpu. 4 pR. 74-77) e AbhIra rAjAe kRSNe cheDI mUkelI aneka gAvALaNeAne cerI lIdhI hatI ane temane te paraNyA hatA. jue ema. ena. vIlsana viSNupurANu pu. 4 pR. 87-92, 101-104 ( prakaTa karanAra eka. i. hAla ) (4) chellA zabdo apasarAnuM varcuna kare che. kAmazAstramAM jene mAghabhAga kahe che tenA tyAM ullekha che. (5) mULarAje je rAjAone harAvyA hatA tee jaMgalamAM nAsI gayA hatA te ema dhAratA ke have bhaya nAza pAmI gayA che, kAraNa ke cAmAsAmAM lazkaranuM DhAya akSaya thai jAya che. teene chatAM mAluma paDe che ke mULarAjanI siMhavI zakti temane zodhI kADhavA mATe rastA jarUra zodhI zake che. (6) sUryanA mULa nakSatra sAthe ceAga thAya te vinAzane ANe che tevI ja rIte A caMdrana para jene dhideva niriti che te Apattine ANe che. ( 9 ) huM dhAruM chuM ke vartha A pramANe cheH jo ke cAmuDa lA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (181 ) vakhatathI maraNa pAme che chatAM tenA zauryanI smRti tenA duzmanane haju paNa muMjhave che. (11) ahIM rAjAone vAlmI sAthe sarakhAvyA che tene hetu e che ke durlabhanI sAthe sarakhAmaNImAM vAsmIlyone mAphaka teo paNa magatarA jevA che. chaThThA gaNanA dhAtu tarIke jIta dhAtune prayoga pANinInA niyama pramANe barAbara nathI. hemacaMdanA dhAtupArAyaNa" mAM e dhAtune chaThThA gaNamAM sthAna maLeluM nathI. suHi praga kAM te lahiyAnI bhUla jaNAya che athavA hemacaMdre prAkRta prayogane upayoga karavAnI javAbadArI lIdhA che. (12) mULarAjanA pharada tarIke prathama bhImane ullekha jaNAya che. (13) rAjA bhImanI A chate thAzrayakAvyamAM ullekhavAmAM AvI nathI ane alaMkAranA prayoga tarIke kavinA taraMga tarIke dAkhala karavAmAM AvI heya e saMbhavita che. (15) dvayAzrayakAvya pramANe pahelA bhIme cedI athavA halanA rAja karNane ane siddhanA rAjA hemakane harAvyA (iDIyana enTIkaverI. 5. 4. pR. 114, 132) mahAbhAratanA bhIme karNane aneka vAra harAvyo (mahA. 7 131, 133, 139.) chatAM karNane vadha ane kaya (mahAbhArata. 8-91. ) mahAbhAratanA siMdhunA rAjA jayadrathane ane mAryo hato mahAbhArata. 3. 14. (16) aNahilavADanA cAlukaya athavA solaMkIe caMdravaMzanA hatA. juo nIcene eNka 33 mo ane yAzrayakAvyane pachavADene bhAga ane (17) ratnamALAmAM (be be brAMca je. e. sosAyaTI janarala pR. 9pR. 37mAM ApaNe vAMcIe chIe ke " tene ( bhImane ) putra ghauM varNana hato"mahAbhAratanA kaNane varNa mahAbhArata 8. 9. 60-61mAM sUryanA je varNavavAmAM Avyo che. karNanI sAthenI wAimAM arjunanA sArathi tarIke purUSottama athavA kaNa hatA. pAMca Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (182) dhanuSyamAM majabUta te pAMDu rAjAnA pAMca putro che. rAjA karNa kAma devanI sattAne avagaNato hato evI atra sthApanA karavAmAM AvI che te kadAca ayogya khuzAmata hoya; kAraNa ke ratnamALAmAM ApaNe vAMcIe chIe ke " e kAmalabdha hatuM." (18) A lokane bevaDe artha che. eka bAjue siddharAjane tenI ujajayananI chatane aMge bhAgyazALI rAjA tarIke batAvavAmAM Avyo che (iDIyana enTIkaverI pu. 4 pR.266) ane bIjI bAjue yogIonI pagaprakriyAnA prayAgavagara yoganuM dhyeya teNe prApta karyuM hoya evI tenI prazaMsA karavAmAM AvI che. hemacaMdra parapurapravezanI hakIkata yogazAstra sarga 5. 264-272 lokeAmAM vigatavAra darzAvI che. amitA pavano ati ne bIjo artha UcamaM satvA ema thAya che. (19) dhArAne pati te yazovarmA che. ene siddharAje kedI tarIke pakaDayo hato. (20) zlokano bIjo vibhAga ema kahe che ke taravArane pharIvAra vasAvI taiyAra karavAmAM AvI che. (21) jayasiMhe vikramAdityane yaza cerI lIdhe, kAraNa ke ujjayananA e prasiddha rAjA karatA vadhAre udAra hato. nIcene 25 zleka sarakhAvo. (rara) jayasiMhanA tatvadarzanasaMbaMdhI je ullekha prabaMdha karyo che tene A zloka pAke kare che. (23) je ke " yAtrA' zabdanA be artha che, chatAM ahIM tene artha musApharI- jAtrA' ja thaI zake; kAraNa ke jayasiMhanA laDAyaka prasageparatve agAu ullekha thai gayo che. A uparAMta graMthakartA rAjAnI mahApara bhAra mUkIne ThasAvavA icche che, je pramANe AgaLanA kamAM paNa karyuM che. AnAthI kaI yAtrAne ulalekha karyo che te mATe juo upara 186 (24) jue, u .181, jyAM mULa ApyuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (183 ) (25) "mAgaNa" nA artha "bhikhArI" temaja "tIra' thAya che. (ra) ahIM cAlu "asidhArAvRta' ne badale "dhArAvRta' zabda vAparyo che te zabdAlaMkAra mATe che, ane te dvArA dhArAnagarInA nAma upara leSa karavAmAM Avyo che. prabaMdhAmAM athavA thAzrayamAM zrI parvatanA parvatanA killAnA vijayaparatve kAMI paNa kahevAmAM AveluM nathI. kadAca e zrIparvata zabda vizeSanAma nahi heya paNa "lakSmIne parvata'-dhanavAna tavaMgara 5rvata e arthamAM ene upayoga thaye haze. (29) A zlokanA chevaTanA bhAga mATe sarakhA navasahasaMkacaritra juo 11-100 tyAM ciMtA ane viSAdathI thatuM strInuM mukha vijetAnI kIrti sAthe sarakhAvavAmAM AvyuM che, ane vaLI juo pIlanuM hemacaMdra prAkRta vyAkaraNa pustaka rajuM pR. 57. (30) jue pIyela sadara pR. 99. (31) juo pIela sadara pR. 129. e bhUlathI te nayaevuM padaccheda kare che ane tene laine kanAM ardhA bhAgane kaI artha tenAthI thaI zakato nathI, vebare ene sAco paccheda karyo che. tenA pAcAra (eTale ke zorno) (32) athavA e hAthIone badale "siMha" tenA zatruo dudharSa ! (33) caulu caMdravaMzanA che. juo uparane zleka 16 me. caMdranAM laMchanone pitAnA mAnya rAjAonI prazasti tarIke ghaNI vAra varNavavAmAM AvyAM che. (34) vijJAnanI cAra zAkhAone abhyAsa jayasiMhe karyo tene mATe sarakhA manu. 7-43 (35) kuvALAne "zIkhavA mATe muzkelI e paNa artha thai zake ke "kheTuM heya te zIkhavavuM. " "niyama pramANe" eTale ke emAM uNAdi satra, gaNapATha, dhAtupATha, hiMgAnuzAsana pAMca vibhAga ane niyama pramANe e paMcAMgI vyAkaraNa kahevAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (184) 34 hemacaMdranA vyAkaraNa mATe jIe kIlhAna Wiener Leit schrift die Kunde des morgenlandes ( viyenA ArIceMTala jarnala ) pu. 2 jI. pR. 18., picelanI AThamA adhyAyanI AvRtiparanI prastAvanA ane khI~na pustakAlayanA saMskRta-prAkRta graMthAnuM e. vekharanu' sUci (keTaloga ) ane siMhanA samayanA aitihAsika anAvAnA TIkAmAMthI prApta thatAM dAkhalAenA ullekha mATe kIlhAna inDIyana enTIkaverI pu, 7 mu pR. 267. hemacaMdranI TIkA e prakAranI che: bRhatI ane laghuti, anne AdhAra rAkhavA yeAgya che. e baMne TIkAmAM dAkhalA ane prazasti che te uparAMta enA AdhArabhUtapaNA mATenIcenI hakIkata paNa kahI zakAya. hemaca MdranA ziSya udayanAcAya nA ziSya devendra hatA. eNe brahadrattipara " kRticihRdurgA padavyAkhyA nAmanI TIkA racI. kadAca e kAeNe hemacaMdranI hayAtImAM paNa karyu. hAya. i. sa. 1214 pahelAM tA eNe lakhavAnu` kA` jarUra ryuM hatuM. A graMthanI pratA khalInamAM che. jue. vhekhara pR. 237 sarakhAvA pR. 233, 240 enI tADapatrano prata je jesalamIramAM bRhad jJAnakAzamAM che te hemacaMdranA maraNa pachI 40 varSI lagabhagamAM lakhavAmAM Avela che. mArI noMdha pramANe enA zarUAtane vibhAga A pramANe cheH~ 21 arham || praNamya kevalA lokAvalokitajagatrayam / jinezaM zrI siddha hemacandrazabdAnuzAsane // 1 // zabdavidyAvidAM vaMdyodayacandropadezataH / nyAsataH katiciddurga padavyAkhyAbhidhIyate // 2 // chevaTe vyAkaraNacatuSkA va cUrNikAyAM SaSThaH pAdaH samAptaH / prathamapustikA pramANIkRtA / saMvat 1271 varSe kArtika zudi SaSThayAM zukre zrInaracandra sUrINAmAdezanam / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (185) e tArikha agrejI 10mI okaTAbara 1214, zukravArane maLatI che. ladhuttanI jInAmAM jInI prata khaMbhAtanA bhaMDAramAM jALavavAmAM AvI che. e hemacaMdranI potAnI hayAtImAM vikrama saMvat 1214 mAM lakhavAmAM Avela che ( 'mApare zutir puSe " ) jIe piTarsananA prathama ripeTa, pariziSTa pR. 70-71. pIscele prAkRta vyAkaraNanI AvRtti mATe je prata vAparI hatI temAM A vRttine 9 prakAzikA ' evI sattA ApavAmAM AvI che. A saMjJA khIjI rIte maLI AvatI nathI. DhUMDhikA athavA TIkAmAM AvatAM zabdonA vyutpattine lagatA khulAsAo hemaca Mdre pote lakhela nathI. pAThAnA hAMsIAmAM jo ke ene hemacaMdranI kRti kahevAmAM AvI che te barAbara nathI. sa MskRta vyAkaraNanI druDhikA ( vekhara. sadara pR. 238 ) vinayacaMdre zarU karI ane prAkRta vyAkaraNaparanI aai udayasaubhAgyagaNIe banAvI. ( Dana kAlejanA saMgraha 1873-74 na. 276 ) TIkAmAM AvelI sava prAkRta gAthAonuM sa MskRta bhASAmAM avataraNa A chevaTanI TIkAmAM karavAmAM Avyu che. jIo 35 jIe kilhAne nibaMdha Wiener Leitschrif. . t. die kundle des morgenlandes ( viyenA eriyanTa jarnala ) ane IMDIyana enTIkaverI pustaka 15 muM pR.101 vigere; ane krAnkanu liMgAnuzAsana rR. 14. buddhisAgaranuM vyAkaraNa hemacaMdre upayogamAM lIdhu hatu. tenA saMbaMdhamAM mAre umeravu ceAgya che ke e kRti upalabdha che. enI tADapatranI eka prata teramI sadImAM lakhelI jesalamIranA bRhad nAnAzamAM che. prabhAvacaritranA eka zloka jenA ullekha kalATe inDIyana enTIverI pustaka 11 pR. 248 neTa 20 mAM karyAM che te kRtimAM ATha hajAra graMza (32 akSara eTale eka graMtha ) che. kalATe kharataragacchanI paTTAvalimAMthI batAvyuM che te pramANe muddhisAgara agIAramI sadImAM thayA che. teTalA mATe atyArasudhI jaNAyalA zvetAMbhara vaiyAkaraNIyeAmAM te sarvathI purANA che. 36 IMDIyana enTIverI. pustaka 14.5. 32. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (186) 37 dihorna, iDIyana enTIkarImAM bara-keTaloga Dara balina saMskRta ane prAkRta prato pustaka bIjuM vibhAga 1 le pR. 224 TAMke che. tyAM prazastine pAMcamo loka ane hAMsIo nIce pramANe che. SaTtakakarkazamatiH kavicakravartI zabdAnuzAsanamAMgdhapAradA | ziSyAMbujaprakarajaM(ja)manacakramAnuH kakala eva sukRtI jayati sthirAyAm // 5 // iti paMDitapuMDarIkena zrIkakalopadezena tattvaprakAzikA vRttiH zrIdevasUripAdapanopajIvinA guNacandreNa svaparopakArArtha zrIhemacaMdravyAkaraNAbhiprAyeNa praNayiH / trIjA padane sudhArA vebane che. kakala, kakkAla, kakalla nAmaparatve cAnyabeTanA chellA rASTrakaTa rAjAne sarakhAvo. lekhamAM enuM karka, karka, kakara athavA kakkala nAme Ave che. juo phalITanI kenerIjha DIsTrIkaTasanI DAinesTIo (kenerA prAMtanA rAjyavaMze) pR. 38. ema paNa jaNAvavuM joIe ke devasUrinI sAthe carcA thaI ane zAkaTAyana vyAkaraNane AdhAra laI TI ke Ti rU5 sAcuM che teno nirNaya karavAmAM Avyo te vakhate prabaMdhaciMtAmaNi pR. 169 pramANe kakala hAjara hato. prabhAvacaritra A prasaMga utsAhapaMDita paratve hatuM ema kahe che. 38 juo abhimAnaciMtAmaNi (AvRtti Bothlingk Rieu) ane hAthaprakAza 1. (bArasa AvRtti) denuzAsana ( vebara, keTalega pustaka 2. je pR. 268 idenuAsanamAM ke alaMkAracUDAmaNimAM ke pUrA karavAmAM AvyA che evI vAta jaNAvI nathI. abhidhAnaciMtAmatinI upAyAtamAM kahevAmAM AvyuM che te pramANe tyAM zabdAnuzAsananI vAtane ullekha karavAmAM Avyo che. hemacaMdra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 187) kAze ane sAhitya eka ja vakhate lakhyA ema svIkArI levAnI koI nA pADe te pachI ema dhAravuM vAstavika gaNAya ke enA mate koza e zabdavyutpattinA nIce Ave ane teTalA mATe tene khAsa ullekha karavAnI hemacaMdrane jarUra lAgI nahi hoya. AvI jAtane IsAro prabhAvaka caritra kare che. zabdAnuzAsanano ullekha alaMkAracUDAmaNimAM karavAmAM Avyo che. zabdAnuzAsane'smAbhiH sAdhvyo vAco vivecitAH / tAsAmidAnI kAvyatvaM yathAvadanuziSyate // 2 // hemacaMdra pate lakhelI TIkAmAM te jaNAve che ke, anena zabdAnuzAsanakAvyAnuzAsanayorekakartRtvamAha / mata eva hi prAyogikamanavairiva nArabhyate // AmAM je anya zabda vAparyo che tenAM dAkhalA tarIke vAcana, je kavio vyAkaraNa virahanA prayogane saMgraha kare che tene, samAveza thAya. 39 prabaMdhaciMtAmaNi pR 148. tathA ca siddharAjadigvijayavarNane yAzrayanAmA graMthaH kRtaH ThayAzrayasaMbaMdhamAM vAraMvAra TAMkavAmAM AvatuM ke phebsanuM IDIyana enTIkerI pustaka cothAnuM vaktavya uparAMta mArI sAme viyenA yunivarsiTi lAIbrerInI eka prata che jemAM abhayatilakanI TIkA uparAMta prathamanA dasa sargo che. 40 jarnala bebe brAMca rAyala ezIyATIka sesAyaTI pustaka 9 5. 37 41 prabhAvakacaritra rara. 100-140 (129-129) prabaMdhaciMtAmaNi pa. 155-156. rAmacaMdranA saMbaMdhamAM juo 5 212. A vArtA pahelAM prabhAvaka caritra 22 117-28 mAM eka lATanI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (188) kathA ApavAmAM AvI che. e bhATe apabhraMzamAM kavitAdvArA hemacaMdranI prazaMsA karI ane te mATe teNe me badale prApta karyo. merUtuMga prabhAvakaciMtAmaNi pR. 235-236 lagabhaga mAne maLatuM varNana kare che, paNa te kumArapALanA rAjyamAM banela hoya ema tyAM jaNAvavAmAM Avela che. 42. prabhAvakacaritra rara 141-177 (140-172) 43 prabhAvaka caritra rara. 174-183 (173-182) prabaMdhaciMtAmaNi pR. 205. purohita Amiga aitihAsika purUSa che ane tenA pautra sAmezvare potAnA suratatsavamAM ene mATe ullekha karyo che. bhAMDArakarane zodhakhoLa vi. ne riporTa 1883-4 pR. 20. eNe kayA rAjanI sevA karI tatsaMbaMdhe tyAM kaze ullekha karavAmAM Avyo nathI, chatAM saMbhava che ke e kumArapALanA samayamAM thayo hato. hemacaMdra je upamA javAbamAM ApI hatI te prabhAvaka caritra pramANe nIcenA zlekamAM hatI. siMho balI hariNasUkaramAMsabhojI saMvatsareNa ratimeti kilaikavAram / pArApataH khalazilAkaNabhojano'pi kAmI bhavatyanudinaM vada ko'tra hetu! merUtuMga prathama pAdamAM tirasUjhara e pATha Apyo che ane bIjA pAdamAM rataM tivAraM e pATha Ape che. eka vadhAre pATha Bohtingle's "India-chen spruchen" (hiMdanI kahevata) mAM nA. 7044 mAM Apyo che. mArA jANavA pramANe A zloka hemacaMdrane banAvelo hato tene mATe vagaravAMdhAnI sAbItI maLI zaktI nathI. ja prabhAvaka caritra 22. 184-310. hemacaMdranA mAnamAM vadhe je kavitA racI kahevAmAM Ave che te nIce pramANe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 189) pAtu vo hemagopAla: kaMbalaM daMDamudvahan | SaDdarzana pazugrAmaM cArayan jainagocare || e ja zlAka prabaMdhaciMtAmaNimAM paNa maLe che. tyAM prathamane vibhAga nA sanA kavi vizvezvare taiyAra karyAM ema kahevAmAM Ave che ane khInne vibhAga kumArapALe pUrA karyAM ema khatAvavAmAM AvyuM che. devabheAdhanA sa MbaMdhamAM pRSTha 204 ane nATa 78 mI jIe. 45 prabhAvakacaritra 12 311-355 hemacaMdranI aMbikAnI bhakti sAMpradAyika che, kAraNa ke A devIne sa nA zAsanadevI tarIke puje che. kema ke je zlokA zivane uddezIne karyAM che. te nIce neTa 61 mAM ApavAmAM AvyA che 46 kumArapALacaritra pR. 55-57 47 yAtrA mATe jIe prabaMdhaciMtAmaNi pR. 160-161. sajjananI vArtA mATe jIgmA sadara pR. 159-160. zivanA mAnamAM banAvelI kavitA rR. 213 mAM ApavAmAM AvI che. 48 iMDIyana enTIkaverI. pustaka 4 pR. 267 49 prabaMdhaciMtAmaNi. pR. 156-157 prayuktaH prANado loke viyukto munivallabhaH / saMyukto sarvathAniSTaH kevalI strISu vallabhaH || 50 praznaciMtAmaNi pR. 173-195. 51 kumArapALaritra pR. 37-38 ahIM je varNana ApavAmAM AvyuM che tenA AkAra jaina gAmane maLatA che. A vAta banavAnuM rathaLa zaMkhapura che. vepArInuM nAma za Mkha che ane tenI strInuM nAma yazeAti che. tyAM nAyikAnI hakIkata nathI, paNa e vyApArI khIjI strI paraNe che. kAraNa ke e prathamanI strIne cAhatA nathI. AmAM keTalIka sa MskRta ane prAkRta gAyA. vaNI devAmAM AvI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 190 ) para kumArapALacaritra pU. 38-39 53 A khIjA hemacaMdra jene vAraMvAra kumArapALanA gurU hemacaMdrasAthe uMcavI nAkhavAmAM Ave che te abhayadeva-mAdhArInI zAkhAnA sthApakanA ziSya thAya. enuM praznavAhanakula, madhyamazAkhA ane ha purIya gaccha, A hemacaMdrane keTalIka vakhata teTalA mATe mAtra maladhArI-hemacaMdra tarIke oLakhavAmAM mAve che. emaNe nIcenA graMthA anAvyAH-- ( 1 ) jIvasamAsa-graMtha prAkRta che ane te para saMskRta TIkA che. piTasananA prathama ripoTa para. 1. pu. 18 ane kilhAnanA ripoTa 4. sa 1880-81 pariziSTa pR. 93. naM. 151. khaMbhAtanI prata graMthakAre pote vikrama saMvata 1164 mAM lakhela che. piTana potAnA riporTanI noMdha pR. 63 mAM tene bhUlathI khoTI rIte vaiyAkaraNIya hemacaMdranI manAve che ane teTalI ja bhUlathI me' tenA uparanI mArI TIkAmAM samati agAu batAvI hatI. (2) bhavabhAvanA-prAkRtagraMtha ane tenA para saMskRta TIkA. A graMtha vikrama sa Mvata 1170 mAM pUrA thayA. jIe piTasananA trIjo riporTa pAra. 1. pR. 155-156 khAsa karIne prazastinA zlokA 6-11 (3) upaezamAlA.-prAkRtagraMtha. pITasana prathama ripoTa piriziSa 1. pR. 91. e graMthaupara ghaNe bhAge graMthakartAe potAnI TIkA saMskRtamAM lakhI che. piTasana-trIjo ripoTa. pR. 176 (4) zatakavRtti-vineyahitA--zivaza`sUrinA prAkRta graMthaupara saMskRta TIkA. (5) anuyAgasUtra TIkA-piTasana. trIjo ripoTa, pari. 1. pR. 36-37. vekhara keTaleAga.. pu. 2. vibhAga khIjo. pR. 694. 0 ( 6 ) ziSyahitAvRtti-anuyAga sUtrapara jinabhadranI bhASya para saMskRta TIkA. vaira, suMdara pR. 787, A saMbaMdhamAM eTaluM noMdhavAnu che ke jenA pAte uparanA graMtha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 191 ) kumArapALanA gurU hemacaMdranA khanAvelA che ema kahetA nathI ane tethI teo eka nAmanA be purUSA samakAlIna hatA ema sArI rIte jANe che. abhayadevanA ziSya hemacaMdra siddharAjanA darabAramAM AvyA hatA te vAtane ullekha pAMDavacatrinI prazastimAM trIjA zlokamAM devaprasa kare che ( piTasana. trIjo riporTa, pari-1, pR. 133 ) tyAM ApaNe vAMcIe chIe: " abhayadevanI pATaupara suprasiddha hemasUri AvyA. e utkRSTamAM pazu caMdra jevA hatA. enA bhASA-amRtanuM pAna siddharAja karatA hatA. '' hemacaMdra ne devaprabha vacce prazasti pramANe traNa pATA thai gai. teTalA uparathI devaprabha ghaNe bhAge teramI sadImAM thai gayA. enAthI vadhAre dUra thayela e ja saMpradAyanA rAjazekhara thayA. e prazna dhakAzanA banAvanAra. eNe e praMca caudamI sadInI Akhare lakhyuM, ( jue upara nAMdha na. 3 ). zrIdharanI nyAyakalInI TIkAnI prastimAM e abhayadevanA ziSya hemacaMdrane nIce pramANe vaNuve che ( pITanane trIjo riporTa, pari-1-pR. 274 );-- (8) " zrI hemacaMdra nAmanA sUri aneka sadguNlRAthI vibhUSita hatA. eka lAkha zlokanA banAvanAra hatA. eNe nigrathA mATe kIti sapAdana karI. 99 (9) " eNe pRthvInA pati siddhane jAgRta karyAM ane tenI mAraphata peAtAnAM maMdireupara ane khIjAonAM rAjyAupara dhvajA ane seAnAnAM IMDAM caDhAvarAvyAM. '' (10) " tenA upadezane pariNAme siddharAja rAjAe trAMbAnA putre lekha karI ApyA ke dareka varSamAM eMzI divasa saprANIone abhayadAna ApavuM. 19 54 piTasana trIjo ripoTa-pari.na 1 pR. 5. zloka 9 mA amamasvAmI caritranI prazastinA. graMcatAM muniratne A graMtha viza saMvata 1252 mAM lakhyA. e samuhyeyanA ziSya thAya, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) 55. kumArapALanA vaDilono ullekha hemacaMde dvayAzrayamAM karyo che. iDIyana enTIkarI. sadara. 5. 232-235, 267. enA prathama vAkayamAM ApaNe vAMcIe chIe ke kSemarAjanuM potAnuM valaNa saMnyAsa tarapha hevAthI eNe svecchAthI rAjyatyAga karyo. prabhAva caritra 22 354-355 A vaMzavRkSane vibhAga Ape che je thAzrayasAthe maLato Ave che. itaH zrIkRSNabhUpAlabaMdhukSe(kSa)traziromaNiH / devaprasAda ityAsIt prasAda iva saMpadAm / / 354 // tatputraH zrItribhuvanapAla: pAlitama(sa)vRtaH / kumArapAlastatputro rAjyalakSaNalakSitaH // 355 // merUtuMga prabaMdhaciMtAmaNa pR. 161mAM jarA judA paDe che. e nIcene krama Ape che (1) bhIma pahelo. (2) haripAla. (3) tribhuvanapAla. (4) kumArapALa. mAtra eka enA ja pustakamAM evo ullekha che ke kumArapALane vaDila caulAdevI nAmanI nAyikAne putra thatA hatA. A ulalekha je ke pachavADenA (Later) lekhakamAM prathama vakhata prApta thAya che, chatAM kadAca te sAco hoya kAraNa ke enAthI siddharAjano kumArapALa taraphane tiraskAra sAdI rIte khulAsAvAra samajAI jAya che. A saMbadhamAM hemacaMdra taddana cUpa che, chatAM e hakIkta vizeSa arthasacaka nathI; kAraNa ke e pitAne Azraya ApanAra adhyakSane halakA kuLane kahI zake nahi. jinamaMDana kumArapALacaritra pR. 8 mAM kahe che ke bhImanI vRddha strI cakulAdevI kSemarAjanI ma tA thatI hatI ane kSemarAje potAnA nAnA bhAinA sneha khAtara rAjyagAdIne tyAga karyo. e pR. 43 mAM vaMzavRkSa barAbara hemacaMdranA kahevA pramANe ja Ape che ane chevaTa umere che ke kumArapALanI mAnA kAzmIranI putrI (kAzmIrA devI) hatI. koI nAma vagarano atihAsika ullekha (bhAMDArakara riporTa 1883-84 naM. 11) ema kahe che ke te maharAja jayasiMhanI bahena thatI hatI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 193) tenA karatA u5ranI vAta vadhAre saMbhavanIya jaNAya che. eka ja kuTuMbamAM bAvA prakAranA lagna rajaputemAM saMmata gaNAtA nathI ane vastutaH thatAM nathI. jayasiMhanuM kumArapALa tarapha vera jinamaMDanane pR. 58 mAM evuM kAraNa Ape che ke jethI te ema kahe che ke rAjAe haju paNa kumArapALa rastAmAMthI sApha thaI jAya tyArapachI zivanI kapAthI putraprApti thavAnI AzA rAkhI hatI. hemacaMde rAjapaMDita tarIke lakhyuM tethI kadAca jayasiMhanA kumArapALa taraphanA vaira saMbaMdhI kare ullekha hayAzrayamAM karatA nathI. kumArapALanI nAsabhAga ane rakhaDapATAnI vAta paNa mAtra prabhAvaka caritramAM merUtuMgamAM ane tyArapachInA prabaMdhakAramAM Ave che. A pramANe hakIkata hovA chatAM A chellI hakIkata sAcI hovA paratve meharAjaparAjya (kihena riporTa 1880-81 pR. 34) mAM eka glaeNka che temAM ApaNe vAMcIe chIeH " A rAjo jeNe jijJAsAthI AkhI duniyAmAM rahaNa karyuM hatuM te caulukyavaMzanA ziromaNi konAthI ajANyA ?" ahIM kumArapALanA rakhaDapATAsaMbaMdhI e ullekha che. yazapALe kumArapALanA maraNa pachI turataja ajayapALanA rAjya daramyAna sadara graMtha lakhyA che tethI tenA purAvAne ghaNuM mUlya ghaTe che. kumArapALanuM rA yArohaNa, prabaMdhakAre kahe che te pramANe temaja hemacaMdra paNa tevA ja prakAranuM vakatavyamahAvIra caritramAM kare che te pramANe, cokkasa vikrama saMvata 1199 mAM thayela che (juo nIce neTa naM. 66) enA rAjya samayane prathama lekha mAMgaroLa-maMgaLapurane prApta thAya che. ene saMvata 1202 che. bhAvanagara prAcIna zedhasaMgraha 5. 1-10 merUtuMganI vicArazreNI pramANe e banAvanI tArikha mAgazara suda 4 che, paNa te ja graMthakAranA prabaMdhaciMtAmaNuM pramANe pR. 194 mAM kArtaka vada 2 ravivAra hasta nakSatra Apela che. jinamaMDana kumArapALa caritra pR. 58 ane 83 mAM mAgazara suda 4 ravivAranI tArIkha raju kare che. . 56 prabhAvaka caritra rara 56-17 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (194) pa7 prabaMdhaciMtAmaNi pR. 192-195 58 kumArapALacaritra 5. 44-54 A vyAkhyAnamAM brAhmaNa sAhityamAMthI aneka kahevAtAM TAMcaNo alaMkRta karavAmAM AvyAM hatAM. e AkhuM TAMcaNa tyAM ApavAmAM AvyuM che. 59 kumArapALa caritra pR. 58-83. udayana ane hemacaMdrane meLApa varNavyuM che. pR. 66-70 60 prabhAvaka caritra rara 417-595 A vibhAga aprastuta kathAeAvaDe khUba laMbAvavAmAM Avyo che. vAgabhaTa rAjAsAthenA prathama saMbhASaNamAM potAnA pitA udayana je kumArapALanA bhAI kIrtipALasAthe saurASTranA rAjA navaghaNa sAthe laDAImAM joDAyA hatA ane maraNa pAmyA hatA tenA maraNanI hakIkata vaNu devAmAM AvI che. (loka 429-456) tyArapachI arNorAja sAmenI chellI laDAi ane nirNacakAraka chevaTanuM yuddha vigatavAra varNavavAmAM AvyA che ane e ahevAlane AbunA ane caMdrAvatIne paramAra rAjA vikramasiMhanA kumArapALa sAmenA hakalAnA prasaMgane hAthamAM laIne khuba laMbAvavAmAM AvyA che. hemacaMdrane bolAvavAno ane kumArapALanA jena dharma svIkArane ullekha nIce pramANe che. anyedhurvAgbhaTAmAtyaM dharmAtyaMtikavAsanaH / apRcchadArhatAcAropadeSTAraM guruM nRpaH // 581 // sUreH zrIhemacandrasya guNagauravasaurabham / AkhyadakSAmavidyaughamadhyAmopazamazriyam / / 582 // zIghramAhUyatAmukto(kte) rAmA vAgbhaTamaMtriNA / rAjavezmanyanIyaMta sUrayo bahumAnataH / / 583 // abhyutthAya mahIzena dattAsaMnyu(sana u)pAvizan / rAjAha suguro dharma diza jainaM tamoharam // 584 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (185) atha taM ca dayAmUlamAcakhyau sa munIzvaraH / asatyastenatAbrahmaparigrahavivarjanam // 585 / / nizAmojanamuktizca mAMsAhArasya heyatA / zrutismRtisvasiddhAMtaniyAmakazatairTaDhA / / 186 // uktaM ca yogazAstre / / (prakAza 3. 18-22) ityAdi sarvaheyAnAM parityAgamupAdizat / tatheti thAti(kRtvA) jagrAha teSAM ca niyamAnnRpaH // 192 // zrIcaityavandanastotrastutimukhyamadhItavAn / caMdanakSAmaNAlocapratikramaNakAnyapi // 593 // pratyAkhyAnAni sarvANi tathAgA(gama)vicArikA / nityavyasanamAdhanu(tta ?) parvakhekAzanaM tathA // 564 // stA(stotrAcAraprakAraM cArAtrikasyApyazikSate / jainaM vidhi samabhyasya cirazrAvakavadvabhau // 593 // 61 prabaMdhaciMtAmaNi 5, 195-197. ahIM kumArapALanA maMtrIoe jagAvela baMne ahevAla ApavAmAM AvyA; pR. 197-199 mAM aNuMrAja sAmene vigraha ane potAnA upara upakAra karanArane ApelA badalAnI hakIkata ApI che; pR. 200-21 mAM solaka nAmanA gAyakanA sAhasenI vAta ApI che; pR. 201203. maNikAnuna sAmene vigraha ane tenI hAranI vAta ApI che. 203-206, kumArapALanA darabAramAM hemacaMdrane paricaya ane tyArapachI turatamAM banatA banAvonI hakIkta ApI che; pR, 207-217mAM zivamanAthanA maMdiranA baMdhAvavAnI hakIkata, devapadananI yAtrAnI hakIkata ane rAjanA jana dharma svIkAranI vAta che. hemacaMdranA bALapaNanI vAta A pachavADenI kIkatamAM udayananA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (186) mukhamAM mUkI che pR. 2011 (juo u5ra 5, 175) hemacaMdra zivanA mAnamAM banAvelA ke 5, 213 mAM nIce pramANe ApyA che. yatra tatra samaye yathA tathA, yosi sosi abhiSayA yayA tayA / vItadoSakaluSaH sa ceddhavA-neka eva bhagavAnnamo'stu te // 1 // bhavIjAMkurajananA rAgAdyAH kSayamupAgatA yasya / brahmA vA viSNurvA mahezvaro vA namastasmai // 2 // e te ja eke che je prabhAvacaritra pramANe hemacaMdra e yAtrAnA sthaLa devapadananI siddharAjasAthe bheTa karI tyAre banAvyA hatA. A ke AdhArabhUta gaNAya ke nahi e savAlano javAba Apavo ghaNe muzkela che, chatAM potAnA ziva murakhIomAMthI anekane rAjI karavA zivanA mAnamAM AvI vicitra rIte bevaDA arthavALA zlokadvArA prazaMsA karavA hA pADI hoya te tadma banavAjoga che. dura kumArapALa caritra pR. 88-88 atha karNAvatyAH zrIhemAcAryAH zrIkumArasya rAjyaprApti zrutvA udayanamaMtrikRtapravezotsavAH pattane prApuH / pRSTo maMtrI / rAjA'smAkaM smarati na veti / mantriNotaM / neti| tataH kadAcitsUribhiruce / tvaM bhUpaM brUyA rahaH / adya tvayA naM(navya), rAjhIgRhe naiva suptavyam rAtrI sopasargatvAt / kenoktamiti pRcchetadA'tyAgrahe manAma vAcyam / tato mantriNA tathoke rAjJA ca tathA kRte nizi vidyutpAvAttasmingRhe dagdhe rAjyAM ca mRtAyAM camatkRto rAjA jagAda sAdaram / mantrin kasyedamanAgatajJAnaM mahatparopakAritvaM ca / tato rAmotinibandhe mantriNA zrIgurUNAmAgamanamUce / pramudito nRpastAnAkArayAmAsa sadasi / sUrIn dRSTvAsanAdutthAya panditvA prAaniruvAca / bhagavan ! ahaM nijAsyamapi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (187) darzayituM nAlaM tatrabhavatAM / tadA ca stambhatIrthe rakSito mAvirAjyasamayaciTikA cArpitA / paramahaM prAptarAjyo'pi nasmArca yuSmAkam niSkAraNaprathamopakAriNAm / kathaMcanApyahaM nAnRNo bhavAmi / sUribhirUce / kathamityaM vikatyase tvamAtmAnaM mudhA rAjan upakArakSaNo yatte saMprati samAgato'sti / tato rAjAha / pUrvapratizrutamidaM rAjyaM gRhItvA mAmanugRhANa / tataH sariH provAca / rAjan ! niHsaGgAnAmasmAkaM rAjyena (kiM)cedbhUpatvaM prtyupcikiirsi| bhAtmanIne tadA jainadharma dhehi nijaM manaH // tato rAjAha-bhavadukkaM kariSye'haM sarvameva zanaiH zanaiH / kAmaye'haM paraM saMgaM nidheriva tava prabho // ato bhavadbhiriha pratyahaM samAgamyaM prasadya / evamaGgIkRtya yathAprastAvaM ca sabhAyAmAgatya dharmamAntarANi sUrirAkhyAtavAn / 63 kumArapALacAritra pR. 88-17 ahIM eTaluM jaNAvavuM joIe ke arNorAjasAthene kumArapALane bAra varSane vigraha ane ajitanAthanI kRpAthI arNorAjanI hAra saMbaMdhI je hakIkata prabhAvakacaritrakAra Ape che tene jinamaMDana bedarakArIthI cheDI detA nathI. A hakIkta saMbaMdha vagara te AgaLa upara pU. ra32 mAM dAkhala kare che. - 64 je TeDa TrAvelsa ina vesTana iDIA 5, 504 nA. 5 tyAM jyAM utAro ApavAmAM Avyo che te AdhAra rAkhavA lAyaka nathI. enA cheDA bhAgano tarajumo re jarnala bene brAMca re. e saMsAyaTI pu8. 58-59 mAM Apyo che te vadhAre sAre che. mI. varSAkara che. ojhAkRta agatyanA zilAlekhenI eka jAti viSene jhIra ThI 333 20aislz Vienna Leitechrifr K. die Kundle, des Morgemlandes y. 3 pR. 1 virebhA pApI cha. tabhI re nA prabhAra. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (198) evaM rAjyamanArataM vidadhati zrIvIrasiMhAsane zrImadvIrakumArapAlanRpato trailokyakalpadrume / ganDo bhAvabRhaspatiH smarariporudvikSya devAlayaM jIrNa bhUpatimAha devasadanaM prodametadvacaH // 11 // A lekhanI tArikha vallabhI saMvata 850 nI rokkasa taraju karatAM thaI zake tema nathI, kAraNa ke emAM mAsa, tithi ane vAra ApavAmAM AvyA nathI chatAM e vikrama saMvata 1225 sAthe maLatA Ave che ane ghaNe bhAge i. sa 1169 ne me athavA juna mAsa saMbhavita jaNAya che. 65 IDIana enTIkarI pu. 4 pR. 26-269 6 A agatyanA vAkayo tarapha pro. eca. eca. vilsane potAnI kati pu. 1 pR. 303 vi. (rIsTa AvRtti) mAM prathama dhyAna kheMcyuM. e mahAvIra caritranA sarga 12 mAM loka 45-96 mAM maLI Ave che. enI eka nakala zAstrI vAmanAcArya jhaLakIkare 1874 mAM meM kharIkalA Dakkana koleja saMgrahamAMthI karI ApI te mATe huM De. Ara. jI. bhAMDArakarane anuNI . emAM ko 45-52-53-54-62-6368-69-74-79-83-85-91 mAM sudhArA karyA che te nakkasa karanAra lekhake sUcavelA che. asmi(sma)nirvANato varSazatAnyabhaya SoDaza / navaSaSTizca yAsyanti yadA tatra pure tadA // 15 // kumArapAlabhUpAlacaulukyakulacandramAH / bhaviSyati mahAbAhuH pracaMDAkhaMDazAsanaH // 46 // sa mahAtmA dharmadAnayuddhavIraH prajAM nijAM / RddhiM neSyati, paramA piteva paripAlayan // 47 // RjurapyaticaturaH zAMvo'pyAjJAdinaspatiH / jamAvAnapyapRSyazca sa piraM mAmaviSyati // 48 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (188) sa AtmasadRzaM lokaM dharmaniSThaM kariSyati / vidyApUrNamupAdhyAya ivAntevAsinaM hitam // 49 // zaraNyaH zaraNecchUnAM paranArIsahodaraH / prANebhyo'pi dhanebhyo'pi sa dharma bahu maMsyate // 50 // parAkrameNa dharmeNa dAnena dayayAjJayA / anyaizca puruSaguNaiH so'dvitIyo bhaviSyati sa kauberImAturuSkaM aidrImAtridazApagam / yAmyAmAvindhyamAvAdhi pazcimAM sAdhayiSyati // 12 // anyadA vazAkhAyAM municandrakulodbhavam / . bhAcArya hemacandraM sa drakSyati ca(kSi)tinAyakaH // 13 // tadarzanAtpramuditaH kekIvAmbudadarzanAt / taM muni vaMdituM nityaM sa bhadrAtmA svariSyate // 14 // tasya sUrejinacaitye kurvato dharmadezanAm / rAjA sazrAvakAmAyo vandanAya gamiSyati // 65 // satra devaM namaskRtya sa tattvamavidannapi / vandidhyate tamAcArya mAvazuddhena cetasA // 56 // sa zrutvA tanmukhAtprItyA vizuddhAM dharmadezanAm / aNuvratAni samyaktvapUrvakANi prapatsyate // 17 // sa prAptaboyo bhavitA shraavkaacaarpaargaa| bhAsthAne'pi sthito dharmagoSThayA svaramayiSyati // 18 // anazAkaphalAdInAM niyamAMga vizeSatA bhAdAsyate sa pratyahaM prAyeNa prAparvakata TA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 200) sAdhAraNastrIna paraM sa sudhIrvarjayiSyate / dharmapatnIrapi brahma carituM bodhayiSyate // 60 // munestasyopadezana jIvAjIvAditattvavit / prAcArya iva so'nyeSAmapi bodhi pradAsyati ye'hadharmadviSaH ke'pi pAMDuraMgadvijAdayaH / . te'pi tasyAjJayA garbhazrAvakA iva bhAvinaH // 62 // apUjiteSu caityeSu guruca (va) praNateSu ca / na bhokSyate sa dharmajJaH prapannazrAvakavataH maputramRtapuMsAM ca draviNaM na grahISyati / vivekasya phalaM hyetadatRptA hyavivekinaH // 64 // pAMDuprabhRtibhirapi yA tyaktA mRgayA na hi| sa svayaM tyakSyati janaH sarvo'pi ca tadAjhayA // 65 // hiMsA niSedhake tasmin dUre'stu mRgayAdikam / api matkuNayUkAdi nAnyajo'pi haniSyati // 66 // tasminniSiddhapAparvAvaraNye mRgajAtayaH / sadApyavighnaromanthA bhAvinyo goSThadhenuvat // 67 // jalacarasthalacarakhaga(se)carANAM sa dehinAm / rakSiSyati sadA mAriM zAsane pAkazAsana(naH) // 68 // ye vA (cA)janmApi mAMsAdAste mAMsamva(sya) kathAmapi / duHsvapnamiva tasyAzAvazAdhyati vismRtim // 66 // dazAhane parityakaM yatpurA.pAvarapi / tanmadhamanavamAtmA sa sarvatra nirotsyati // 7 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (. 201) sa tathA madyasandhAnaM nirotsyati mahItale / na yathA madyamAMDAni ghaTayiSyati cakrayapi // 7 // madyapAnaM (nAM) sadA madyavyasanakSINasampadAm / tadAjJAyakamadyAnAM pramaviSyanti sampadaH // 2 // nalAdibhirapi mApaidyUtaM tyaktaM na yatpurA / vasya svavairiNa iva nAmApyunmUlayiSyati // 73 // pArAvatapaNakrIDAkurkuTAyoSanAnyapi / na bhaviSyanti medinyAM tasyodayini zAsane // 74 // prAyeNa sa pratigrAmamapi ni:sImavaibhavaH / kariSyati mahImetAM jinAyatanamaMDitAm pratiprAmaM pratipuramAsamudraM mahItale / rathayAtrotsavaM so'hatpratimAnAM kariSyati // 76 // dAyaM dAyaM draviNAni viracayyAnaNaM jagat / aMkayiSyati medinyAM sa saMvatsaramAtmanaH // 77 // pratimAM pAzu(pAMsu)guptAM tAM kapalarSipratiSThitAm / ekadA proSyati kathAprasaMge tu gurAmukhAt // 78 / / pAMgu(su)sthalaM khAnayitvA pratimA vizvapAvi(ba)nIm / mAnecyAmIti sa tadA kariSyati manoravam // 79 // tadevaM (tadevaM) ananutsAI nimittAnyaparANyapi / hAtvA nizceSyate rAjA pratimA svagAminIm // 8 // vo gurumanujJApya niyonyAyurUpaurapAna / prArapsyate khAnayituM svakhaM bIvamavasva vat Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (202) sattvena tasya paramAItasya pRthivIpateH / kariSyati (tu) sAnnidhyaM vadA zAsanadevatA // 82 // rAkSaH kumArapAlasya tasya puNyena bhUyasA / khanyamAne sthale muM(maM)tu pratimAvirbhaviSyati // 83 // tadA tasyai pratimAyai yadudAyanabhUbhujA / prAmANAM zAsanaM dattaM tadapyAvirbhaviSyati // 84 // nRpAyuktAstAM pratimAM pranA(nA)mapi navAmiva / / rathamAropayiSyanti pUjayitvA yathAvidhi // 85 // pUjAprakAreSu pathi jAyamAneSvanekazaH / kriyamANeSvahorAtraM saMgIteSu nirantaram // 86 // tAlikArAsakeSUccairbhavati(su) grAmayoSitAm / paMcazabdeSvAtoyeSu vAdyamAneSu saMmadAt // 87 / pakSadvaye cAmareSUtpatatsu ca patatsu ca / neSyanti sat) pratimAM tAM yuktA pattanasImani // 88 // // tribhirvizeSakam // sAntaHpuraparIvArazcaturaMgacamUvRtaH / / sakalaM saMghamAdAya rAjA tAmabhiyAsyati // 89 // svayaM syAtsamuttIrya gajendramadhirokha ca / pravezayiSyati pure pratimAM tAM sa bhUpatiH // 9 // upasvamu(bhAvanaM krIDAmavane sanivezya tAm / kumArapAso vidhivatrisaMdhyaM pUjayiSyati // 91 // pratimAyAstavA tasA vAcayitvA ca zAsanam / ,. udA(pA)yanena pahacaM vatpramANIkariSyati // 12 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) janayiSyati saMbhAvyo vismayaM bagato'pi hi // 13 // sa bhUpatiH pratimayA tatra sthApitayA tayA / edhiSyate pratApena RddhyA niHzreyasena ca // 14 // devabhaktathA gurubhaktyA tvatpituH sadRzo'bhaya / kumArapAlo bhUpAlaH sa bhaviSyati mArate // 95 // iti zrutvA namaskRtya bhagavantamathAmayaH / / upazro(zre)NikamAgatya vaktumevaM pracakrame // 16 // pahelA lekamAM je tArIkha ApavAmAM AvI che te asAdhAraNa upayogI hakIkata che. e spaSTa rIte batAve che ke sarva zvetAMbaranI peThe hemacaMdra-mahAvIra nirvANano kALa vikrama saMvatanI pUrva 470 varSe mUke che; kAraNake 1669 mAMthI 470 bAda karIe tyAre kumArapALanA rAjyane AraMbha kALa vikrama saMvata 1199 mAM Ave. jekebI kalpasUtra pR. 8 mAM dhyAna kheMce che ke pariziSTa parvamAM je hakIkate hemacaMdra raju karI che te A cAlu gaNatarIne Take ApatI nathI. tyAM caMdraguptane rAkhyArohaNa kALa (8-339) nirvANa pachI 155 varSe mUkavAmAM Avyo che, jyAre purANuM gAthAo temAM 60 vaSane vadhAre kare che. e purANI gAthAo kahe che ke je rAtre pAlakane rAjyAbhiSeka thayo te rAtre mahAvIra kALadharma pAmyA-gujarI gayA. temanA kahevA pramANe pAlake 60 varSa rAjaya karyuM, nadie 115 varSa rAjya karyuM ane caMdraguptanA rAjyArohaNa ane vikramanA saMvatapravartananI vacce 225 varSa pasAra thayAM. AnA uparathI jekebI be siddhAMta raju kare che? prathama e ke hemacaMdane sAMpradAyika hakIkatanI mAhItagArI hevAthI vadhAre AdhAra mUkavA lAyaka hakIkata para dhyAna ApIne te pAlakanA rAyanA 60 varSa mUkI detA ho; athavA to vikrama saMvata pahelAM 410 varSe e nirvANane gaNatA haze (eTale ke i.sa. pUrve 4666). A banne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (204). nirNaya TakI zake tevA che tema huM mAnatA nathI, kAraNa ke-pariziSTa parva 6. ra13 pramANe anaMta vardhamAna svAmi nirvAivarati | tArA tatsameSa nomavA: 1 naMdarAjA mahAvIranirvANa pachI 60 varSe rAjyArohaNa kare che. pariziSTa parvanI gaNatarI teTalA mATe A pramANe cheH mahAvIranirvANathI prathama naMda sudhI 60 varSa pahelA naMdanA rAjyArohaNathI caMdraguptanA rAjyArohaNa sudhI 95 varSa; athavA bannene saravALo 155 varSamAM ATalA uparathI kAbIne prathama siddhAMta (nirNaya) khoTa karI cUke che. bIjA siddhAnasaMbaMdhI eTaluM kahevAnuM che ke atyArasudhImAM hemacaMdranuM kathana evuM jANavAmAM AvyuM nathI ke jemAM teNe ema jaNAvyuM hoya ke caMdragupta ane vikrama saMvatapravartana vacce 255 varSa pasAra thayA. mahAvIra caritra pramANe nirvANa vikrama saMvata pahelA 470 vaSe thayuM e saMga (pariziSTa parvamAM bedarakArI bharelI gaNatarInI khalanA na hoya te) ema batAve che ke hemacaMdra caMdraguptanA rAjyArohaNa ane vikrama saMvatapravartana vacce 315 varSa mAnatA hatA ane caMdraguptane rAjyArohaNa prasaMga sInanA muddhIsTonI peThe ghaNe vahelo mUkatA hatA. A kAraNe mane ema lAge che ke bAramI sadInA jene mahAvIra nirvANanI be tArakhe mAnatA hatAH i. sa. para7ra6 ane 467/66 e taddana banavAjoga nathI. jene saMbaMdhI mArA bhASaNa . 38 nI neTa 15 mAM jUdA pUcha upara batAvyuM che ke je zAkayamunine maraNa kALa che. pUrve 477 heya te vardhamAnane maraNa saM, i. sa. pUrve 467/66 sAco na hoI zake. 67 kumArapALane maMtrI vAgabhaTa hatuM te hakIkata kumAravihAra prazasti eNka 87 mAM upalabdha thAya che. ( juo piTarsanane trIjo riporTa pari. pR. 316) A bAbata geDI mahatvanI che, kAraNa ke atyAra sudhI je zilAlekhe kumArapALanA rAjyanA maLyA che temAM vAlmaTane kAMI ullekha labhya thato nathI, chatAM A prazasti hemacaMdranA ziSya lakhelI che tethI temAM kahela hakIkata vizvAsa karavA yogya che. prabhAvaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 205) caritra rara. 676 mAM kSetruMjaya upara derAsaranI pratiSThAne saMvata 1211 Ape che. kumArapALa caritra enI sAthe maLatu thAya che. mAtrabhaTTanI bharUcanA maMdiranI pratiSThAnI tArikhanA ullekha kumArapALa caritra 5. 185 bhAM che. 68 bhoharAnaparAya mAM zrIzvetAMbara hemacaMdravacasam vigerevAlA zloka Ave che tene je utArA kalpena 1880-11 nA riporTamAM ApyA che te kumArapALa caritramAM pR. 161 5. 14 mAM zarU thAya che ane te pR. 197 pukti 1 sudhI laMbAya che. prastuta usle pR. 167bha. 17 1. bhAM che te nIce prabhArI. atha saMprApte zubhalagne nirmalabhAvavAribhiH kRtamaMgalamajjanaH satkIrticandanAvaliptadeho naikAbhiprahola saMbhUSaNAladakRta: (to) dAnakaMkaNarociSNudakSiNapANiH saMvegaraMgaMga (gaga ) jAdhirUDha: sadAcAracchatropazobhitaH zraddhAsahodarayA kriyamANalavaNottAraNa(13) trayodazazatakoTipratabhaMgasubhagajanyalokaparivRtaH zrIdevagurubhaktidezavira tijAninImirgIyamAnadhavala maGgalaH krameNa prAptaH pauSaghA gAradvAratoraNe paJcavidhasvAdhyAyabAdyamAnAtodyadhvanirUpe prasarpati viratizvazdhvA kRtaproNAcAraH zamadamAdizA (zyA )lakadarzitasaraNirmAtRgRhamadhyasthitAyAH zILaghavalacIvaradhyAnadvayakuMDana (la) padUIre (?). tapomedamudrikAdyasaMkRtAyAH kRpAsundaryAH sam 1216 mArgasuM 2 dine pANi jagrAha zrIkumAramahIpAlaH / zrImaddevatAsamakSaM tataH zrI AgamokazrAddhaguNaguNitadvAdazatratakalazAvaliM vicAracArutoraNAM navatantvanavAGgavedI kRtvA prabodhAgnimudApya (uddIpya) bhAvanAsarpisvarpitaM zrIhemAcAryo bhUdevaH sabadhUkaM nRpaM pR (pra) dakSa (ciyAmAsa / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com vidhiH Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 206) " 69 A pratasaMbadhI hakIkata piTarsane trIjA ripoTa pari. 1. pR. 67 mAM varNavI che. e lekha pratApasiMha " mahAmalike " karelI jamInanI bakSIsasaMbaMdha che ane naphula-nAMDAlanA pArzvanAthanA maMdiramAM e lekha jALavI rAkhavAmAM AvyeA che. 1873mAM me enI nakala karI hatI te pramANe zarUAtamAM temAM A pramANe jaNAvyuM che. OM // saMvat 1213 varSe mAghe vadi 10 zukle zrImadaNahilapATake samastarAjAvalisamalaMkRtaparamabhaTTAraka mahArAjAdhirAjaparamezvaraumApativara labdhaprasAdaprauDhapratApanijabhujavikrama raNAMgaNavinirjitazAkaMbharI bhUpAlazrI kumArapAladeva kalyANa vijayarAjye tatpAdopajIvini mahAmAtyazrIcAhaDadeve zrIzrIkaraNAdau sakalamudrAvyApArAn paripaMthayati / A ullekha jainene karelI bakSIsaparatve hAvAne kAraNe jo tenI tArikha pahelAM kumArapALe jaina dharmanA svIkAra karyo hAya te tenI hakIkatane ullekha temAM AvavA joie ema kAi paNa AzA rAkhe. De. rAma ( Sehram ) nI gaNutarI pramANe AnI tArikha 20 jAnyuArI 1156 zukravAra Ave che. 69 A, alaMkAracUDAmaNi sUtrakAre lakhela che ane tenA upara vigatavAra cAkhkhI TIkA pUrI pADavAmAM AvI che, jemAM sUtranI bAbatanA dAkhalAo (draSTAMte ) mATI saMkhyAmAM ApavAmAM AvyA cheH e graMthanA AThe adhyAyeA che jemAM nIcenI bAbate ApavAmAM AvI che. ( 1) maMgala, kAvyanA hetu, kavinA guNA, kAvyanuM lakSaNa, zabdanI traNa zakitao. pR. 1-48 ( 2 ) rasane siddhAMta pR. 49-96 ( 3 ) kAvyakRtinI skhalanAe. pR 97-169 (4) kAvyakRtinA lAbhA pR. 169-174 (5) zabdAlaMkArA pR. 175-200 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lega pusta (207). (6) arthAlaMkAre pU. ra01-250 (7) kAvyalekhanane anurUpa pA.pu. 251-ra78. (8) kAvyakRtinI jAtie 5, 280-ra9hyuM : je pratane meM upayoga karyo che te IDIA ephisa pustakAlaya saMskRta prata. (bullara) naM. 111. zAstrI vAmanAcArpa jhaLakIyA ene bIjI junI pratA sAthe sarakhAvIne goThavyuM hatuM. 70, juo vAglaTAlaMkAra (AvRtti bere Borooah) 4, 5, 76, 81,85, 125, 129, 172, 15ra, pAMcamA ane AThamA vAkayamAM jayasiMhanI varAka athavA barbarAka uparanI chatane tyAM ullekha che. ene ullekha thAzraya kAvyamAM ane caulukaya zilAlekhamAM paNa Ave che. 7. chAnuzAsana athavA chaMdagUDAmaNinI balinanI prata mATe juo vebara keTalega pustaka 2 juM. vibhAga 1 lo pR. 268. eNe je varNana karyuM che temAM eTalo vadhAro karavAne che ke pAnA ra-ra9-31 ane 36-40mAM DAbI bAjue pAnanI saMkhyA jaNAvavA uparAMta " akSarApallI nI nizAnIo mUkavAnI prAcIna paddhati 5Na tyAM maLI Ave che. A nAnI kRtiparanI TIkA ghaNI vigatavAra che ane jesalamIranA laMkAranI pratanA aMta bhAgamAM lakhela hakIkata pramANe temAM 4100 graMtha (zloka) che. A meTA sadara graMthanI nakala mane labhya thaI nathI. meM agAu je nedha karelI tene AdhAre meM uparanI TIkA karI che. 72 alaMkAracUDAmaNi 3-ra skUlanAne khulAso karatAM lakhe che ke hatavRttatvaH etadapavAdastu svachaMdonuzAsane'smAminirUpita iti neha pratanyate. 73 zeSAkhyanAmamALA helIga ane rU nI (Bottlingk & Rier) abhidhAnaciMtAmaNinI AvRttimAM parIkSAra mudrita karavAmAM Avela che, balananI prata mATe juo vebaranuM yaloga pustaka ra nuM vibhAga 1 lo. pR. 258 vi. A kRti vAkAnI vayaMti je purANa graMtha che tenI sAthe ghaNI hada sudhI jatA bhAve che ane emAMthI saMkhyAbaMdha zabda harI levAmAM AvyA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com karavAne che ke vivA uparAMta Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (108) ja prabhAvaka caritrane aMte hemacaMdanI kRtionA patrakamAM niSaane ullekha karavAmAM Avyo che. nighaMTunA nAma nIce ApaNe eka 83-84 mAM vAMcIe chIe cokaw() Vai mArA(4) gaNiImAMsA:() T. .caMdolaMkRticUDAmaNI ca zAkhe vibhuldhittH(ghit)|| 836 // ekArthAnekArthI dezyA nirghaTa iti ca catvAraH / vihitAzca tA(nA)makozAH zucikavitAnApAcyAyAH // 830 // styu(yu)ttaraSaSTizalAkAnaretivRttaM gRhibratavicAre / adhyAtmayogazAlaM vidadhe jagadupakRtividhitsuH // 838 // lakSaNasAhityaguNaM vidadhe ca dvayAzraya(0) mahAkAvyam / cakre viMzatimukhaH sa vItarAgastavAnAM ca // 839 // iti tadvihitapranthasaMkhyaiva na hi vidyate / nAmAni na vidantyethA(ntyeSAM)mAhazA mandameghasaH // 840 // AnA chuTA chuTA vibhAganI zodhakhoLa mATe juo mAre riporTa saMskRta graMthanI zodhakhoLa paratvene. varSa 1874-75 5. 6 vi. ane elaphInsTana kelejanA 1866-68 varSanA saMgrahanuM patraka. "keza" zirSaka nIce. nighaMTu zeSa dhanya kAMDanI eka nakala Dakkana kolejanA saMgrahamAM . sa. 1875-77 nA 735 mAM che. 7pa kumArapALanuM jemAM nAma Ave che tevA zleke A graMthanI pIelanI bebe saMskRta sIrIjha naM. 17 pramANe A che. 1, 27, 107, 116, 127; 2. 29, 90; 3. 46; 4. 16, 6, 10, 19, 26, 7. 7, 10, 40 53. je kemAM culu athavA calunuM nAma Ave che te A che. 1. 66, 84; 2. 31; 6, 5, 7, 15, 17, 111; 8. 51. . . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (209) ahIM eTalI vAta para dhyAna kheMcIe ke jayasiMha siddharAjanuM nAma eka zlokamAM Ave che. 2. 4. ane barbaraka uparane tene vijya ullekhavAmAM Avyo che. loka 4. 32. vaNe bhAge e ja rAjAne uddezIne che "ahe svarganA pArthiva vRkSa! tuM ke jene majabUta hAtha jhADa jevuM che. paiThananA gharanI gaTare tArA hAthIonAM baLanA jorathI bharAyalI che" vigere. bhAMDArakare hAlamAM eka aitihAsika kRtinA cheDA bhAge prApta karyA che jemAM pratiSThAnapura-paiThananA vijyane ullekha che. saMskRta pratIonI zodhakhoLane riporTa sane 1883-4 no pu. 10 mAM jue. e banavAjoga che ke "svarganA pArthiva vRkSa"nA garbhamAM halasatavAhanane ullekha che. A pramANe tenuM nAma dezI nAmamALAmAM bIjI rIte Ave che. 76 prabaMdhaciMtAmaNi pU. ra25-226 jaNAve che ke kumArapALe "pamA" athavA "aupacyuM" ne badale " pampa" zabdano upayoga karyo tyAre eNe bhASAdeSane gunha karyo pachI ApaNane ema kahevAmAM Ave che ke "mAtrikA pATha" thI mAMDIne eNe zAstrone abhyAsa kAI paMDita pAse karavA mAMDyo. eNe eka varSamAM traNa kAvyo ane tenI TIkAo taiyAra karI ApyA ane te pachI teNe vicAracatumukhanuM birUda meLavyuM. e ja vArtA kumArapALacaritra pu. 105 mAM Avela che mAM hemacaMdrane paMDita tarIke raju karavAmAM Avela che. 77 hemacaMdanA samaya pahelAM aNahilavADamAM rana dharmanuM artha sucakatva kevA prakAranuM hatuM tenA saMbaMdhamAM e rasAtmaka purAvo karNa suMdarInA nATakathI mAluma paDe che. muMbanI kAvyamALAmAM hAla e graMtha paMDita dugaprasAde prasiddha karyo che. suprasiddha kavi bihaNe e nATakane ullekha batAvela che. zAMtinAthanA maMdiramAM nAme mahatsava prasaMge ene bhajavavA mATe taiyAra karavAmAM Avela hatuM. e mahatsava maMtrI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (210) saMpakare (zAMtu?) karyo hato. nAMdine prathama zloka, nAgAnaMda kavinA maMgaLAcaraNanuM anukaraNa karIne jinane udezIne lakhavAmAM Ave che. kavi pite pahelA aMkamAM dazamA zlekamAM kahe che tema e nATakane nAyaka (mukhya pAtra) bhImadeva rAjAne putra karNa hatA. A karNarAjAe vikrama saMvata 1100 thI 1150 sudhI rAjya karyuM hatuM. aNahilavADanA rAjadarabAramAM jainenI lAgavaga purANuM graMthanI prazastiomAMthI maLI Ave che. zarUAtanA caulukaya rAjAonI nIce aneka jene moTA rAjyAdhikArInA sthAnapara hevAne ane khAsa karIne nANuM prakaraNa khAtAomAM hevAne temAM ullekha che. 78 A vAta kumArapALa caritra pR. 177 ane tyArapachInA pAnAemAM maLI Ave che ane tenI aMdaranI hakIkata A pramANe jyAre kumArapALa jena dharma tarapha valaNa batAvavA lAge tyAre bAhyae rAjAcArya devabodhine lAvyA. e eka mahAna yogI hatA. eNe devI bhAratine pitAne vaza karI hatI, ene jadu vidyA AvaDatI hatI ane ene bhUtakALa ane bhaviSyakALanuM jJAna hatuM. rAjAne khabara paDI ke devabodhi aNahilavADanI najadIkamAM Avela che, eTale teNe tene khUba mAnapUrvaka satkAra karyo ane tene potAnA rAjamahelamAM laI ga. divasano moTo bhAga AdarasatkAranI kriyAmAM pasAra thaI gayo. bapera pachInA bhAgamAM rAjAe zAMtinAthanA eka citra (chabI) no pUjA AkhA rAjadarabAranI hAjarI vacce karI. te vakhate devadhie jaina dharmamAMthI aTakAvavA mATe Thapake A. bhAra kumArapALe ahiMsAnA siddhAntane ane jene dharmanI prazaMsA karI ane zrota dharmanI hiMsAne kAraNe avahelanA karI. tyAre devabodhie brahmA, viSNu ane zivane tathA mULarAjathI mAMDIne tenI pachI gAdIe besanAra kula sAte caulukaya rAjAne khaDA karyA ane teoe vedadharmanI tarapheNamAM saMbhASaNa karyuM. bIje divase prabhAta "macaMde devAvinA kAma karatAM paNa bhAre jabarajasta prayoga karI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) batAvyo. prathama teNe pitAnI nIcenuM Asana kheMcarAvyuM ane pote ahara aMtarikSamAM sthira thaIne rahyA. A prayoga yogIomAM atyaMta priya gaNAya che. pachI eNe jinenI moTI hAramALA rAja samakSa raju karI ane tenI sAthe rAjAnA sarva pUrvajone raju karyA ane teo sarva jinane pUjatA dekhADaDyA. pachI hemacaMdra khulAse karyo ke AvA prayoge jAlika heAya che ane devabodhinA prayoga paNa e ja kakSAmAM Ave che. mAtra devapadananA maMdiramAM seminAtha rAjAne kahyuM hatuM te ja sAcuM hatuM. alabatta, Ane laIne hemacaMdrane vijaya pAke thai gaye. A devadhi je ghaNe bhAge atihAsika vyakita hatI tene mATe upara pR. 188 juo. 7. A saMbaMdhamAM merUtuMganuM vakatavya upara pu. 196 ane neTa naM. 61mAM TAMkavAmAM AvyuM che te kahe che ke-gazAstra pahelAM triSaSTizalAkApurUSacaritra lakhavAmAM AvyuM hatuM. jinamaMDane A vakatavyane punaH uccArita karyuM che. prabhAvaka caritra 21-775 vigere ane 899 vigeremAM e banne kRtionA tArikha ghaNu moDI Ape che, paNa te yogazAstrane prathama mUke che. 80 yogazAstranA prathama cAra prakAza i. vInDIza (B. Windisch): nI AvRttidvArA jANavAmAM AvyA che. e graMtha ane tene tarajume The Zeitschrift der Deutschen morgenlandischen ge98ellschaft (jarmana orIeMTala sAsAyaTi) pustaka 28 pR. 185 vigeremAM pAsa thayela che. pachavADenA ATha prakAra . Na thoDI : pratAmAM jALavI rAkhavAmAM AvyA che tenA viSayo nIce pramANe che - prakAza paramAranI keTalIka prakriyAo ane tenAM pariNAma jene pataMjalinI TIkA pramANe ane je zIkhave che te pramANe AmAM nIceno samAveza thAya che. (1) prANAyAma-rIranA ghaNA para ane canamara aMkala kevI rIte rAkhavo te zIkhave che. je 15 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (212) (2) dhAraNuM -enAthI zarIranA koI paNa bhAgamAM pavanane kaI rIte laI jave ane pAchA kaI rIte tene bahAra kADhave te zIkhAya che. zloka 26-35 () zarIramAM vAyunuM saMcalana thAya tenuM avalokana-AnAthI prANuM maraNa ane jIvanasaMbaMdhI bhaviSya kathana karI zake temaja sadabhAgyadurbhAgyanuM kathana karI zake. zloka 36-120 (4) maraNanirNayanI bIjI rIti-dhyAnathI ane divya kathanathI.. zloka 121-224 (5) jaya-parAjaya. phateha hAra-kaI paNa kAryaparatve vigere. loka 225-251 (6) nAkinI zuddhi, zirAonI zuddhie pavananA mArgo che. joke 25-263 (7)vedhavidhi ane paraMpurapraveza A zarIramAMthI AtmAne judo karavAnI ane bIjAnA zarIramAM tene praveza karAvavAnI kaLA, loka 264-73 prakAza 6 ko-mokSa prApta karavA mATe parapurapraveza ane prANAyAmanI niSphaLatA. ene mATe keTalAka zIkhave che tevo pratyAhAra upayogI che. bAna mATe zarIranA bhAgone upayoga. prakAza cha mo-loka 28 piMDastha, zarIrasaMbaMdhI dhyAna, enA pAMca peTA vibhAge dhAraNA, pArthivI, AneyI, mArUtI vArUNI, tatrabhUjuo DArakara ripiTa 1883-84 pR. 110-111 - prakAza 8 mA -oka 78. padastha dhyAna. pavitra zabdo athavA vAya paratve khAna, kamaLapatrapara e zabdo ke vAkaye lakhelA che ema mAravAnuM che. (jo bhAMDArakara sadara 5. 111). prakAza 9 - ka 15. rUpastha dhyAna ahaMtanA 25para dhyAna (juo bhAMdharAra sadara 5, 112) prakAza 10, ho ra4 . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) (1) rUpAtIta dhyAnA nirAkAra paramAtmAnuM dhyAna paramAtmA eTale mAtra jJAna ane AnaMda eTale ke mukta AtmA. enI sAthe ekatA karavAnI ane tedvArA tenI jevA thavAnI rIti. (2) dhyAnano bIjo prakAra, tenA cAra vibhAgaH AjJAvicadhyAna, apAyavicadhyAna, vipAkavicadhyAna ane saMsthAnavicadhyAna. prakAza 11 me-joke 6. zudhyAna. (juo bhAMDArakara - sadara. pR. 110.) prakAza 12 ma.-loko papa. megImAM zuM jarUra levuM joIe ane kaI bAbate tene muktimAM laI jAya tatparatve svAnubhavapara baMdhAyela graMthakartAnA chevaTanA upasaMhAre. graMthane A vibhAga jene aMge graMthanA nAmane sAco prasaMga thAya che tenI laNu nakalo (kApIo) karavAmAM AvatI nathI. prathamanA cAra prastAvo zrAvake samakSa atyAre paNa khulAsA sAthe vAMcavAmAM Ave che ane teonA dharma samajAvanAra pustaka tarIke raju karavAmAM Ave che. te sarva bAbata have sahelAIthI samajAya che. hemacaMdra A yogazAstranuM tathA vItarAgastavanuM mULa lakhyA pachI yogazAstranI TIkA lakhI. prabaMdhakArenA mana pramANe vItarAgastAtra e yogazAstra vibhAga che. (juo neTa 81) vegazAstramAM vItarAgastotranA eNka vAraMvAra TAMkavAmAM AvyA che. dA. ta. 2, 7; 3. 123; 4. 13 ane 1. 4 nI TIkAmAM yogazAstrane chelle zloka TAMkavAmAM AvyA che. prathamanA cAra prakAzaparanA khulAsAo (TIkA) asAdhAraNa rIte vigatavAra-laMbANa che. mULanA che aneka utArAothI alaMkRta karavAmAM AvyA che ane je vArtA-kAgAe maLamAM ullekha nAmamAtra karavAmAM AvyA hoya te vArtAo ghaNA vistArathI lakhavAmAM AvI che. khAsa karIne e sAnaMdAzcarya pamADe tevuM che ke sthaLanI kathA 3. 131 mAM je ApavAmAM AvI che te barAbara rici parva8.2-197 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com vigatavAnI che ane je paNa vistAramALAnI Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) ane 9 15-111 nA zabdomAM ja ApavAmAM AvI che ane chatAM nedhavA jevuM e che ke pariziSTaparva nAmanuM pustaka astitvamAM Avela che eve tyAM ullekha paNa karavAmAM Avyo nathI. hemacaMdranI pitAnI kRtiomAM jyAre jyAre utArA karavAmAM Avela che tyAre tyAre ema lakhavAmAM Avela mAluma paDe che ke "vat rAma ane tama ama"i AvA utArA temaNe vItarAgastotramAMthI karyA te uparAMta vyAkaraNamAMthI, dhAtupAThamAMthI, abhidhAnaciMtAmaNimAMthI ane liMgAnuzAsana mAMthI utArAo karelA che. e uparAMta e TIkAmAM muzkelIvALA muddAoparatve pariziSTa rUpe khulAsAo graMthakartAnA ApyA che tyAre tene paricaya karAvatAM satra jovAH e vAkayaprayoga karavAmAM Avyo che. cothA prakAzanI TIkAne cheDe eka loka lakhyo che jenA garbhamAM evI sUcanA che ke prathamane agatyane vibhAga tyAM pUre thayo che. iti nigaditametatsAdhanAM dhyAnasiddheyetigRhigatabhedAdeva ratnatrayaM ca / sakalamapiyadanyAghyA nabhedAdi samyak / prakaTitamupariSTAdaSTabhistatprakAzaiH / / graMthane cheDe 12-55 A pramANe che. yA zAstrAtsugurormukhAdanubhavAcAjJAyi kiMcitkacit / yogsyopnissdvivekprissshcaitshcmtkaarinnii| zrIcaulukyakumArapAlanRpateratyArthamabhyarthanAdAcAyaNa nivezitA pathi girAM zrIhemacandreNa sA // 15 // yA yogasyopaniSadrahasyamajJAyi jnyaataa| kutaH / zAkhAd dvAdazAMgAt / muguroH sadAgamavyAkhyAturmukhAt sAkSAdupadezAt / anubhavAya svasaMvedanarUpAt / kiMcikaciditi svaprazAnusAreNa / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (215) kaciditi ekatra sarvasya jJAtumazakyatvAtpradezabhede kacana / upaniSadaM vizinaSTi / vivakinAM yogarucInAM yA pariSad sabhA vasthA yaJcetastaccamatkArotItyevaMzIlA sA yogopaniSat / zrI caulukyo yaH kumArapAlanRpatistasyAtyarthamabhyarthana yA / sa hi yogopAsanapriyo dRSTayogazAstrAntarezva............bhyo yogazAstre. bhyo nI....Nam yogazAstraM zuzrUSamAnA........... sarvanaro vacanasya...............giraM pathi nivezi(tavAn prAcAryoM hemacandra iti zubham / zrIcaulukyakSitipatikRtaprArthanAprerito'haM. sa(tatvajJAnAmRtajalanigheyogazAstrasya vRttim / svopakSasya vyaracaya i(mAM tAvad)eSa ca naMdyAdyAvajjainapravacanavatI bhUrbhuvaH sva(stra)yiyAm // 1 // saMprApi yogazAstrAttadvivRtezcApi yanmayA mukatam / * tena jinabodhilAbhapraNayi manyojano bhavatAt / / 2 // tyArapachI suprasiddha pUNahati Ave che. viyenA yunivarsiTinI je. prata mArI pAse che temAM 167 pAnA che ane pratyeka pRSapara 19 paMktio che. bahu vaparAzane pariNAme durbhAgye chelluM pAnuM ghaNuM kharAba thai gayela che ane barAbara ukelI zakAtuM nathI. tArIkhane patto temAMthI lAgato nathI. enI purANI lipi jotAM e prata lekhanana kALa 300-400 varSa pahelAno hevo joIe. pratyeka prakAranA graMthAMzca kapramANu A pramANe cheH 1 -2000 prakAza 2 -500 sa ne-3800 na 4 thA-2300 ala 5 bho-640 prakAza 6 ko-18 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (216 ) prakAza 7 me-39 prakAza 8 me 149 prakAza 9 me-21 prakAza 10 me-84 prakAza 11 mo-210 prakAzA.12 me-vAMcI zakAtuM nathI. tyAM ema paNa jaNAvavAmAM AvyuM che ke chellA ATha prakAzanI graMtha saMkhyA 1500 che ane AkhA graMthanI graMthasaMkhyA 12000 che. A hakIkata taddana sAcI na hoI zake. A kRtinI junI prationuM vivecana piTarsananA prathama riporTamAM che. pariziSTa 22, 57 ane trIjA riporTamAM pariziSTa 14, 15, 74, 143, 176 junAmAM junI prata trIjA riporTa pR 74 vALI vikrama saMvata 1251 nI sAlanI che ane teTalA uparathI tene utAre hemacaMdranA maraNa pachI 22 varSe thayela che. ( 81 hAlamAM muMbaithI mane vItarAgastotranI prata mokalavAmAM AvI che te pramANe vItarAgastotramAM nAnA nAnA vIza vibhAge che ene stava athavA prakAzanuM nAma ApavAmAM AvyuM che. vItarAgastotranA 20 stavanAM nAmo ane tenI sAme teno zloka saMkhyA - * 1 prastAvanAstava. 8 ka. prathama loka - yaH parAtmA paraM jyotiH paramaH parameSThinAm / zrAdityavarNa tamasaH puraHstAdAmanaMti yaM // 1 // 2 sahajAtizayastava. 9 loka. prathama zloka - zrIhemacandraprabhavAdvItarAgastavAditaH / kumArapAmupANi gAno giNitam II 2 | 3 karmakSayajAtistava. 15 zleka. 4 suraktAtizayastava. 14 zloka. 5 prAtihAryastava. 6 pratipakSavirAsastava. 12 zleka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 jagatjhanirAsastava. 8 ekAMtanirAsastava. 9 kalistava. . 10 addabhutastava. 11 mahitastava. 12 vairAgyastava. 13 hetunirAsastava. 14 yAgasiddhistava. 15 zakitastava. 16 AtmagA~stava. 17 zaraNAgamanastava. 18 kaThorAtistava. 19 AjJAstava. 20 AzIstava. ( 17 ) 8 zloka. 12 klAka. 8 plAka. 8 zlAka. 8 zloka. 8 glAsa. 8 bleka. 8 AAka 8 zlAka. 9 zloka. 8 zloka. 10 glAka.. e zloka 8 zlAka. taba preSyo'smi dAso'smi sevakosyasmi kiMkaraH / OMmiti pratipadyasya nAtha nAtaH paraM jube // 8 // jaina tattvajJAnanuM TuMkuM svarUpa A teMtramAM sthApavAmAM AvyuM che ane jainadharmanA siddhAntamAM kumArapALane mAhItI ApavAnA hemacaMdranA prAthamika prayAsa jevuM hAya tema lAge che. 82 IMDIyana enTIkaverI pu. 4 zuM pR. 260-269. 83 cUkAvihAranI vAta praznaciMtAmaNimAM pR. 232 mAM maLI Ave che. lakSanI vAta prabhAva caritra 2. zloka 823-830 mAM Ave che. nADulanA kalhaNu aitihAsika vyakti che. enuM nAma vikrama saMvata 1218 nA lekhamAM batAvavAmAM AvyuM che. jIe upara pR. 203. alabatta amAripahasa badhI hakIkata je mATenu je DhADhavAnI hakIkata sa` praznadhAmAM jaNAvavAmAM AvI che. prabhAvakacaritra 22. 691 mAM ApaNe vAMcIe chIekee rAjyazAsana DhAla pharamAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 218 ) vagaDAvIne AkhA rAjyamAM jAhera karavAmAM AvyuM hatuM. prAdhaciMtAmaNi pR. 211 mAM kahevAmAM AvyuM che ke e rAjyazAsana maryAdita samayacauda varSa mATe kADhavAmAM Avyu hatuM. enA sabaMdhI hakIkata. kumArapALacaritra pR. 144 5kti 16. pR. 15ra vigeremAM ApavAmAM AvI che. tyAM ghaNI vadhAre vigate ApavAmAM AvI che. emAM pAzrayamAM ane praznaciMtAmaNimAM Avela hakIkatanuM punarAvartana che ane temAM ghaNA vadhAreA karavAmAM AvyA che. 84 prabhAvakracaritra, 22. 690--691. kumArapALacaritra pR. 154. 85 prabhAvakracaritra - 22. 692-002; prabaMdhaciMtAmaNi pR. 216217; kumArapALa caritra pU. ra0pa. tyAM eka kesasaMbaMdhI hakIkata paNa vavavAmAM AvI che. kIti kaumudI. 2. 43-44, prabhAvakacaritra zloka 693mAM spaSTa rIte jaNAve che ke jeo putrane mUkayA vagara maraNa pAme tenI milkata rAjya dAkhala japta karavAmAM AvatI hatI. teo vyApArI ( vyavahArina ) hatA. upara je abhijJAnazA talanA vAkyanA ullekha karavAmAM AvyA che te chaThThA aMkamAM pR. 138-139 ( pIcelenI AvRtti ) para AvelA che. 86. prabhAvakacaritranA A Aaa ghaNA khIsmAra hAlatamAM che. prabhAvacaritra, 22.603. 609. tyAM kumAravihAranA ullekha che. mAnA maMdirA mATe eka bIjI vAkaya che. zlokA 683-689 jyAM gApaNe vAMcIe chIe. prAsAdaiH saptahastaizca yavA ( thA ) varNo mahIpatiH / dvAtriMzatAM vihArANAM sAraNyAM niramApayat hai jIro (cAkhazo) ghoSa to ropattavardhako | dvau mIlo poDazAyasyuH prAsAdAH kanakaprabhAH zrIrohiNizca samavasaraNaM prabhupAdukA / azokavidapI caivaM dvAtriMzatsthApitAstadA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat || krUr // || 684 || || 686 || www.umaragyanbhandar.com Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22 ) caturvizaticaityeSu zrImantaRSabhAdayaH / sImaMdharAdyAzcatvAro caturyu nilayeSu ca // 686 // dvAtriMzataH pUruSANAmanRnAsmAtigArbhitam (1) manaNo'smIti garbhitam vyajijJapat prabhArbhUpa(:) pUrvabAhyA(kyA)nusArataH // 680 // sapaMcaviMzativA(za tAMgulamAno jinezvaraH / zrImatihuNapAlAkhye paMcaviMzatihastake // 688 // vihAre sthApyata shriimaanneminaatho'prairpi|| samastadezasthAneSu jainacaityAnyacIkarat // 689 / / pitAnA batrIza dAMtanA prAyazcittane ane kumArapALe batrIsa maMdira baMdhAvavA joIe e saMbaMdhI hemAcAryane upadeza sadara loka 7.1bhA che. zleke 71ra-726mAM zatruMjaya parvata para maMdira baMdhAvavAno ullekha che. enI uMcAI 14 hAtha kahI che. graMthakartA umere che ke e maMdira hAla paNa tyAM joi zakAya che. cothuM vAkaya te loka 80-820 che. evaM kRtArthayanjanma saptakSetryA(0) dhanaM vapan / pake saMprativajainamavanai maMDitAM mahIm // 807 // prazilAkAnRNAM vRttaM svopApramavo'nyadA / myAcasyupaterdharmasthirIkaraNahetave / 808 / / zrImahAvIravRttaM ca vyAkhyAtA(ntaH) sUrayo'nyadA / devAdhideva saMyaM(ba), vyAcasyupateH puraH // 809 // yathA prabhAvatI devI bhUpAbodavamapriyA / zrIveTha(ceTa)kAvanIpAlaputrI tasyA yathA purA // 810 // . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 220 ) vAridhau dya ( vyaMtaraH kazcidyAnapAtraM mahAlayam | sthaMbhayitvArpayat ( c )zrAddhatasyArddhaM (ca) saMpuTaM dRDham // 811 // enaM devAdhidevaM ya upalakSayitA prabhum / sa prakAzayitAnvadya ityuktavAsau tirodadhe // 812 // pure vItabhaye yAnapAtre saMghaTite yathA / anyenadaghATitaM devyA vIrAkhyAyAH (yA) prakAzita: (taM) / 813 // yathA pradyotarAjasya hastaM sA pratimA gatA | dAsyA tatpratibiMbaM ca muktaM pazcAtpure yathA // 814 // granthagauravabhItyA ca tA (nA) tathA varNitA kathA | zrI vIracaritAdro (jJe) yA zrutisakautukaiH / / 815 / / SaDbhiH kulakam | tAM zrutvA bhUpatiH kalpahastAnnipuNadhiradhau ( dhIH) / preSya vItabhaye izna (zU) nye'cIkhanattadbhuvaM kSaNAt // 816 // rAjamaMdiramAlokya bhuvantasteti harSataH / devatAvasarasthAnaM prApubiMbaM tathArhatam // 817 // AnItaM ca vibho rAjadhAnImatizayotsavaiH / sa pravezaM dadhe tasya saudhadaivatavezmani // 818 // prAsAdaH sphATikastatra tadyogyaH pRthvibhRtA / prAraMbhe'tha niSiddhAzca prabhubhirbhAvivedibhiH // 819 // e ja vAta kumArapALacaritra pR. 264 vigeremAM kahI che. 87 praNavathitAmayi pR. 216, 218, 231, 232, 238. manamaMDana potAnA pUrva' praNetAoe kahelI hakIkatanuM punarAvartana kare che, paNa khAsa mahattvanuM e ApaNane kAMi ApatA nathI. e Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) hakIkata temAM bAda karavAnI che ane te e che ke pR. 28ra mAM jirNo-- hAra karAvelAM maMdiranI saMkhyA 16000 soLa hajArapara laI Ave che. 88. kalpacUrNanI eka pratanA chevaTanA bhAgamAM pratibaMdha karavAnI sahImAM maMtrI yazodhavaLanA nAmano ullekha karavAmAM Avyo che. kiheno riporTa pariziSTa pR. 110. somezvara prazastimAM ( kIrti kaumudI. pariziSTa A pR. 5 ane 14. zloka 35) yazodhavaLa saMbaMdhI Apane kahe che ke te caMdrAvatI ane acalagaDhane paramAra rAjA hate ane te mALavAnI sAme kumArapALanA pakSe laDayA hatA ane tyAMnA ballAla rAjAne eNe vadha karyo hate.. prabhAvakacaritra enA saMbaMdhamAM eTaluM jaNAve che ke enA kAkA vikramasiMhane sajA thayA pachI tene kumArapALe rAjyagAdI para besADyo hato. vikramanuM nAma somezvare nathI, paNa teno ullekha thAzraya mahAkAvyamAM karavAmAM AvyuM. che. caMdrAvatInA rAjAe ghaNuM baLavAna na hatA ane bAramA ane teramA saikAmAM caulukya narapationA paTAvatA hatA. eTalA uparathI yazadhavaLa cheDe vakhata kumArapALane pradhAna thaye heya te vAta na banavAjoga lAgatI nathI. kadIMnA saMbaMdhamAM dAkhalA tarIke juo prabaMdhaciMtAmaNi pR. 226-230 prabaMdhakeza pU. 102 pramANe te paramAra rajaputa hatA. 89 kamanasIbe A graMtha (triSaSTizalAkApurUSacaritra) nA parimANapura saMbaMdhamAM tadana cekasa vakatavya karavAnI sthitimAM nathI, kAraNa ke huM mAtra tenA chuTAchavAyA phakarAo joI zako chuM kalakattAmAM mukita thayela jaina rAmAyaNa jekebie prakaTa karela bIkhIo cheDA iDIkAvALuM pariziSTa parva ane royala caNImATika sosAyaTIvALI prata jenAM AThamuM parva ApavAmAM AvyuM che te. Dakana kolejavALI prata naM. 47. 1874-75 ne saMgraha, jemAM parva paheluM, bIjuM ane cothuM mAluma paDatA nathI, te 750 pAnA para lakhela che. pratyeka bAjupara 15 paMktio che. khaMbhAtanA jAgo grAma parvanI tADapatranI prata Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) che temAM prathama parva che (piTarsanA prathama riporTa pR. 87), bIjuM parva che (piTarsane prathama riporTa pu. 19), trIjuM parva che (piTasanuM prathama riporTa pari0 pR. 11 trIje riporTa A mR. 124), sAtamuM parva che piTarsane prathama riporTa pR. 23 trIje riporTa pari. pR.145), AThamuM parva che (piTarsamAM prathama riporTa paripR. 34. trIje riperTa pari. 144), dazamuM parva che (piTasarva prathama piTa. pari. pR.75) ane pariziSTa parva ( piTarsane prathama riporTa pR. 305). A bAbatane jinamaMDaLane ahevAla kumArapALacaritra pu. 235. 5 16mAM che ane ghaNe bhAge sAco che. 9eka pratamAMthI meM AkRti jodhI kADhI ( juo saMskRta pratane riporTa 1879-80 5, 2, 5.) tyAM e saMskRta thAzraya kAvyanI pachavADe AvI rahela che. bIjI prato mATe juo piTarsane trIje riporTa pR 19 ane kilaherna riporTa varSa 1880-81 pR. 77. na. 374 emAM TIkA sAthe meLavatAM mAtra 950 malake che. enA utArA jinamaMDane kumArapALacaritra pR. 194mAM karyA che. A lAkRtinA UparanA vibhAge ja mane upalabdha thai zakayA che - 91 juo beTalIMga ane ra3 Bohtlingk Rieu pR. 15), ciMtAmaNi pR. 7 hara prastuta ke na 70 Dakana keleja saMgraha 1875-77nI mArI nakakala pramANe A pramANe che zrIhemasariziSyeNa zrImanmahendrasariNA / bhakiniSThena TIkeyaM tannAmnava pratiSThitA // 1 // samyacavajJAnanidherguNairanavadheH zrIhemacandraprabho- jokyA saura(rA) sAni() mArA zAnA vAyAma tAki ja punari nAmanAmanA svasthAnanaM sthitasya hi varSa vAlyAmanubUmahe // 2 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( rara3) 93 A kRtinI prati malliNanI TIkAsAthe DAna kolejanA 1872-73nA saMgrahamAM naM 195-196 1873-74ne naMbara 286 ane 1880-81ne naM 413 che. A graMthanI mArI pAse nakala na hovAthI huM enA saMbaMdhamAM kAMI paNa kahI zakuM tema nathI. 94 rAmacaMdranA raghuvilApane aMge juo 1874-75 nI saMskRta pratAnI zodha khoLane mAre riperTana kolejanA varSa 1875-77 nA saMgrahamAM na 760 mAM e kRtinI eka prata che, nirbhayabhIma nATakano upasaMhAra pITarsananAM prathama riporTa pari. 5. 8 mAM Apyo che. kumArapALanA rAjyane cheDe Avyo tyArapachI rAjyagAdIpara koNa Ave te bAbatanI khaTapaTamAM rAmacaMda saDAvAyA hoya ane kumArapALa nA bhatrijA ajayapALanI virahamAM kAma karyuM hoya ema jaNAya che. pachI jyAre ajayapALa gAdI upara AvyuM tyAre merUtuMga varNave che (prabaMdhaciMtAmaNi pR. 248) te pramANe tene tAMbAnA patarA para jIvato saLagAvI mUkavAmAM Avyo hato. yazapALanA saMbaMdhamAM prabhAvaka caritra 22-746 mAM, prabaMdhaciMtAmaNi pR. 20-223 mAM ane kumArapALa caritra pR. 188 mAM ullekha che. bAlacaMdra ane guNacaMdra saMbadhI ullekha kumArapALa caritra 5 283 mAM che. e mATe pRSTha 218 upara paNa jue. jesalamIranA brahAjJAnIkAzamAM zrI rAmacaMda guNacaMdra viracitA svApa-kabAlaMkAra TIkAnA zeThA vaDA vibhAgo che. tRtIyAMka prakAzanI pachavADe saMvata 1202 nI cAla che. merUtuMgaprabaMdha ciMtAmaNi pR. 230 mAM udayacaMdanA saMbaMdhamAM eka vAta kahe che tene kadAca etihAsika pAyo che. tyAM ApaNane kahevAmAM AvyuM che ke e vakhate potAnA gurUnI hAjarImAM rAjA pAse gavAya vAMcato hato. jyAre e 3-15 mAM vAMcato hato " tyAre haMsA hindu chobhyAma mahArAja" e zabdo eNe ekathI vadhAre vakhata karI karIne uracAya. hemacaMdra ane savAla karyo ke pratamAM kai bhUla thayelI che ke kema? kI jAne bApA ke vyAkaraNanA niyama pramANe jo e vAnAM mAro smAne che Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 224 ) janAvaranA avayavAnA samuccaya ekavacana le che. te vakhate gurUmahArAje enI prazaMsA karI. sa` pratAmAM e sthAne hAla te eka vacanaja mAluma paDe che ane TIkAmAM vyAkaraNanA havAlA paNa ApavAmAM AvyeA che. udayacaMdranI potAnA gurUnA vyAkaraNanA khulAsAo mATe nu noTa naM. 34. 95 prathamanA zloka prabaMdhaciMtAmaNi pR, 216-217 ane prabhAvaka citra 22-701 mAM che; khIjo glAsa prabaMdhaciMtAmaNi pR. 223 ane prabhAvaka caritra rara-765 mAM che; trIjo zlAka prabaMdhaciMtAmaNi pR. 324 ane kumArapALa caritra pU. 188 mAM che. daMDakano ullekha praznaciMtAmaNi pR. 238 mAM che anepI maMtrIe zarU karelI a kavitA pR. 228 mAM che. kumArapALa rAjAe jaina dharmanA bAra tratA dhruvI rIte pALyAM tenuM varNana kumArapALa caritra mR. 187-213 mAM che, 96 prabaMdhakAza pR. 9-100 kumArapAlenAmArau prArabdhAyAmAzvinazudipakSaH samAgAt / devatAnAM kAMtezvarIpramukhAnAmato (co 1) kairnRpo vijJaptaH / deva sasamyAM saptazatAni pazavaH sapta mahiSA aSTamyAmaSTa mahiSA aSTau zatAni pazavo navamyAM tu navazatAni pazavo navamahiSA devIbhyo rAjJA deyA bhavanti pUrvapuruSakramAt / rAjA tadAkarNya zrIhemAntikamagamat / kathitA sA vArttA / zrIprabhubhiH karNe evamevamityukam / rAjotthitaH / bhASitAste / deyaM dAsyAma ityuktatvA paTikAkrameNa rAtrau devI sadane kSiptAH pazavaH / tAlakAni dRDhIkRtAni / upavezitAsteSu prabhUtA prAptarAjaputrAH / prAtarAyAto nRpeMdraH / udghATitAni devIsadanadvArANi / madhye dRSTAH pazavo romathAyamAnA nirvAtizayyAsusthA: / bhUpAlo jagAda / bho acoTikA ete pazavo mayAbhUmyA ( mUbhyo ) dattAH / yadyamUbhyorodhi -, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) (2) te savA sattA paraM na batAtemAnA(grA)mU de(vIbhya):palaM rucitam / bhavadbhya eva rucitam / tasmAttuSNImAdhvaM nA(I) jIvan ghAtayAmi / sthivAste vilakSAH / muktAgchAgAH / chAgamUlyasamena tu dhanena devIbhyo naivedyAni dApitAni / jinamaMDanane ahevAla kumArapALacaritra pR. 155 vigeremAM che. 97 prabaMdhaciMtAmaNi pU. ra33 ane pR. 234-5. A banne vArtAo kumArapALacaritra pR. 190-191 nA kamathI ulaTA kame tyAM ApI che. 98 prabhAvaka caritra rara-703 vigere. prabaMdhaciMtAmaNi pU. ra37. kumArapALacaritra pU. ra46 vigere. 99 prabaMdhaciMtAmaNi pR. 24. prabaMdhakAza pR. 112 vigere. kumArapALacaritra pR. 268 vigere. 1ce kumArapALacaritra 5. ra67 101 prabhAvaka caritra 22-731 vigere. prabaMdhaciMtAmaNi pU. rara3 vigere. kumArapALacaritra pa188 vigere. 102 prabaMdhaciMtAmaNi 5 243 vigere. prabaMdhakoza pR.110 vigere. kumArapALacaritra pR. 156 vigere ane ra72 vigere. 103 pahelI vArtA kumArapALacaritra pR. 213 vigeremAM mAluma paDe che. bIjI vArtA pU. ra67 vigeremAM che te kRtinA chevaTanA bhAgamAM che ane te phArbasa rAsamALA 5.155 vigeremAM zaMkarAcArya ane hemAcAryaparatve je vAta lakhI che tene laNe bhAge saMbaMdhavALI lAge che. A pachavADenI hakIkata jena tAne brAhmaNaravAMgamAM goThavAyelI jaNAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (226) 14 prabhAvaka caritra ra0-710 vigere. kumArapALacaritra pR. 236 vigere. sAdhAraNa tADavRkSa eTale pazcima hiMdamAM je khajuranA jhADa (Phoeniv sylvestris) hoya che te ja A jaNAya che. zrI tALa e Borassus flebel Ti Formis je gujarAtamAM kavacita ja jaNAya che te heya tema ghaNebhAge lAge che. 15 prabhAvacaritra rara-769 vigere. bAkInA prabaMdhe paNa kahe che ke kumArapALe pitAnuM rAjya hemacaMdrane arpaNa karyuM hatuM. A pramANe karavAne hetu judI judI rIte varNavavAmAM Avyo che. 106 kumArapALacaritra pR. 146. 107 kumArapALacaritra pR. 211-213. graMthane cheDe pR. 269mAM biradonuM eka vadhAre patraka che je ghaNuM muddAo para juduM paDe che. 108 prabhAvacaritra 22-850 vigere. prabaMdhaciMtAmaNi pR. 237 vigere. prabaMdhakeza pU. 102 vigere ane pR. 112 kumArapALacaritra pR. 243 ane pU. ra79. 109 prabhAvaka caritra ra2 85ra-pa3. prabaMdhaciMtAmaNi pR. 244 vigere. kumArapALacaritra pR. 286. kadAca jinamaMDanane kumArapALanA maraNane ahevAla atihAsika tattvAnvita heya teTalA mATe evigatavAra Apavo yogya gaNAya. te nIce pramANe che. tataH zrIguruvirahAturo rAjA yAvadauhitraM pratApamallaM rAjye nivezayati tAvatkicidvikRtarAjavargabhedo'jayapAlo bhrAtRvyaH zrIkumArapAladevasya viSamadAt / tena vidhuritagAtro rAjA jJAtatatprapaMcaH svAM viSAmahArazutikA kozasthAM zighramAnayateti nijaampurussaanaadidesh| te ca tAM purA'pyajayapAlagRhItAM jJAtvA tuNI sthitAH / patrAMtare vyAkule samastarAjakule viSA(pa)hA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 227 ) re(ra) zukteranAga (ma) i (he)tuM jJAtvA ko'pi prapATha. .... .... ityAkarNya yAvadrAjA vimRzati tAvatkopyAsannastha ( : prAha ) kRtakRtyo'si bhUpAla kalikAle'pi bhUtale 1 zrAmantrayati tena tvAM sA... vidhi // ( vidhiH svarge yathAvidhi ) dvayorlakSaM lakSaM dattvA ziprAnAgamahetuM jJAtvAarthibhyaH kanakasya dIpakapIzA vizrANitAH koTayo vAdeSu prativAdinAM pratihatAH zAstrAryagarbhA giraH | utrAna ( uttAna 1 ) pratiropitairnRpatibhiH sArairiva krIDitaM kartavyaM kRtamarthanA yadi vidhestatrApi sakhkhA vayam // ityudIrya dazadhArAdhanAM kRtvA gRhItAnazano varSa 30 mAsa 8 divasAn 27 rAjyaM kRtvA kRtArthIkRtapuruSArthaH / sarvajJaM hRdi saMsmaran gurumapi zrIhemacandraprasuM dharma tadgaditaM ca kalmaSamaSaprakSAlanApuSkalam | vyomAgnyaryama1230 vatsare visa (gha) laryutsarpimUrkhA bharo mRtvAvApa kumArapAlanRpatiH sathyaM ( vyaM) tarAdhI zatAm // je pati ADI devAmAM AvI che te na samajAya tevI rIte gavAi gayelI truTaka prAkRta kavitA che. C sudhArAvadhArA mATe mULa sAthe tapAsavuM. A graMtha 8 eprIla 1886mAM prAddha karyAM. phArbsanI rAsamALA A graMthamAM TAMkavAmAM AvI che te sukhazvamAM 1978 mAM prakaTa thayelI bIla bhAvRtti che. 14 samAsam Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjanI agatya. zAsananI unnati mATe zikSaNapracAra e e AjanI anivArya agatyane pahoMcI vaLavA mATe pAlItANAmAM zrI yazovijayajI jaina gurUkaLa Aje deDhase vidyArthIone dhArmika temaja vyavahArika zikSaNa ApI rahela che. tamArI zaktino pravAha A saMsthAne unnata karavA tarapha vALI zAsana-sevAne apUrva lAbha lyo. ripiTa ane vigata mATe pUcho: heDa ophIsa yazovijayajI gurUkuLa zrI yazavijayajI jaina pAyadhUnI mADIjInI cAla gurUkuLa-pAlItANu. sugaI.' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAMce ! vicAre che jJAnakSetramAM madada kare !!! kelaka nadInA ramaNIya kinAre purANa ajunagaDhanI taLeTImAM zrI ajitanAtha bhagavAnanA bhavya jinAlayanI chatrachAyA nIce AvelI zrI bagavADA paragaNuM jaina ejyukezana sesAITI, bagavADA. je jJAnaviheNa grAmya prajAnA jIvanamAM dharma ane nItinA pavitra jalanuM siMcana karI, ucca jJAnane phelAve karI sAcA nAgariko banAvanArI saMsthA, vaLI jaina bAlakanA hRdayamAM dharmanA pavitra saMskAranuM bIja ropI sAcA jena banAvanArI saMsthA, temaja aMgrejI ane dhArmika jJAnanI sAthe naitika, zArIrika, audyogika, khetIvADI temaja saMgIta ane vyApArane lagatI keLavaNI ApavAne dhyeya rAkhanArI saMsthA paNa saMsthAnI pAse sthAyI phaMDa nathI. skula temaja Azramane potapotAnuM vataMtra makAna nathI, tethI (1) Apa sthAyI phaMDamAM nANAM ApI piTana ane vAIsa paTana thaI saMsthAne pagabhara karI zake che. (2) skula temaja Azramane mATe sArI rakama ApI potAnA nAmanI karI zake che. " (3) pharanIcara ane vyAyAmanA sAdhana temaja anya khAtAmAM madada karI zako cho. (4) bhejanazALAmAM eka tithinA pAkAM bhejananA rUA. 15) ane sAdAM jananAM rUA. 11) ApI jamaNuM ApI zake che, mATe dareka zubha prasaMge saMsthAne yAda karI tana, mana, dhanathI madada karI mahAna puNyane upArjana kare patravyavahAra karavAnuM saranAmuM - ena. sekreTarI ) lI samAjasevaka bagavADA paragaNuM jena ejyukezana hIrAlAla rAyacaMda zAha sAyaTI onararI sekeTarInA bagavADA-vAyA udavADA (. S9 3 vaDe virama. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ==== =-- = === che anAtha bALakenI sevA bhUlazo nahi AkhA saurASTramAM junAmAM junuM A jh eka ja hiMdu anAthAzrama che. seMkaDe anAthane jIvatadAna ApI pitAnI upayogitA pUravAra karI ApI che. A AzramamAM hAla 50 uparAMta anAtha bALakane poSaNa, zikSaNa ApI pitAne vyavahAra calAve tevA banAvavAmAM Ave che. jarUra yathAzakti mokalo. onararI sekreTarI hiMdu anAthAzrama vaDhavANa kempa-kAThiyAvADa). === = = == = === Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ O mAravAr3a kI mahattvapUrNa eka Adarza saMsthA. " zrIratnaprabhAkarajJAnapuSpamAlA" / phalodI ( mAravAr3a) mAravAr3a bhara meM yaha eka hI saMsthA hai ki jisane svalpa samaya meM choTe-baDe 143 prantha kI karIbana 300000 pratiaiM chapavA ke deza ke cAroM ora jJAnapracAra kI dhUma macA dI hai| isa saMsthA kI pustake jitanI bodhadAyika upayogI hai utanI hI sastI hai / sUcipatra maMgavA ke paDhiye aura zIghra orDara bhejavAiye / mAravAr3a kA mahAn prabhAvika tIrtha zrIkAparadAjI (mAravAr3a) bhArata kI vibhUti aura prAcIna zilpakalA kA namUnA-cAra maMjala caumukhajI kA vizAla bhImakAya mahAn camatkArI bhAma se 95 phITa ucA paramadarzanIya apane daMga kA yaha eka hI mandira haiM vi0| yahA~ para hAla do varSoM se eka jaina boDIMga ke sAtha zrIpArzvanAtha jaina vidyAlaya sthApita huA hai, ataeva prArthanA haiM ki yAtrArtha avazya padhAra kara tIrthayAtrA aura vidyAlaya kA nirIkSaNAdi aneka nAma hAsana karAveM / menejara-zrIsvayaMbhU pArzvanAtha jaina vidyAlaya. 5 tIrtha zrI kAparar3AjI, poSTa pIpAr3a sITI (mAravAr3a) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devamaMdiramAM pUjAmAM vaparAtI dareka cIjo khAtrIthI vecanAra. pramANikapaNuM e ja amAre mudrAlekha che. junA ne jANItA anubhavI jaina gAMdhI kesara kasturI kezara. kasturI. aMbara. barAsakapura. agaracaMdana, dhUpa. vAsakepa. gaucaMdana. bAdala khAparIyuM. hIMga. haraDe. zilAjIta momAI. mamIre. surame. gulakaMda. sonA-cAMdInA varakha. seMTa. sAbu. lavaMDara vagerenA vepArI kasturI aMbaranI goLIo aMbara barAsa agarabattI zAMtipIlsa kamatAkAta. napuMsaktA. ajIrNa. khAMsI, dama vagere upara akasIra bATalI 1) kImata rU. 1. zA. zAMtilAla odhavajInI kaMpanI naM. 317 jumAmasIda-muMbaI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina mAlIkInuM sarvatra satkAra pAmela dezI davAo maLa- amAre tyAM tamAma jAtanA rase, vAnuM 37 varSanuM bhame, guTikA, Asava, avaleha, junuM ane jANItuM vRta, taila, cUrNa, kavAtha vigere moTA jaththAmAM taiyAra maLaze. AkhA hindustAnamAM jaina mAlIkI dharAvatI jUnAmAM jUnI A eka ja phArmasI che. sAdhu-sAdhvI tathA dharmAdA davAo ApanArane ghaNA ochA bhAve davAo apAya che.. ochI-gAMdhIreDa-amadAvAda, kAlabAdevI-muMbai. lakSmIreDa-punAsITI. kArakhAnuM-UMjhA. vadhu vigata mATe sucipatra maphata magAvavA la - uMjhA Ayurvedika phArmasI amadAvAda. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakti mATe- makaradhvaja vaTI A geLImAM AyurvedanuM atyaMta prabhAvazAlI auSadha makaradhvaja (pUrNa caMdrodaya) rasanA uparAMta senuM, karaturI vagere mahAna guNakArI cIje AvatI hovAthI dhAtukSINatA, vIrya vikAranA tamAma rege, zArIrika ke mAnasika nabaLAI ciMtAthI utpanna thayelA rege, dama, mUccha, citabhrama, prameha vagere aneka rogamAM phAyadAkAraka che. 1-1gaLI savAra-sAMja sAdA kapurI agara malabArI pAna agara dUdha sAthe ApavI. gALI 30 nA rUA. 3-0-0 bALakenA tamAma rege mATe bALarakSaka pIsa. A gALI bALake mATe ghaNI zodha karI khAsa vanaspatiemAMthI banAvelI che. A goLImAM koIpaNa jAtanI kephI ke vyasanI cIja AvatI nahi hevAthI hamezAM cAlu rAkhavAthI Teva pADavAne ke nukazAna thavAne jarAe saMbhava nathI. A goLI baccAMnAM tamAma jAtanA tAva, jhADA, ulaTI, khAMsI, zvAsa, bharAI javuM, gaLuM paDavuM, cuMka, Aphare, ratavA vagere bALakonA tamAma rogo maTADI zarIra taMdurasta banAve che. nirogI bALakene ApavAthI teonI taMdurastI kAyama rAkhI zarIra puSTa tathA majabuta banAve che. ghaNI davAo ApI bALakanA zarIranI pAyamAlI na karatAM A eka davA cAlu rAkhavA amArI khAsa bhalAmaNa che. kIMmata bA.1nA rUA. 0-12nAnI bA. 1 nA rUA. 0-6-0 bALaka mATe varAdhanI davA maphata maLaze. che (pisTathI maMgAvanAre eka AnAnI TIkITa bIDavI.) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atyuttama pabdika svAdiSTa cATaNa amIrI jIvana. (rajIsTa) jemAM gyavanaprAzAvalehanI badhI cIjo uparAMta kezara, akasma, baMgabhasma, pravAlabhasma, rasasilphara vagere kImatI cIne tathA yunAnI piSTika cIjo nAkhI taiyAra kareluM hovAthI sAte dhAtune vadhArI kSINa thayelA zarIrane navapallavita kare che. azakti, dhAtukSINatA, maMdAgni, kSaya, khAMsI,dama, chAtInA rage vageremAM mA thI 1 te savAra-sAMja dUdha sAthe ApavuM. kiMmata ratala ekanA rUA. 4-0-0 0 ratalanA 1-4-0 zuddha vanaspatiomAMthI taiyAra karelI "Areyavadha ka" amIrI cAha tulasI, kudIne, majITha, suMTha, elacI, cepacInI vagere jIvane pagI vasANAmAMthI banAvelI Ayurvedika cAha (masA) che. ane tenA sevanathItAkAta, taMdurastI, tAjagI, ArAma ane kurtAI meLavaze. sA, mAMdA, nAnA-moTA, rI-puruSa savene sarakhI upayogI che. stalI pekeTanA rUA. -14-0tharatalI pokeTanA 0-4- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lehI sudhAranAra [ hAthI chA5] sAparilA A sAparilA Ayurvedika paddhati anusAra taiyAra karavAmAM AvatI hovAthI ApaNA dezanI havAne ghaNuM ja anukULa Ave che. A sArsAparilAnA sevanathI khasa, lukhasa, kharajavuM, dAdara, gaDagumaDa, garamI, cAMdI, visphoTaka vagere lehIvikAranA tamAma dardo, cakakara AvavA, sustI, vAyu, saMdhivA, jIrNajavara, azakti vagere aneka rogane nAza karI zarIra taMdurasta banAve che. nAnA bALakonA ratavA, gaDagumaDa vagere mATe paNa akasIra che. thI 1 tela savAra-sAMja dUdha agara pANI sAthe ApavI. moTI bA.1 nA rUA. 1-4- nAnI bA. 1 nA rUA. 0-12-0 purUSanA prameha mATe pramehAntavaTI. prameha paramAnI bImArI AjakAla sAmAnya thaI paddha che. vaidyaka zAstramAM jene prameha kahela che te karatAM A parama kAMIka judo che chatAM sAmAnya leke jene parama athavA pa2mIo kahe che tene ja ame ahiM prameha tarIke kahIe chIe. A pramehanI bImArI jemane thaI hoya che temane prAraMbhamAM pesAba karatAM baLatarA thAya che, pesAba mArgamAMthI rasI nIkaLe ane te rasIthI kapaDAmAM lIlA pILA ke jhAMkhA DAghA paDe che. A dara ghaNuM karIne rAgI strIonA cepamAMthI lAgu paDe che. AnI davA tatkALa karavAmAM AvatI nathI te tethI aMte bahu hAni thAya che. 2-2 goLI savAra-sAMja dUdha sAthe ApavI agara AkharUnA pANI sAthe ApavI. kIMmata zIzInA 1 rUA. 2-00 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kabajIAtane akasIra IlAja kabajIAta nAzaka pIsa. kabajIAtathI ghaNA rogo utpanna thAya che mATe tAtkAlika upacAra karavA bhalAmaNa che. A gALI datanI kabajIAtanA mATe akasIra che. 1 thI 2 geLI rAtre sutI vakhate ThaMDA pANI sAthe ApavI. gaLI 32 nI kiM. rU. 0-8-0 muMbaInA pANI vikArane akasIra ilAja ArogyavaTI A goLIonuM hamezAM sevana karavAthI muMbaInuM pANI lAgatuM nathI ane ajIrNa, apaco, maMdAgni, Apharo vagere rogomAM phAyado kare che. 2 thI 4 gaLI jamyA pachI banne vakhate ApavI. kiMmata te. 5 nI bA. 1 nA rUA. 1-4-0. auSadha pekeTa A pAkITamAM tAva, viSamajavara, sannipAta, behozI, mUcha, ajIrNa, zULa, kolerA, svarabhaMga, zvAsa, khAMsI, julA, atisAra, saMgrahaNI, maraDA, vAyu , peTanuM darda, mAthAne dukhAve, ulaTI, saMdhIvA, vIMchI vagere jherI jaMtuonA DaMkha, AMkhanA roga, rakatasAva bALakenA roga vagere ghaNA rogonI anubhava siddha Ayurvedika (12) davAono saMgraha karavAmAM Avyo che. havAo vAparavAnI rIta pAkITanI aMdara chApelI che. dareka mANase A pAkITa avazya rAkhavuM joIe. kiMmata rUA. 4) AnaMdadhArA ophInI prasiddha davAo AnaMdayArA (2 ) ajIrNa, apa, jhADA, udhara, kaleza, arUcI, khAMsI, zvAsa, atisAra, tAva, gaLA , paTane dukhAve. zula, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ casko, pakSaghAta, laka, zarIranuM rahI javuM, mAthuM dukhavuM, AdhAzIzI, nAka, kAna, meTuM, dAMta tathA jIbhanA rogo, vIMchI tathA jherI jaMtunA daza vagere rogomAM upayogI che. nAnA gAmamAM jyAM vaidya DokaTaranI sagavaDa na hoya tyAM A davA AzIvAdarUpa thaI paDe che. vAparavAnI vidhi bATalI sAthe copaDImAM jaNuvelI che. kIM. bA. 1 nA rUA. 1-0-0 nAnI bA. 1 nA rUA.-8-0 saMgrahaNuM [] ne aksIra IlAja saMgrahaNu nAzaka (2jIsTa). game tevI bhayaMkara ane jaDamULa ghAlI beThelI saMgrahaNane satvara A davA nAbuda kare che. divasamAM pAMca-pacAsa data thatA hoya to paNa amArI A saMgrahaNI nAzaka davAthI turata baMdha thaI jAya che. 1 thI 2 gaLI savAra-sAMja chAza sAthe ApavI. 48 gaLInI zIzI 1 ne rUA. 1-0-0 dhAtuvikAra tathA nabaLAinA rega mATe zaktisAgara (rajIsTarDa) zaktisAgaranA sevanathI game te kAraNathI gumAvelI zakti pAchI Ave che. vIryavikAra, mUtrAzayanA rogo tathA zarIra ane magajanI nabaLAI vageremAM phAyadAkAraka che. babe goLI savArasAMja dUdha sAthe ApavI. goLI 32nI bA.1 ne rUA. 1-0-0 tamAre tamArAM bALakane taMdurasta rAkhavA hoya te bAlajIvana ApavuM zarU kare bAlajIvananA sevanathI mAyakAMgalA, pIkA, nisteja, riAgI, hAthapaga deraDI jevA ane peTa gAgaraDI jevuM thayeluM hoya tevAM baccAM kadAvara, majabuta ane rUpuSTa, AnaMdI, bane che. rAgI tathA nirogI baccAMne bAlajIvana nirbhayatAthI mApI zakAya che. te . . thI mA sudhI savAra-sAMja dUdha sAthe pavuM. kiM. tAlA 10 nI bA 1 ne rUA. 1-0- 0 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRddhone baLavAna tathA tAkIdavAna banAvanAra vRddhajIvana vRddhajIvana vRddhone jIvana Ape che. je davAnA sevanathI vRdacyavanamuni pharIthI yuvAna thayA hatA te davAnI banAvaTamAM bIjI vadhu asarakAraka Ayurvedika tathA yunAnI cIjo nAMkhIne A vRddhajIvana banAveluM hovAthI vRddhone AzIvAdarUpa che. te. vA thI savAra sAMja dUdha sAthe ApavuM. kiMmata bA. 1 ne rUA. 1-0-0 AMkhanA dardI mATe. netrabidu. AMkhe duHkhavI, lAla rahevI, seje Ave, savAre AMkha cATI javI vagere AMkhanAM tamAma dardI mATe akasIra che. divasamAM be traNa vakhata babe TIpAM AMkhamAM nAkhavAM. ki. mA. 1 nA rUA. 1-4-0 tamAma jAtanA tAvane nAbUda karanAra hAthI chApa melerIyA mIrcara. melerIyA, ekAMtarI, ethIyA, aMdA, TADhIyA vagere tamAma jAtanA bhayaMkara tAvane eka ja divasamAM nAbUda karI zakti Ape che ki. bA. 1nA rUA. 7-8-0 nAnA moTAM gAmamAM ejanTo joI che niyamo maMgAve Ayuvedika phArmasI: mAlabAdevI, viThThalavADI-muMbaI * " " gAMdhI amadAvAda. jamIDa-punA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ i ne S S S ... ) strIonA tamAma rogonI ekaja davA. suMdarI saMjIvanI. (hAthI chApa ) suMdarI saMjIvanI-strIonA dareka roga maTADI zarIra taMdurasta banAve che. suMdarI saMjIvanI-strIone thatA rogo jevA ke pradara ke jemAM lAla, sapheda, cIkaNuM, maLazuMgaLI dhAtu javI, pezAba agana baLavI, kammara, peDhu, hAtha, paga tathA mAthAmAM dukhAve rahe, aTakAva sApha na Ave, aniyamita Ave, garbhAzacanA rogo, suvAga, vaMdhyatva deSa, azakti, khAMsI, jIrNajavara, bhUkha na lAgavI, arUcI rahevI vagere strIonA tamAma regAne suMdarI saMjIvanI nAza kare che. saMdarI saMjIvanI-nAnI bALAone ApavAthI zarIra taMdurasta rAkhI bhaviSyamAM pradara jevA vyAdhi thavAno saMbhava rahetuM nathI. suMdarI saMjIvanI-sagarbhA strIne ApavAthI adhure mAse garbhasAva thato nathI ane garbhane poSaNa Ape che. suMdarI saMjIvanI-strIone puSTa banAvI suMdaratA vadhAre che. vAparavAnI vidhi 0 thI nA tela savAra-sAMja dUdha agara pANI sAthe ApavI. bA. 1 nI kiMmata rUA. 1-0-0 suMdarI saMjIvanI mATe vidvAna vaidya, DAkaTaranAM seMkaDo saTI rIke malyAM che. vadhu vigata mATe suMdarI saMjIvanInuM pemphaleTa maphata maMgAve. dareka sthaLe vecAya che. UMjhA phArmasI-gAMdhIreDa amadAvAda. ja kAlabAdevI-suMbaIne 2 lahamIraDa-punA. thI * 1 ke gujarAta-UMjhA vanara ejanTa gulabulaphArmasI AMbAcoka-bhAvana - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com sAthe Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huMjIvana prazno mahilA che tyAre tame vAMcyA che strI ke purUSa, sau koInA zuM rogo para tema diza +vAmAM A saMtAnasiddhinA paNa temAM Aje ja maMgAve bhAganA rUA. tra Ana da kArya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com