Book Title: Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar
Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan
View full book text
________________
આ અનુકરણકારને ધૃણા થઈ હશે અને તે ધૃણાથી જ આ કઠોર કથન થયું હશે.)
(૧૨) જેમ દીપક-જ્યોતિ એક સરખી હોવા છતાં પણ કાચના રંગના અનુકરણથી જ ભિન્ન ભિન્ન પ્રકાશ થાય છે, તેવી જ રીતે પદાર્થ તથા ઇંદ્રિયાદિ વડે સમાન બુદ્ધિ ઉત્પન્ન થતી હોવા છતાં ધારણાના રંગનું જ અનુકરણ બુદ્ધિ કરે છે. તેથી યોગ્ય ધારણારહિતને અજ્ઞાન જ માન્યું. એટલે જેમ આંધળા માણસો પદાર્થને ન જોઈ શકવાથી યથાયોગ્ય દૃશ્ય પદાર્થની બાબતમાં હેયોપાદેય પ્રવૃત્તિ કરી શકતા નથી તે રીતે જ મૃગતૃષ્ણાને જળાશય માનવાવાળાની માફક પણ અથવા સોનાને પિત્તળ અને પિત્તળને સોનું જોનારા માણસો પણ યથાયોગ્ય હેયોપાદેય ફળને મેળવી શકતા નથી. એ જ રીતે અહીં પણ સ્યાદ્વાદમુદ્રાની અને મોક્ષધ્યેયની ધારણા નહીં રાખનાર આત્મપક્ષે અબોધ કે દુર્બોધ છે તેથી તેના જ્ઞાનને અજ્ઞાન માનીને પ્રમાણે ણની ગણતરીમાં જ નથી લીધું.
(૧૩) ઈતરદર્શનકારોને સાકાદ મંજૂર કરવો નથી તેથી એમણે ઉપક્રમથી સૂત્રોની વ્યાખ્યા કરવી નથી. બધી વસ્તુને નામાદિ ચતુષ્કમય માનવાવાળો જ ઉપક્રમાદિ રૂપે વ્યાખ્યાન સ્વરૂપ કરી સમજાવી શકે, એ કારણે જ ભગવાન ઉમાસ્વાતિજીએ નામસ્થાપનાદિનું સૂત્ર કહીને ચતુષ્કની વ્યાપકતા દર્શાવી; તે રીતે જ, અનુગમ નામના વ્યાખ્યાનમાં ઉપયુક્ત એવા સંહિતાદિભેદ ઈતર દર્શનકારોએ મંજૂર કર્યા પરંતુ સ્યાદવાદ મંજૂર કરવાના ગભરાટથી જ એ લોકોએ નયની દૃષ્ટિથી વ્યાખ્યા મંજૂર નથી કરી. છતાં પણ એક નયની દૃષ્ટિએ તે બધા મતો છે જ. પરંતુ પરસ્પર વિરુદ્ધ એવા નયોનો સમાવેશ કરીને બીજાઓને વ્યાખ્યાન કરવાનો મોકો હોય જ નહીં. કેમ કે એમ કરવામાં વિરુદ્ધ ધર્મનો સમાવેશ કરવો જ પડે. એ જ હિસાબે ઇતર દર્શનો નયસમૂહને માનતા નથી તેમ ભિન્ન ભિન્ન નયા વડે પદાર્થોની વ્યાખ્યા પણ નથી કરતા. પરંતુ જૈન શાસનમાં તો સૂત્ર કે અર્થ - કોઈ પણ ન વિચારણા વિનાનું નથી. તેથી ભગવાન્ ઉમાસ્વાતિજીએ નયનો વિચાર ચલાવ્યો છે. એ જ અપેક્ષાએ આચાર્ય મહારાજ શ્રી સિદ્ધસેન દિવાકર ફરમાવે છે કે ભગવાન્ આપનામાં સર્વ દૃષ્ટિ છે પણ સર્વ દૃષ્ટિમાં આપ નથી'. જુઓ ! |
“ઉઘાવિ સર્વસંધવ, સમુદ્રીત્વયિ નાથ ! હૃદયઃ | | न च तासु भवान् प्रदृश्यते, प्रविभक्तासु सरित्स्विवोदधिः ।।१॥"||
અર્થાત્ નયવાદના હિસાબે જૈન ધર્મમાં બધા ધર્મો છે પરંતુ અન્ય ધર્મમાં જૈન ધર્મ નથી. નયવાદથી જો એમ છે તો અતીન્દ્રિય પદાર્થના હિસાબે એમ છે કે
