Book Title: Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar
Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan
View full book text
________________
‘તત્ત્વાર્થસૂત્રના કર્તા કોણ ?’
સૂત્રોને મંજૂર કરત ત્યારે તો મોટા મોટા સૂત્રોમાં શું શું ગોટાળો ન કરી દેત? (૨૫) દશમા અધ્યાયમાં શ્વેતાંબર લોકો ‘મોક્ષયાજ્ઞાનવર્શનાવરાન્તરાય ક્ષયાઘ્ર વર્ત’ ‘વન્ધહેત્વભાવનિર્ઝરામ્યાં’ અને ‘નૃત્ન ર્મક્ષયો મોક્ષઃ ' આ રીતે ત્રણ સૂત્રો માને છે. ત્યારે દિગંબર લોકો ‘મોહક્ષયાત્ | ज्ञानदर्शनावरणान्तराय क्षयाच्च केवलं " " बन्धहेत्वभावनिर्जराभ्यां ત્ન ર્મવિપ્રમોક્ષો મોક્ષઃ' એવી રીતે બે સૂત્રો માને છે. હવે વાસ્તવમાં અહીં ત્રણ સૂત્રો છે કે બે સૂત્રો છે, એનો નિર્ણય કરવો જરૂરી છે. જો કે અહીં બે સૂત્રો માનીએ કે ત્રણ સૂત્રો માનીએ, પરંતુ એક પણ વાતનો આ બન્ને સંપ્રદાયમાં તફાવત નથી. જેટલી બાબતો શ્વેતાંબરો માને છે તેટલી જ દિગંબરો માને છે પરંતુ શ્વેતાંબરોના હિસાબે આ રિવાજ છે કે સૂત્રભેદ કરે કે સૂત્ર અને અક્ષરભેદ કર્યા વિના પણ અર્થનો ભેદ કરે તો પ્રાયશ્ચિત્તાપતિ ઓછી નથી.
૪૮
અસ્તુ, પણ અહીં ભેદ કોની ત૨ફથી થયો ? ત્રણ સૂત્ર કરવાવાળા તરફથી આ ભેદ થયો છે કે બે સૂત્રો કરવાવાળા દિગંબરો તરફથી આ ભેદ થયો છે ? દિગંબરોના હિસાબે વિચારીએ તો તો સમગ્ર કર્મનો વિનાશ થાય તેમાં જ બંધહેતુનો અભાવ અને નિર્જરા બન્ને કારણો હોય છે. એટલે કે મોહ, જ્ઞાનાવરણ, દર્શનાવરણ અને અંતરાય ના ક્ષયના કારણમાં બંધહેતુનો અભાવ અને નિર્જરા સમાવિષ્ટ કર્યા નથી. કેમકે દિગંબરોએ ‘વન્ધહેત્વમાનનુંરામાં’ આ વાકયને સ્વતંત્ર સૂત્રના રૂપમાં રાખ્યું નથી અને ‘મોહૃક્ષયાત્॰' ઈત્યાદિ સૂત્રમાં પણ લગાવ્યું નથી. એટલે કે સમગ્ર કર્મના ક્ષયરૂપ મોક્ષનું પ્રતિપાદન કરનાર સૂત્રમાં મેળવી દીધું છે. જો એવી શંકા થશે કે જેમ દિગંબરોના હિસાબે બંધ હેતુના અભાવાદિ કારણો મોક્ષની સાથે લાગશે અને મોહક્ષયાદિની સાથે નથી લાગવાના, તેવી જ રીતે શ્વેતાંબરોના હિસાબે પણ બંઘહેતુના અભાવાદિ કારણો માત્ર મોહક્ષયાદિની સાથે લાગશે, પણ મોક્ષની સાથે નથી લાગવાના. પરંતુ આવી શંકા કરવી વ્યાજબી નથી. કારણ કે અસલમાં તો બન્નેય સંપ્રદાયવાળાએ સ્વીકાર કરે જ છે કે સંસારીનું ખરું મૂળ તો ચાર ઘાતીકર્મ અને તેમાં પણ અસલમાં મોહનીયકર્મ જ છે. અને મોહનીયાદિકના ક્ષયમાં બંધહેતુનો અભાવ અને નિર્જરારૂપ કારણ દર્શાવવાની જરૂર છે. બીજી વાત એ પણ છે કે કોઈ પણ કર્મની સ્થિતિ બાંધવી હોય તો તેમાં મોહનીયની જ જરુર છે, અને મોહનીયનો અભાવ થઈ જવાથી કોઈ પણ કર્મનો સ્થિતિ બંધ થતો જ નથી. તેથી મોહાદિકનો ક્ષય થયા પછી વેદનીયાદિ અવાતીના ક્ષયમાં એવા કોઈ હેતુની
