Book Title: Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar
Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan
View full book text
________________
પર
તત્વાર્થસૂત્રના કર્તા કોણ?”
(વિભકિત માનીએ અને એમના વિપ્રમોક્ષને મોક્ષ માનીએ તો ઓપશમિકાદિક ભાવ મોક્ષનો સમકાલીન બની જશે અને તે તો કોઈપણ રીતે ઈષ્ટ નહીં હોય. આ સ્થાને શંકા અવશ્ય થશે કે ઔપશમિકાદિકના અને ભવ્યત્વના અભાવ ની શી જરૂર છે ? કેમકે જ્ઞાનાવરણાદિક તો જ્ઞાનઆદિને રોકનાર હોવાથી એમનો અભાવ હોવો આવશ્યક છે. પરંતુ ઓપશમિકાદિક અને ભવ્યત્વ કોને રોકવાવાળા છે કે જેથી એમનો અભાવ મોક્ષનું સાધન માનવામાં આવે ? એના સમાધાનમાં સમજવાનું એ છે કે ઓપશમિકાદિ ભાવ કર્મના ઊપશમ થયોપશમાદિથી થાય છે અને મોક્ષ થવાના વખતે તો જીવ સર્વથા પ્રતિબંધકથી મુક્ત છે. તેથી મુક્તજીવોને તો ક્ષાયિક જ ભાવ હોય છે. અને તેમનામાં પણ દાનાદિકની - કે જે કર્મોના ક્ષયથી પણ થાય છે તેમની પણ પ્રવૃત્તિ હોતી નથી. તેથી કેવલ સમ્યક્તાદિક સિવાયના બધા ઔપશમિકાદિકનો અભાવ હોવો - એ મોક્ષનું કારણ બતાવ્યું. અહીં ભવ્યત્વનો અભાવ બતાવ્યો, તેનું કારણ એ કે ભવ્યત્વ જે છે તે કારણદશા એટલે કે મોક્ષ પામવાની યોગ્યતાનું નામ છે અને મોક્ષરૂપ કાર્ય જયારે થઈ ગયું ત્યારે તો હવે કારણ દશા રહી નથી, તેથી તેને ભવ્યતાનો અભાવ કહેવો જ પડશે. જગતમાં પણ વૃક્ષ કે સ્કંધ વખતે અંકુર દશા નથી હોતી. એવી જ રીતે અહીં પણ મોક્ષ વખતે ભવ્યત્વ ન રહે એ સ્વાભાવિક છે. અને તેથી જ અહીં ભવ્યત્વપણાનો અભાવ જ મોક્ષનો હેત માન્યો છે. જીવપણારુપી પરિણામિક ભાવ રહેવાનો હોવાથી ભવ્યત્વનો અભાવ સ્પષ્ટ શબ્દ વડે દર્શાવ્યો એ તો સ્વાભાવિક જ છે.
(૨૭) દશમા અધ્યાયમાં જ “પૂર્વયોતિસંપત્વિ' ઈત્યાદિ સૂત્રોની આગળ દિગંબરોએ “૩ાવિદ્ધ® ન િવવ વ્યTVતિને પાતાલુવરવહુ વીનવનાશવીવેદg' એવું સૂત્ર માન્યું છે. શ્વેતાંબર લોકો આ સૂત્રને મંજૂરી નથી કરતા. શ્વેતાંબરોનું કથન એમ છે કે આચાર્યમહારાજ જેવા સંગ્રહકાર પોતાના બનાવેલા સૂત્રમાં દૃષ્ટાંતનું સૂત્ર બનાવે એ અસંભવિત જ છે, જો દૃષ્ટાન્ન આપવું અને દૃષ્ટાન્ત વડે પદાર્થની સિદ્ધિ કરવી ઈષ્ટ હોત તો પહેલા પ્રમાણના અધિકારમાં હેતુ દૃષ્ટાન્તાદિ કહેત, ઉપમાન અને આગમપ્રમાણનું પણ સ્વરૂપ કહીને દૃષ્ટાન્તની સાથે નિરૂપણ કરત. કંઈ નહીં તો ધર્માસ્તિકાયાદિકના નિરૂપણમાં તો દૃષ્ટાન્તાદિ અવશ્ય બતાવત. પરંતુ કોઈ પણ સ્થાને દષ્ટાન્ન નથી દર્શાવ્યા. તો અહીં અત્યન્ત સુગમ જગ્યાએ દષ્ટાન્ત આપવા એ સૂત્રકારમહારાજને માટે કેમ યોગ્ય થાય? અહીં અક્ષપાદાદિ સૂત્રકાર પણ પોતાનાં કરેલાં સૂત્રોમાં આ રીતે દૃષ્ટાંતો આપતા નથી.
