Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar

Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan

Page 77

“તત્વાર્થસૂત્રના કર્તા કોણ?”.
(લીધો તેથી અસંયત અને અસિદ્ધને ઔદયિક માનવા પડશે, પરંતુ એ વ્યાજબી થશે નહીં, કેમકે અસંયત અને અસિદ્ધ એવા તો જીવો આવશે અને જીવ તો ઔદયિક ભાવથી નથી. જો ભાવ પ્રધાન નિર્દેશ માનીને અહીં અસંયતત્વ અને અસિદ્ધત્વને લેવાનાં હોય તો પછી “ત્વ' પ્રત્યય જોડવો શું ખોટો હતો? અને ત્વ પ્રત્યય હતો તે શા માટે ઉડાડી દીધો? શાસ્ત્રકારે આ જ અધ્યાયમાં “ભવ્યત્વ' માં – પ્રત્યય લીધો છે અને દશમાં અધ્યાયમાં પણ “મવેત્ત્વ' કહ્યું જ છે અર્થાત્ શાસ્ત્રકાર – પ્રત્યયને સ્પષ્ટપણે કહે જ છે તો પછી અહીં કેમ ન કહે? બીજા અધ્યાયના પારિણામિક ભાવને દર્શાવનાર સૂત્રમાં શ્વેતાંબરો નીમવ્યાપારી નિર' એવું સૂત્ર માની ને આદિ શબ્દ વડે અસંખ્યાતાદિ પ્રદેશાદિ લે છે જ્યારે દિગંબર લોકો “નવમવ્યાખવ્યતાનિવ’ એમ માને છે, જો કે દિગંબર લોકો પણ ભવ્યતાદિકની જેમ અસંખ્ય પ્રદેશ–ાદિ પણ પારિણામિક છે એમ તો માને છે, પરંતુ અહીં આદિ શબ્દનું હોવું માન્ય કરતા નથી. અહીં કદાચ એવી શંકા થાય કે જો અહીં આદિ શબ્દ વડે બીજા ભેદો લેવાના છે તો પછી તેઓ સ્પષ્ટ જ કેમ કહી દેતા નથી? સૂત્રકારે ઉદ્દેશ વખતે પણ કેમ ન કર્યા, કહેતી વખતે પારિણામિક ના ત્રણ જ ભેદ કેમ લીધાં? પરંતુ એ શંકા નહી કરવી. શંકા ન કરવાનું કારણ એ છે કે અસંખ્યપ્રદેશાદિકભાવ પારિણામિક હોવા છતાં પણ અસાધારણ નથી. એટલે સ્પષ્ટ શબ્દ વડે નહીં દર્શાવ્યા અને ભેદની ગણતરીમાં પણ લીધા નહીં, પણ એમને માટે અહીં સુચના પણ નહી કરવી એ શી રીતે ઉચિત હોય? અંતે જેમ જીવ માટે જીવત અનાદિ પારિણામિક તેવીજ રીતે અજીવન અજીવત્વ પણ પારિણામિકભાવ અનાદિ છે. તેને પણ દર્શાવવા માટે આદિ શબ્દની જરૂરત હતી.
(૬) એજ બીજા અધ્યાયમાં શ્વેતાંબરો gfથવ્ય ધ્વનસ્પતય સ્થાવર” અને તેનો વાયુદ્વર્જિયાયશ ત્ર:' આ રીતે ત્રસ અને સ્થાવરના વિભાગો કરીને પૃથ્વીકાય, અકાય અને વનસ્પતિકાય-આ ત્રણને સ્થાવર અને તેઉકાય, વાયુકાયા અને બેઈદ્રિયઆદિને ત્રણ માને છે અને તેથી જ આગળ ઇંદ્રિયનાસૂત્રમાં ‘વીર્થ્યન્તીનાને' એવું સૂત્ર માને છે. એટલે કે પૃથ્વીકાયથી માંડીને વાયુકાય સુધીના જીવોને એકજ સ્પર્શનેન્દ્રિય છે, એવું જ શ્વેતાંબરોનું મંતવ્ય છે જયારે દિગંબર લોકો “પૃથિવ્યતેનો વાયુવનસ્પતય સ્થાવર લિન્દ્રિયાતસ્ત્રા ?” અને વનસ્પત્યન્તીના” એવાં ક્રમથી ત્રણ સૂત્ર તેના સ્થાને માને છે. વાસ્તવમાં આ બન્નેમાં ઈદ્રિય વિષે તો મંતવ્યભેદ નથી. પરંતુ ત્રસરંજ્ઞા કેટલી “કાય”ની