Book Title: Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar
Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan
View full book text
________________
“શ્વેતાંબર કે દિગંબર?”
(દેવતાઓનો વાર્તાલાપ જો સંસ્કૃતમાં જ હોય તો આ બાળગપાળ સાથે તૃષ્ટ થઈને વાર્તાલાપ કરવો કે વરદાન આપવો અશક્ય જ બની જાય. તેથી દેવતાઓની ભાષા પણ આબાળગોપાળને સમજાય એવી અર્ધમાગધી માનવામાં આવી છે. પરંતુ સંસ્કૃતભાષા દ્વારા વિદ્વાનોને સમજાવવાની આવશ્યકતા માનીને જ શ્રીમાનું ઉમાસ્વાતિવાચકજીએ આ સૂત્ર સંસ્કૃતમાં જ બનાવ્યું છે. સંસ્કૃતતર ભાષા જ પૂર્વકાળમાં પ્રચલિત હતી, તેથી અશોકદિક રાજાઓના પ્રાચીન લેખો પણ સંસ્કૃત ભાષામાં જ છે. પ્રાચીનતમ કોઈ પણ શિલાલેખ અસલીપણાનો ઈનકાર કરે છે. કેમ કે કોઈ પણ અસલી ભાષાનો સંસ્કાર કરીને તૈયાર કરેલી ભાષા જ “સંસ્કૃત” હોઈ શકે છે. અને તેથી જ પ્રાકૃત ભાષાને સૂયગડાંગનિર્યુક્તિકાર સ્વાભાવિક ભાષા ગણી શકે છે. પ્રાકૃત શબ્દનો અર્થ પણ ભાષાનું સ્વાભાવિકપણું દર્શાવે છે. એટલું હોવા છતાં પણ જમાનાના પ્રભાવે
જ્યારે સંસ્કૃત ભાષા તરફ લૌકિક વિદ્ધદગણ ઝૂક્યો અને લોકોની અભિરૂચિ સંસ્કૃત તરફ વધી, અને અંતે સંસ્કૃતમાં જ વિદ્વત્તાની અપૂર્વતા ગણવામાં આવી, ત્યારે શ્રીમાનું ઉમાસ્વાતિ વાચકજીને પણ જૈન મહત્તા માટે તત્ત્વાર્થ સૂત્ર સંસ્કૃત ભાષામાં જ કરવાનું આવશ્યક લાગ્યું.
દર્શન શાસ્ત્રોની છાયા પૂર્વતરકાલીન જૈન સુત્રોની રચના, જ્ઞાનાદિ આત્માનું સ્વરુપ છે અને આશ્રવાદિથી દૂર થઈ જવાનું અને જ્ઞાનાદિ માટે જ કટિબદ્ધ થવું, એ જ ઉદ્દેશથી કરવામાં આવતી હતી. અને એ જ કારણે તો ભવ અને મોક્ષમાં પણ આખરે ઉદાસીનતા જ રહેતી હતી. તે કારણથી જ તો કેવળી ભગવાનને સંકલ્પ-વિકલ્પથી રહિત માન્યા, પરંતુ સાંખ્ય, નૈયાયિક, મીમાંસક, વૈશેષિક અને બૌદ્ધ આદિ એ જયારે પોતાનાં શાસ્ત્રો મોક્ષના ઉદ્દેશથી બનાવ્યા અને લોકોની અભિરુચી પણ તેવી થઈ તો શ્રીમાનું ઉમાસ્વાતિજીને પણ તે રીતે જ આની રચના કરવી આવશ્યક લાગી, તેથી જ શ્રીમાને “સમ્પનજ્ઞાન-વારિત્રાળ મોક્ષમા !” એવું પ્રારંભમાં જ મોક્ષને ઉદ્દેશીને સૂત્ર બનાવ્યું.
એ જ રીતે સુત્રકાર ભગવંતે નિસર્ગ-અધિગમાદિ સમ્યક્તના દશ ભેદ દર્શાવ્યા હતા. ત્યારે વાચકજીએ શેષા આજ્ઞા રુચિ વગેરે ભેદોનો અન્તર્ભાવ નિસર્ગ અને અધિગમમાં કર્યો, અને એમને ભેદ તરીકે ન લેતાં હેતુ તરીકે લીધા. સાથે સૂત્રકારોએ સમ્યક્તને આત્માનું સ્વરુપ માન્યું હતું અને તત્ત્વાર્થની શ્રદ્ધાને એક આસ્તિક્યરુપ લિંગપણે લીધી હતી. પરંતુ વાચકજીએ શ્રદ્ધાને લક્ષણ સ્વરુપે લીધી છે. આનું કારણ પણ દાર્શનિક સિદ્ધાંત જ છે. કેમકે તર્કનુસારીઓ માટે આ લક્ષણાદિનો માર્ગ જેટલો અનુકુળ હોવાનો તેટલો પેલો નહિ હોય.
