Book Title: Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar
Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan
View full book text
________________
તત્ત્વાર્થસૂત્રના કર્તા કોણ?”
કૃતિનું સ્વરૂપ આ તત્ત્વાર્થને જોઈને આવી શંકાઓ અવશ્ય થવાની કે મોટાં મોટાં શાસ્ત્રોમાં શ્રોતાઓની સુગમતાપૂર્વક પ્રવેશ કરાવવા માટે આવાં આવાં લઘુ શાસ્ત્રોની જરૂર છે, પરંતુ આવાં નાનાં નાનાં શાસ્ત્રોને તો “પ્રકરણ-સંજ્ઞા આપવી જોઈએ, તે અહીં નથી. અહીં તો આ તત્ત્વાર્થને “સૂત્ર' કહેવાય છે કે કેમ ? એમ પણ તેવાં જ સૂત્રોમાં સ્થળે - સ્થળે સૂત્રના અવયવને અધ્યયન, ઉદ્દેશ, પ્રાભૃત, પ્રાકૃતવર્ગ, વસ્તુ, ચલવસ્તુ વગેરે સંજ્ઞા હોય છે. અને અહીં અધ્યાય સંજ્ઞા જ રાખી છે તે કેમ રાખવામાં આવી ? એવી બીજી શંકા થવાની આમેય અહીં જૈનો માટે અતિ માનાસ્પદ એવી પ્રાકૃત ભાષામાં આની રચના ન કરતાં, સંસ્કૃત ભાષામાં આની રચના કેમ કરી ? આ ત્રીજી શંકા થવાની, ચોથી શંકા એ પણ થશે કે અધ્યયનકર્તાઓને કંઠસ્થ કરવામાં અને ધારણસ્મરણમાં ઉપયોગી એવી પદ્યબંધ રચના ન કરીને ગદ્યબંધ રચના અહીં કેમ કરવામાં આવી ? આ બધી શંકાઓનાં સમાધાનો આ પ્રકારે ક્રમશઃ સમજવાં જોઈએ - આને સૂત્ર કહેવાનું કારણ એ જણાય છે કે પ્રકરણનું કાર્ય એક એક અંશને વ્યુત્પાદન કરવાનું હોય છે, અને આ સૂત્રમાં બધા વિષયોનું પ્રતિપાદન છે. ખરેખર તો જેમ જૈમિનિ આદિએ પોત-પોતાના ધર્મસંપ્રદાયનાં દર્શન સૂત્રો બનાવ્યાં એ જ રીતે બનાવવામાં આવ્યું છે. તેથી જં આને “સૂત્ર” કહેવાય છે. એ જ ગઘબંધ સુત્રની રચના કરવામાં પણ સમજવું, કેમ કે બીજા દર્શન શાસ્ત્રો પણ અધ્યાય' વિભાગથી અને ગદ્યસૂત્રથી જ છે, એમ આ સૂત્ર પણ રચવામાં આવ્યું છે. એ જ રીતે બીજા દર્શન શાસ્ત્ર-ગ્રંથો સંસ્કૃત ભાષામાં હોવાના લીધે જ આ સુત્ર પણ સંસ્કૃત ભાષામાં જ રચાયું. જૈન લોકો એકલી પ્રાકૃત ભાષા જ માન્ય કરે છે એમ કહેવું જ સમજ વગરનું છે. કેમ કે જૈનોના સ્થાનાંગ અને અનુયોગ દ્વારમાં “સવિય પર યા જેવી આ વાક્ય વડે સંસ્કૃત અને પ્રાકૃત બન્ને ભાષાઓને એક સરખી માની છે. શ્રીમાન તીર્થંકર મહારાજાદિની દેશના જે પ્રાકૃતમાં માની છે તે પ્રાકૃત અત્યારે કહેવાય છે તેવી સંસ્કતજન્ય પ્રાકૃત નથી. પરંતુ અઢાર પ્રકારની દેશી ભાષાથી મિશ્રિત અર્ધમાગધી પ્રાકૃત છે. આ ભાષા દ્વારા બધા દેશવાળા શ્રોતાઓને ધર્મની બોધ સારી પેઠે થઈ શકે છે. સંસ્કૃત ભાષામાં દેશના દેવાથી કેટલાક વિદ્વાનો ને જ બોધ મળે. પરંતુ સામાન્ય જનતા તો શ્રી જિનેશ્વર ભગવાનના ઉપદેશથી વંચિત રહે અને જો એમ થાય તો પછી શ્રી જિનેશ્વર મહારાજ જગદ્ગુરૂ કેમ બને ? દેવતાઓની ભાષા પણ અર્ધમાગધી જ છે.
એનું કારણ એજ છે કે આ બાળગોપાળને દેવતાના આરાધનની યોગ્યતા છે અને દેવતાને આરાધકનો ભાવ સમજવાની પણ આવશ્યકતા છે. એટલું જ નહીં, બબ્બે
