Book Title: Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar
Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan
View full book text
________________
-,
‘તત્વાર્થસૂત્રના કર્તા કોણ?”
સૂત્રકારોએ જ્ઞાન આત્માનું લક્ષણ છે એમ કરીને જ્ઞાનનું વર્ણન કર્યું છે. ત્યારી | વાચકજીએ પદાર્થના અધિગમ માટે પ્રમાણની આવશ્યકતા છે, અને તે પ્રમાણ જ્ઞાનરૂપ | છે, તેથી જ્ઞાનના વર્ણનની આવશ્યકતા ગણાવી.
સૂત્રકારોએ ઊપક્રમના ભેદમાં અથવા જ્ઞાનના બીજા પક્ષથી પ્રમાણની વ્યાખ્યા કરેલી, જયારે વાચકજીએ જ્ઞાનનું સ્વરૂપ જ પ્રમાણ લઈને વ્યાખ્યા કરી છે.
સૂત્રકારોએ અંગોપાંગમાં સ્મરણાદિ માટે સ્પષ્ટ વિભાગ કર્યો નહોતો. તે એમણે મતિજ્ઞાનમાં સ્મરણાદિકનો સમાવેશ કરી તેનો પરીક્ષમાં અન્તર્ભાવ સ્પષ્ટ રીતે દર્શાવ્યો.
સૂત્રકારોએ ચહ્યું અને મનને માટે અપ્રાપ્યકારિતા પર ભાર નહોતો મૂકયો, ત્યારે વાચકજીએ સ્વતંત્ર સૂત્ર બનાવીને ચહ્યું અને મનના અપ્રાપ્યકારિતા સ્પષ્ટ કરી આથી, આ પણ દાર્શનિક સિદ્ધાંતના પ્રચારને કારણે જ શકય બને છે. કેમકે બૌદ્ધોનું મંતવ્ય ચક્ષુ, મન અને શ્રોત્રની અપ્રાપ્યકારિતાનું છે અને નૈયાયિકાદિકોનું મંતવ્ય એમ છે કે, સ્પર્શનાદિની જેમ ચક્ષુ પણ પ્રાપ્યકારી જ છે, વાચકજીએ સ્પષ્ટ કહી દીધું કે ચક્ષુ અને મન આ બન્ને જ અપ્રાપ્યકારી છે અને સ્પર્શનાદિ ચાર પ્રાપ્યકારી જ છે.
બીજા દર્શનકારોએ પિટક અને વેદાદિ માટે પ્રામાણિકતાનો નાદ ચલાવ્યો હતો, ત્યારે વાચકજીએ શ્રુતના અધિકારમાં આચારાંગાદિક અંગો અને તદવ્યતિરિકત આઈ વચનોની પ્રામાણિકતા પ્રતિષ્ઠિત કરી છે.
અન્ય દર્શનકારોએ વિપર્યાસ અને સંશયાદિકને મિથ્યાજ્ઞાન અને અજ્ઞાન શબ્દથી અભિહિત કર્યા છે, ત્યારે વાચકજીએ જેની ધારણા પદાર્થો માટે યથાસ્થિત નથી અને સદસતુ ના જેઓ એકાંતવાદી છે તે બધાયનો બોધ અજ્ઞાન જ છે, એમ દર્શાવ્યું છે. એટલે કે પવિત્ર મંતવ્યને માન્ય કરનારા મનુષ્યના સંશય વિપર્યાસવાળા જ્ઞાનથી પણ પવિત્ર પદાર્થને નહીં માનવાવાળાની બુદ્ધિ કે જે શાસ્ત્રીય પ્રવીણતા ઊન્માર્ગનું જ વર્ધન કરનારી બને છે એટલું જ નહિ, બલ્ક એવાને કોઈ પૌદ્ગલિક પદાર્થનું અહિં એવું વિભંગ જ્ઞાન પણ થઈ જાય, ત્યારે પણ તે જ્ઞાન તે મહાત્માને અને તેના ઉપાસકોને સંસાર તરફ પાડનાર છે. આ બધું વિવરણ દર્શનકારના પ્રચારના પ્રભાવ વડે વધુ થયુ છે.
૮ સૂત્રકારોએ સૂત્રની વ્યાખ્યા કરતી વખતે સમજેલા પદાર્થને સારી રીતે સમજાવવા માટે નયોની આવશ્યકતા માની હતી. અને તેથી જ નયનો અધિકાર અનુગમ પછી રાખ્યો હતો. અને નલ્પિ નહિં વિ સુરં તત્વો વ નિમિ, વિ વી’ એમ કહીને સમગ્ર જિનવચનમાં નયની વ્યાપકતા દર્શાવી હતી, ત્યારે વાચકજીએ સમગ્ર પદાર્થના જ્ઞાનમાં તે નયનોની ઉપયોગિતા શરુઆત થી જ દર્શાવીને તે પ્રમાણની માફક નય પણ પદાર્થ- અવબોધનો મુખ્ય હેતુ છે એમ દર્શાવ્યું છે. સમાપ્ત
