Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar

Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan

Page 88

“શ્વેતાંબર કે દિગંબર ?'
૭૧
ધાતકીખંડ, અને પુષ્કરાઈમાં પણ એ જ ભરતાદિક ક્ષેત્ર લેવાનાં છે, તેથી અહીં તત્ર' શબ્દ લેવાની જરૂરત નથી. પરંતુ એ કથન પણ વ્યર્થ છે આનું કારણ એ છે કે આગળ ઊપર ઈતીહંડે' “પુરાર્થે એમ કહીને ત્યાંતો ભરતાદિકનું બમણાપણું લેવાનું છે, તેથી આ સૂત્ર તો જંબુદ્વીપને માટે જ રહેશે અને અહીં તત્ર' એવું પદ અવશ્ય જોઈશે જ. દિગંબરોના હિસાબે પણ તો આ સૂત્ર જંબુદ્વીપાદિ ત્રણ સ્થાનો માટે રહી શકે જ નહીં. કારણ કે આ લોકોએ જે સૂત્રો વધાર્યા છે તેમાં બધો અધિકાર જંબૂદ્વીપનો જ લીધો છે. યાવત્ ભરતને ૧૯૦માં ભાગમાં લીધો છે તે જંબુદ્વીપ સિવાય નથી. તેથી અહીં “તત્ર' શબ્દ અવશ્ય લેવો જ પડશે.
(૨૨) એ જ અધ્યાયના સૂત્ર ૩૬માં દિગંબર લોકો માર્યાન્ને છાશ' એવો પાઠ માને છે. જ્યારે શ્વેતાંબરો “ વિનાશ' એવો પાઠ માને છે. દિગંબરોએ અહીં સ્પષ્ટતા માટે જ “દિના' ની જગ્યાએ બને છાશ' એમ કર્યું છે પણ અહીં પહેલાં એ વિચારવાનું છે કે સ્વેચ્છ અને આર્ય શબ્દ પરસ્પર વિપરીત છે, અર્થાત્ આર્ય શબ્દ નિરૂક્તિથી બન્યો છે અને પ્લેચ્છ શબ્દ મ્યુચ્છ ધાતુથી જ બન્યો છે. તેથી ધાતુથી બનેલા શબ્દને પ્રધાનપદ અપાય એ જ યથાર્થ છે અને જ્યારે ધાતુથી જ બનનાર પ્લેચ્છ શબ્દ લેશું તો કર્તામાં “વિવU' પ્રત્યય લગાડીને “ત્તિ' એવો જ શબ્દ બનાવવો પડશે એનો એ અર્થ થશે કે અવ્યક્ત ભાષા બોલનારાઓ પ્તિ' હોય છે અને જેઓ આવા નથી તેઓ આર્ય છે. એથી આ પણ સ્પષ્ટ થાય છે કે અહીં બ્રાહ્મી લિપિ અને અર્ધમાગધી ભાષાનો જ્યાં જ્યાં પ્રચાર નથી તે ગ્લિશ કહેવાય અને જ્યાં એમનો પ્રચાર થઈ ગયો તેઓ આર્ય છે. આ હેતુથી અહીં ગ્લિશ શબ્દ જ કહેવા યોગ્ય ગણાયો છે.
(૨૩) સૂત્ર ૩૮માં “રાપો' એવું ઉત્કૃષ્ટ અને જઘન્ય-એવી મનુષ્ય અને તિર્યંચની સ્થિતિ દર્શાવવાનું સૂત્ર હતું ત્યાં આ દિગંબરોએ “પરાવે એમ કરી દીધું કેમકે શાસ્ત્રકાર તો જ્યાં પણ જઘન્યસ્થિતિનો અધિકાર લે છે. ત્યાં જઘન્ય સ્થિતિને અપરા સ્થિતિ કહે છે જુઓ ચોથા અધ્યાયમાં દેવતાઓની જઘન્ય સ્થિતિમાં “મપરા || પોપમ' (૩૩) તાડપીં' એવીજ રીતે અધ્યાય આઠમામાં પણ
પ/ કાઢશમુહૂર્તા' (૧૮) આ સૂત્રો જોવાથી જણાય છે કે સૂત્રકાર જઘન્ય | સ્થિતિને અપરા જ કહે છે. બીજી આ વાત પણ સ્પષ્ટ છે કે જ્યાં ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ દર્શાવવાની હોય છે ત્યાં “+' શબ્દથી જ વ્યવહાર કરે છે. જેમકે આ ત્રીજા અધ્યાયમાં મનુષ્ય તિર્યંચની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ જણાવવામાં આ સૂત્રમાં જ “રા' નો