Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar

Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan

Page 97

૮૦
‘તત્ત્વાર્થસૂત્રના કર્તા કોણ ?”
(સ્થાનમાં જ કહી દેત, અંતમાં કાલના ઉપકારનું વર્તના પરિપITH૦' વગેરે સૂત્ર કહ્યું ત્યાં પણ કહ્યું હોત, અને બીજું એ પણ છે કે જો અહીં એકીય મતે કાળને દ્રવ્ય ન કહેવું હોત અને દિગંબરોના મન્તવ્યાનુસાર જ સ્વતંત્ર રીતે કાળને દ્રવ્ય માનવું હોત તો “મનન્ત સમયઃ રાતઃ' આવું નાનું સૂત્ર બનાવત. ન તો અહીં “ કારની જરૂર હતી અને ન “સોગનન્તસમયઃ એવું પૃથક સુત્ર કરીને અનુવૃત્તિ માટે “તત’ શબ્દની જરૂર હતી.
એથી સ્પષ્ટ થાય છે કે કાળને આચાર્ય મહારાજે વિકલ્પથી દ્રવ્ય તરીકે માન્યો છે અને એમ હોવાથી “
વિત એવો શ્વેતાંબરોના કથાનુસાર જ પાઠ હોવો આવશ્યક છે. દિગંબરોના હિસાબે તો સમસ્ત લોકના આકાશમાં કાલાણુની વિદ્યમાનતા છે. તેથી એમના મતે તો જે રીતે “ઘથયો. વૃત્ન' આ સૂત્ર શ્રી ઉમાસ્વાતિ વાચકજીએ બનાવ્યું છે તે રીતે જ આ કળ દ્રવ્ય માટે પણ અવગાહ અને પ્રદેશમાન સમગ્રલોકમાં દર્શાવવાનું જરૂરી હતું. અર્થાત્ “નો તકાજામતઃ (અથવા) “નવનિતા છાત્તાપ|વઃ ” એમ યા બીજી કોઈ રીતે કહેવાની જરૂરત હતી. પરંતુ સૂત્રકાર મહારાજ સ્વતંત્ર કાળને દ્રવ્ય નથી માનતા, અથવા લોકાકાશમાં વ્યાપ્તિ નથી. માનતા અને સમગ્ર લોકાકાશના જેટલા પ્રદેશો છે. તેટલા કાળના અણું પણ નથી માનતા. એથી સ્પષ્ટ જણાય છે કે ન તો સૂત્રકાર દિગંબર આમ્નાયના હતા, અને ન તેમણે દિગંબરોની માન્યતાને સાચી માની છે. આ સૂત્ર નિત્યે કોઈ પણ રીતે માને, પરંતુ આ સૂત્ર પૂર્ણતઃ શ્વેતાંબરોની માન્યતાનું જ છેઃ એ પરથી સ્પષ્ટ થાય છે કે એના ર્તા આચાર્ય શ્વેતાંબરોની માન્યતાવાળા હતા અને આ તત્ત્વાર્થ સૂત્ર પણ એ શ્વેતાંબરોનું જ છે.
(૩૭) આગળ આશ્રવનું પ્રતિપાદન કરનાર છઠ્ઠા અધ્યાયમાં દિગંબરો તીવ્ર જ્ઞાતાજ્ઞાતમીવાથRUવીર્યવિઃિ ' એવું કહ્યું સૂત્ર માને છે, અને | શ્વેતાંબર લોકો તીવ્રમન્વજ્ઞાતાજ્ઞાતા વવાયfધવરાત્તેિદિ' એવું સુત્ર માને છે, શ્વેતાંબરોનું કહેવું છે કે જેમ તીવ્રમંદાદિ અત્યંતર છે. તે જ રીતે વીર્ય પણ અત્યંતર વસ્તુ છે. અને અધિકરણ એ બાહ્ય વસ્તુ છે. વળી તે અધિકરણના ભેદો પણ આગળ દર્શાવવાના છે, તો અધિકરણને અત્તમાં જ રાખવું યોગ્ય છે. તૃતીયા વિભક્તિ લઈને કરણ લેવો કે પંચમીથી હેત લેવો ? વળી વિશેષ શબ્દની અહીં આવશ્યકતા છે કે નથી ? એ વિચારણીય હોવા છતાં પણ કર્તા વિષયક ચર્ચામાં એટલું ઉપયુક્ત નથી.