Book Title: Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar
Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan
View full book text
________________
૮૨
‘તત્ત્વાર્થસૂત્રના કર્તા કોણ ?'
કરવાનું કાર્ય જ દિગંબરોએ કરેલ જણાય છે.
(૪૧) જે રીતે નવમા સૂત્રમાં આવશ્યક એવો ‘શ્વ’કાર હતો પણ દિગંબરોએ ઉડાવી દીધો એજ રીતે અગ્યારમાં સૂત્રમાં ‘મૈત્રીપ્રમોવાળ્યમાધ્યસ્થાનિ વ સંવેગ વૈરાગ્યર્થ' એવું સુત્ર બનાવીને અનાવશ્યક ‘T' કારને શામેલ કરી દીધો છે. અહીં ‘T’ કારનું કોઈપણ મૂળ પ્રયોજન નથી, ન તો અહીં ‘T’ કાર લગાડવાથી કોઈ લાભ છે, પરંતુ દિગંબરોએ અહીં ‘T’ કાર લગાડી દીધો છે.
°
(૪૨) અધ્યાય સાતમાં સૂત્રમાં દિગંબરોએ ‘૦ વર્ષ:પર્િમોનર્થવદ્યાનિ’ એવું સૂત્ર માન્યું છે, અને શ્વેતાંબરાએ ‘વર્ષ૦ ધિષ્ઠત્વાનિ’ એવું સૂત્ર માન્યું છે. શ્વેતાંબરોનું કહેવું છે કે અનર્થદંડના અધિકારમાં અનર્થક કોને ગણવું, એ જ સમજાવવાનું હોય છે અને એ જ શબ્દને છૂપાવાય કેમ ? આથી એ સ્પષ્ટ છે કે પોતાના અર્થથી વધારે હોય તે અતિચાર રૂપ હોય. અન્યથા વધુ હોવા છતાં પણ બીજાને પણ ઉપયોગમાં આવે તેને અનર્થક કેમ કહી શકાય? એટલેકે અનર્થકપણું તો ત્યારે જ થાય કે પોતાને તેમજ બીજાને પણ પ્રયોજનમાં ન આવે અને અધિકપણું તો પોતાના કાર્યથી વધુ થયું તેને કહી શકીએ છીએ, અને તે જ અનર્થ દંડનો અતિચાર બને છે.
(૪૩) આઠમાં અધ્યાયના છઠ્ઠા સૂત્રમાં દિગંબરો તિવ્રુતાધિમનઃ પર્યયવત્તાનાં' એવું સૂત્ર માને છે ત્યારે શ્વેતાંબરો ‘મત્યાદ્રીનાં’ એટલું જ સૂત્ર માને છે, શ્વેતાંબર લોકો એના કારણ તરીકે કહે છે કે મતિ, શ્રુત, અવવિધ, મનઃપર્યવ અને કેવલ-આ પાંચે જ્ઞાન પ્રથમ અધ્યાયમાં દર્શાવ્યાં છે તેથી મત્યાદિ એટલું જ કહેવું પૂરતું છે. એમ નહીં કહેવું કે જો અહીં મતિ વગેરેને સ્પષ્ટ નથી કહેતા તો પછી ‘ચક્ષુ ચક્ષુ વધવાનાં' એવું દર્શનાવરણના ભેદોમાં સ્પષ્ટ નિર્દેશ કેમ માનો છો ? એમ ન કહેવાનું કારણ એ છે કે આ ગ્રંથમાં એ સિવાય કોઈપણ જગ્યાએ ચાર દર્શન ગણાવ્યાં જ નથી. ક્ષાયિક અને ક્ષાયોપશમિક ભેદોમાં અનુક્રમે એક અને ત્રણ મળી ચાર દર્શન ગણાવ્યાં છે, પરંતુ કોઈ પણ સ્થળે ચાર દર્શનનાં નામો તો ગણાવ્યાં જ નથી. એ કારણે અહીં ચાર નામ અવશ્ય કહેવા જોઈએ અને મત્યાદિજ્ઞાનનાં નામો તો આગળ આવી ગયાં છે, તેથી નહીં કહેવા જ ઉચિત છે. દિગંબરોની ઉલટ-સુલટ કરવાની વિચિત્રતા તો એવી છેકે અહીં સ્પષ્ટતાની જરૂ૨ છે અને સૂત્રકારે સ્પષ્ટતા કરી છે તે ઉડાડી મૂકે છે અને જ્યાં પુનરૂક્તપણાથી સંકોચ કર્યો છે ત્યાં પોતે સંકુચિતતા કરી બેસે છે.
