Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar

Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan

Page 87

તત્ત્વાર્થસૂત્રના કર્તા કોણ?
DO
(કોઈ પદ હોવું જરૂરી હતું. એ પરથી લાગે છે કે શ્વેતાંબરોનું જે બીજું સૂત્ર “તાલુ) નાદ” એમ હતું તેમાં કોઈએ ટિપ્પણની રીતે નરકાવાસોની સંખ્યા લખેલી હશે, તે આ દિગંબરોએ મૂળસૂત્રમાં ભેળવી દીધી, અને નરકાવાસની સંખ્યા ભેળવી દેવાથી નિરાદ આ પદ ત્યાં નકામું પડ્યું તેને અહીં ત્રીજા સૂત્રમાં ભેળવ્યું. એમ નહીં કહેવું કે એમાં શો વાંધો છે? કેમકે ખરી રીતે તો અહીં “નરેશ' પદ શ્વેતાંબરોના હિસાબે બીજા સત્રમાં “તા' પદ સાથે લાગેલું હતું અને અહીં નરકાવાસની સંખ્યા વચમાં ઘાલીને જે “નારદ પદ ઘાલ્યું છે તે અસંબદ્ધ થઈ ગયું છે તેને માટે “તેપુ' કે “તત્ર' પર લગાડવાની આવશ્યકતા છે એના આગળના સૂત્રમાં પણ તેણે વર૦° ઈત્યાદિ સત્રની જગ્યાએ પણ “તેષુ' આ પદ સામાન્ય ભૂમિભેદથી નારકોને નહીં લાગી શકે, કેમકે વચ્ચે નરકાવાસનું સૂત્ર આવ્યું અને હવે “નમ્E' સામાન્ય નારકોનું વાચક બની જશે. ત્યારબાદ “તેષુ' કહીને ભૂમિભેદથી નારકોની સ્થિતિ જણાવવી એ અસંબદ્ધ થશે. એ પરથી સ્પષ્ટ જણાય છે કે દિગંબરોએ પોતાની કલ્પનાથી જ નરકાવાસનો ભાર અહીં નાંખી દીધો અને “નારદ' શબ્દ સંબંધ જોયા વગર જ અહીં ત્રીજા સૂત્રમાં મૂકી દીધી છે.
(૨૧) એ જ ત્રીજા અધ્યાયમાં સુત્ર દશમોમાં દિગંબરલોકો “પરંતદેવતરિ વિહેંદાહિદે જોરાવતવર્ષા ક્ષેત્રા’િ, એવો સૂત્રપાઠ માને છે, ત્યારે શ્વેતાંબરલોકો “તત્ર મતદેમવત' ઈત્યાદિ સૂત્રપાઠ માને છે. હવે આ જગ્યાએ દિગંબરોએ “તત્ર' શબ્દ ઉડાડી મૂક્યો પરંતુ આ ભરતાદિ ક્ષેત્રોનું સ્થાન તેઓ કયાં માનશે? કેમકે તિર્યગુ લોકમાં બધા દ્વિપસમુદ્રો દર્શાવીને તેમના આકાર આદિ જણાવ્યા પછી નવમા સૂત્રમાં “તત્વ' શબ્દ વડે બધા દ્વીપસમુદ્રોનો પરામર્શ કરીને વચમાં જમ્બુદ્વીપ દર્શાવ્યો છે. હવે આ જંબુદ્વીપમાં એ ભરતાદિકને દર્શાવવા માટે પરામર્શ કરવાવાળા પદની જરૂર હતી. પરંતુ આ દિગંબરોએ તે પરામર્શ કરવાવાળું પદ ઉડાડી મૂક્યું. કદાચ એમ કહેવાય કે પહેલા જબુદ્વીપનો અધિકાર હોવાથી તેની અનુવૃત્તિ થઈ જશે અને અન્યય લગાડવા માટે સપ્તમી જોડીને “તત્ર' એવું લઈ લેશું. એ કહેવું વ્યર્થ જ છે. કેમકે પહેલાતો સૂત્રકારની આ પદ્ધતિ જ નથી. અને એવું જ માની લઈએ તો અહીંતો સપ્તમત્તનું કોઈ સૂચક પદ નથી. પરંતુ આગળના સૂત્રમાં “તદ્વિમાનિનઃ' આ સૂત્રમાં પરામર્શ કરવાની કોઈ જરૂર નહોતી. એથી સ્પષ્ટ છે કે અહીં “ત્તત્ર' પદ હોવું જ જોઈએ. દિગંબરો તરફથી કદાચ એમ કહેવામાં આવે કે આ ભરતાદિક ક્ષેત્રો એકલા જંબુદ્વીપમાં જ નથી લેવાનાં, ક્તિ