Book Title: Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar
Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan
View full book text
________________
તત્ત્વાર્થસૂત્રના કર્તા કોણ?
(“તેષ' લેવું અને (૩) અર્થ લેવો કે અર્થો લેવો. જોકે એમનામાંથી કોઈ પણ રીતે લેવાથી તાત્ત્વિક મંતવ્યનો ફરક નહીં પડે, પરંતુ ખરેખર શું હોવું જોઈએ, એ વિચારવાનું છે, ખ્યાલ કરવાનો છે કે પાંચમાં અધ્યાયમાં નિત્યવસ્થિતીરૂવન” અને “ઋષિ પુરાઃ ” લેવું છે, પરંતુ વર્ણ નથી લેવો, આ સૂત્રને બન્ને મંજૂર કરે છે. અને ત્યાં રૂ૫ શબ્દથી દશ્યમાનતા જ લેવાની છે, તો પછી અહીં રૂપ શબ્દને બદલવાની શી જરૂરત છે? ત્યાં પણ રૂપ શબ્દ વડે જ ઉપલક્ષણથી સ્પર્શાદિક પણ લઈ ધર્માસ્તિકાયાદિકમાં રૂપાસ ગંધસ્પર્શ અને શબ્દમાંથી કશું પણ નથી, એ જ કહેવાનું છે જો રૂપશબ્દ અહીં ન લઈએ તો ગંધાદિકનો અભાવ ઉપલક્ષણથી કેવી રીતે લેવાના? રૂપશબ્દથી ત્યાં પાંચમા અધ્યાયમાં મૂર્તિમત્તા લેવાની હોય અને અહીં વર્ણ શબ્દથી શુક્લાદિ લેવાના હોય તો એ વાત જુદી છે. પણ અહીં ઈદ્રિયોનો વિષય કહેવો છે અને બધા જ ધર્મવાળા ચક્ષુનો વિષય વર્ણ નથી માનતા, કિંત રૂપ જ માને છે. તો પછી અહીં વિષયના સ્થાને “રૂપ' જ કહેવું ઉચિત છે. અને પુદ્ગલના સ્થાને જ વર્ણ શબ્દ યોગ્ય છે. પરંતુ તથ'પદ જે કર્યું છે તે બરાબર નથી. એનું ખરું કારણ તો એ છે કે અહીં અર્થશબ્દને સમાસ કરી લેવાથી આગળના સૂત્રમાં ‘શ્રુતમનિજિયચ' ની જગ્યાએ અર્થશબ્દની અનુવૃતિ નહીં થાય, અને અહીં “” પદ મૂકયું તો ત્યાં “અર્થ:' એવું એકવચન પદ લગાડવાનું કેમ બનશે. બીજી વાત એ પણ છે કે પહેલાના સૂત્રમાં “શ્રોત્રા' એવું બહુવચનાન્ત સૂત્ર છે. તેનો સંબંધ “તપ” એવા બહુવચન વગર કેમ લગાડવો? જો સંબંધ જ લગાડવો નથી તો પછી પદ શબ્દનું પ્રયોજન જ શું છે? ત્રીજી વાત એ છે કે “ ” એવું બહુવચન રાખવાથી દરેક ઈદ્રિયમાં દરેક વિષયની પ્રાપ્તિ થઈ જશે. તેથી એકવચન કરવાથી એક એક ઈંદ્રિયનો એક એક જ વિષય સંબદ્ધ થશે. એ પરથી સ્પષ્ટ થશે કે “તેષાર્થ એવું જ પદ રાખવું ઉચિત છે.
(૮) સૂત્ર ર૯ માં દિગંબરોએ “સમયાવિદા' એવું સૂત્ર માન્યું છે, અને શ્વેતાંબરોએ સમયો વિપ્રદ એવું સૂત્ર માન્યું છે, દિગંબરોના હિસાબે આ સૂત્ર અવિગ્રહ નામની ગતિનું સ્વરૂપ દર્શાવવા માટે છે. અવિગ્રહ નામની ગતિ જે સૂત્ર ૨૧માં કહેલ છે તેનું અહીં સ્વરૂપ છે. એટલેકે ત્યાં સૂત્રમાં ‘વિરૂદીનીવચ' માત્ર એવું જ કહ્યું હતું એટલે કે અવિગ્રહાનો વખત દર્શાવ્યો નહોતો તે વખત અહીં દર્શાવ્યો. પરંતુ શ્વેતાંબરોના હિસાબે આ સૂત્ર અવિગ્રહગતિનો વખત દર્શાવનાર હોવા સાથે વિગ્રહગતિમાં પણ આદ્યના સમયની ગતિ
