Book Title: Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar
Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan
View full book text
________________
“શ્વેતાંબર કે દિગંબર ?'
૫૧
(“ગૌ શનિશાભિવ્યત્વનાં ર’ એવું સૂત્ર બનાવ્યું છે. આ સૂત્રમાં ષષ્ઠીનો અન્વય કયાં કરવો તેનું ઠેકાણું જ નથી. જો એમ કહેવામાં આવે કે એનો પૂર્વેના કૃત્નવિપ્રોક્ષો મોક્ષ:” આ સૂત્રમાં વિપ્રમોલ શબ્દ છે તેની અનુવૃત્તિ કરીશું અને તેથી એ અર્થ થશે કે ઔપશમિકાદિક ભાવોનો પણ વિપ્રમોક્ષ થઈ જવો તેનું નામ મોક્ષ છે, પણ એમ કહેવું નિયમથી વિરુદ્ધ છે કેમ કે વિપ્રમોક્ષ શબ્દ જે | છે તે ઉત્નકર્મની સાથે સમાસથી જોડાયેલો છે અને સમસ્તપદની અનુવૃત્તિ નથી થઈ શકતી. કેમ કે “સંનિયો શિષ્ટીનાં રૈવ પ્રવૃત્તિઃ સવ નિવૃત્તિ.” એટલે કે એક પદ વડે કહેવાએલા પદાર્થની સાથે જ પ્રવૃત્તિ થાય છે અને સાથે જ નિવૃત્તિ થાય છે. તો અહીં એકલા વિપ્રમોક્ષપદનું અનુવર્તન કેવી રીતે થશે ? એક બીજી પણ વાત વિચારવાની છે કે કર્મનો નાશ કરવા માટે પ્રયત્ન કરવામાં આવ્યો હતો અને એનાથી સકલકર્મનો વિપ્રમોક્ષ થયો. એ રીતે શું ઓપશમિકાદિક ભાવોના નાશ માટે પ્રયત્ન કરવાનો છે ? કહેવું પડશે કે ઔપશમિકાદિક જે ભાવો છે તે | કર્મોની માફક હોય અને પ્રયત્ન કરીને ક્ષય કરવા યોગ્ય નથી. તો પછી અહીં વિપ્રમોલ શબ્દની અનુવૃત્તિ કેવી રીતે થવાની?
બીજું એ પણ છે કે જયારે ભવ્ય શબ્દ સાથે (પછી) સ્વરૂપને સૂચિત કરનાર –' પ્રત્યય તમે લગાડ્યો તો પછી બહુવચન કેવી રીતે લગાડયો ? એટલે કે “ભવ્યત્વ' જ કહેવું ઘટિત હતું. સાથે એ પણ વિચારવાનું કે ઓપશમિકાદિ ભાવોનો સર્વથા વિચ્છેદ લેવો હોય તો જ “૩ન્યત્ર' કહીને અપવાદની જરૂર | છે. કેટલાક ભાવોનો વ્યુચ્છેદ કહેવાનો હોય તો “અન્યત્ર” કરીને અપવાદ, દર્શાવવાની જરૂરત જ નથી. એટલે તાત્પર્ય એ કે જયાં સુધી સંસાર સમુદ્રથી પાર ન પામે અને મોક્ષ ન થાય ત્યાં સુધી આપશમિકાદિક પાંચ ભાવો જે બીજા અધ્યાયમાં કહ્યા છે તેમનો યથાયોગ્યતાથી સર્ભાવ થાય છે. પરંતુ મોક્ષ થતી વખતે તે પાંચેયમાંથી માત્ર કેવલ સમ્યક્તાદિક ભાવ જ રહીને બીજા ભાવો બધા નિવૃત્ત થઈ જાય છે. આ વાતને સમજનાર માણસો સારી પેઠે સમજી શકશે કે શ્વેતાંબરોએ || જે ‘પશારિદ્રિવ્યત્વમાવીદવીન્યત્ર૦” ઈત્યાદિ એક જ સૂત્ર રાખ્યું છે, તે જ ઉચિત છે. અને શ્રી ઉમાસ્વાતિ મહારાજનું બનાવેલું પણ આવું જ સૂત્ર હોવું જોઈએ. આ સૂત્રમાં પાંચમી વિભકિતનો નિર્દેશ છે અને તે જ યુક્ત છે. કારણ કે
પશમિકાદિ ભવ્યત્વના અભાવથી મોક્ષ થાય છે તો તેને હેતુ માનવો અને તેનાથી મોક્ષ થવો યોગ્ય થશે. પણ જો “ભવ્યત્યાનાં ’ એમ કરીને ષષ્ઠી
