Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar

Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan

Page 74

શ્વેતાંબર કે દિગંબર?”
સૂત્રપાપોનોથઘર્ચાસ. ) (૧) પ્રથમ અધ્યાયમાં આ લોકોએ રિવિધિ આવું સુત્ર નથી માન્ય એજ કારણથી તેમણે “વિપ્રત્યય ના વેવાના એવા સૂત્રની જગ્યાએ
વપ્રત્યsવર્લૅવનારા Ti' એમ માન્યું છે એટલેકે પહેલાં અવધિના ભેદોને દર્શાવનાર સૂત્ર ન માનીને અહીં અવધિજ્ઞાનનો અધિકાર ન હોવાથી અવધિનો અધિકાર દેખાડવા માટે “મધ' શબ્દ દાખલ કર્યો, જોકે અવધિના અધિકારને બતાવવાનું સૂત્ર ન કરીને અહીં મવશે શબ્દ કહેવાથી અવધિનો અધિકાર આવી જશે. પરંતુ આગળના સૂત્રમાં અવધિના સૂચિત કરવા માટે મધ શબ્દ કયાંથી આવવાનો? બે ભેદ દર્શાવનાર સૂત્ર માની લેવામાં આવે ત્યારે તો એક ભેદ ભવ પ્રત્યયનો દર્શાવ્યા પછી બીજો ભેદ અહીં બીજા સુત્ર વડે દર્શાવવાનો હોવાથી સવા શબ્દની આવશ્યકતા બીજા સૂત્રમાં નહીં રહે. પણ અધિકારથી જ વશ શબ્દ આવી જશે જો કે મવપદની અનુવૃત્તિ અહીં સૂત્રમાં આવી શકે છે, કિંતુ સૂત્રકાર મહારાજની પદ્ધતિ એવી છે કે અનુવૃત્તિ કરવા માટે પ્રયત્ન કરવો. જેમ બીજા અધ્યાયમાં ઔપશમિકના ભેદોની સંખ્યામાં સમ્યક્ત અને ચારિત્ર કહ્યા અને પછી એમને શાયિકના ભેદમાં પણ લેવા હતા તો ત્યાં અનુવૃત્તિ દર્શાવવા માટે “ઘ' શબ્દ ઘખલ કયો અહીં પહેલાના અધ્યાયમાં જ “તિઃ તિઃ 'આ સત્રમાં મતિનું નિરૂપણ કરીને પણ આગળ મતિજ્ઞાન લેવું હતું તો “ટ્રિન્ટિયાનન્દ્રિયનિમિત્ત', એવું સૂત્ર કહીને “તત’ શબ્દ દાખલ કર્યો. એજ રીતે આખા તત્ત્વાર્થમાં અધિકાર અને અનુવૃત્તિ માટે શબ્દ કે તત્ શબ્દ દાખલ કર્યો છે તો પછી અહીં આ સૂત્રમાં દાખલ કરેલો શબ્દ આગળ “યથાવતઃ ” સૂત્રમાં કેવી રીતે જશે? આ તો સદ શબ્દ અહીં ઘુસાડવાનો વિચાર થયો. પણ એમણે “નીરવાનાં' એવો જે પાઠ આ સૂત્રમાં હતો તે પણ પલટાવી નાંખ્યો અને “રેવનાવાળાં' એવો પાઠ કરી લીધો. સૂત્રકાર મહારાજે અધોલોક, તિર્યચલોક અને ઊર્ધ્વલોક એવો ક્રમ રાખ્યો છે અને તેથી જ સ્થાન નિરૂપણમાં પહેલા નારકી પછી મનુષ્ય તિર્યંચ, અને પછી દેવનું નિરુપણ કર્યું છે, અને આયુના કારણમાં પણ નારકાદિક અનુક્રમ મૂકયો છે. આયુની પ્રવૃતિઓ દર્શાવવામાં પણ પહેલા નારકની જ આયુપ્રકૃતિ દર્શાવી છે, તો અહીં “નાવવાનાં' એવું પદ મુકવું, એજ સુત્રકાર ને અભિપ્રેત હોવું જોઈએ.
(૨) એ જ સૂત્રની આગળના સૂત્રમાં શ્વેતાંબરો “થોત્તનિમિત્તઃ' એવો પાઠ માને છે ત્યારે દિગંબરો ક્ષયોપશમ નિમિત્તઃ' એમ માને છે