Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar

Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan

Page 70

“શ્વેતાંબર કે દિગંબર?”
૫૩
(તો પછી અહીં સંગ્રહકાર થઈને દૃષ્ટાંત આપવા માટે સૂત્ર બનાવે એ કેમ સંભવિત) હોઈ શકે? જો કે બીજા સૂત્રકારો દાંતબળે એટલેકે બહિર્બાપ્તિ વડે પદાર્થની, સિદ્ધિને માનવાવાળા હોવાથી દૃષ્ટાંતનું સૂત્ર કહી પણ શકે, તથાપિ તે લોકો | સૂત્રરચના વખતે દૃષ્ટાંતને મુખ્યપદ નથી આપતા, તો પછી જૈનાચાર્યો જેઓ અન્તવ્યપ્તિથી જ એટલેકે “મન્યથTSનુપત્તિ' થી જ સાધ્યની સિદ્ધિ માનવાવાળા હોઈ આવા લઘુગ્રસ્થમાં દૃષ્ટાન્તાદિક મૂકે, એ કેવી રીતે સંભવી શકે? માની લઈએ કે મોક્ષની સ્થિતિ અત્યંત ઉપાદેય હોવાથી તેની સિદ્ધિ માટે દૃષ્ટાન્તાદિ અવશ્ય દર્શાવવા જોઈએ તો પછી “પૂર્વપ્રયોI૦” ઈત્યાદિ સૂત્રમાં જ દૃષ્ટાંત કહી દેવાનું ઘટિત હોય. એટલે કે “૭ ની વિચૂર્વપ્રયોગ દ્વિતીનુવસંત્વિવેરાવીનવેન્દચ્છાનિશિવરાતિપાિમી તાતિઃ' એમ કહેવું જ ઉચિત હતું. કેમકે દૃષ્ટાંતનું સૂત્ર અલગ કરવાથી બધા હેતુ અર્થાતરથી બીજીવાર કહેવા પડ્યા છે. સંગ્રહના હિસાબે વારંવાર વત' પ્રત્યય અને વારંવાર પંચમીનું કથન કરીને હેતનો પ્રયોગ પણ દર્શાવવાનો નહોતો. પરંત 'पूर्वप्रयोगासंगत्वबंधछेद तथागतिपरिणामैश्चक्रा लाब्वेरण्डाग्निशिखावद्' એટલું જ કહેવું યોગ્ય હતું. કેમકે યથાસંગ્રપણાથી હેતુ દૃષ્ટાંતોનો સમન્વય અને સોપસ્કાર જ સૂત્ર હોવાના નિયમથી યથાર્થ વ્યાખ્યા થઈ જાત.
આ જગ્યાએ શ્વેતાંબરોના હિસાબે પૂર્વપ્રય દિત્યાદ્રિમાં પ્રત્યેક પદ પર પંચમીનો પ્રયોગ કેમ કરવામાં આવ્યો છે? એ પણ વિચારવાનું જ છે. એ શ્વેતાંબર લોકો તે સૂત્રમાં અન્ને “તતિઃ એવું પદ માને છે. અને તેનું અસ્તિત્વ હોવાની આવશ્યકતા એમ માને છે કે આગળના એટલે કે ચતુર્થ સૂત્રમાં “Tછત્યાનોવાત્તાત'? આ જગ્યાએ ગતિનો અધિકાર આવી ગયો છે. અને અહીં પણ ગતિ જ પૂર્વપ્રયોગાદિક વડે સિદ્ધ (પુરવાર) કરવી છે તો ફરી “તાતિઃ' આ પદ લેવાની કંઈ|| જરૂર નહોતી. પણ અહીં જે “તાતિઃ પદ સૂત્રકારે લીધું છે, એનો અર્થ એ કે સિદ્ધમહારાજની કર્મક્ષય હોવાથી અચિંત્યપણે ગતિ હોય છે. અને તે ગતિના કારણને આપણે જાણી શક્તા નથી. તો પણ આ સમાધાન શ્રદ્ધાનુસારી સજ્જનો માટે જ ઉપયોગી થશે, પરંતુ તર્કનુસારીઓ માટે કારણ જણાવવાની જરૂરત છે એમ માનીને આ સુત્ર બનાવ્યું છે. અને અહીં તર્કનુસારી માટે હેતુ દર્શાવવા માટે 1 બધા જ હેતુઓ જુદા જુદા બતાવ્યા છે. કેમકે કોઈ ક્યા હેતુથી સમજે અને કોઈ ક્યા હેતુથી સમજે, તેથી જ તો એક હેતુના પ્રયોગ પર બીજા આદિ હેતુ કરવાથી પણ