Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar

Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan

Page 71

૫૪
તત્ત્વાર્થસૂત્રના કર્તા કોણ ?
(દૂષણ નથી થતું. અન્યથા એક હેતુ વડે સાધ્યની સિદ્ધિ થાય ત્યારે અન્ય હેતુઓનો પ્રયોગ કરવો તે ન્યાયશાસ્ત્રની વિરુદ્ધ છે. ખરેખર તો, આ ગતિ અચિન્ય સ્વભાવની સ્થિતિથી જ છે. નહીંતર અધોલૌકિક ગ્રામોથી સિદ્ધિ પામવાવાળામાં અને ઉર્ધ્વલોકમાં સિદ્ધિ પામવાવાળામાં પૂર્વ પ્રયોગાદિનું તારતમ્ય માનવું પડશે, જે કોઈપણ પ્રકારે ઈષ્ટ નથી. એ જ કારણથી તો પહેલાના સૂત્રમાં “Tછતિ એવો પ્રયોગ કર્યો છે અને અહીં “તતિઃ ' આ જુદું પદ મૂકયું છે એટલું જ નહી, બધે પહેલાના સૂત્રમાં “સતો વાત્તાત' એવું પદ લગાવીને સૂત્રકારે સિદ્ધમહારાજની ગતિનો વિષય શાસ્ત્રની અપેક્ષાએ ત્યાંજ સમાપ્ત કર્યો છે. અન્યથા ચોથું સૂત્ર જુદું ન બનાવત. બન્ને સૂત્રો એન્ન કરી ‘
તત્તરમાતોશાન્તાતૂર્વ પૂર્વપ્રયોકાયિો તિ” એટલું જ કહેવું પર્યાપ્ત હોત. અને ઘખલો પણ આપવો હોત તો ‘ઘalવતુ એટલું ઉમેરી દેત. પરંતુ સૂત્રકાર મહારાજે અધિકારિ-ભેદથી અલગ અલગ સૂત્રો કર્યા છે. એ જ રીતે પ્રથમાધ્યાયમાં પણ સૂત્રકાર મહારાજે “નિર્દેશમિત્વઃ” સૂત્ર અને “સત્સંધ્યા' આ સૂત્ર અલગ અલગ કર્યા અને શ્રદ્ધાનુસારી તથા તર્કનુસારીઓને એમ કરીને જ સમજાવ્યા છે. એટલે કે અહીં તર્કનુસારી માટે અલગ સૂત્ર બનાવ્યું અને ગતિની સિદ્ધિ કરી. તેથી તાંતિઃ 'પદ મૂકવાની જરૂર છે. એમ પણ નહીં કહેવાનું કે જ્યારે તકનુસારીઓ માટે સિદ્ધ મહારાજની ગતિની સિદ્ધિને માટે હેતુની જરૂરત હતી તો હેતુ ર્શાવ્યા, પરંતુ “તાતિઃ' આ પદ થી શો લાભ? એનું સમાધાન એ છે કે પહેલા “ તિ એવું પદ મૂક્યું છે તે તો યથાવસ્થિત સ્વરૂપ વ્યાખ્યાન માટે છે, અને સિદ્ધોની ગતિ સાંભળ્યા પછી શંકા થાય કે તે સિદ્ધ મહારાજને ન તો કોઈ સિદ્ધક્ષેત્રમાં લઈ જનાર છે, અને ન કોઈ | કર્મનો ઉદય છે, અને અહીંથી લઈ ફેંકનાર કે મોકલનાર પણ નથી તો પછી એમની ગતિ કયા કારણથી થાય છે ? એવી શંકાના સમાધાન માટે આ હેતુઓનું કથન | કરવું અને “તતિ ' આ પંદ કહેવું વ્યાજબી જ છે. એવી પણ શંકા નહી કરવાની કે જયારે તર્કનુસારીઓ માટે હેતુનું કથન અને “તતિ પદ મૂકવું ઉચિત છે તો પછી એમને માટે જ દૃષ્ટાંત આપવું કેમ જરૂરી નહીં હોય? કેમકે “સાયેતિ' સૂત્રમાં જેવી રીતે હેતુ કહેવાં છતાં પણ દૃષ્ટાંત નથી લીધું તેવી જ રીતે અહીં પણ દૃષ્ટાંત લીધું નથી.
(૨૮) દશમા અધ્યાયમાં જ દિગંબર લોકો “વિદ્ધ9 ની ક્રેરિત્યાદ્રિ સૂત્ર પછી “ધર્માતિવાયામાવતિ' એવું સુત્ર માને છે, આ સૂત્ર દિગંબરોએ કેવી