Book Title: Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar
Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan
View full book text
________________
૪૬
‘તત્ત્વાર્થસૂત્રના કર્તા કોણ?”
( સુત્ર અવશ્ય બનાવ્યું છે. એક બીજી પણ વાત ધ્યાન દેવા લાયક છે કે વાચકજી) મહારાજે આર્ત રોદ્રના સ્વામી દર્શાવતી વખતે અવિરતાદિને દર્શાવીને ગુણસ્થાનના હિસાબે સ્વામી બતાવ્યા તો પછી અપ્રમત્ત માત્રને ધર્મધ્યાનના અધિકારી બતાવે અને શેષ ઉપશાંતાદિકને ન દર્શાવે એ કેમ બને?
સૂત્રકારે આ સૂત્ર અહીં જરૂર બનાવ્યું છે, એનું એક બીજું પણ વાસ્તવિક પ્રમાણ છે, તે એ કે જો અહીં આ “૩પત્તક્ષીવિષાયયો' સૂત્ર ન હોત તો ‘શમત્તે રાધે.' આ સૂત્રમાં “' કાર મૂકવાની શી જરૂર હતી? એટલું જ નહીં, બલ્ક દરેક ધ્યાનના અધિકારમાં પહેલા એનો ભેદ કહીને પછી જ તે ધ્યાનના સ્વામી દર્શાવાય છે. જેમ ખુદ અહીં જ આર્તધ્યાન, રૌદ્રધ્યાનમાં ભેદ દર્શાવીને પછીથી ધ્યાતા દર્શાવ્યો. એવું બન્ને ફિરકાઓનો સુત્રપાઠ કહે છે. તો પછી અહીં શુક્લ ધ્યાનના ભેદો જણાવ્યા વગર જ કોણ કોણ કયા કયા ભેદના ધ્યાતા છે, એ બતાવવાની શી જરૂર હતી ? એટલે વિવશ (મજબૂર) થઈ માનવું પડશે કે ધર્મધ્યાનનો ધ્યાતા કોઈ વ્યક્તિનો અહીં પહેલાનાં સૂત્રમાં નિર્દેશ હતો, અને તે વ્યકિતઓ બીજા ધ્યાનના પણ ધ્યાતા છે, તે બીજી કોઈ નહીં પણ ઉપશાંતમોહ અને ક્ષીણમોહ - આ બન્ને છે. એટલે કે તાત્પર્ય એ નિકળે છે કે કેટલાક ઉપશાંત ક્ષીણ મોહવાળા ધર્મધ્યાનવાળા હોય છે અને કેટલાક શુકલધ્યાનવાળા પણ હોય છે અને એ વાતને જ દર્શાવવા માટે “શવને વાઘે” આ સૂત્રમાં સૂત્રકારે સમુચ્ચયવાચક
ર” નો પ્રયોગ કર્યો છે. અહીં “ર” કાર નો પ્રયોગ તો બન્નેય સ્વીકારે છે. કદાચ દિગંબરો તરફથી એમ કહેવામાં આવે કે અહીં સમુચ્ચય વાચક “ઘ' કાર છે પણ તેથી ઉપશાંત ક્ષીણ મોહનો સમુચ્ચય કરવાનો નથી, પરંતુ પહેલા કહેલ ધર્મધ્યાન અને આગળ બતાવવામાં આવશે એવાં શુક્લ ધ્યાનના ભેદદ્રય-એ બધા પૂર્વના જાણકારોને હોય છે. આ અર્થ બતાવવા માટે “ર” કારનો પ્રયોગ છે. એવો અર્થ કરવાથી ન તો વકાર નકામો થશે અને ન ભેદ કહેવા પૂર્વે ધ્યાતા બતાવ્યો તેનો વાંધો આવશે. આ રીતનું દિગંબરોનું કથન હોય તો એ કથન સાવ ખોટું છે. કારણ કે એમના કથનાનુસાર અર્થ કરીએ તો અપ્રમત્તથી માંડી ક્ષીણમોહ સુધીના જીવોને કયું ધ્યાન હશે. એનો તો ખુલાસો રહી ગયો. આ વાત તો દિગંબરોને પણ મંજૂર છે, જ કે બધા અપ્રમત્તથી માંડી ઉપશાંતક્ષીણ મોહવાળા જીવો પૂર્વસંબંધી શ્રતનું જ્ઞાન પામનારા હોય છે - એવો નિયમ નથી. એટલું જ નહીં, પરંતુ દિગંબર લોકો, વર્તમાનકાળમાં ભગવાનનું કહેલું કોઈ પણ સૂત્ર નથી એમ માને છે. તો શું સૂત્ર
