Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar

Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan

Page 45

તત્ત્વાર્થસૂત્રના કર્તા કોણ ?'
હિદ ક્યાં આગળ છે? પૂર્વ-પશ્ચિમ મધ્યમાં છે. એ તો જણાવવું હતું, ૧૮માં સૂત્રમાં | ‘તદિન દિUT : પુચ્છ રાજ ' કહ્યું તો આ સૂત્ર વડે બમણા બમણા હદો અને પુષ્કરો છે આવું કેમ ન હોય? યાવત્ આયામાદિકની જ દ્વિગુણતા લેવી, એવું ક્યાંથી થવાનું? યાવત્ અવગાહમાં બમણો કેમ નહીં હોય? ૧૯માં સૂત્રમાં દેવીઓ સામાજિક અને પરિષહવાળી છે. એમ દર્શાવવામાં આવ્યું છે. તો પછી સામાનિક અને પારિષઘની સંખ્યા કયાંથી લેવી? આટલું જ નહી, બલ્ક એનાથી તો નિયમ થઈ જશે કે દેવીઓને અભિયોગ, અનીક, આત્મરક્ષક આદિનો અભાવ જ છે. ર૦માં સૂત્રમાં ગંગા વગેરે નદીઓને હિમવદાદિના મધ્યમાં રહેનારી અથવા જનારી દર્શાવી છે. પરંતુ તેઓ વર્ષધરમાં ઉત્તર તરફ જાય છે કે દક્ષિણ તરફ? પૂર્વ તરફ જાય છે કે પશ્ચિમ તરફ? વર્ષઘર ૬ છે અને નદીઓ ૧૪ છે, તો વ્યવસ્થા કેમ થશે? અને તે વ્યવસ્થાનો દ્યોતક એક અક્ષર પણ સૂત્રમાં નથી આપ્યો - આ વાત પણ વિચારણીય છે. એકવીશમાં અને બાવીશમાં સૂત્રમાં પૂર્વ અને પશ્ચિમમાં જવાનું કહેવાયું. એ કયાં સુધી બરાબર છે? કેમ કે ગંગા, સિંધુ વગેરે નદીઓ ભરત-ઐરાવતમાં દક્ષિણ-ઉત્તરમાં આવશે તેનું શું? અને વર્ષધર પર પણ દરેક નદી જુદી જુદી દિશાઓમાં કેટલી કેટલી દૂર અને કઈ કઈ દિશા તરફ વહે છે, એનું તો અહીં કશું વર્ણન પણ નથી. ત્રેવીસમાં સૂત્રમાં ગંગા, સિંધુનો પરિવાર તો જણાવ્યો પરંતુ બીજી નદીઓનો પરિવાર કેટલો છે? વિદેહના વિભાગ શાનાથી થાય છે? એનું પ્રમાણ શું છે ? વગેરે વાતોનું અહી નામ-નિશાન જ નથી. ર૪ અને ૨પમાં સૂત્રોમાં ભરતાદિકનો ઈષનો વિસ્તાર તો કહ્યો પરંતુ આયામ જીવા ધનુપૃષ્ઠની વાત તો દર્શાવી જ નહી ? ૨૭માં અને ૨૮માં સૂત્રોમાં ૬ આરાઓનું સ્વરૂપ વર્ણવતા આયુ, શરીર, આદિ ઉલ્લેખ ન કરીને ભૂમિરસાદિકની વૃદ્ધિ, હાનિ અને અવસ્થિતતા કહેવામાં આવી છે તે ક્યાં સુધી શોભાસ્પદ છે ? એનો વિચાર તો બુદ્ધિમાનો જ કરી શકે છે. ર૯, ૩૦ અને ૩૧માં સૂત્રમાં સ્થિતિ જણાવી છે. ત્યાં અંતર દ્વીપ અને ભરત ઐરાવતની સ્થિતિનો ઉલ્લેખ સુદ્ધાં કરવામાં નથી આવ્યો અને મહાવિદેહમાં સંખ્યય કાળ કહેવામાં આવ્યો એ પણ ક્યા યોગ્ય છે? કેમકે શીર્ષપ્રહેલિકા પણ સંખ્યયમાં છે અને મહાવિદેહમાં પૂર્વકોટિથી વધુ આયુષ્ય જ નથી. સૂત્ર ૩૧માં ભરત નો વિખંભ તો દર્શાવ્યો પરન્તુ ન તો વૈતાઢયનું માપ દર્શાવ્યું અને ન એની શિખર સંખ્યા વગેરે બતાવી અને ભરતને માટે દક્ષિણ ઉત્તર વિભાગ અને માન પણ જણાવ્યા નથી, આ બધી સ્થિતિ જોતાંજ વિદ્વાનો કહે છે