Book Title: Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar
Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan
View full book text
________________
શ્વેતાંબર કે દિગંબર ?”
૩૫
(૧૬) છઠ્ઠા અધ્યાયમાં દિગંબરોએ “સ{/ સંયમ” વગેરે દેવતાના આયુષ્યના કારણે દર્શાવનાર સૂત્રની આગળ ફરી પણ “સખ્યત્વે ઘ'' એમ કહીને એક સુત્ર વિશેષ માન્યું છે. શ્વેતાંબરો આ સૂત્રને નથી માનતા. શ્વેતાંબરોનું કહેવું એમ છે કે “મનુષ્ય કે તિર્યંચનો જીવ સમ્યક્તની સ્થિતિમાં જો આયુષ્ય બાંધે તો અવશ્ય દેવતાનું જ આયુષ્ય બાંધે છે. કિંતુ સમ્યકત્વ ”” આ સૂત્રથી દેવતાના આયુષ્યનું કારણ સમ્યક્ત છે એમ બતાવવું સર્વથા અયોગ્ય છે એનું કારણ એ છે કે સમ્યક્તડે માત્ર વૈમાનિકનું જ આયુષ્ય બંધાય છે પરંતુ અહીં તો સામાન્યથી ચારેય પ્રકારના દેવતાઓનું આયુષ્ય કેવી રીતે બાંધે? આ લેવાનું છે. જોકે અહીં આગળ સંયમ અને સંયમસંયમ લઈને શ્રાવક અને સાધુ માટે કહ્યું છે, પણ દેશવિરતિ અને સર્વવિરતિ સમ્યક્તપૂર્વક જ લેવી એવો અહીં નિયમ નથી. જેમ સમ્યક્તસહિત શ્રાવકપણું કે સાધુપણું ધારણ કરવાવાળો દેવલોકનું આયુષ્ય બાંધવાનો આશ્રવ કરે છે તે રીતે જ સમ્યક્ત રહિત કોઈ અભવ્ય કે મિથ્યાદૃષ્ટિ દેશવિરતિ કે સર્વવિરતિ ધારણ કરવાવાળા હોય છે, અને તેથી તે અભવ્યાદિક આવી દેશવિરતિ આદિની અવસ્થામાં ચારેય પ્રકારના દેવોમાં કોઈપણ પ્રકારના દેવોના ભવસંબંધી આયુષ્યનો આશ્રવ કરે છે, એટલે કે દેશવિરતિ વગેરે દ્રવ્ય અને ભાવથી બને છે અને એમનાથી ચારેય પ્રકારના દેવ-આયુનો બંધ થાય છે પણ સમ્યક્ત તો વૈમાનિક સિવાય બીજા દેવ-આય બંધનું કારણ બનતું જ નથી.માટે સામાન્ય દેવ-આયુના આશ્રવમાં સમ્યક્તને લેવું સર્વથા અયોગ્ય છે. જો માની લેવાય કે વિશેષ દેવોના આયુનું કારણ હોય અને તેને સામાન્યમાં લેવાય તો કોઈ વાંધો નથી કિંતુ અહી તો દેવો અને નારકોને દેવતાના આયુષ્ય સંબધી બંધાશ્રવ છે જ નહીં અને દેવ તથા નારકોને પૂર્વભવથી ચાલ્યું આવેલું ક્ષાયિક ક્ષોયોપથમિક જ છે એવું નથી, અને તે જીવો સમ્યક્તયુક્ત અવસ્થામાં પણ બીજી જિદંગી (બીજાભવ)ના આયુનો આશ્રવ અને બંઘકરે ત્યારે પણ દેવલોકોના આયુષ્યનો આશ્રવ અને બંધ કરી શકે છે, સંપૂર્ણ સ્પષ્ટ વાત તો એ છે કે સંયમ અને સંયમસંયમ જે જે ગતિમાં જે જે જીવોને છે તે જીવો જો આયનો આશ્રવ અને બંધ કરે તો અવશ્ય દેવ-આયનો જ આશ્રવ અને બંધ કરે એવો નિયમ છે, પણ એવો નિયમ કયારેય પણ નથી થઈ શકતો કે કોઈ પણ ગતિનો કોઈ પણ જીવ સમ્યક્તવાનું હોય તો દેવના આયુષ્યનો જ આશ્રવ અને બંધ કરે છે કેમકે દેવ અને નારક સમવવાનું તો હોય પણ છે પરંતુ તેઓ દેવાયુનો ક્યારેય પણ આશ્રવ અને બંધ કરી શક્તા જ
