Book Title: Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar
Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan
View full book text
________________
૧૦
તત્ત્વાર્થસૂત્રના કર્તા કોણ?
આમાં ફરક પડતો નથી. કેટલાક આચાર્યો ઉપસ્થાપનામાં જ અનવસ્થાપ્ય અને પારાંચિકને ગણે છે તો આ બન્નેમાં પણ ઉપસ્થાપનાની ક્રિયા બીજીવાર કરવી પડે છે. આ હિસાબે પણ એમાં શો વાંધો છે? તત્ત્વની અને પ્રાયશ્ચિત્તની વિવક્ષા જુદી રીતે કરવામાં ગ્રંથભેદ ગણવામાં આવતો નથી. પારાચિક પ્રાયશ્ચિત્ત ચતુર્દશ પૂર્વીને જ હોય છે. પણ શ્રીમાનું ઉમાસ્વાતિજીના વખતમાં ચૌદ પૂર્વ વિદ્યમાન નહોતાં. એટલે એ હિસાબે પણ પારાચિક નહીં ગયું હોય તો પણ શું આશ્ચર્ય !
એવી જ રીતે કેટલાક દિગંબરોનું કહેવું એમ છે કે શ્વેતાંબરોએ લોકાંતિક નવ માન્યા છે પણ આ તત્ત્વાર્થમાં જે શ્વેતાંબરોનો મૂળ પાઠ છે તેમાં માત્ર તે આઠ જ ગણાવ્યા છે. તેથી જોઈ શકાય છે કે શ્વેતાંબરોએ આ સૂત્રને વિકૃત કર્યું છે. પરંતુ આવું કહેનારાઓએ વિચારવું જોઈએ કે જ્યારે શ્વેતાંબરોના સ્થાનાંગ, ભગવતીજી, જ્ઞાતાધર્મકથા વગેરેમાં લોકાંતિક દેવોના નવ ભેદ સ્પષ્ટ રીતે માનવામાં આવ્યા છે તો પછી શ્વેતાંબર લોકો અહીં નવભેદની જગ્યાએ આઠ ભેદ શા માટે કરે? ખરી વાત તો એ છે કે ઉમાસ્વાતિજીએ બ્રહ્મલોકના મધ્યમાં રહેવાવાળા રિષ્ટવિમાનની વિવફા નહિ કરીને માત્ર કૃષ્ણરાજીમાં અને બ્રહ્માલોકના મધ્ય ભાગના સિવાયમાં એટલે કે અંતે રહેવાવાળાઓને જ અહીં “લોકના અત્તે રહેનારા' - એવો સ્પષ્ટ શબ્દાર્થ લઈને આઠ જ ભેદ લોકાંતિક શબ્દથી લીધા છે. અર્થાત્ લોકના અંતમાં રહેનાર લોકાંતિક કહેવાય, આ વ્યુત્પત્તિથી એવો નિર્દેશ છે. એટલે કે આઠનું રહેવાનું બ્રહ્મદેવલોકના છેડે છે તેથી તેમને જ લોકાંતિક લખ્યા છે. કિંત વ્યુત્પત્તિઅર્થની અપેક્ષાથી કહેલ પદાર્થ - તત્ત્વનો ઘાતક થઈ શકે નહીં, શ્વેતાંબરોએ પોતાના સંપ્રદાયને અનુકૂળ પાઠ બનાવવાનું નથી રાખ્યું, પણ જેવો પાઠ હતો તેવી જ માન્યતા રાખી, અને વ્યાખ્યા કરી છે.
આ રીતે દિગંબરોના શ્વેતાંબરો સામે આ સૂત્રના શ્વેતાંબરપણા વિષે જે જે વિરોધો હતા તે આ લેખમાં દર્શાવ્યા છે અને તેમનું નિરાકરણ (સમાધાન) પણ જે રીતે શ્વેતાંબરો કરે છે તે રીતે કરવામાં આવ્યું છે.
કેટલાક દિગંબર લોકો એમ પણ કહી દે છે કે નયસૂત્રોમાં સાત ન માનવાની જગ્યાએ પાંચ નય કેમ માન્યા ? - વાંચકો ! આવશ્યક, વિશેષાવશ્યક, વગેરે જોતાં જાણવા મળે છે કે નયના ભેદો એ પણ છે અને ત્રણ પણ છે, ચાર પણ છે, અને પાંચ પણ છે, છ પણ છે અને સાત પણ છે. એટલે નયના પાંચ ભેદ માનવા એ પણ શ્વેતાંબરોના શાસ્ત્રથી
