Book Title: Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar
Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan
View full book text
________________
શ્વેતાંબર કે દિગંબર ?”
(પ્રતિકૂલ નથી.
વાંચકો ! જેવી રીતે દિગંબરોએ તત્ત્વાર્થ સૂત્ર શ્વેતાંબરોનું નથી એ દર્શાવવા | માટે શ્રેતાંબરો પ્રત્યે શંકાઓ કરી છે, એવી જ રીતે શ્વેતાંબરો તરફથી પણ આ સૂત્ર દિગંબર આમ્નાયનું નથી. એ બતાવવા માટે દિગંબરો પ્રત્યે અનેક શંકાઓ કરવામાં આવે છે, માટે તેમાંથી કેટલીક અહીં દર્શાવવામાં આવી છે. આ શંકાઓ માત્ર માન્યતાઓ સંબંધી જ છે કિંતુ પાઠ-ભેદ વિષે તો જે વિચાર કરવાનો છે તે આ શંકાઓ જણાવ્યા પછી આગળ ઊપર કરીશું.
(૧) જો આ સૂત્રના કર્તા શ્વેતાંબર ન હોત તો અવધિ અને મન:પર્યવ જ્ઞાનના ભેદમાં વિશુદ્ધિ આદિથી બન્ને જ્ઞાનનો જે ફરક દર્શાવ્યો છે તેમાં પહેલા તો લિંગ અર્થાત્ વેદથી ફરક દર્શાવવો જોઈતો હતો. કેમકે શ્વેતાંબરોની દૃષ્ટિએ જેવું અપ્રમત્ત સાધુને મન:પર્યવજ્ઞાન થાય છે તેવું જ અપ્રમત્ત સાધ્વીને પણ મન:પર્યાય જ્ઞાન થાય જ છે. માટે શ્વેતાંબરોના હિસાબે બંનેય વેદવાળા અવધિ અને મન:પર્યવની યોગ્યતા ધરાવે છે. તેથી એમની દૃષ્ટિએ વેદનો ફરક બતાવવાની કોઈ આવશ્યકતા નથી. પણ દિગંબરોની દૃષ્ટિએ સાધુઓને અપ્રમત્તતા હોય છે અને તેમને મન:પર્યવજ્ઞાન પણ થાય છે, પરન્તુ સ્ત્રીવેદવાળા જીવને સાધુપણું જ નથી હોતું. તો પછી મન:પર્યવિજ્ઞાન તો થાય ક્યાંથી ? જ્યારે મન:પર્યવજ્ઞાન પુરુષવેશવાળાને જ થાય અને
સ્ત્રીવેદવાળાને ન થાય તો આ સૂત્રમાં પુરુષવેદ સ્વામિત્વનો ફરક જરૂર બતાવવો જોઈતો હતો. કેમકે અવધિજ્ઞાન તો સ્ત્રીઓને પણ થાય છે, એવી બન્નેય સંપ્રદાયોની માન્યતા છે.
શ્વેતાંબરો બીજી વાત એ પણ કહે છે કે જો દિગંબરોના મતે બાહ્યસંસર્ગરહિતને જ કેવલજ્ઞાન થતું હોય અને મન:પર્યવજ્ઞાન પણ નિર્ઝન્યત્વપ્રતિપત્તિમાં જ થતું | હોય અર્થાત્ બાહ્યસંસર્ગ રહિતપણામાં જ થતું હોય તો પછી આ અવધિજ્ઞાનનો ફરક કેવલ અને મન:પર્યવ બન્નેની સાથે રહ્યો. કિન્તુ સ્વામીપણાથી માત્ર મન:પર્યવની સાથે નહીં અને એ વાત સૂત્રકારે જણાવી જ નથી. શ્વેતાંબરોના મતે તો રજોહરણાદિ બાહ્યલિંગ કે ત્યાગરૂપ બાહ્યલિંગવાળો જીવ જ મન:પર્યવ જ્ઞાનનો સ્વામી થાય છે પરન્તુ અવધિ કે કેવળજ્ઞાનના સ્વામી તો ચાહે તે ત્યાગલિંગવાળો હોય કે વગરલિંગનો હોય - બન્ને થઈ શકે છે. તેથી અહીં અવધિ-મન:પર્યાયના ફરકમાં સ્વામી શબ્દ લીધો છે પણ આગળ કેવલજ્ઞાનમાં નહીં અર્થાત્ અવધિથી મન:પર્યાયનો ફરક દર્શાવ્યો પણ કેવલજ્ઞાનનો નહીં દર્શાવ્યો અને તેથી જ આ સૂત્ર
