Book Title: Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar
Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan
View full book text
________________
સાત
આગમોદ્ધારકશ્રી કૃત અવશ્ય પઠનીય અન્ય દર્શનકારોના અનુકરણ પર આ તત્ત્વાર્થ સૂત્ર તકનુસારીઓ માટે બનાવેલ હોવાથી નિમ્નોક્ત સૂત્રો પરીક્ષાની અને અનુકૃતિની દૃષ્ટિએ કરવામાં આવ્યા છે. (૧) “
સીનજ્ઞાન વારિત્રાળ મોક્ષમા' (જ્ઞાનક્રિયામાં મોક્ષ) | એમ જ્ઞાનનય અને ક્રિયાનયના હિસાબે પહેલા હતું. સ્વદર્શનમાં અદગ્ધદહનન્યાયથી આ લક્ષણ હતું. અહીં ઈતરની વ્યાવૃત્તિ માટે દર્શનપૂર્વક અને “સમ્ય’ શબ્દયુક્ત લક્ષણ લેવામાં આવ્યું. શાસ્ત્રોમાં શાસ્ત્રોને અત્તે જ્ઞાનાદિકનો વિચાર મોક્ષના સાધનરૂપે થતો હતો. અહીં પ્રયોજનના હિસાબે આઘમાં (પ્રારંભમાં) કહ્યું. શાસ્ત્રોમાં અયોગિપણાને મોક્ષનું કારણ માનીને તેની કારણપરંપરાને પણ સાધન માન્યું. અને અહીં આ હાર-પરંપરાના વિચારથી જ “માર્ગ' શબ્દ મૂક્યો. માર્ગ-ગમનમાં પ્રાયઃ પૂર્વ પૂર્વનું પ્રયાણ ઉત્તર ઉત્તરને પ્રાપ્ત કરાવનાર હોય છે. આમાં કોઈ પણ ગમનને | અન્યથા સિદ્ધ અથવા નકામું નહીં કહી શકાય.
(૨) ઈતર દર્શનકારોએ જ્યારે પોતાના દર્શનમાં અને બીજામાં માર્ગ શબ્દ લગાડ્યો ત્યારે આમાં પણ “મોક્ષમાર્ગ' શબ્દ વડે કહેવામાં આવ્યું, એટલે કે “મોક્ષ' શબ્દની સાથે “માર્ગ' શબ્દ જોડવામાં આવ્યો છે.
(૩) “તત્ત્વર્થશ્રદ્ધાનું સચદ્રનં આનો ભેદ દર્શાવનાર સૂત્ર અલગ રાખીને આ સૂત્ર લક્ષણ તરીકે જ જૂદું કર્યું. નહિતર નિસfઘાયાં તશ્રદ્ધા સગવં' આટલું જ કહી દીધું હોત. આમાં દર્શન શબ્દ પણ સૂચક જ છે.
(૪) ઈતર દર્શનકારો માત્ર સંહિતાદિ વડે વ્યાખ્યા માને છે, જ્યારે તત્ત્વાર્થ કરે નામાદિ નિક્ષેપ વડે વ્યાખ્યા દર્શાવવા માટે “નામસ્થાપના૦' સૂત્ર કહ્યું | (૫) જ્ઞાન શબ્દ વડે શુદ્ધ જ્ઞાન રાખીને સામાન્ય બોધ દર્શાવવા માટે અધિગ, શબ્દ મૂકીને “માનવૈરધામ:' એમ કહ્યું. અથવા બોધ શબ્દ ન રાખીન અધિગમ શબ્દ અન્ય દર્શનની પ્રસિદ્ધિથી હશે. ક્યારેક ત્રીજા સૂત્રમાં અધિગમ શબ્દ વડે પણ ઉપદેશ લેવામાં આવ્યો છે. તેના સમ્બન્ધથી પ્રમાણ અને નયથી અર્થાતુ તન્મય વાક્યો વડે ઉપદેશ થાય છે એમ માની લઈએ તો પણ એ જ થયું કે અન્ય દર્શનકારો પોતાની પ્રરૂપણા પ્રમાણથી છે એમ માને છે. પરંતુ આ લોકો માત્ર નયાદિ વડે જ પ્રરૂપણા કરનારા છે અને જૈનને તો પ્રમાણ અને નય બન્નેથી જ પ્રરૂપણા ઈષ્ટ છે. આ રીતે પણ આ દર્શનના હિસાબે સુત્ર છે.
