Book Title: Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar
Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan
View full book text
________________
તત્ત્વાર્થસૂત્રના કર્તા કોણ ?
વાચક કોણ ?. શ્વેતાંબરોના મતે શ્રીમાનું નામ ઉમાસ્વાતિ પ્રારંભથી જ હતું, પરંતુ જ્યારે તેઓશ્રી દિક્ષિત થઈ પૂર્વ-સૂત્રો - એટલે “દષ્ટિવાદ” નામનું જે બારમું અંગ છે, તેનો ત્રીજો ભાગ “પૂર્વ' નામક છે – તેના પાઠક થયા ત્યારે તેઓ શ્રી ઉમાસ્વાતિ” વાચક કહેવાયા. શ્વેતાંબર શાસ્ત્રોમાં એ તો સ્પષ્ટ જ છે કે “વાવવી. પૂર્વવિદ્રઃ અર્થાત્ પૂર્વ શાસ્ત્રોને ભણવાનું વિચારવા તેમજ વાંચવાવાળા વાચક ગણાતા હતા. એટલા માટે જ તો એમણે તત્ત્વાર્થભાષ્યમાં પોતાનું નામ ઉમાસ્વાતિ જ કહીને પોતાના ગુરૂમહારાજને જ વાચક તરીકે ઓળખાવ્યા છે. જો કે દિગંબર લોકો આ ઉમાસ્વાતિ મહારાજને ઉચ્ચકોટિના તત્ત્વજ્ઞાની માને છે પણ તેઓ પૂર્વશાસ્ત્રોના વેત્તા હતા એવું કહેવામાં સંકોચ અનુભવે છે અને શ્વેતાંબર લોકો “રૂદ્રમુનામ/ વાવન' એવો ભાષ્યનો પાઠ જોઈને શ્રીમાનુના વાચકપણાનો સ્વીકાર કરે છે.
ગ્રન્થનો સમય (કાળ) ? આ સૂત્રની પ્રાચીનતા વિષે કોઈ જ મતભેદ નથી. બંનેય સમ્પ્રદાયવાળા એને પ્રાચીન માને છે. શ્વેતાંબર લોકો મહોપાધ્યાય શ્રીધર્મસાગરજીની પટ્ટાવલી વગેરેથી અને પોતે પણ તત્ત્વાર્થ ભાષ્યમાં પોતાની શાખા ઉચ્ચનાગરી બતાવી છે. તેથી શ્રીમાનુને ઉચ્ચનાગરી શાખાના માને છે. જો કે શ્વેતાંબર લોકો “પ્રજ્ઞાપના' નામક ચતુર્થ ઉપાંગના રચયિતા શ્રીમાનું શ્યામાચાર્યના ગુરુ અને દશપૂર્વધર માને છે, પરન્તુ કેટલાક શ્વેતાંબર લોકો ઉચ્ચ-નાગરી શાખાનો પ્રાદુર્ભાવ શ્રી વજસ્વામીજીના પછી થયો હોવાથી શ્રીમાન્ને સંપૂર્ણ દશપૂર્વધર માનતા ખચકાય છે.
વાંચકો ! શ્રીમાન્ ઉમાસ્વાતિજી મહારાજ સંપૂર્ણ દશ પૂર્વને ધારણ કરનારા હોય કે ન હોય પરંતુ પૂર્વને ધારણ કરનાર અવશ્ય હતા. અને શ્રી વીરમહારાજથી દશમા સૈકાથી પહેલાના હતા. કેમકે શ્રીમાનું જિનદાસ ગણિજી અને હરિભદ્રસુરિજી વગેરે શ્રી વિરમહારાજની દશમી શતાબ્દિના આચાર્યો પણ તત્ત્વાર્થાદિ સૂત્રોની જીતકલ્પચૂર્ણિ, આવશ્યક-બૃહદ્ વૃત્તિ વગેરેમાં સાક્ષી આપે છે અને શ્રીમાને બનાવેલ “ક્ષેત્રસમાસ જે પ્રતિભાષામાં છે, તેને ટીકા વડે અલંકૃત કર્યો છે. પૂર્વનો અભ્યાસ દશમા સૈકા સુધી જ હતો, એ હકીકત તો સિદ્ધ જ છે. એટલે કે આ સૂત્ર રચાયાને લગભગ ૧૫૦૦-૧૭૦૦ વર્ષ થયાં છે અને એ વિષે કોઈની તરફથી કોઈપણ શંકા નથી. દિગંબરો પણ આ આચાર્યને વૃદ્ધપિચ્છના શિષ્ય માનીને પ્રાચીનતમ સ્વીકાર કરે છે. આ બાબતમાં મહેસાણા શ્રેયસ્કર મંડળ તરફથી શ્વેતાંબરોએ છપાવેલ
