Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar

Author(s): Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan

Page 13

આઠ
(૬) “તત્વ પ્રમ' અને “સાથે પરોક્ષ', “પ્રત્યક્ષ ચિત્' આ ત્રણ સૂત્રો પણ ઈતર દર્શનોના અધિકારથી છે. . – . (૭) મત્યાદિ જ્ઞાનોના સૂત્રોમાં દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાલ અને ભાવ વડે વિષય દર્શાવ્યો છે, ત્યારે તત્ત્વાર્થકારે માત્ર દ્રવ્ય અને ભાવ જ દર્શાવ્યા. એમાં પણ ક્ષેત્ર અને કાલને દ્રવ્ય માન્યા. એમાં તકનુસારીઓની અનુકુળતા જ તત્ત્વ છે. (૮) અધિગમના કારણોને દર્શાવતાં, જે ત્રણ સૂત્રો “
પ્રાથમિ', નિર્દેશ0' “સતસંધ્યા' એવાં જણાવ્યાં છે તે તકનુસારીઓની અનુકુળતા માટે જ
(૯) ઈતર દર્શનશાસ્ત્રોમાં પૃથ્વી, જલ, વાયુ અને અગ્નિને જડ માન્યાં છે. પરંતુ અહીં એમને સચેતન બતાવ્યાં છે. વૈજ્ઞાનિક લોકો પણ વનસ્પતિ અને પૃથ્વીને હવે સચેતન માને છે. - (૧૦) અન્ય ધર્મવાળાઓએ ઇંદ્રિય અને વિષયના વૈષમ્યથી જ પદાર્થજ્ઞાનનું વૈષમ્ય માન્યું છે. પણ ભગવાન શ્રી ઉમાસ્વાતિજીએ પાર્થ તથા ઈદ્રિયનું વૈષમ્ય ના હોવા છતાં જ્ઞાતાની ધારણાને કારણે પણ જ્ઞાન-વિષમતા માની છે, અન્ય ધર્મવાળાઓએ ભિન્ન ઈંદ્રિયનું યુગપતુ જ્ઞાન થઈ જાય તેને રોકવા માટે જ્ઞાનની યુગપતુ અનુત્પત્તિ માટે અણું જેવું પોતે મન માની લીધું. અને તે અણુ સંબંધી એવું મન માન્યું કે જે ઈંદ્રિયની સાથે સંયુક્ત હોય તેનું જ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય, પરંતુ એક જ ઇંદ્રિય વડે અનેક વિષયોનું જ્ઞાન થવાનો અવસર આવી જાય એટલે કે એક જ સ્પર્શન વડે શીત, ઉષ્ણાદિ જાણવાનો, રસના વડે તિક્તાદિ અનેક રસ, ચલું વડે અનેક રૂપ, અને શ્રોત્ર વડે અનેક શબ્દ જાણવાનો અવસર આવી જાય તો પછી જ્ઞાતાની ધારણાને આગળ કરવી જ પડે. એ જ રીતે વાચકજી મહારાજ ફરમાવે છે કે જેની ધારણા આત્મીય કલ્યાણના ધ્યેયવાળી નથી તે મનુષ્ય પોતાનું જ્ઞાન આત્મકલ્યાણના ધ્યેયથી ન કરતા પીદ્ગલિકના ધ્યેયથી જ કરે છે તે જ્ઞાનનું પ્રયોજન પણ પીલિક જ સિદ્ધ કરશે. તેથી એ પીદ્ગલિક ધ્યેયવાળાનું જ્ઞાન અજ્ઞાન જ છે. અર્થાત્ જ્ઞાનનું સમ્યકપણું સદ્ધારણાથી જ થાય છે. અને સદ્ ધારણાવાળાના જ્ઞાનનો જ પ્રમાણ વિભાગ દર્શાવ્યો છે.
(૧૧) અન્ય દર્શનકારોના અનુકરણથી જ આ તત્ત્વાર્થની રચના હોવાને કારણે જ તો “સતત' આ સૂત્રમાં અન્ય ધારણાવાળા માટે “ઉન્મત્ત' એવો કટુ શબ્દ વાપર્યો છે. અર્થાત્ અન્ય દર્શનકારોનો અયોગ્ય અને અસત્ય પ્રચાર જોઈને જ