________________
૩૭
એ ઉપરાંત જ્યારે જ્યારે રાજાને જરૂર પડતી ત્યારે ખેડૂતેને નહેરે દવા માટે રસ્તાઓ બાંધવા માટે તથા રાજાના બાગે બનાવવા માટે અથવા તે પિરામીડે પર પત્થરો ચડાવવા માટે તથા દેવળો તથા રાજમહાલયના બાંધકામમાં મજૂરી માટે બળજબરીથી ઘસડી જવામાં આવતા. આ ખેડૂતોમાં ઘણુંખરા લડાઈમાં જીતાયેલા ગુલામ હતા. એ ગુલામે જેમ જેમ આવા જોરજુલમથી મરી જતા હતા તેમ તેમ નવા ગુલામે આવતા હતા. ઘણીવાર નવા ગુલામે પકડી લાવવા માટે બીજા દેશોમાં લશ્કર મોકલવામાં આવતાં હતાં. તથા પુષ્કળ સંખ્યામાં સ્ત્રી પુરુષો અને બાળકે પકડી લાવવામાં આવતાં. પછી ગુલામોના બજારે મંડાતા અને ગુલામેના બળ અને રૂપ પ્રમાણે તેમના શરીરેની હરાજી બોલાતી. આજે પણ ગુલામોના બજારમાં ઊભેલા પીઠપર બંધાયેલા હાથવાળા તથા કંઠમાં લાકડાની બેડીવાળા ગુલામોના ચિત્ર ઈજીપ્શીયન સંસ્કૃતિએ પત્થર પર કતરી રાખેલાં જડે છે.
ઉદ્યોગ એ પ્રમાણે ખેડૂત બનેલા ગુલામોની જાતમહેનતથી માલિકલોક પાસે ધનના ભંડાર વધવા લાગ્યા. તે વધારાના માલમાંથી માલિકલેકે ખેતી સિવાય બીજા ઉદ્યોગોના મજૂરને પણ પછી શકે તેમ હતા. પણ ઉદ્યોગોમાં ખનીજ પદાર્થોની જરૂર પડતી હતી, ઈજીપ્તની ભૂમિ પાસે એવા કોઈ પદાર્થ હતા નહિ. એટલે ઈજીપ્ત અરેબીયા અને નુબીયા પર લશ્કરે દેડાવ્યાં. અરેબીઆ અને નબીઆની ખનીજ દોલતપર રાજાની માલિકી બેલાઈ ગઈ અને સૈકાઓ સુધી બધા ખાણના ઉદ્યોગ પર સરકારી ઇજારો દાખલ થયો. તાંબું બહુ મોટા પ્રમાણમાં નહોતું. નુબીઆના પૂર્વ કિનારા પર સોનાની ખાણ જડી આવી. એ ખાણોને ખોદનારા ખાણીઆએ દવાના હથિયારો અને દિવા સાથે પૃથ્વીના
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
