________________
૧૮૦
તક્ષશિલાની વીય વિદ્યાપીઠ પૂના પ્રદેશોમાં સૌથી માટી હતી.
66
ચન્દ્રગુપ્તના પાટલીપુત્રનું મેગેસ્થીનીસે વર્ણન કર્યું છે કે નવ માઈલ લાંબુ હતું અને બે માઈલ પહેાળું હતું. રાજાના ભગ્ એવા મેટ! મહાલયેા હતા તથા એ મહાલયના સ્તંભે! સેનાથી મઢી લેવામાં આવ્યા હતા. એ વિશાળ સ્તંભેશ્વ પર પક્ષીએના જીવનના તથા વનસ્પતિની જુદી જુદી જાતેાના દૃશ્ય ચીતરવામાં આવ્યાં હતાં. મહેલની અંદરને ભાગ અનેક વસ્તુએથી શણગારા
એલે તથા સાના રૂપાથી અને હીરાથી જડેલે! હતા. છ ફ્રીટ વ્યાસવાળા મેટાં મેટાં સેનાનાં વાસણો વપરાતાં હતા. ઈશુના જન્મ પહેલાં ત્રણસ। ચારસા વરસ ઉપર હિન્દ દેશ અનેક જાતનાં વિલાસનાં સાધનેથી ઊભરાતા હતા, સેાનાના ઢગલાથી ભરેલેા હતેા તથા કલાની કારીગરીથી આપતા હતા, હિન્દની જાહેાજલાલી જેવી ચન્દ્રગુપ્તના સમયમાં હતી તેથી જરાપણુ વધારે મેગલાના સમયમાં થઈ શકી નથી.
તે
આવા ભવ્ય રાજમહાલયમાં રાજા ચન્દ્રગુપ્ત અત્યારના સરમુખત્યરા જેટલી સાવધાનતાથી રહે છે તેટલી સાવધાનતાથી રહેતે હતા. કેાઈવાર હીરાથી મઢેલા હાથી પર સેનાની અંબડીમાં બેઠેલે જાહેરમાં દેખાતા, કાઈ કાવાર એ શિકાર કરવા જતા અથવા ઉપભાગમાં રાકાંતા પણ એને ઘણા સમય એ રાજવ્યવહારમાં વ્યતીત કરતા. એને દરેક દિવસ સાળભાગમાં વહેંચાઈ ગયા હતા. દરેક ભાગ નેવું મિનિટને હતેા. પહેલા ભાગમાં એ ઊઠતા હતા અને ધ્યાન ધરીને તૈયાર થતા હતા. બીજા ભાગમાં એ એના દૂતાના સમાચાર સાંભળતા હતા અને ખાનગી સૂચનાઓ આપતા હતા. ત્રીજા ભાગમાં એ એના ખાનગી ખડમાં મસલત ચલાવતા બેસતા. ચેાથા ભાગમાં એ નાણાં તથા લશ્કરી ખાતાની તપાસ કરતા હતા. પાંચમા ભાગમાં એ જાતે અરજદારની અરજીએ સાંભળતા હતા.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
