________________
૨૦૯
પડદા પાછળથી જ જોઈ શક્તા, હિંદુ ઘરસંસારમાં સ્ત્રી સાથે વાત કરવી એ કોઈપણ મહેમાન માટે અવિનય ખાતો હતો. પોતાના પતિ પાછળ સ્ત્રીને સળગાવી મૂકવી એ પ્રથા પ્રાચીન કાળમાં સીથિયન અને શ્રેસિયન લેકમાં હતી. પરંતુ એ પ્રથાનાં મૂળ સ્ત્રીને મિલકત માનનારી પ્રાથમિક દશા જેટલાં જૂનાં છે. અથર્વવેદમાં પણ એ જૂની પ્રથા વિષે ઉલ્લેખ છે કે પિતાના પતિની ચિતા ઉપર તેની સ્ત્રી છેડે વખત સૂઈ જતી પછી ચિતાને ચેતાવવામાં આવતી. મહાભારતમાં સતિ થવાના રિવાજની શરૂઆત થઈ ચૂકી હતી. તથા લગભગ એવો નિયમ થઈ ગયો હતો કે વફાદાર સ્ત્રી પોતાના પતિના મરણ પછી જીવવા માગતી નથી પણ જીવતી સળગી જતી હોય છે. દક્ષિણમાં તેલુગુ લોકમાં સ્ત્રીને તેના પતિ પાછળ જીવતી દાટી દેવામાં આવતી હતી. શરૂઆતમાં આ સતિ થવાને ચાલ સામે બ્રાહ્મણોએ વિરોધ બતાવ્યો પણ પછી તેને સ્વીકારી લીધો તથા ધર્મની પવિત્ર પરવાનગી આપી. રાજસ્થાનના ઇતિહાસમાં રજપૂત રાજાની હાર થયા પછી બધા યોદ્ધાઓની સ્ત્રીઓ પણ એક સાથે સળગી જતી. ઘણીવાર યોદ્ધાઓ પિતે દુશ્મનો સાથે છેવટના યુદ્ધમાં ઊતરતાં પહેલાં પોતાની સ્ત્રીઓના સમૂહને એક મોટી ચિતામાં સળગાવી મૂકતા. રાજસ્થાનના ઇતિહાસમાં એ ક્રિયા જોહરને નામે પ્રસિદ્ધ છે, મુસલમાનો એ પ્રથાને ધિક્કારતા છતાં મોગલોના સમયમાં એ ક્રિયા ચાલુ હતી અને અકબર પોતે પણ એને અટકાવી શક્યો નહોતો. વિજયનગરમાં પણ એ પ્રથાને લીધે રાજાના ભરણ પછી તેની એક મુખ્ય સ્ત્રી નહિ પણ તેની બધી રાણીઓ ચિતા પર ચઢી જતી. વિજયનગરના એક રાજાને વિષે કહેવામાં આવે છે કે તેણે પોતાની બાર હજાર સ્ત્રીમાંથી માત્ર ત્રણ હજાર સ્ત્રીને જ પોતાની પાછળ મરવા માટે પસંદ કરી હતી. યુરોપ સાથેના સંસર્ગ પછી સતિ થવાની પ્રથા વડાવા માંડી. પણ પછી નો એ સવાલ ઊભો થયો કે જે પોતાના મરણ પછી સ્ત્રી જીવતી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
