________________
૨૯૭
લવાતા હતા. પણ ઘણી ખરી ગાડીને ખેંચનારા મજૂરાજ હતા. ચીનમાં માણસની મહેનત કે માણસની માંસપેશીએ એટલી તે સાંધી હતી કે માલિકાને પશુએ કે યંત્રેાથી પેાતાની જાત કે માલને ઉપડાવવાની પરવા ન હતી.
ચીનમાં પહેલ વહેલી રેલ્વે યુરેાપીઅન મૂડીથી ૧૮૭૬માં શાંગહાઈથી વુશંગ સુધી દસ માઈલ જેટલી લાંખી શરૂ થઈ પણ એ યત્રસાંમે લેાકાને રાષ એટલે તે ફાટી નીકળ્યે કે સરકારને એ રેલ્વે ખરીદી લેવી પડી અને રેલ્વેના બધાં સાધને! દરિયામાં નાંખી દેવાં પડવાં. શી હું આંગ−ટી અને મુલાઈ ખાનના સમયમાં પત્થરથી ચણાયલા મેાટા મેાટા રસ્તાઓ હતા. પણ આજે તેની રેખાએજ માત્ર માલમ પડે છે. શહેરની શેરીએ અને બજારે સૂરજના તાપથી બચવા માટે આઠ ફૂટજ હેાળા આંધવામાં આવ્યા હતા. પૂલે પુષ્કળ હતા અને સુંદર હતા, વેપાર અને મુસાફરી માટે જમીનમા જેટલાજ જળમાર્ગ વાપરવામાં આવતા હતાં. પચીસ હજાર માઈલે! જેટલી નહેરા રેલ્વેની ગરજ સારતી હતી. સૌથી મેાટી નહેર હેગ્ઝાઉ અને ટીનસીનની વચમાં બાંધવામાં આવી હતી અને છસેા પચાસ માઈલ જેટલી લાંબી હતી. નદી પર અને નહેરા પર હજાર શેમ્પન કરતાં હતાં. તથા તે- માલનાં વાહના બનવા ઉપરાંત લાખા ગરીમેના ઘરની ગરજ સારતાં હતાં. વેપાર
ચીના લેાકેાની વિચારસરણીએ શરૂઆતમાં વેપારીઓને હડધૂત કરવા માંડવા, સરકારી અમલદારાએ પણ તેમાં સાથ દીધેા. હાન શહેનશાહાએ તેમના પર ભારે કર નાખ્યા. તે સમયની ચીનાઈ સમાજ રચનામાં વિદ્વાના, શિક્ષક, અમલદારા સૌથી ઉચ્ચધર્મના ગણાતા હતા, ખેડૂતા ખીજા વર્ગમાં અને કારીગરે ત્રીજામાં આવતા હતા તથા વેપારીએ સૌથી નીચલા વર્ગોના મનાતા હતા કારણકે વેપારીએ બીજા એની જાતમહેનતની આપલેના નફા પર છત્રતા
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
