________________
૨૬૭
જુદી ઘટનાઓમાં જુદા જુદા કુદરતી નિયમની શોધ કરી હતી. એણે બતાવ્યું હતું કે બધું વિજ્ઞાન અને ઇતિહાસ કુદરતી તત્તની જુદા જુદા મિશ્રણોની રમત માત્ર છે અને એ બધા તના મૂળમાં યાંગ અને યીન અથવા પુરૂષતત્ત્વ અને સ્ત્રીત છે. એ તોની ઘટનાને જે કઈ સમજી શકે છે તે કુદરતી અને સામાજિક સંચાલનને સમજી શકે છે એમ તેનું કહેવું હતું.
હિંદ પશિઆ જુડિયા અને ગ્રીસની જેમ ઈ પૂછઠ્ઠા અને પાંચમા સૈકામાં ચીનના પ્રદેશ પર માનવતાનું ચિંતન કરનાર વિચારકે ઊભરાતા હતા. ચીનનો એ કાળ બુદ્ધિયુગ તરીકે ઓળખાય છે. એ કાળના પૂર્વકાળમાં યુદ્ધોએ અંધેર જમાવ્યું હતું પણ સાથે સાથે ચીનની બહારના જગતના નવા નવા રસ્તાઓ ખુલ્લા મૂકયા હતા. દુ:ખી તથા પીડિત સમાજ કરપીણુ બનતા જીવનકલહનો ઉકેલ માગતો હતો તથા પ્રચલિત સમાજથી અસંતુષ્ટ એવો મધ્યમ વર્ગ જીવનના જુદા જુદા ક્ષેત્રોમાં સમજ માંગતે હતે. સામાજિક સંજોગોની આ માંગને જવાબ આપવા શિક્ષકો અને ઉપદેશ ધર્મશાસ્ત્રની અચોક્કસતા, નીતિની સાપેક્ષતા, સરકારની અપૂર્ણતા સમજાવતા હતા તથા લોકમાનસને વધારે સારી સમાજરચનાને દિવાસ્વપ્નોથી ઉત્તેજતા હતા. તે સમયના માલિકવર્ગે આવી ઉત્તેજનાના ઉપદેશને ગેરકાયદેસર જાહેર કર્યા. કેટલાયે ઉપદેશકો અને ચિંતકોના માથાં ઉતારી લેવામાં આવ્યાં. તે સમયની રજવાડાશાહીને તે સમયના સંજોગે એ ઊભા કરેલા સવાલના જવાબો આપતાં નહોતું આવડતું. સવાલ પૂછતાં માથાઓને ઢીમચા પર મુકી જલ્લાદી કુહાડી નીચે કાપી નાંખતાં જ આવડતું હતું. તે સમયની રજવાડાશાહીએ નવા વિચારને અપરાધ માન્યા. પોતાની આસપાસ જુવાન લોકોનાં ટોળાં જમાવનારા ચિંતકને ગુનેગાર ઠેરવ્યા તથા વિચાર કરતા મનુષ્યને જકડી લેવા માંડ્યા.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
