________________
૨૧૭
એકજ પદાર્થના એ જુદાં જુદાં સ્વરૂપ છે. ઉદ્દયને શીખવ્યું કે બધે તાપ સૂરજમાંથી આવે છે, અને વાચસ્પતિએ ન્યુટનની જેમ મહાન શોધ કરી નહેર કયું કે પ્રકાશ ખૂબ બારીક પરમાણુઓને બનેલા છે અને બીજા પદાર્થોની જેમ આંખને અડે છે. એજ રીતે સ`ગીતના સૂરનુ પૃથક્કરણ કરવામાં આવ્યું' તથા ગણિતશાસ્ત્રની દૃષ્ટિએ પાયથાગેારસે કરેલી શેાધની જેમ જાહેર કરવામાં આવ્યું કે સંગીત અમુક કાળમાં જેટલાં આંદેલને ઊભાં કરી શકે છે તે પ્રમાણે શબ્દને ધ્વનિ થાય છે. હિન્દી ખલાસીએ ઈશુના જન્મ પહેલાંથી એક જાતના કમ્પાસ રાખતા હતા જેને માછલીના આકારને કાંટા ઉત્તર દિશા બતાવતા હતેા.
વૈદક તથા ઉદ્યોગમાંથી રસાયણ શાસ્ત્રને ગમ થયે!, પ્રાચીન હિન્દમાં તે સમયની દુનિયામાં અજોડ એવુ` રસાયણ શાસ્ત્રનું જ્ઞાન હતું. તે સમયના ચામડાં પકવવાના,રંગવાના, સાબુ બનાવવાના તથા કાચના અને સીમેન્ટ બનાવવાના ઉદ્યોગા હિંદમાં અસાધારણ હતા. ઈ. પૂ. ખીજા સૈકામાં નાગા ને પારા વિશે એક મેટું પુસ્તક લખ્યું છે. તે સમયની દુનિયામાં રાસાયણિક કલામાં હિંદ સૌથી અગ્રસ્થાન ભાગવતું હતું. લાખડને પાણી ચઢાવવાની કલા હિન્દ જેવી કાઇ દેશમાં નહેાતી. આરએ! એ કલા હિન્દ પાસેથી શીખ્યા અને યુરેપને શીખવી.
શરીરશાસ્ત્ર તથા આરેાગ્યશાસ્ત્ર ઈ. પૂ. છસેા વર્ષ પહેલાં ખૂક્ષ્મ વિકાસ પામી ચૂકયું હતું. શરીરશાસ્ત્રનું તે સમયનું જ્ઞાન આજના શરીર વિજ્ઞાનશાસ્ત્રથી કાઈ પણ રીતે ઊતરતું ન હતું. આરેાગ્યશાસ્ત્ર સાથે જોડાયેલું જાતિવિજ્ઞાન પણ ખૂબ વિકાસ પામ્યું હતું. ઈ. પૂ. ૫૦૦ માં અત્રેય નામના એક વૈદશાસ્ત્રીએ પ્રજનનશાસ્ત્ર પર ગ્રન્થા લખ્યા હતા તથા તે કાળમાં સંતતિનિયમનને ઉપદેશ વિજ્ઞાનની રીતે કરવામાં આવતા હતા. ગર્ભના વિકાસ વૈજ્ઞાનિક રીતે સમજાવવામાં આવ્યા હતા. એવા હિન્દી વૈદકશાસ્ત્રની શરૂઆત અથ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
