________________
૨૨૮
અને જુવાન બને હતા. કેટલાક વસ્ત્ર પહેરેલા હતા તે કેટલાક લંગોટીવાળા અને કેટલાક તો રાખથી જ શરીર તથા જટાને લપેટનારા હતા. પદ્માસન કે સિદ્ધાસન વાળીને નાકના અગ્ર ભાગ પર ધ્યાન સ્થાપીને એ લેકે નિષ્ક્રિય હાલ્યાચાયા વિના બેસતા હતા. કેટલાક કલાના કલાક સુધી અને દિવસો સુધી આંખનું અજવાળું ઓલવાઈ જાય ત્યાં સુધી સૂરજ સામે ત્રાટક કરતા હતા. કેટલાક મધ્યાનના ધીકતા તાપ નીચે આસપાસ અગ્નિ સળગાવી બેસતા હતા. કેટલાક ધગધગતાં અંગારા પર ખુલ્લે પગે ચાલતા હતા. કેટલાક માથા પર સળગતા કોલસા મૂકતા હતાં. કેટલાક તદ્દન નગ્નાવસ્થામાં બાણશય્યા પર વર્ષોના વર્ષ પર્યત સૂતા હતા. કેટલાક પિતાને ઝાડ સાથે બાંધી રાખતા હતા અને સ્વેચ્છાપૂર્વક પોતાની જાતને પાંજરામાં મરણ પર્યત પૂરી રાખતા હતા. કેટલાક પોતાની જાતને ગળા સુધી જમીનમાં દાટી રાખતા હતા તથા વર્ષો સુધી એ સ્થિતિમાં રહેતા હતા. કેટલાક બંને જડબાં ઊઘડે નહિ એ રીતે ગાલમાં લોઢાના તાર પરવતા હતા અથવા હોઠને સીવી દેતા હતા અને એ રીતે પોતાના શરીરમાં પ્રવાહી પદાર્થો જ રેડી શકાય એવું આભદમન કરતા હતા. કેટલાક વર્ષોના વર્ષ સુધી એવી રીતે મૂકી વાળી રાખતા હતા કે તેમના આંગળાના નખ હાથની બીજી બાજુ નીકળી જતા હતા. કેટલાક હાથ કે પગ કરમાઈ જાય અને મરણ પામે ત્યાં સુધી ઊંચા રાખતા હતા. આ ઉપરાંત કેટલાક વર્ષો સુધી એક આસને સ્થિર બેસી રહેતા હતા અને લેકે આપી જાય તે ફળફૂલ ખાતા હતા અને એ રીતે એકેએક ઈન્દ્રિયના વેગને બંધ કરી દેતા હતા અને એકેએક વિચારને એકાગ્ર કરી દેતા હતા. એકેએક દેશમાં આત્માદમન અને પીડનના આવા પ્રયોગો થયા છે. હિન્દમાં એ પ્રયોગની શરૂઆત ઈ. સ. પૂર્વે ૨૫૦૦ પહેલાંથી થઈ છે. વૈદિક કાળમાં પણ ધ્યાન ધરવાના યૌગિક વિધાન હતા. ઉપનિષદો અને મહાભારતે તે સ્વીકાર્યો છે. બુદ્ધના સમયમાં તે વિધાન
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
